Салық түсімдерінің анализіне ақпараттық жүйенің құрылуын негіздеу
КІРІСПЕ
Бүгінгі ҚР салық жүйесінің жағдайы өзара күрделі кешендік қарым.қатынаспен сипатталады. Ең алдымен, бұрынғы өспірімнің тәжірибесі мен біліміне негізделген, сондықтанда Қазақстандағы салық жүйесінің дамуының, оның жағдайымен болашағын дұрыс түсіну үшін, біз қысқаша оның қалай пайда болып, салық пен салықтық қатынастардың тарихына тоқталып өтейік.
Салық сонау терең ғасырдан келеді. Бұрынғы нақты шаруашылық кезінде, жері бар жер иелері сол жерлердің иелері тұрғын шаруалардан жер ақы алатын. Өкіметтің өзі материалдық және адам қорына мұқтаж еді,өкіметтің өзі еш нәрсе шығара да алмайтын, сондықтан оған өзінің мұқтажына, өз меншігіне жарату үшін, өз тұтынуына орындалатын функциялар қабылдайды,олар:
. өз жерін қорғау;
. жан.жақты бөліндіру ,басқару функциялары;
. ішкі тәртіпті сақтау;
. тұрғын елден салық жинақтау функциясы.
Экономикалық қатынастардың дамуына байланысты жаңа салықтар түрлері де пайда бола бастады. Мысал ретінде, 17.ғасырда Голландияда балықтың порциясы асханада 34 салық (акцизімен) алынды. Салық салудың өсуі соншалықты айқындалғанын 1789 жылы Бенджамин Франклин өзінің АҚШ.тың тәуелсіздік Декларациясының авторының біреуі болып, былай деп жазған: “Бұл өмірде еш нәрсе сенімді болуға болмайды, тек қана .Салық пен Өлімге.’’
Қазіргі уақыт болса, компьютер техникасы өнеркәсіптің бар саласында, қағаз айналымында, өндірісте, ғылым саласында да өз жұмысын, есептерін ұлғайтып, кеңінен тарап кетті десек артық болмас. Күрделі қарастырылған
Бүгінгі ҚР салық жүйесінің жағдайы өзара күрделі кешендік қарым.қатынаспен сипатталады. Ең алдымен, бұрынғы өспірімнің тәжірибесі мен біліміне негізделген, сондықтанда Қазақстандағы салық жүйесінің дамуының, оның жағдайымен болашағын дұрыс түсіну үшін, біз қысқаша оның қалай пайда болып, салық пен салықтық қатынастардың тарихына тоқталып өтейік.
Салық сонау терең ғасырдан келеді. Бұрынғы нақты шаруашылық кезінде, жері бар жер иелері сол жерлердің иелері тұрғын шаруалардан жер ақы алатын. Өкіметтің өзі материалдық және адам қорына мұқтаж еді,өкіметтің өзі еш нәрсе шығара да алмайтын, сондықтан оған өзінің мұқтажына, өз меншігіне жарату үшін, өз тұтынуына орындалатын функциялар қабылдайды,олар:
. өз жерін қорғау;
. жан.жақты бөліндіру ,басқару функциялары;
. ішкі тәртіпті сақтау;
. тұрғын елден салық жинақтау функциясы.
Экономикалық қатынастардың дамуына байланысты жаңа салықтар түрлері де пайда бола бастады. Мысал ретінде, 17.ғасырда Голландияда балықтың порциясы асханада 34 салық (акцизімен) алынды. Салық салудың өсуі соншалықты айқындалғанын 1789 жылы Бенджамин Франклин өзінің АҚШ.тың тәуелсіздік Декларациясының авторының біреуі болып, былай деп жазған: “Бұл өмірде еш нәрсе сенімді болуға болмайды, тек қана .Салық пен Өлімге.’’
Қазіргі уақыт болса, компьютер техникасы өнеркәсіптің бар саласында, қағаз айналымында, өндірісте, ғылым саласында да өз жұмысын, есептерін ұлғайтып, кеңінен тарап кетті десек артық болмас. Күрделі қарастырылған
Кіріспе
Бүгінгі ҚР салық жүйесінің жағдайы өзара күрделі кешендік қарым-
қатынаспен сипатталады. Ең алдымен, бұрынғы өспірімнің тәжірибесі мен
біліміне негізделген, сондықтанда Қазақстандағы салық жүйесінің дамуының,
оның жағдайымен болашағын дұрыс түсіну үшін, біз қысқаша оның қалай пайда
болып, салық пен салықтық қатынастардың тарихына тоқталып өтейік.
Салық сонау терең ғасырдан келеді. Бұрынғы нақты шаруашылық кезінде,
жері бар жер иелері сол жерлердің иелері тұрғын шаруалардан жер ақы алатын.
Өкіметтің өзі материалдық және адам қорына мұқтаж еді,өкіметтің өзі еш
нәрсе шығара да алмайтын, сондықтан оған өзінің мұқтажына, өз меншігіне
жарату үшін, өз тұтынуына орындалатын функциялар қабылдайды,олар:
- өз жерін қорғау;
- жан-жақты бөліндіру ,басқару функциялары;
- ішкі тәртіпті сақтау;
- тұрғын елден салық жинақтау функциясы.
Экономикалық қатынастардың дамуына байланысты жаңа салықтар түрлері де
пайда бола бастады. Мысал ретінде, 17-ғасырда Голландияда балықтың порциясы
асханада 34 салық (акцизімен) алынды. Салық салудың өсуі соншалықты
айқындалғанын 1789 жылы Бенджамин Франклин өзінің АҚШ-тың тәуелсіздік
Декларациясының авторының біреуі болып, былай деп жазған: “Бұл өмірде еш
нәрсе сенімді болуға болмайды, тек қана –Салық пен Өлімге.’’
Қазіргі уақыт болса, компьютер техникасы өнеркәсіптің бар саласында,
қағаз айналымында, өндірісте, ғылым саласында да өз жұмысын, есептерін
ұлғайтып, кеңінен тарап кетті десек артық болмас. Күрделі қарастырылған
хабарламалар, ақпараттардың үрделеніп, өсуіне байланысты жаңадан оның түрі
де, маңызы да өсуі де талап етеді.
Практикада көрсетіліп, қолданылып жатқандай, көпшілік
пайдаланушылар бұрын, осыдан 5-10 жыл бұрын компьютерсіз соншама қызметті
қалай атқарылғанын өздері таңғалып айтады. Бірнеше мысал келтірсек.
Компьютердің жұмысынан, құжаттармен байланысты:
- хабардың нақтылығына тікелей бақылау жасау, қателерден аулақ;
- компьютерге кіргізе сала, әртүрлі операцияларға қатысады;
- керекті есеп беруін тездетеді,үнемдейді;
- керекті ақпаратты іздеп табуды тездетеді;
(оларды папкалардан іздегенге қанша көп уақыт кетер еді.)
- ақпараттар, хабарламаларды ретке келтіру, тез уақытта іске
қосуда қаншама уақыт кететін еді, ал компьютер болса әрі тез, әрі анық,
әрі уақыт пен адамды керек етпей, лезде барлығын өзі орындайды-үнемделік;
- жеке адамның құжаттарын өте тез және де дұрыс көрсете біледі.
Барлық жоғарыда айтылған қасиеттері, бүгінде барлық жәй тұтынушылар
ғана емес, жоғарғы билікті структуралармен бағаланады, әсіресе бұл
хабарламалар мен ақпарат іздеуде және бақылауда өте тиімді пайдаланып
келеді. Біздің қазіргі таңда салық комитеті өзінің жеке электрондық
базасының болуына тырысады, өйткені салық төлеушілер (заңды тұлғалар)
салықтан қашуы мүмкін, немесе салықтың басқа түрлерін пайдалануы, өз
қаражаттарын азайтып, көрсетуі де мүмкін ғой. Сондықтан да, 15 июнь 1998
жылы келесі өкіметтің салық комитетінің ҚР номері 35, 29 июнь
1995ж.инструкциясы қабылданды. Онда, 01 марттан 1999ж. барлық 100 адамы бар
өнеркәсіптер өз меншігіндегі жұмысшыларының айлық табысы туралы
мәліметтерді салықтық комитетіне түсіруі қажеттілігі айтылып, компьютер
арқылы жеткізуі тиістілігі заңдалған.
Ал салық инспекциясы іс түрінде 20 адамнан асқан кәсіпорындардың
салықтық мекемелерге компьютер арқылы барлық ақпараттарын тусіруін
міндеттейді.
Жоғарыда айтылғандай, ірі өндірістер мен мекемелер, кәсіпорындары,
бірлестіктерде осындай керекті бағдарламалармен қамтамасыз етілуін
қарастырады. Ал салық комитеті осы бағытта ПО(Б)өте көп тарамаған Best-4
бағдарламасын ”Интеллект Сервис” фирмасы шығарған импортты пайдалануын
талап етуде. Бұл бағдарлама онша тарамаған, сондықтан өндірістер мен
мекемелер екі түрлі бағдарламамен жұмыс жүргізуде, оның бірі жалақы
төлеудің жолы да, екіншісі-салық төлеушілердің басқадай табыстары жайлы.
- “Заработная плата“ немесе “Төлем ақысы” деген ”АСУ-Партнер”
деген фирма құрастырған.
- АРМ еңбек ақы мен еңбекті есептеу (ОАО Автоматика).
Бұл екі кешендер салық инспекциясына есеп бере алмайды
(компьютермен), олар МББЖ (Fox Pro V.5.6(x)) осындай мәліметтер базасының
басқару жүйесін пайдаланып, біркелкі барлық бірлестікпен жеке базаны алып
жүре алмайды.
Бұл жерде алдарына мынадай міндет қойылған, ол толық бағдарламалық
жоспар жасап, оның ішіне:
- Заңды тұлғаның кірісі туралы жеке мәлімет болуы тиісті;
- Салық инспекциясына компьютер арқылы толық есеп беру; салық
төлеушілердің қағазға жазылған ұстам ақысы, немесе-салық өлшемдері, барлық
өндіріс немесе мекеме, және де жеке тұлғалар болса да;
- Сұрақпен сұраулары МББЖ қаралып,тексеру керектігін көрсетеді;
- Өзінің жеке МББЖ-жинақтау, оған өз еңбек ақысын, салығын,
басқадай ұстап қалған мәліметті кіргізіп отырады;
- Қолмен мәліметті беріп, ақпаратты тексеріп отыру;
- Ол МББЖ қорғау қарастырылған, ол әрбір адамның рұқсатсыз
мәлімет алуына тиім салынған, және де оқып, көруне де солай;
- Осы заманның талаптарына сай: Жылдамдыққа эргономді болуы
тиіс және де қазіргі МББЖ-ні болашақта одан да жаңартуға тырысу;
- Минималды (аздау) түзелістермен өзгеріп трған заңдылыққа сай
қалыптастыру.
Бұл жұмыс салық инспекциясына есеп беріп отыратын кәсіпорынның салық
бөлімінің бухгалтерінің автоматтандырылған жұмыс орны болып табылады. Ол
жоғарыдағы барлық талаптарға сай.
Жұмыста:
- сұрау алгоритмдерге толық жұмыс процессін суреттейді.
- программа бойынша пайдаланылатын мәліметтер базасының
құрылымы.
- программаны түсіну үшін барлық жан-жақтыиллюстрациялар
келтірілді.
- жасалған программаның экономикалық есеп-айырысуы келтірілген.
Бірінші (теориялық) бөлімінде пәндік облыс саласының суреттемесі
беріледі, яғни заңды тұлғалармен жұмыс істейтін бөлімнің мінездемесі
берілген, сонымен қатар құрылатын ақпарат жүйесіне қойылатын талаптар
жазылған.
Екінші бөлімінде ақпараттық, материалдық заңды тұлғалармен жұмыс
істейтін программамен қамтамасыз ететін ақпарат жүйесінің бөлімдері
құрылады.
Дипломдық жұмысының үшінші бөлімінде Ақпарат Жүйесінің деңгейіне баға
беріледі, және де бұл ақпарат өніміне коммерциялық өнімді өткізудің
нұсқаулары ұсынылады. Дипломдық жұмысқа демонстрациялық программа
ұсынылады, ол Borland Delphi 7.0 МББЖ қолданылған “Inter Base v 6.0. 3,5”
дискетасында көрсетілген.
Салық түсімдерінің талдауындағы ақпарат жүйесінің құрылымының
негізделуі.
1. Салық түсімдерінің анализіне ақпараттық жүйенің құрылуын негіздеу.
1.1. Заңды тұлғалармен жұмыс жүргізетін бөлімінің ақпаратты түсіруі мен
өңдеуі.
Қазіргі кезде Жетісу ауданы бойынша салық комитеті бес бөлімше
құрылымынан тұрады, олар өздерінің қарамағында заңды тұлғалармен,
бөлімшелерімен айналысатын тағы да сондай бөлімдері бар.
Ақпарат жүйесінің құрылуының мақсаты мен міндеті
1. 2. Ақпараттық жүйенің құрылу бағыты мен міндеті
Жүйе құрылуының мақсаты: заңды тұлғалардан салық төлемінде есеп
беруді заңға сәйкес талап етіп, оның дұрыс орындалуын қамтамасыздандыру.
Жүйенің міндеттері:
- кәсіпорындарда жалақыны есептеп, басқадай кірістерді және
табыс салықты ұстап отыру;
- еңбек ақыны төлеудегі түрлі статистиканы пайдалану, жеке
бөлімдерде және де бөлімшелерде;
- қағаз және магниттік тасығыштар арқылы салық комитетіне
есептерді өңдеу;
- құжат толтыру, анықтама толтыру;
- жұмысшыларға еңбек ақының жазылуы, түсуі туралы, барлық
құрылым бөлімшелерден ұсталған табыс салықтары туралы
хабарлама жинау;
- алынған ақпаратты мұқият тексеру (табыс салықтың дұрыс
ұсталынуы).
- жеке базаны ұйымдастыру, керекті анықтамаларды есептерді
талап ету, магниттік және қағаз тасығыштар, ақпаратқа сүйене
және мәліметтер базасына Қазақстан Республикасының заңдарына
сәйкес, кәзіргі заңгерлікке сай;
- сервистік функцияларды қамтамасыз ету, былай: мәліметтер
базасын оптимизациялау, жабық жылдардың архивін жүргізу,
мәліметтердің резервтерін көбейту және қайта жаңғырту,
блокнот, калькулятор, календарь;
- мәліметтердің заңды түрінде түсуін қамтамасыз ету, қорғау.
3. Ақпараттық жүйеге талаптар.
Қазіргі уақытта негізгі анықтайтын рольді атқаратын ақпараттар
жүйелерінен керекті мәліметті дұрыс шешіп, қабылдап, негізіне сүйеніп,
мәліметті жинап, өңдеуін талап етіп отыр. Кәсіпорынның жағдайымен іскерлігі
туралы жоғарғы меңгеру деңгейіне ақпараттар тарату және кәсіпорын
бөлімшелерінің өз аралық қатынасы, мәліметтер алмастырып отыруы тек қана
қазіргі уақыттың (ЭВМ) электронды есептеуіш техникасы және басқадай
техникалық қаражат байланыстарының базасы арқылы орындалады. Мемлекеттік
құрылымының жұмысында көптеген үлкен сандардың кешендері күнделікті өзара
байланысып, бөлімшелердің алмасып жатуы хабарламаны жеткізіп, таныстыруы
бұл құрылымның дұрыс бағытта болғанын аңғартады және де
ақпараттыуақтылыжеткізуі ең бірінші долып табылады.
Ерекше көңіл бөлуде ақпараттың туралығы немесе шындығы мен жылдамдығын
қарастырады. Көптеген мемлекеттік құрылымдарға ақпараттың өзара
байланыстарындағы көптеген жұмыстарын шешіп, орындап, өндірістік жағына
көңіл бөледі. Дұрыс және тез шешімдер қабылдауға, әр түрлі докладтар
оқуына, есептер берулеріне ақпарат мәліметі негізгі болып табылады. Әрбір
ашық мәліметтің мазмұны басқару шешімдерінің қабылдауын орындайды. Ол
мәліметтерге ерекше талаптар қойылады:
- обьект бойынша және сапалығына қарай;
- обьект және сапасы – формулировканың қалыптығы,
қысқалығы, уақтылым түсуі;
- тиімді бағытта – нақтылы тұтынысты қанағаттандыру;
- анықтығы, шындығы – алғашқы мәліметтің дұрыс іріктелуі,
жүйеліліктің орнықтылығы, мәліметтерді өңдеу, жинауын үзбеуі.
1.3.1. Ақпарат жүйесінің құрылымына талаптар
Ақпараттық жүйенің шешетін жұмыстарын, жүйенің орындайтын
негізгі функцияларын көбіне оның құрылымы анықтайды. Жүйенің қайсысы бірі-
ақпараттық жүйе – деген атаққа ие бола алады, егерде, оның құрамына –
жүйені оқыту, эксперттік бағалауды қарастыру блоктары кіріп, оның жұмысын
қамтамасыз етсе. Ақпарат жүйесіне нақтылы заттың көлемділігін анықтайтын
қаражаттар керек. Сонымен қатар, жоғарыда айтылғандай, ақпарат жүйесі
бірінші тұтынушы категорияларға жұмыс орын әзірлейді: жүйенің бастығының,
эксперттр – шешім қабылдайтындар, жүйеге мақсатқа сай клиент-сервер (КС)
типтес желілік архитектура жасау.
Жоғарыда айтылғандай, ақпарат жүйесінің қарастырылған келесі өзіндік
подсистемаларды таңдап, тоқталу қажет:
- жөндеп, қалпына келтіру жүйесі; бейімдеу – адаптация.
- жүйе-асты мәліметтер базасын басқару;
- жүйе-асты шешімдерді талдап, қабылдау;
- жүйе-асты оқыту;
- желіні басқару жүйе-астысы;
- Сауда орындарын басқару жүйе-астысы.
1. Негізгі мәселелерді шешіп алу үшін, жөндеп, қалпына келтіру
жүйесі қосылады;
2. Оқыту жүйесі - әрбір пән бойынша білім жинақтау, оларды
дұрыс шешімдер қабылдауға баулиды. Бұл ақпарат эксперттің
субьективтік көзқарасымен обьективтік статистиканы да
қарастырады.
3. Жоба сауда орындарын басқару жобасының жүйесі өте күрделі
шешімдерді қабылдайды, олар мәліметтерді жылдам қабылдап,
жылдамдатып шешімдер қабылдауды үйретеді;
4. Күрделі обьекттерге баға беруде, және де берілген бағаға
негіз талдау жасау үшін құрылған шешімді талдап, қабылдау
жүйе – асты ұйымдасқан;
5. Мәліметтер базасын басқару подсистемасы кіргізу – шығару,
редакциялау, сорттау тағы басқа, Мәліметтер Базалары
обьектілерді сараптаумен айналысады.
Ақпарат жүйесінің міндеттері 1-кестеде көрсетілген.
1. кесте.
(есептер) Есептер атауы Міндеті Кіріс құжаты Шығыс
Міндеттер құжаты
кешені
1 2 3 4 5
Салық Тіркелген заңдыЕсепті кезең Есепті кезеңде Тіркелім
тұлғалардан ішінде жұмыс мемлекеттік нен
түсімін мәліметтер алу.істеген мамандандыруды өткен
кәсіпорындардан өткен ұйымдардыңұйымдард
бақылау мәліметтер санын анықтау ың
жинақтау есебін
алу.
Салық Жаңа Заңды Борышты
жарнасының статистикасынан тұлғалардың кәсіпоры
борышы туралы мәліметтер есептері ндардың
мліметтер алу. қалыптастыру тізімі
НСИ - ге Мәліметтер Базасы Жазба нұсқаулар,
кіріспе бұйрықтар.
2. Ақпарат Жүйесінің ресурстарына талаптар қою.
Ақпарат жүйесі обьектінің меңгеру жүйесі болып тек қана сол обьектегі
процестерді дұрыс басқарып өткізудегі басқару шешімдернде есептеу
техникасы, жекелеу есептік техникасы мен оператор (адам) қатысып отыру
крек. Жүйе құрамына келесі базалық элеметтер қатысады:
1. Техникалық қамтамасыздандыру;
1. Есептеу техникасының қаражат кешені (Жоғарғы деңгейдегі ЭЕМ,
төменгі деңгейдегі ЭЕМ, оператордың жұмыс орны, байланс каналдары
және запастағы элементтер, приборлар);
2. Техникалық қаражаттың арнаулы кешені (Локальдік жөндейтін
қаражат, ақпарат алу қаражаты басқару обьектінің жағдайы туралы,
орындаушы құралдар;
2. Мыналардан тұратын қамтамасызданған бағдарлма:
1. Операциялық жүйелер енгізілген жалпы қамсызданған бағдарлама,
оның ішінде локальдік және глобальдік желілер, арнаулы есептеу
қаражаттарының техникалық қызмет көрсетудегі кшендік бағдарлама;
2. Арнаулы қамтылған бағдарлама, оған ұйымдастырылған бағдарламалар
және бақылау менмеңгеруді өткізетін алгоритм бағдарламасы;
Ақпараттық қамту машиналық және машинасыз ақпаратты қамтиды.
Машинадан тысқамту – бұл шифрленген класификация жүйесі, барлық
шығарылған мәліметтер.
Машинамен қамту – бұл мәліметтер базасы мен ақпараттар тасқыны.
Ұиымдастыру бөлімі инструктивті – методикалық материалдар мен
жылдамдата қызмет еттін персоналды қамтиды.
Сонымен:
1. Математиклық қамту;
2. Лингвистикалық қамту;
3. Құқықтық қамту.
Ақпаратық қамтуға қойылатын міндеттер.
Ақпарат жүйенің ақпаратпен қамтуы – обьекті бойынша біріктірілген
өткізілген шешімдер болып табылады.
Ақпараттық қамтуға төмендегідей:
• Нормативті құжаттарда, анықтама кітаптарында табылатын
нормативтік – анықтама ақпараты;
• Технико – экономикалық ақпарат класификаторлары ақпарат
жүйесінде атаулардың, белгілердің – оларды анықтау мақсатымен
пайдаланады;
Барлық ақпарат жүйесіне керекті мәлмет базасын системалық түрде
сақтайды;
Унифицирленген құжаттар, ақпарат жүйесінде пайдаланатын, ол басқару –
ұйымдастыру ақпараты формалық жйынтықтың ішкі жүйені пайдалануға стандартты
түрде. Басқару жүйесімен байланысты көптеген құжаттар, оларды брнеше топқа
бөлуге болады;
• Ресми жағдайлар мен инструкциялар, бөлімшелердің функцияларын
реттеу, ақпаратты өңдеу, берілген мерзімде шешімдер қабылдау;
• Жүйеден тыс пайда болған кіріс құжаттары;
• Кітап немесе картотека түрінде жаңаланып тұратын жазбалар;
• Ақпаратты өңдеу процесінде пайда болатын аралық құжаттар;
• Шығыс құжаттары.
Ақпарат алмастырудың екі түрі бар:
• Құжатталған – құжат алмастыру, адамдар толтырып дайындаған,
немесе ЭЕМ баспаға шығару есебінде;
• Құжатсыз – телефон арқылы хабарласу, ЭЕМ – мен дисплей немесе
клавиатура арқылы байланысу.
Ұйымдастырылған жарлық жүйе ақпаратында үш түрлі құжаттар тобы
бар:
• Ұйымдастыру – мұнда устав, инструкция, ережелер, тұтынушының
қолданатын әдебиеті;
• Жарлық – ұкімдік, жарлықтар, нұсқаулар;
• Анықтамалық – ақпараттық хаттар, мағлұматтар, есеп беру
протоколдар.
Ұйымдастыруды қамтамасыз ететін талаптар:
Жүйені құрғанда тауқыметті жағдайды анықтағаннан кейін, бірінші
кезекте, жүйенің негізгі мақсаттарының тиімділгін анықтау. Ондай
мақсаттарға жаттын:
• Орынды үнемдеу, шикізатты, түрлі материалдарды және өндіріс
игіліктерін;
• Обьектінің тиімділік қатерсіздігін қамтамасыз ету ;
• Адамның еңбегінің шығындарын төмендету;
• Жабдықтарды орнықты толтыруын жетілдіру;
• Техникалық жабдықтардың жұмыс кестесін орнықтыру;
Жүйе қызметі – сол жүйенің жиынтық жетістігіне бағытталған арнаулы жеке
басқару мақсатына жету болып табылады.
Жүйенің жиынтық қызметіне келсек, ол сол жүйенің бөлімшелерінің
орындайтын операциялары мен процедуралары. Жүйе қызметі бірнеше қызметтер
түріне бөлінеді, олар:
- қорғаныс қызметіне, ол штаттан тыс жағдайларда адам мен жабдықтарды
қорғауға ұйымдасқан, оларға:
• технологиялық қорғау;
• авариядан қорғау.
Басқару функциясына, бұл қызметтің мақсатының нәтижесі, ол өндірудің,
өткізудің басқару обьектісіне басымдылықты арттыруы.
Басқару функциясына:
- жекеше параметрлердің түзетілуі мен тұрақтандырылуы;
- біртактілі логикалық басқару;
- программалық бағдарлы логикалық басқару;
- жұмыс тәртібіндегі орнықтылық;
- адаптивтік басқару.
Бағдарламаны қамтамасыздандырудағы талаптар.
Бағдарламаны қамтамасыздандырудың сенімділігі екі түрлі аспекттен
тұрады, ол бағдарлама тіліне қойылады.
Біріншісі – бағдарлама тілінің кеңдігін жеңілдету машинадан
тәуелсіздігі, бағдарламаның композициясының нәтижеліктілігі, логиканы тез,
анық қабылдауы, ақпараттық қамтуға қойылатын міндеттер.
Ақпарат жүйенің ақпаратпен қамтуы – обьекті бойынша біріктірілген
өткізілген шешімдер болып табылады.
Ақпараттық қамтуға төмендегідей:
• нормативті (документ) құжаттарда, анықтама кітаптарында табылатын
нормативтік – анықтама ақпараты;
• технико-экономикалық ақпарат классификаторлары ақпарат жүйесінде
атаулардың, белгілердің – оларды анықтау мақсатымен пайдаланады;
• барлық ақпарат жүйесіне керекті мәлімет базасын системалық түрде
сақтайды.
Унифицирілген құжаттар, ақпарат жүйесінде пайдаланатын, ол басқару –
ұйымдастыру ақпараты формалық жиынтықтың ішкі жүйенің пайдалануға
стандартты түрде. Басқару жүйесімен байланысты көптеген құжаттар, оларды
бірнеше группаға бөлуге болады:
• ресми жағдайлар мен инструкциялар, бөлімшелердің функцияларын реттеу,
ақпаратты өңдеп, берілген мерзімде шешімдер қабылдау;
• жүйеден тыс пайда болған кіріс құжаттары;
• кітап немесе картотека түрінде жаңаланып тұратын жазбалар;
• ақпаратты өңдеу процесінде пайда болатын (промежуточные) құжаттар;
• шығыс құжаттары.
Ақпарат алмастырудың екі түрі бар:
• құжатталған – құжат алмастыру, адамдар толтырып, дайындаған немесе
ЭВМ (электронды есептеу машинасы) распечаток есебінде;
• құжатсыз – телефон арқылы хабарласу, ЭВМ-мен дисплей немесе
клавиатура арқылы байланысу.
Ұйымдастырылған жарлық жүйе ақпаратында үш түрлі құжаттар группасы бар:
- ұйымдастыру – мұнда устав, инструкция, ережелер, тұтынушының
қолданатын әдебиеті;
- жарлық – үкімдік, жарлықтар, нұсқаулар;
- анықтамалық – ақпараттық – хаттар, мағлұматтар, есеп беру,
протоколдар.
Екінші бағдарламалық қамтамасыздандырудағы сенімділік аспектісі болып,
бағдарламаның құрылымының модульдігі болады.
Ақпарат жүйесінің бағдарламалық қамтамасыздандыру диалогтік түрде
қызмет жасауы, бұл жағдайда, ол сұраныс текстін экран арқылы көрсетеді.
Меню жүйесі оператордың қатесіз қызметін анықтайды.
Бағдарламалық қамтамасыздандыру қаражат тіркелуін, ақпарат жүйесінің
құжаттандыруын қамтиды:
- ақпараттық бірлесу ЭВМ РСАТ басқа жоғары реттегі модельге
айырбастауының мүмкіндігі, принтерді одан да өндірілімдіге айырбастау,
тағы басқалары.
2-кесте
Бағдарламалық қамтамасыздандырудың мінездемесі
Тип (түрі) Наименование (аталуы)
ОС Windows 2000
Язык программирования Delphi 6.0
Текстовый редактор Microsoft Word 2000
Табличный процессор Microsoft Excel 2000
SQL - сервер Borland Intel Base 6.0
Техникалық қамтамасыздандырудың талаптары.
Ақпараттық жүйені өткізу үшін ЭВМ IBM PCAT, персоналдық екі портпен
жабдықталған RS 232(стык С2) ақпарат жүйесінің өнімін өткізуге ПК-дағы
қаражаттармен (екі порттар RS 232) арқылы С2-ны арнаулы ВК-ға қосуға, еш
түзеусіз. Ақпараттық жүйенің сенімділігін арттыру үшін оны екі ПК базасында
өткізуге болады, жұмысты бірдей орындап отырып.
Күні-түні жұмыс істеуіне аппаратураның сапалылығын талап етеді. ЭВМ
IBM PCAT күні-түні жұмыс істей береді, кейде кішігірім конструктивтік
өзгерістер енгізіледі. Ең алдымен жұмыстың жылыту нормасының тәртібін ұстау
болып табылады. Сонымен қатар, қосымша электр қуатын пайдалану көзделеді,
егер негізгі электр қуаты істен шыға қалса, ол автомат арқылы өзі қосылып,
жұмысын істей береді.
Нақты уақыт жүйесі дегеніміз – сұраныс өңдеуіне өте аз уақыт беріледі,
ал оны көбейту – жұмыстың тоқтауына әкеледі, содықтан бұл жүйеде уақытты
неғұрлым үнемді пайдалану керек.
Нақты уақыт жүйенің жұмысын қамтамасыз ететін: ПК жылдамдылығы (Intel
процессоры таңдалады, оның 500 МГц),
- өткізу қабілеттілігі ПК мен ВК (жылдамдылығы 1200бад),
- хабарлау буфері ПК кіруде және шығуда,
- фоновом режимінде құжаттарды печатьқа тапсыруы, сонымен бірге
ақпараттарды қабылдап, өңдеп, мүмкіндігінше жоғалтауға тырысу.
IDEдискілі жүйе контролерін пайдаланып, бұл мінездемені жақсартуға
болады, КЭШа установкасының программасымен немесе КЭШемаппаратының диск
контролерінің 1Мб көлемінен жоғары.
3-кесте
Техникалық қаражаттарының кешендік мінездемесі
Техникалық Физикалық модульСервер Клиенттік
қаражаттың мінездемесі станциялардың
аталуы мінездемесі
Аналық төлем АТХ Pentium2 АТХ Pentium2
ПЭВМ Процессор Intel Pentium II Intel Pentium
ОЗУ 500 Mhz 200-300 Mhz
НЖМД 128Mb Не менее 32 Mb
НГМД 10 Mb Не менее 4Mb
Монитор 1,44 Mb 1,44 Mb
Клавиатура LG LG
Мышь SVGA, 15 SVGA, 15
1012 кнопочная 1012 кнопочная
РС РС
Двухкнопочная Двухкнопочная
Телефон Телефон Импульсный Импульсный
Принтер Принтер HPLazerjet6L Сетевойлокальный
Ақпататты қорғауға және программалық құралдарды жою мен
авторсыз аясына талаптар қою.
Ақпарат жүйесінің қатерсіздігін қамтамасыз етуде қарастыру сұрақтарды
кешенді түрде, яғни қатесіз архитектура деген, онда қатерсіздікке қауіп
және өзіндік қызмет пен оның механизімін қамтамасыз ету.
Қауіпсіздік қатері дегеніміз, әр түрлі жағдайда оның жайылып
кетуі мүмкін немесе жүйелік материалдың қырының бүлінуі, сонымен қатар,
өңдеп, дайындалып қойған, ақпараттар, бағдарламалар және аппараттық
қаражаттар. Қауіптерді де бөлуге болады, мысалы: ойламаған жерден немесе
әдейлеп жасаған. Біріншіге – бағдарламалық қателерден болуы мүмкін, кейде
аппараттардың істен шығып қалуына байланысты, немесе ақпарат жүйесінің
администрациясының, тұтынушының қателігінен бола береді. Ал әдейлеп
жасалған қалып-қатерден бәрін де күтуге болады, олар өз мақсаттарын көздеп,
абоненттерге (тұтынушыларға) зиян келтіру үшін жасалады. Сол себептен олар
активті және пассивтіге бөлінеді. Пассивті қауіп, ереже бойынша, ақпарат
қорының санкцияға жатпайтын қолдануды көздейді, олар функционированиеге
ықпалын тигізбейді. Мысалға алсақ, пассивті қауіп-қатерге ақпаратты түсіру
үшін, оны каналдардан ұрлап алуы. Активті қауіптің мақсаты ақпарат
жүйесінің дұрыс функционированиесін бұзып, оның хабарлау игілік қорын
тікелей зиян ықпалын тигізу. Мысалы, ақпарат жүйесінің байланыс жолын бұзу,
радио электронды ықпал келтіру, қирату, ЭВМ-нің істен шығуы немеес оның
операциялық жүйесін бұзу, мәліметтерді бұзып, өтірік айту, ақпарат
жүйесінің базасын мүлдем өзгертіп жіберу, т.б. Активті қауіп қатердің түбі
зиянкестердің ісі немесе программалық вирустардан келуі ықтимал.
Қауіпсіздіктің ең негізгі қауіп қатері болып: конфеденциалдық ақпаратты
ашу болып табылады, мәліметті компрометациялау, мәліметтер базасының қорын
санкциясыз пайдалану немесе қормен бұзып пайдадалану, мәліметтермен өзара
рұқсатсыз алмасу, қызмет көрсетуден бас тарту, мәліметтерден бас тарту.
1.3.3 Ақпарат жүйесінің концептуалдық сызбасы.
Концептуалдық схемасы ақпараттық жүйенің автоматтандырылған бірлескен
концепциясын көрсетеді.
Ақпараттық жүйенің концептуалдық схемасы
Ақпараттық жүйенің концептуалдық схемасы
Жүйе Мінездеме
Түрі ИСС ақпараттық жүйенің байланысы
Тармақ Логикалық
Барлық жүйенің технологиясы Функционалдық
Қамтамасыздандыру бөлімі Функционалдық бөлімі
Салық түсімдерін бақылау міндет кешені
Есеп беру Борышты Администрациялық Нақтылы заңды
кезінде кәсіпорындардың жауапкершілікке жататын тұлғаларға пени
мемлекеттік тізімін заңды тұлғалардың коэффийиентін
қалыптасудан қалыптастыру. тізімін қалыптастыру. қалыптастыру.
өткен ұйымдардың
тізімін
қалыптастыру.
Тұтынушылардың разрезіБорышты Административтік Нақтылы заңды
өткен тауарлардың кәсіпорындар жауапкершілікке тұлғаларға
тізімі тізімі тартылатын заңды пени
тұлғалар тізімі коэффийиенті
ұйым атауы кәсіпорын атауы заңды тұлға атауы атаулар
борыштары құрылу мерзімі квалификациясы борыштар
тіркелу күні заңды тұлға бұзушылық сомасы
ұйымның реквизиті сомасы тартылатын сомасы пени
жабу динамикасы коэффициенті
1.4. Ақпарат жүйесінің технологиясын талдау.
1.4.1. Бар ұқсастықтарға шолу.
Бұл бөлімде, мен, бірнеше біздің елімізге өте танымал, елге
жайылы, қолданылып кеткен бағдарламалық өндірімнің кәсіпорындардағы
салықтық есеп беру автоматтандырылған дәрежесінде қарастырдым.
Турбо – бухгалтер.
Турбо – бухгалтер бағдарламасы ДИЦ ғылымы зерттеу орталығында жасалған.
Оның ең алғаш версиясы? Ол 3.0;
Бұл бағдарлама барлық бөлімдерге синтетикалық және аналитикалық
бухгалтерлік есеп жүргізуге арналған. Аналитикалық есеп обьектілер бойынша
(аналитикалық белгілер) натуралды және құндық түрінде жүргізіледі. Оның
негізгі ерекшелігі – ішкі тілінің дамуы, мұнда 100 операторлар,
ауыспалылар, (переменные) айырмалар, (развилки), ал 6 версиядан массивтер
мен циклондарды өзіне қамтиды.
Бұның барлығы, кез-келген типтік операцияны жазып, орындауға болады,
мысалы: есеп беру, бланк немесе бухгалтериямен байланыссыз заттар, фирмалық
дүкендердегі сату есебі немесе телефондық анықтамалыр сияқты және де бұған
өткізу есептерінің баланстан асып түсетін дамыған жүйе де көмектеседі,
программстер талабымен көрсететін және де мәліметтерді базасында
сақталатын. Бұл бағдарлама екі кітапқа бөлінеді, оның біреуі: Тұтынушының
қолданғышы, екіншісі – Программистің қолданғышы.
Проводканы енгізу процесін қолдап та жасауға болады, бірақ-та,
негізінде ол үшін бланкттер қолданылады, олар бірден қай санға болса да,
қай мөлшерге болса да бланктер генерациясын өтеді. Бұл проводкаларды
(өткізушілерді) операция журналына кіргізген соң, ол журналдарды өңдеу
қажет, содан кейін мәліметтер базасына енгізу керек. Тағы бір бұл
бағдарламаның ерекшелігі, бұл бухгалтерияның бірнеше жоспарын енгізуге
мүмкіндігі.
Бухгалтерлік жоспар дегеніміз, ол настройкасы бар файл (кәсіпорын,
көрнекті журналдар, бланктер, типтік операциялар, аналитикалық (талдамалық)
белгілер, тағы басқалары)
Біз бағдарламаны өзіндік, бірнеше кәсіпорындарды бір ғана
компьютерге, жалғыз базада жүргізе аламыз. Бұдан мәліметтер көбейіп
кетпейді, өйткені әр түрлі фирмалар ортақ бланкілер, аналитикалық белгілер,
тағы басқаларды пайдалана алады.
Есеп айырысу қортындысынан кейін бағдарлама автоматты түрде әр түрлі
есеп берулер мен хабарламаларды қалыптастырады:
• тұтас өткізуші;
• айналмалы – сальдолық хабарлама;
• талдама есеп обьектілері бойынша айналмалы – сальдолық хабарлама;
• санақ карточкасы
• талдама есеп обьект бойынша санақ карточкасы
1) негізгі кітап; 2) бастапқы кітап
• уақыт бойынша санақты талдау;
• талдама есептің обьектісі бойынша санақты талдау;
• талдама есептің барлық санақ бойынша обьектінің карточкасын;
• журналдық ордер.
Өндірімді есеп беруді қамтиды.
Бүгін де, ең соңғы версия – 6, төрт варианттармен шығуда:
• базалық;
• профессионалдық (локальдық);
• профессионалдық (тармақты) – алғаш рет;
• ТБ – 6 Жалақы.
Ең алғашқы версия бойынша да дұрыс жолға қойылған жүйемен де желіде
жұмыс істеуге болады, SLBuhC:TB6Blanka*qru.
Жағымсыз желі белгілерінен мыналарды атауға болады:
• ішкі тамаша тілді орнатып, ұйымдастырушылар бланктерді өндіруде
үнемдеген, сонымен оны тұтынушыларға қалдырған, сондықтан да бұл
бағдарламаның деңгейі түсіп кетті;
• бланк көлемінің азаюы – 255 символ (ол аздау);
• жиілеуі (орташа) аптасына бір рет – ол үшін мәліметтер базасындағы
бағдарлама өзгертілуі мүмкін, ал ол 10 минут (6 версияға дейін
өзгертілген).
1С : Бухгалтерия
Бүгін де осы бағдарлама ең өтімді болып табылады. Әр түрлі
бөлімдерімен ол (1С) синтетикалық және аналитикалық есептерді жүргізуге
арналған ең сұранысты да, тартымды да болып табылады.
Аналитикалық есептер аналитикалық есеп (субконто) натуралдық және
құндық бағаларымен бар бөлімдерінде жүргізіледі. Бұл бағдарламаны қолмен
де, автоматтандырылған түрде де өткізуші арқылы желіге қоса береді. Барлығы
да операциялық журналға енгізіледі. Проводкаларды тексерген кезінде
операциялық журналға оларды ерікті уақытша арасын азайтуға болады,
группаларға бөлінеді.
Қорытындыны есептеген соң, бағдарлама түрлі ведомостьтар:
• біртұтас өткізушілер;
• айналмалы – сальдолық құжат;
• обьект бойынша аналитикалық есептің айналмалы – сальдолық құжаты;
• санақ карточкасы;
• аналитикалық есептің бір обьект бойынша санақ карточкасы;
• санақ талдауы (негізгі кітаптің аналогы);
• мерзім бойынша санақ талдауы;
• обьект бойынша аналитикалық есептің санақ талдауы;
• барлық есептер бойынша аналитикалық есептің обьектіні талдау;
• барлық есептер бойынша аналитикалық есептің обьектінің карточкасы;
• журналдық ордер.
Бағдарламада ерікті есептердің қалыптасу кестесі бар, ол бухгалтерлік
тілде есеп берудің мазмұны мен формасын түсінікті түрде сипаттайды, есеп
пен обьектінің қалдықтырын аналитикалық есеппен бірге санайды. Осы кестемен
салық органдарына тапсыратын есеп беру жұмысы атқарылады, одан былай, бұл
кесте ішкі есеп беруде пайдаланып, қаржы қызметінің ерікті формасын
құрудағы талдау жүргізеді. Басқа да, бұл бағдарлама сақтау функция резерв
копиясын да немесе мәліметтер копиялық резерв сақтаумен бірге текстік
құжаттарды архивтеуде кесте бойынша сақтайды. Бағдарламаны бухгалтер
толығымен есептің нақтылы формасы мен тұрақты заңдылыққа сәйкес жүргізе
алады.
1С түрлі бағдарламалық және де аппараттық платформа: DOS,
Windows, Windows 95, Macintosh (1996 жылдан бастап), Power Macintosh (1996
жылдың жазынан). (Күрделі бухгалтерлік есептерді шешу үшін), бірнеше
модификациялары бар жүйелі; базалық, профессионалдық, жүйелік.
Кемшіліктерден мынаны атауға болады:
- базалық версияның мүмкіндігінің аздығы;
- орташа кәсіпорынға бухгалтериясын автоматтандыру үшін барлық модульдері
өте қымбат бағамен түсуі, сатуы.
БЭСТ ПО БЭСТ(Интелек – Сервисфирмасының өндіруі) Ол өзара
байланыстығы бағдарламалық модульдердің жиынтығы есебінде орындалған:
құрамы және жүйелілік утилиттер; негізгі кітаптың кіріспесі (АРМ бас
бухгалтердің); кассалық операциялардың есебі; банкпен жүргізілетін
операциялардың есебі; негізгі қаражаттардың есебі; өндірістік қордың
есебі;дайын өнім мен тауардың есебі; сату басқармасы (өткізу); жалақы,
жұмыс ақысы.
Қазіргі таңда, версия – 4.12 ең белгілі болып және де
өндірістердің кешендік автоматтандыруына бағытталып отыр. Көтерме және
бөлшек саудаға арнаулы мамандырылған версиялар өндірілген, сақтандыру
қызметіне, бюджетке және көпір жұмысы (№94 көпір жұмысында істейді).
Кәсіпорынның қаржы жағдайын талдайтын күшті жүйе бар. БЭСТ – 4 -те:
фунциялардың тысқары, қосымша мүмкіндіктері қосылған. Ал негізінде, сатуды
басқару есептерін шешумен бірге, сатушы мен алушымен есеп айырысу, сауда
залдарына ұйымдастырылған операцияларға көмектесу, болысу, группалар
бойынша тауарлы-затты бағалығына сәйкес кәсіпорынның игіліктеріне есеп
жүргізіп отырады, сақтау жеріне, номенклатурасы бойынша тағы басқа.
Алынған заттарды меңгеру деген жаңа жүйе пайдаланады, ол
реестрлерді, счет-фактураларды қарастырып, құрап, тауар әкелуші, контрагент
және сатып алушыға жеткізе отырып, соның негізінде, сату-алу өзара мәміле
есеп беру автоматтандырылған күйде ұйымдастырылады. Кредиторлар шоттарының
жекеше жүргізілуінің реестрі.
Кредиторлардың шоттарының реестрін жеке жүргізу барлық консолидация
және өзара есеп айырысуды контрагенттер мен тауар тасушылармен тексеріп
отыруға мүмкіндік береді. Жекеше сатумен айналысатын кәсіпорындарға БЭСТ –
4 өздері жүргізуге мүмкіндік беретін прайс-жапырақ әрбір дүкенге, сондай-
ақ прайс-жапырықтың архиві, тиянақты есептер алу үшін: сату, өткізу кез-
келген мерзімге. Касса аппаратымен жүйе байланыста болады, тауардың жүйелік
штрих кодировкасын қамтиды. Бұл жүйе ерікті санды тәуесіз кәсіпорындардың
есебін жүргізуге және де оларды автоматтандыру үшін тек керекті модульдер
жинағын қолданады. Жүйе өзінің өте ыңғайлы интерфейсімен қызықтырады,
өзінің көптеген функцияларды атқаруымен, өтімділігі және қарапайым қосуы
нақты бір кәсіпорынның қажеттілігіне жарайды.
Мына кемшіліктерін атауға болады:
- Жұмыс жылдамдығының аздығы, ол оның моральдық тозғанын білдіреді,
СУБД (FOX PRO 2.6) және де файлдардың көптігі ол ДОС жұмысын
қиындата түседі;
- Ішкі тілге көптеген тиымдар салынған (мүмкін, өз атына
модификациялық құқықты сақтау үшін). Мысалы, бланкіге ерікті
ревизитті қоса алмайсыз, сол себептен өңдірілген фирмаға байланысу
қажеттігін туғызады;
- Windows версиясы бойынша жоспардың жоқтығы, ал ол оның танымалдығын
төмендетеді;
- Қорғаныс, сақтаныс үшін кілтпен пайдаланады (LPT порт кіретін,
принтер үшін жұқа), бірақ кейбіреуі, LexMark кілтпен ашылады.
Өнім локальдік варианттағыдай, тармақты варианттарда тиімділігін
тигізеді. Тармақты орта сапалылығымен пайдаланылаиын OC NetWare версиясы
3.ІІ одан жоғары, Windows NT, VINES, LANtastic және тағы басқа. Аппараттық
қамтамасыздыққа талаптар: станция – клиентке қажетті процессор 386 және
одан жоғары, оперативтік еселік 4 Мбайт; сервер үшін – прцессор 486ДХ, ОЗУ-
дың көлемі 16Мбайт кем емес.
Интегратор 3.0
Пакет Интегратор - бухгалтерлік есептің кешендік автоматтандырылуына
қарастырылған. Интегратор 3.0 версиясы тармақты жасалуымен өнекәсіптік
кәсіпорындардың түрлі салаларында жұмыс істеуге арналған, Инфософт
өндірістерінің барлығы тарихи кәсіпорындардың өнеркәсібінің
автоматтандырылуына негізделген болатын.
Интегратор 3.0 келесі жүйелерден құрылған:
- ақшалық қаражаттар (касса, банк);
- дебиторлар мен кредиторлар;
- материалдар, өнімдер тауарлар, МБП;
- жабдықтаушы мен орындаушылар;
- негізгі қаражаттар мен материалдық емес активтер;
- өндірістік шығындар;
- сатып алушылар мен тапсырыс иесі;
- пайда, салық, капитал;
- қаржылық есеп беру.
Өндіріс кезінде СУБД Clipper 5.2 пайдаланылады. Тармақтық вариантта
базалық конфигурация файл - сервер болып есептеледі. Архитектурада жұмыс
істеу үшін клиентсервер ПО Advantage Xbase Server қосымша
тұрғызуқажететеді. Интегратор Net Ware 3.XXжәне одан жоғары жүйе
тармақтарында қолданылады, Windows NT, LANtastic тағы басқа OC NetWare4.01.
пайдалану ұсынылмайды.
Аппараттық қамсыздануға талаптар: станция – клиент үшін
оперативтік немесе жылдамдатылған естелігі бар 486DXZ және 8Мбайт класының
процессоры қажет; ал сервер үшін – Pentium75 және ОЗУ көлемі 16Мбайттан
төмен емес процессор.
2. Ақпарат жүйесін жобалау.
2.1. Салықтық түсімдерді бақылау - кешенді есептерге
қойылым.
Салықтық түсімдерді қадағалап, талдауды дұрыс жүргізу үшін, құрылған
ақпараттық жүйенің есептеу кешенін ұйымдастырады, ол басқару жүйесінің
мақсаттарын айқындата түсу үшін ұйымдастырылған.
Құрылымына қарай жүйе жұмыс станциясы мен сервер бөлігінен тұрады.
Сервер бөлігінің функциясына кіру міндетті:
- сақтандыру, негізгі базалық мәліметтердің жағдайын актуалды, жұмыс
қалпында көтермелеп, сақтау, қолдап отыру;
- тұтынушылардың сұраныстарын өңдеп отыру;
- санкциясыз кіруден мәліметтерді қорғап, қамтамасыз ету;
Жұмыс станцияларының функцияларына мыналар жатады:
- жиналғанды қамтамасыздандыру, ақпарат импорты, арнайы оны
құрастырған бағдарлама бойынша;
- жиналған ақпараттың түзушілігін, растылығын тексеру;
- ақпаратты серверге өткізу;
- серверге сұраныстар туғызу;
- есептер мен құжаттар беру, тапсыру.
Тіркелген заңды тұлғалар туралы мәліметтер алу туралы ақпаратты
таблица түрінде, ұйымның аты-жөнін, тіркелген уақыты мен тіркелім
формасының түрін есепке алу жұмысы.
Келесі жұмыс Салық түсімінің қарызы мен ол кәсіпорындар туралы
мәліметтер жинау бұл туралы кәсіпорындардың барлық реквезиттерімен кесте
түрінде көрсетіліп отырады.
Администрациялық жауапкершіліктерге жататын заңды тұлғалар туралы
мәліметтерді алу міндеті жайлы ақпаратты кәсіпорындардан кесте түрінде
алынып отырады, кәсіпорынның аты-жөні, жіктелуі, тәртіп бұзушылығы, бұзған
уақыты, мерзімі, кезеңі.
Міндет Пени коэффициенті туралы мәліметтер алу ақпараты нақты заңды
тұлғаларға пени жазылу көлемі туралы анықтама түседі.
2.1.2. Кіріс ақпараты
Бұл ақпараттық жүйенің негізгі ерекшелік белгілері болып табылады:
• кірердің орташа көлемі;
• есептеу операциялардың және жаңадан енгізудің сандарының көптігі,
немесе өңделген көптеген операцияларға жасалған кіру мәліметтері.
Кіру мәліметтермен жұмыс бірнеше этаптардан тұрады:
• АРМ (отдел) бөлімдерінен түскен ақпараттарды жинақтау;
• мәліметтерді тексеру есеп айырысу жұмыстары;
Кірер ақпаратты жинақтау үш (этап) кезеңге бөлінеді:
• АРМ-дағы мәліметтер негізділігін базадан тексеру, олардың
толықтығы, түзетіліктігі (корректность), тұтастығы, немесе
дұрыстығы;
• сервер мәліметінің базасына импорт мәліметінің;
• ақпараттың түзулігі мен толықтығы жайлы жекеше анықтамаларды
тексеру.
4.Кесте
Кіріс құжаттарының тізімі
Хабарлама Түсу Ақпаратты
мерзімділігіжинақтау
орны
Аталуы Идентификатор Таныстыру
формасы
Табыс туралы D D Құжат Ай сайын Заңды
деклорация тұлғалар
Ревизия OTREV Құжат Ай сайын Ревизия
бөлімінің есебі бөлімі
Қарыздаршы SPRD Құжат Ай сайын Ревизия
туралы анықтама бөлімі
2.1.3. Шығыс ақпараты
Шығу ақпаратына жататыны:
• қағазға жазылған стандартты есеп беру формасы;
• заңды тұлғаладың кіріс табыстарының жиынтық файлы;
• басқару және тексеру бөлімдеріне қажетті түрлі есеп берулер мен
мағлұматтар (аудан бойынша өсуітүсуі динамикасы, түрлі
категориялық заңды тұлғалардың табыс деңгейі тағы басқа).
2.2. Ақпараттық база
Сыртқы таратушыларға орналасқан бағдарламалар мен пайдаланушыларға
пайдалану үшін арналған тұтас мәліметтер жиынтығын ақпараттық базасының
негізі деп атаймыз.
Ақпараттық базаға кіреді:
- ақпараттық массивтер, ақпарат базасының негізгі мазмұныны
құрастыратын мәліметтер массиві;
- ақпараттық көодтау жүйесін және бағдарламалау – алгоритмикалық
қаражаттар, олар базаның құрылуын және қызметін
қамтамасыздандырады.
Ақпараттық база машинасыз ақпарат және машина ішіндегі ақпараттық
базаға бөлінеді.
2.2.1. Машинадан сыртқары база
Ақпаратты қамтамасыздандыруға машина ішіндегі және одан сыртқары
ақпарат кіреді.
Машинадан тыс ақпарат – бұл кодтауды классификациялау жүйесі және
барлық шығатын мәлімет.
Машинадан тыс база келесі талаптарға сәйкес құрылуы керек:
• ақпарат қызметі жиналғанды таратады, өңдейді және
автоматтандырылған объектінің жағдайы туралы ақпаратты оперативті
персоналға жеткізеді немесе сол ақпаратты келесі өңдеуден өткізуге
жібереді.
Ақпараттық қызметтерге жататын:
• параметр өлшеу;
• параметрді бақылау;
• параметрді есптеп шығарып отыру;
• ақпараттарды дайындап, оларды қатарлас басқару жүйесіне тапсырып
отыру;
• оперативті персоналға мәліметтерді бері және қалыптастыру;
• автоматтандырылған кешен мен жабдықтардың жағдайына толықтырылған
баға беріп, болжамдар айту.
4. Жан-жақты көмекші қызметтер
2.2.2. Машина ішіндегі база
Машиналық ақпараттық базаның құрылымы мәліметтердің жеке базаларынан
құрастырылған, олардың бір бірімен ақпараттық алмасу жүріп жатады, оның
себебі ақпарат базасының ұйымдасуына, алға басуына әсер етеді,
мәліметтердің шындығын көрсетеді. Берілген кешен бойынша машиналық немесе
машина ішіндегі базасы үш түрге бөлінеді:
• негізгі – алынған, жинақталғанды сақтайды, табысқа қарай
енгізілген және есептелген мәліметтер (өткен жылдардың архивтік
копияларын қосқанда), бөлімшелерден алынған мәліметтердің
протоколдары;
• анықтамалар – форма анықтамасы сияқты немесе кодттар
есептемесінің анықтамасы, кіру анықтамасы, өнеркәсіптің құрылымы
туралы ақпараттар жинақталған анықтама;
• қосымша – ақпараттық жүйенің орнатуы туралы мәліметтер дайындаған
анықтамалар және де көмекші ақпараттар.
2.3. Математикалық қамтамасыздандыру
2.3.1. Есеп шығару алгоритімінің суреттеуі.
Жұмыстың күрделілігіне байланысты операторлардың шамалаған санын
анықтау.
Т = То + Ти + Та + Тп + Тотл + Тд, (№1)
мұнда:
Т – жалпы еңбек шығыны;
То – есептің түрін анықтауға кеткен шығындар;
Ти – тақырыпты облыс бойынша шыққан шығындарды зерттеу;
Та – блок-схемаларға шыққан шығындар;
Тп – бағдарламалық шығындар;
Тотл – жөндеу жұмыстарының шығындары;
Тд – құжаттарды дайындауға кеткен шығындар.
Құрастырушыларды шамалаған операторлар саны арқылы анықтаймыз, ол
Q = q * c * (1+p)
(№2)
мұнда:
q = 4000 – операторлар саны.
Есептің күрделілігіне байланысты с коэффициенті, ол бағдарламаның
салыстырмалы күрделілігін көрсетеді жай есептерге қатысты, олар стандарттық
шығару әдістерін өткізеді, оның күрделілігін бірге теңейді (с шамасы 1,25-
тен 2-ге дейін шектеледі). 1,3 – есептің күрделілігін іздену, есеп беру,
есепке алу алгоритмі бағдарламалық өнімдерде алынады.
с = 1,3 – программаның күрделілік коэффициенті, бағдарламаның
р – бағдарламаны түзету коэффициенті, мұнда – жұмыстың мөлшері немесе
көлемі асады, өйткені алгоритмге өзгерістер енеді немесе бағдарламаға
өзгерістер енеді, олар қойылымды анықтау нәтижесіне байланысты болады.
Бұл жағдайда, тапсырушы өзінің не алатынын білмегендігін есептегенде,
ол көптеген түзетулерге әкеліп соққандықтан,
коэффициент = 0,1 р = 0,1 – өндіру барысындағы бағдарламаны түзету
коэффициенті.
Нәтижесінде операторлардың шартты санын табамыз.
Q = q * c * (1+p) = 4000 * 1,3 * (1+0,1) = 5720
(№3)
Келесі коэффициенттерді пайдаланамыз:
Еңбек шығындарының көбейю коэффициенті, есептің түсінігінің
жеткіліксіздігінен пайда болады, есептің күрделілігіне байланысты 1,2-ден
1,5-ке дейін, бұл есепке байланысты көптеген анықтамалар мен үлкен
түзетушілікті талап еткендіктен, біз В = 1,4.
Өндірушінің k квалификация коэффициенті оның еңбек стажына байланысты
анықталып : екі жылға дейін жұмыс істегендерге - 0,8; екі жылдан үш жылға
дейін -1,0; үш жылдан бес жылға дейін -1,1 -1,2; бес жылдан жеті жылға -1,3
-1,4; жеті жылдан жоғары -1,5 -1,6. Осы тапсырма берілген өндіруші өз
мамандығы бойынша 4 жыл жұмыс істеген, сондықтан k =1,1.
Енді жалпы жұмыс күрделілігін есептейік. То есептің қарастыру
дайындығына кеткен еңбек шығындарын біз анықтай аламыз, өйткені ол жұмыстың
творчестволық жақтарыменбайланысты жатқандықтан, сондықтан да: То
= 50 адам-сағат
Ти есептің қарастырып, оқуына шыққан еңбек шығындарын программисттің
квалификациясы мен оның жазғанын анықтау есебімен мынадай формуланы
анықтаймыз:
Ти = Q * B (75 : 85)*k.,
(№4)
мұнда:
Q – операторлардың шартты саны;
B – еңбек шығындарының көбейю коэффициенті, есепті жеткіліксіз
қарастырылған салдарынан,
Ти = 5720 * 1,4 75* 1,1 = 117,5 адам-сағат
(№5)
Та есепті шығару алгоритм өндірісіне шыққан еңбек шығынын мына
формуламен есептейді:
Та = Q (20 : 25)*k., Та = 5720 22 *1,1 = 286 адам-
сағат (№6)
Дайын блок-схема Тп бағдарламасын құрастыруға кеткен еңбек шығындарын
мына формула арқылы анықтауға болады:
Тп = Q (20 : 25)*k
(№7)
Тп = 5720 22 * 1,1 = 286 адам-сағат.
ЭВМ tотл бағдарламасын жөндеуге кеткен еңбек шығындарын келесі формула
бойынша есептеуге болады:
Тотл = Q (4 : 5)*k,
(№8)
Тотл = 5720 5* 1,1 = 1258,4 адам-сағат.
Тд есебі бойынша құжаттарды дайындауға шыққан еңбек шығындарын біз
төмендегі формула бойынша анықтаймыз:
Тд = Тдр + Тдо,
(№9)
Тдр – материалды қолмен жазу дайындығына шыққан еңбек шығыны.
Тдр = Q (15 : ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Бүгінгі ҚР салық жүйесінің жағдайы өзара күрделі кешендік қарым-
қатынаспен сипатталады. Ең алдымен, бұрынғы өспірімнің тәжірибесі мен
біліміне негізделген, сондықтанда Қазақстандағы салық жүйесінің дамуының,
оның жағдайымен болашағын дұрыс түсіну үшін, біз қысқаша оның қалай пайда
болып, салық пен салықтық қатынастардың тарихына тоқталып өтейік.
Салық сонау терең ғасырдан келеді. Бұрынғы нақты шаруашылық кезінде,
жері бар жер иелері сол жерлердің иелері тұрғын шаруалардан жер ақы алатын.
Өкіметтің өзі материалдық және адам қорына мұқтаж еді,өкіметтің өзі еш
нәрсе шығара да алмайтын, сондықтан оған өзінің мұқтажына, өз меншігіне
жарату үшін, өз тұтынуына орындалатын функциялар қабылдайды,олар:
- өз жерін қорғау;
- жан-жақты бөліндіру ,басқару функциялары;
- ішкі тәртіпті сақтау;
- тұрғын елден салық жинақтау функциясы.
Экономикалық қатынастардың дамуына байланысты жаңа салықтар түрлері де
пайда бола бастады. Мысал ретінде, 17-ғасырда Голландияда балықтың порциясы
асханада 34 салық (акцизімен) алынды. Салық салудың өсуі соншалықты
айқындалғанын 1789 жылы Бенджамин Франклин өзінің АҚШ-тың тәуелсіздік
Декларациясының авторының біреуі болып, былай деп жазған: “Бұл өмірде еш
нәрсе сенімді болуға болмайды, тек қана –Салық пен Өлімге.’’
Қазіргі уақыт болса, компьютер техникасы өнеркәсіптің бар саласында,
қағаз айналымында, өндірісте, ғылым саласында да өз жұмысын, есептерін
ұлғайтып, кеңінен тарап кетті десек артық болмас. Күрделі қарастырылған
хабарламалар, ақпараттардың үрделеніп, өсуіне байланысты жаңадан оның түрі
де, маңызы да өсуі де талап етеді.
Практикада көрсетіліп, қолданылып жатқандай, көпшілік
пайдаланушылар бұрын, осыдан 5-10 жыл бұрын компьютерсіз соншама қызметті
қалай атқарылғанын өздері таңғалып айтады. Бірнеше мысал келтірсек.
Компьютердің жұмысынан, құжаттармен байланысты:
- хабардың нақтылығына тікелей бақылау жасау, қателерден аулақ;
- компьютерге кіргізе сала, әртүрлі операцияларға қатысады;
- керекті есеп беруін тездетеді,үнемдейді;
- керекті ақпаратты іздеп табуды тездетеді;
(оларды папкалардан іздегенге қанша көп уақыт кетер еді.)
- ақпараттар, хабарламаларды ретке келтіру, тез уақытта іске
қосуда қаншама уақыт кететін еді, ал компьютер болса әрі тез, әрі анық,
әрі уақыт пен адамды керек етпей, лезде барлығын өзі орындайды-үнемделік;
- жеке адамның құжаттарын өте тез және де дұрыс көрсете біледі.
Барлық жоғарыда айтылған қасиеттері, бүгінде барлық жәй тұтынушылар
ғана емес, жоғарғы билікті структуралармен бағаланады, әсіресе бұл
хабарламалар мен ақпарат іздеуде және бақылауда өте тиімді пайдаланып
келеді. Біздің қазіргі таңда салық комитеті өзінің жеке электрондық
базасының болуына тырысады, өйткені салық төлеушілер (заңды тұлғалар)
салықтан қашуы мүмкін, немесе салықтың басқа түрлерін пайдалануы, өз
қаражаттарын азайтып, көрсетуі де мүмкін ғой. Сондықтан да, 15 июнь 1998
жылы келесі өкіметтің салық комитетінің ҚР номері 35, 29 июнь
1995ж.инструкциясы қабылданды. Онда, 01 марттан 1999ж. барлық 100 адамы бар
өнеркәсіптер өз меншігіндегі жұмысшыларының айлық табысы туралы
мәліметтерді салықтық комитетіне түсіруі қажеттілігі айтылып, компьютер
арқылы жеткізуі тиістілігі заңдалған.
Ал салық инспекциясы іс түрінде 20 адамнан асқан кәсіпорындардың
салықтық мекемелерге компьютер арқылы барлық ақпараттарын тусіруін
міндеттейді.
Жоғарыда айтылғандай, ірі өндірістер мен мекемелер, кәсіпорындары,
бірлестіктерде осындай керекті бағдарламалармен қамтамасыз етілуін
қарастырады. Ал салық комитеті осы бағытта ПО(Б)өте көп тарамаған Best-4
бағдарламасын ”Интеллект Сервис” фирмасы шығарған импортты пайдалануын
талап етуде. Бұл бағдарлама онша тарамаған, сондықтан өндірістер мен
мекемелер екі түрлі бағдарламамен жұмыс жүргізуде, оның бірі жалақы
төлеудің жолы да, екіншісі-салық төлеушілердің басқадай табыстары жайлы.
- “Заработная плата“ немесе “Төлем ақысы” деген ”АСУ-Партнер”
деген фирма құрастырған.
- АРМ еңбек ақы мен еңбекті есептеу (ОАО Автоматика).
Бұл екі кешендер салық инспекциясына есеп бере алмайды
(компьютермен), олар МББЖ (Fox Pro V.5.6(x)) осындай мәліметтер базасының
басқару жүйесін пайдаланып, біркелкі барлық бірлестікпен жеке базаны алып
жүре алмайды.
Бұл жерде алдарына мынадай міндет қойылған, ол толық бағдарламалық
жоспар жасап, оның ішіне:
- Заңды тұлғаның кірісі туралы жеке мәлімет болуы тиісті;
- Салық инспекциясына компьютер арқылы толық есеп беру; салық
төлеушілердің қағазға жазылған ұстам ақысы, немесе-салық өлшемдері, барлық
өндіріс немесе мекеме, және де жеке тұлғалар болса да;
- Сұрақпен сұраулары МББЖ қаралып,тексеру керектігін көрсетеді;
- Өзінің жеке МББЖ-жинақтау, оған өз еңбек ақысын, салығын,
басқадай ұстап қалған мәліметті кіргізіп отырады;
- Қолмен мәліметті беріп, ақпаратты тексеріп отыру;
- Ол МББЖ қорғау қарастырылған, ол әрбір адамның рұқсатсыз
мәлімет алуына тиім салынған, және де оқып, көруне де солай;
- Осы заманның талаптарына сай: Жылдамдыққа эргономді болуы
тиіс және де қазіргі МББЖ-ні болашақта одан да жаңартуға тырысу;
- Минималды (аздау) түзелістермен өзгеріп трған заңдылыққа сай
қалыптастыру.
Бұл жұмыс салық инспекциясына есеп беріп отыратын кәсіпорынның салық
бөлімінің бухгалтерінің автоматтандырылған жұмыс орны болып табылады. Ол
жоғарыдағы барлық талаптарға сай.
Жұмыста:
- сұрау алгоритмдерге толық жұмыс процессін суреттейді.
- программа бойынша пайдаланылатын мәліметтер базасының
құрылымы.
- программаны түсіну үшін барлық жан-жақтыиллюстрациялар
келтірілді.
- жасалған программаның экономикалық есеп-айырысуы келтірілген.
Бірінші (теориялық) бөлімінде пәндік облыс саласының суреттемесі
беріледі, яғни заңды тұлғалармен жұмыс істейтін бөлімнің мінездемесі
берілген, сонымен қатар құрылатын ақпарат жүйесіне қойылатын талаптар
жазылған.
Екінші бөлімінде ақпараттық, материалдық заңды тұлғалармен жұмыс
істейтін программамен қамтамасыз ететін ақпарат жүйесінің бөлімдері
құрылады.
Дипломдық жұмысының үшінші бөлімінде Ақпарат Жүйесінің деңгейіне баға
беріледі, және де бұл ақпарат өніміне коммерциялық өнімді өткізудің
нұсқаулары ұсынылады. Дипломдық жұмысқа демонстрациялық программа
ұсынылады, ол Borland Delphi 7.0 МББЖ қолданылған “Inter Base v 6.0. 3,5”
дискетасында көрсетілген.
Салық түсімдерінің талдауындағы ақпарат жүйесінің құрылымының
негізделуі.
1. Салық түсімдерінің анализіне ақпараттық жүйенің құрылуын негіздеу.
1.1. Заңды тұлғалармен жұмыс жүргізетін бөлімінің ақпаратты түсіруі мен
өңдеуі.
Қазіргі кезде Жетісу ауданы бойынша салық комитеті бес бөлімше
құрылымынан тұрады, олар өздерінің қарамағында заңды тұлғалармен,
бөлімшелерімен айналысатын тағы да сондай бөлімдері бар.
Ақпарат жүйесінің құрылуының мақсаты мен міндеті
1. 2. Ақпараттық жүйенің құрылу бағыты мен міндеті
Жүйе құрылуының мақсаты: заңды тұлғалардан салық төлемінде есеп
беруді заңға сәйкес талап етіп, оның дұрыс орындалуын қамтамасыздандыру.
Жүйенің міндеттері:
- кәсіпорындарда жалақыны есептеп, басқадай кірістерді және
табыс салықты ұстап отыру;
- еңбек ақыны төлеудегі түрлі статистиканы пайдалану, жеке
бөлімдерде және де бөлімшелерде;
- қағаз және магниттік тасығыштар арқылы салық комитетіне
есептерді өңдеу;
- құжат толтыру, анықтама толтыру;
- жұмысшыларға еңбек ақының жазылуы, түсуі туралы, барлық
құрылым бөлімшелерден ұсталған табыс салықтары туралы
хабарлама жинау;
- алынған ақпаратты мұқият тексеру (табыс салықтың дұрыс
ұсталынуы).
- жеке базаны ұйымдастыру, керекті анықтамаларды есептерді
талап ету, магниттік және қағаз тасығыштар, ақпаратқа сүйене
және мәліметтер базасына Қазақстан Республикасының заңдарына
сәйкес, кәзіргі заңгерлікке сай;
- сервистік функцияларды қамтамасыз ету, былай: мәліметтер
базасын оптимизациялау, жабық жылдардың архивін жүргізу,
мәліметтердің резервтерін көбейту және қайта жаңғырту,
блокнот, калькулятор, календарь;
- мәліметтердің заңды түрінде түсуін қамтамасыз ету, қорғау.
3. Ақпараттық жүйеге талаптар.
Қазіргі уақытта негізгі анықтайтын рольді атқаратын ақпараттар
жүйелерінен керекті мәліметті дұрыс шешіп, қабылдап, негізіне сүйеніп,
мәліметті жинап, өңдеуін талап етіп отыр. Кәсіпорынның жағдайымен іскерлігі
туралы жоғарғы меңгеру деңгейіне ақпараттар тарату және кәсіпорын
бөлімшелерінің өз аралық қатынасы, мәліметтер алмастырып отыруы тек қана
қазіргі уақыттың (ЭВМ) электронды есептеуіш техникасы және басқадай
техникалық қаражат байланыстарының базасы арқылы орындалады. Мемлекеттік
құрылымының жұмысында көптеген үлкен сандардың кешендері күнделікті өзара
байланысып, бөлімшелердің алмасып жатуы хабарламаны жеткізіп, таныстыруы
бұл құрылымның дұрыс бағытта болғанын аңғартады және де
ақпараттыуақтылыжеткізуі ең бірінші долып табылады.
Ерекше көңіл бөлуде ақпараттың туралығы немесе шындығы мен жылдамдығын
қарастырады. Көптеген мемлекеттік құрылымдарға ақпараттың өзара
байланыстарындағы көптеген жұмыстарын шешіп, орындап, өндірістік жағына
көңіл бөледі. Дұрыс және тез шешімдер қабылдауға, әр түрлі докладтар
оқуына, есептер берулеріне ақпарат мәліметі негізгі болып табылады. Әрбір
ашық мәліметтің мазмұны басқару шешімдерінің қабылдауын орындайды. Ол
мәліметтерге ерекше талаптар қойылады:
- обьект бойынша және сапалығына қарай;
- обьект және сапасы – формулировканың қалыптығы,
қысқалығы, уақтылым түсуі;
- тиімді бағытта – нақтылы тұтынысты қанағаттандыру;
- анықтығы, шындығы – алғашқы мәліметтің дұрыс іріктелуі,
жүйеліліктің орнықтылығы, мәліметтерді өңдеу, жинауын үзбеуі.
1.3.1. Ақпарат жүйесінің құрылымына талаптар
Ақпараттық жүйенің шешетін жұмыстарын, жүйенің орындайтын
негізгі функцияларын көбіне оның құрылымы анықтайды. Жүйенің қайсысы бірі-
ақпараттық жүйе – деген атаққа ие бола алады, егерде, оның құрамына –
жүйені оқыту, эксперттік бағалауды қарастыру блоктары кіріп, оның жұмысын
қамтамасыз етсе. Ақпарат жүйесіне нақтылы заттың көлемділігін анықтайтын
қаражаттар керек. Сонымен қатар, жоғарыда айтылғандай, ақпарат жүйесі
бірінші тұтынушы категорияларға жұмыс орын әзірлейді: жүйенің бастығының,
эксперттр – шешім қабылдайтындар, жүйеге мақсатқа сай клиент-сервер (КС)
типтес желілік архитектура жасау.
Жоғарыда айтылғандай, ақпарат жүйесінің қарастырылған келесі өзіндік
подсистемаларды таңдап, тоқталу қажет:
- жөндеп, қалпына келтіру жүйесі; бейімдеу – адаптация.
- жүйе-асты мәліметтер базасын басқару;
- жүйе-асты шешімдерді талдап, қабылдау;
- жүйе-асты оқыту;
- желіні басқару жүйе-астысы;
- Сауда орындарын басқару жүйе-астысы.
1. Негізгі мәселелерді шешіп алу үшін, жөндеп, қалпына келтіру
жүйесі қосылады;
2. Оқыту жүйесі - әрбір пән бойынша білім жинақтау, оларды
дұрыс шешімдер қабылдауға баулиды. Бұл ақпарат эксперттің
субьективтік көзқарасымен обьективтік статистиканы да
қарастырады.
3. Жоба сауда орындарын басқару жобасының жүйесі өте күрделі
шешімдерді қабылдайды, олар мәліметтерді жылдам қабылдап,
жылдамдатып шешімдер қабылдауды үйретеді;
4. Күрделі обьекттерге баға беруде, және де берілген бағаға
негіз талдау жасау үшін құрылған шешімді талдап, қабылдау
жүйе – асты ұйымдасқан;
5. Мәліметтер базасын басқару подсистемасы кіргізу – шығару,
редакциялау, сорттау тағы басқа, Мәліметтер Базалары
обьектілерді сараптаумен айналысады.
Ақпарат жүйесінің міндеттері 1-кестеде көрсетілген.
1. кесте.
(есептер) Есептер атауы Міндеті Кіріс құжаты Шығыс
Міндеттер құжаты
кешені
1 2 3 4 5
Салық Тіркелген заңдыЕсепті кезең Есепті кезеңде Тіркелім
тұлғалардан ішінде жұмыс мемлекеттік нен
түсімін мәліметтер алу.істеген мамандандыруды өткен
кәсіпорындардан өткен ұйымдардыңұйымдард
бақылау мәліметтер санын анықтау ың
жинақтау есебін
алу.
Салық Жаңа Заңды Борышты
жарнасының статистикасынан тұлғалардың кәсіпоры
борышы туралы мәліметтер есептері ндардың
мліметтер алу. қалыптастыру тізімі
НСИ - ге Мәліметтер Базасы Жазба нұсқаулар,
кіріспе бұйрықтар.
2. Ақпарат Жүйесінің ресурстарына талаптар қою.
Ақпарат жүйесі обьектінің меңгеру жүйесі болып тек қана сол обьектегі
процестерді дұрыс басқарып өткізудегі басқару шешімдернде есептеу
техникасы, жекелеу есептік техникасы мен оператор (адам) қатысып отыру
крек. Жүйе құрамына келесі базалық элеметтер қатысады:
1. Техникалық қамтамасыздандыру;
1. Есептеу техникасының қаражат кешені (Жоғарғы деңгейдегі ЭЕМ,
төменгі деңгейдегі ЭЕМ, оператордың жұмыс орны, байланс каналдары
және запастағы элементтер, приборлар);
2. Техникалық қаражаттың арнаулы кешені (Локальдік жөндейтін
қаражат, ақпарат алу қаражаты басқару обьектінің жағдайы туралы,
орындаушы құралдар;
2. Мыналардан тұратын қамтамасызданған бағдарлма:
1. Операциялық жүйелер енгізілген жалпы қамсызданған бағдарлама,
оның ішінде локальдік және глобальдік желілер, арнаулы есептеу
қаражаттарының техникалық қызмет көрсетудегі кшендік бағдарлама;
2. Арнаулы қамтылған бағдарлама, оған ұйымдастырылған бағдарламалар
және бақылау менмеңгеруді өткізетін алгоритм бағдарламасы;
Ақпараттық қамту машиналық және машинасыз ақпаратты қамтиды.
Машинадан тысқамту – бұл шифрленген класификация жүйесі, барлық
шығарылған мәліметтер.
Машинамен қамту – бұл мәліметтер базасы мен ақпараттар тасқыны.
Ұиымдастыру бөлімі инструктивті – методикалық материалдар мен
жылдамдата қызмет еттін персоналды қамтиды.
Сонымен:
1. Математиклық қамту;
2. Лингвистикалық қамту;
3. Құқықтық қамту.
Ақпаратық қамтуға қойылатын міндеттер.
Ақпарат жүйенің ақпаратпен қамтуы – обьекті бойынша біріктірілген
өткізілген шешімдер болып табылады.
Ақпараттық қамтуға төмендегідей:
• Нормативті құжаттарда, анықтама кітаптарында табылатын
нормативтік – анықтама ақпараты;
• Технико – экономикалық ақпарат класификаторлары ақпарат
жүйесінде атаулардың, белгілердің – оларды анықтау мақсатымен
пайдаланады;
Барлық ақпарат жүйесіне керекті мәлмет базасын системалық түрде
сақтайды;
Унифицирленген құжаттар, ақпарат жүйесінде пайдаланатын, ол басқару –
ұйымдастыру ақпараты формалық жйынтықтың ішкі жүйені пайдалануға стандартты
түрде. Басқару жүйесімен байланысты көптеген құжаттар, оларды брнеше топқа
бөлуге болады;
• Ресми жағдайлар мен инструкциялар, бөлімшелердің функцияларын
реттеу, ақпаратты өңдеу, берілген мерзімде шешімдер қабылдау;
• Жүйеден тыс пайда болған кіріс құжаттары;
• Кітап немесе картотека түрінде жаңаланып тұратын жазбалар;
• Ақпаратты өңдеу процесінде пайда болатын аралық құжаттар;
• Шығыс құжаттары.
Ақпарат алмастырудың екі түрі бар:
• Құжатталған – құжат алмастыру, адамдар толтырып дайындаған,
немесе ЭЕМ баспаға шығару есебінде;
• Құжатсыз – телефон арқылы хабарласу, ЭЕМ – мен дисплей немесе
клавиатура арқылы байланысу.
Ұйымдастырылған жарлық жүйе ақпаратында үш түрлі құжаттар тобы
бар:
• Ұйымдастыру – мұнда устав, инструкция, ережелер, тұтынушының
қолданатын әдебиеті;
• Жарлық – ұкімдік, жарлықтар, нұсқаулар;
• Анықтамалық – ақпараттық хаттар, мағлұматтар, есеп беру
протоколдар.
Ұйымдастыруды қамтамасыз ететін талаптар:
Жүйені құрғанда тауқыметті жағдайды анықтағаннан кейін, бірінші
кезекте, жүйенің негізгі мақсаттарының тиімділгін анықтау. Ондай
мақсаттарға жаттын:
• Орынды үнемдеу, шикізатты, түрлі материалдарды және өндіріс
игіліктерін;
• Обьектінің тиімділік қатерсіздігін қамтамасыз ету ;
• Адамның еңбегінің шығындарын төмендету;
• Жабдықтарды орнықты толтыруын жетілдіру;
• Техникалық жабдықтардың жұмыс кестесін орнықтыру;
Жүйе қызметі – сол жүйенің жиынтық жетістігіне бағытталған арнаулы жеке
басқару мақсатына жету болып табылады.
Жүйенің жиынтық қызметіне келсек, ол сол жүйенің бөлімшелерінің
орындайтын операциялары мен процедуралары. Жүйе қызметі бірнеше қызметтер
түріне бөлінеді, олар:
- қорғаныс қызметіне, ол штаттан тыс жағдайларда адам мен жабдықтарды
қорғауға ұйымдасқан, оларға:
• технологиялық қорғау;
• авариядан қорғау.
Басқару функциясына, бұл қызметтің мақсатының нәтижесі, ол өндірудің,
өткізудің басқару обьектісіне басымдылықты арттыруы.
Басқару функциясына:
- жекеше параметрлердің түзетілуі мен тұрақтандырылуы;
- біртактілі логикалық басқару;
- программалық бағдарлы логикалық басқару;
- жұмыс тәртібіндегі орнықтылық;
- адаптивтік басқару.
Бағдарламаны қамтамасыздандырудағы талаптар.
Бағдарламаны қамтамасыздандырудың сенімділігі екі түрлі аспекттен
тұрады, ол бағдарлама тіліне қойылады.
Біріншісі – бағдарлама тілінің кеңдігін жеңілдету машинадан
тәуелсіздігі, бағдарламаның композициясының нәтижеліктілігі, логиканы тез,
анық қабылдауы, ақпараттық қамтуға қойылатын міндеттер.
Ақпарат жүйенің ақпаратпен қамтуы – обьекті бойынша біріктірілген
өткізілген шешімдер болып табылады.
Ақпараттық қамтуға төмендегідей:
• нормативті (документ) құжаттарда, анықтама кітаптарында табылатын
нормативтік – анықтама ақпараты;
• технико-экономикалық ақпарат классификаторлары ақпарат жүйесінде
атаулардың, белгілердің – оларды анықтау мақсатымен пайдаланады;
• барлық ақпарат жүйесіне керекті мәлімет базасын системалық түрде
сақтайды.
Унифицирілген құжаттар, ақпарат жүйесінде пайдаланатын, ол басқару –
ұйымдастыру ақпараты формалық жиынтықтың ішкі жүйенің пайдалануға
стандартты түрде. Басқару жүйесімен байланысты көптеген құжаттар, оларды
бірнеше группаға бөлуге болады:
• ресми жағдайлар мен инструкциялар, бөлімшелердің функцияларын реттеу,
ақпаратты өңдеп, берілген мерзімде шешімдер қабылдау;
• жүйеден тыс пайда болған кіріс құжаттары;
• кітап немесе картотека түрінде жаңаланып тұратын жазбалар;
• ақпаратты өңдеу процесінде пайда болатын (промежуточные) құжаттар;
• шығыс құжаттары.
Ақпарат алмастырудың екі түрі бар:
• құжатталған – құжат алмастыру, адамдар толтырып, дайындаған немесе
ЭВМ (электронды есептеу машинасы) распечаток есебінде;
• құжатсыз – телефон арқылы хабарласу, ЭВМ-мен дисплей немесе
клавиатура арқылы байланысу.
Ұйымдастырылған жарлық жүйе ақпаратында үш түрлі құжаттар группасы бар:
- ұйымдастыру – мұнда устав, инструкция, ережелер, тұтынушының
қолданатын әдебиеті;
- жарлық – үкімдік, жарлықтар, нұсқаулар;
- анықтамалық – ақпараттық – хаттар, мағлұматтар, есеп беру,
протоколдар.
Екінші бағдарламалық қамтамасыздандырудағы сенімділік аспектісі болып,
бағдарламаның құрылымының модульдігі болады.
Ақпарат жүйесінің бағдарламалық қамтамасыздандыру диалогтік түрде
қызмет жасауы, бұл жағдайда, ол сұраныс текстін экран арқылы көрсетеді.
Меню жүйесі оператордың қатесіз қызметін анықтайды.
Бағдарламалық қамтамасыздандыру қаражат тіркелуін, ақпарат жүйесінің
құжаттандыруын қамтиды:
- ақпараттық бірлесу ЭВМ РСАТ басқа жоғары реттегі модельге
айырбастауының мүмкіндігі, принтерді одан да өндірілімдіге айырбастау,
тағы басқалары.
2-кесте
Бағдарламалық қамтамасыздандырудың мінездемесі
Тип (түрі) Наименование (аталуы)
ОС Windows 2000
Язык программирования Delphi 6.0
Текстовый редактор Microsoft Word 2000
Табличный процессор Microsoft Excel 2000
SQL - сервер Borland Intel Base 6.0
Техникалық қамтамасыздандырудың талаптары.
Ақпараттық жүйені өткізу үшін ЭВМ IBM PCAT, персоналдық екі портпен
жабдықталған RS 232(стык С2) ақпарат жүйесінің өнімін өткізуге ПК-дағы
қаражаттармен (екі порттар RS 232) арқылы С2-ны арнаулы ВК-ға қосуға, еш
түзеусіз. Ақпараттық жүйенің сенімділігін арттыру үшін оны екі ПК базасында
өткізуге болады, жұмысты бірдей орындап отырып.
Күні-түні жұмыс істеуіне аппаратураның сапалылығын талап етеді. ЭВМ
IBM PCAT күні-түні жұмыс істей береді, кейде кішігірім конструктивтік
өзгерістер енгізіледі. Ең алдымен жұмыстың жылыту нормасының тәртібін ұстау
болып табылады. Сонымен қатар, қосымша электр қуатын пайдалану көзделеді,
егер негізгі электр қуаты істен шыға қалса, ол автомат арқылы өзі қосылып,
жұмысын істей береді.
Нақты уақыт жүйесі дегеніміз – сұраныс өңдеуіне өте аз уақыт беріледі,
ал оны көбейту – жұмыстың тоқтауына әкеледі, содықтан бұл жүйеде уақытты
неғұрлым үнемді пайдалану керек.
Нақты уақыт жүйенің жұмысын қамтамасыз ететін: ПК жылдамдылығы (Intel
процессоры таңдалады, оның 500 МГц),
- өткізу қабілеттілігі ПК мен ВК (жылдамдылығы 1200бад),
- хабарлау буфері ПК кіруде және шығуда,
- фоновом режимінде құжаттарды печатьқа тапсыруы, сонымен бірге
ақпараттарды қабылдап, өңдеп, мүмкіндігінше жоғалтауға тырысу.
IDEдискілі жүйе контролерін пайдаланып, бұл мінездемені жақсартуға
болады, КЭШа установкасының программасымен немесе КЭШемаппаратының диск
контролерінің 1Мб көлемінен жоғары.
3-кесте
Техникалық қаражаттарының кешендік мінездемесі
Техникалық Физикалық модульСервер Клиенттік
қаражаттың мінездемесі станциялардың
аталуы мінездемесі
Аналық төлем АТХ Pentium2 АТХ Pentium2
ПЭВМ Процессор Intel Pentium II Intel Pentium
ОЗУ 500 Mhz 200-300 Mhz
НЖМД 128Mb Не менее 32 Mb
НГМД 10 Mb Не менее 4Mb
Монитор 1,44 Mb 1,44 Mb
Клавиатура LG LG
Мышь SVGA, 15 SVGA, 15
1012 кнопочная 1012 кнопочная
РС РС
Двухкнопочная Двухкнопочная
Телефон Телефон Импульсный Импульсный
Принтер Принтер HPLazerjet6L Сетевойлокальный
Ақпататты қорғауға және программалық құралдарды жою мен
авторсыз аясына талаптар қою.
Ақпарат жүйесінің қатерсіздігін қамтамасыз етуде қарастыру сұрақтарды
кешенді түрде, яғни қатесіз архитектура деген, онда қатерсіздікке қауіп
және өзіндік қызмет пен оның механизімін қамтамасыз ету.
Қауіпсіздік қатері дегеніміз, әр түрлі жағдайда оның жайылып
кетуі мүмкін немесе жүйелік материалдың қырының бүлінуі, сонымен қатар,
өңдеп, дайындалып қойған, ақпараттар, бағдарламалар және аппараттық
қаражаттар. Қауіптерді де бөлуге болады, мысалы: ойламаған жерден немесе
әдейлеп жасаған. Біріншіге – бағдарламалық қателерден болуы мүмкін, кейде
аппараттардың істен шығып қалуына байланысты, немесе ақпарат жүйесінің
администрациясының, тұтынушының қателігінен бола береді. Ал әдейлеп
жасалған қалып-қатерден бәрін де күтуге болады, олар өз мақсаттарын көздеп,
абоненттерге (тұтынушыларға) зиян келтіру үшін жасалады. Сол себептен олар
активті және пассивтіге бөлінеді. Пассивті қауіп, ереже бойынша, ақпарат
қорының санкцияға жатпайтын қолдануды көздейді, олар функционированиеге
ықпалын тигізбейді. Мысалға алсақ, пассивті қауіп-қатерге ақпаратты түсіру
үшін, оны каналдардан ұрлап алуы. Активті қауіптің мақсаты ақпарат
жүйесінің дұрыс функционированиесін бұзып, оның хабарлау игілік қорын
тікелей зиян ықпалын тигізу. Мысалы, ақпарат жүйесінің байланыс жолын бұзу,
радио электронды ықпал келтіру, қирату, ЭВМ-нің істен шығуы немеес оның
операциялық жүйесін бұзу, мәліметтерді бұзып, өтірік айту, ақпарат
жүйесінің базасын мүлдем өзгертіп жіберу, т.б. Активті қауіп қатердің түбі
зиянкестердің ісі немесе программалық вирустардан келуі ықтимал.
Қауіпсіздіктің ең негізгі қауіп қатері болып: конфеденциалдық ақпаратты
ашу болып табылады, мәліметті компрометациялау, мәліметтер базасының қорын
санкциясыз пайдалану немесе қормен бұзып пайдадалану, мәліметтермен өзара
рұқсатсыз алмасу, қызмет көрсетуден бас тарту, мәліметтерден бас тарту.
1.3.3 Ақпарат жүйесінің концептуалдық сызбасы.
Концептуалдық схемасы ақпараттық жүйенің автоматтандырылған бірлескен
концепциясын көрсетеді.
Ақпараттық жүйенің концептуалдық схемасы
Ақпараттық жүйенің концептуалдық схемасы
Жүйе Мінездеме
Түрі ИСС ақпараттық жүйенің байланысы
Тармақ Логикалық
Барлық жүйенің технологиясы Функционалдық
Қамтамасыздандыру бөлімі Функционалдық бөлімі
Салық түсімдерін бақылау міндет кешені
Есеп беру Борышты Администрациялық Нақтылы заңды
кезінде кәсіпорындардың жауапкершілікке жататын тұлғаларға пени
мемлекеттік тізімін заңды тұлғалардың коэффийиентін
қалыптасудан қалыптастыру. тізімін қалыптастыру. қалыптастыру.
өткен ұйымдардың
тізімін
қалыптастыру.
Тұтынушылардың разрезіБорышты Административтік Нақтылы заңды
өткен тауарлардың кәсіпорындар жауапкершілікке тұлғаларға
тізімі тізімі тартылатын заңды пени
тұлғалар тізімі коэффийиенті
ұйым атауы кәсіпорын атауы заңды тұлға атауы атаулар
борыштары құрылу мерзімі квалификациясы борыштар
тіркелу күні заңды тұлға бұзушылық сомасы
ұйымның реквизиті сомасы тартылатын сомасы пени
жабу динамикасы коэффициенті
1.4. Ақпарат жүйесінің технологиясын талдау.
1.4.1. Бар ұқсастықтарға шолу.
Бұл бөлімде, мен, бірнеше біздің елімізге өте танымал, елге
жайылы, қолданылып кеткен бағдарламалық өндірімнің кәсіпорындардағы
салықтық есеп беру автоматтандырылған дәрежесінде қарастырдым.
Турбо – бухгалтер.
Турбо – бухгалтер бағдарламасы ДИЦ ғылымы зерттеу орталығында жасалған.
Оның ең алғаш версиясы? Ол 3.0;
Бұл бағдарлама барлық бөлімдерге синтетикалық және аналитикалық
бухгалтерлік есеп жүргізуге арналған. Аналитикалық есеп обьектілер бойынша
(аналитикалық белгілер) натуралды және құндық түрінде жүргізіледі. Оның
негізгі ерекшелігі – ішкі тілінің дамуы, мұнда 100 операторлар,
ауыспалылар, (переменные) айырмалар, (развилки), ал 6 версиядан массивтер
мен циклондарды өзіне қамтиды.
Бұның барлығы, кез-келген типтік операцияны жазып, орындауға болады,
мысалы: есеп беру, бланк немесе бухгалтериямен байланыссыз заттар, фирмалық
дүкендердегі сату есебі немесе телефондық анықтамалыр сияқты және де бұған
өткізу есептерінің баланстан асып түсетін дамыған жүйе де көмектеседі,
программстер талабымен көрсететін және де мәліметтерді базасында
сақталатын. Бұл бағдарлама екі кітапқа бөлінеді, оның біреуі: Тұтынушының
қолданғышы, екіншісі – Программистің қолданғышы.
Проводканы енгізу процесін қолдап та жасауға болады, бірақ-та,
негізінде ол үшін бланкттер қолданылады, олар бірден қай санға болса да,
қай мөлшерге болса да бланктер генерациясын өтеді. Бұл проводкаларды
(өткізушілерді) операция журналына кіргізген соң, ол журналдарды өңдеу
қажет, содан кейін мәліметтер базасына енгізу керек. Тағы бір бұл
бағдарламаның ерекшелігі, бұл бухгалтерияның бірнеше жоспарын енгізуге
мүмкіндігі.
Бухгалтерлік жоспар дегеніміз, ол настройкасы бар файл (кәсіпорын,
көрнекті журналдар, бланктер, типтік операциялар, аналитикалық (талдамалық)
белгілер, тағы басқалары)
Біз бағдарламаны өзіндік, бірнеше кәсіпорындарды бір ғана
компьютерге, жалғыз базада жүргізе аламыз. Бұдан мәліметтер көбейіп
кетпейді, өйткені әр түрлі фирмалар ортақ бланкілер, аналитикалық белгілер,
тағы басқаларды пайдалана алады.
Есеп айырысу қортындысынан кейін бағдарлама автоматты түрде әр түрлі
есеп берулер мен хабарламаларды қалыптастырады:
• тұтас өткізуші;
• айналмалы – сальдолық хабарлама;
• талдама есеп обьектілері бойынша айналмалы – сальдолық хабарлама;
• санақ карточкасы
• талдама есеп обьект бойынша санақ карточкасы
1) негізгі кітап; 2) бастапқы кітап
• уақыт бойынша санақты талдау;
• талдама есептің обьектісі бойынша санақты талдау;
• талдама есептің барлық санақ бойынша обьектінің карточкасын;
• журналдық ордер.
Өндірімді есеп беруді қамтиды.
Бүгін де, ең соңғы версия – 6, төрт варианттармен шығуда:
• базалық;
• профессионалдық (локальдық);
• профессионалдық (тармақты) – алғаш рет;
• ТБ – 6 Жалақы.
Ең алғашқы версия бойынша да дұрыс жолға қойылған жүйемен де желіде
жұмыс істеуге болады, SLBuhC:TB6Blanka*qru.
Жағымсыз желі белгілерінен мыналарды атауға болады:
• ішкі тамаша тілді орнатып, ұйымдастырушылар бланктерді өндіруде
үнемдеген, сонымен оны тұтынушыларға қалдырған, сондықтан да бұл
бағдарламаның деңгейі түсіп кетті;
• бланк көлемінің азаюы – 255 символ (ол аздау);
• жиілеуі (орташа) аптасына бір рет – ол үшін мәліметтер базасындағы
бағдарлама өзгертілуі мүмкін, ал ол 10 минут (6 версияға дейін
өзгертілген).
1С : Бухгалтерия
Бүгін де осы бағдарлама ең өтімді болып табылады. Әр түрлі
бөлімдерімен ол (1С) синтетикалық және аналитикалық есептерді жүргізуге
арналған ең сұранысты да, тартымды да болып табылады.
Аналитикалық есептер аналитикалық есеп (субконто) натуралдық және
құндық бағаларымен бар бөлімдерінде жүргізіледі. Бұл бағдарламаны қолмен
де, автоматтандырылған түрде де өткізуші арқылы желіге қоса береді. Барлығы
да операциялық журналға енгізіледі. Проводкаларды тексерген кезінде
операциялық журналға оларды ерікті уақытша арасын азайтуға болады,
группаларға бөлінеді.
Қорытындыны есептеген соң, бағдарлама түрлі ведомостьтар:
• біртұтас өткізушілер;
• айналмалы – сальдолық құжат;
• обьект бойынша аналитикалық есептің айналмалы – сальдолық құжаты;
• санақ карточкасы;
• аналитикалық есептің бір обьект бойынша санақ карточкасы;
• санақ талдауы (негізгі кітаптің аналогы);
• мерзім бойынша санақ талдауы;
• обьект бойынша аналитикалық есептің санақ талдауы;
• барлық есептер бойынша аналитикалық есептің обьектіні талдау;
• барлық есептер бойынша аналитикалық есептің обьектінің карточкасы;
• журналдық ордер.
Бағдарламада ерікті есептердің қалыптасу кестесі бар, ол бухгалтерлік
тілде есеп берудің мазмұны мен формасын түсінікті түрде сипаттайды, есеп
пен обьектінің қалдықтырын аналитикалық есеппен бірге санайды. Осы кестемен
салық органдарына тапсыратын есеп беру жұмысы атқарылады, одан былай, бұл
кесте ішкі есеп беруде пайдаланып, қаржы қызметінің ерікті формасын
құрудағы талдау жүргізеді. Басқа да, бұл бағдарлама сақтау функция резерв
копиясын да немесе мәліметтер копиялық резерв сақтаумен бірге текстік
құжаттарды архивтеуде кесте бойынша сақтайды. Бағдарламаны бухгалтер
толығымен есептің нақтылы формасы мен тұрақты заңдылыққа сәйкес жүргізе
алады.
1С түрлі бағдарламалық және де аппараттық платформа: DOS,
Windows, Windows 95, Macintosh (1996 жылдан бастап), Power Macintosh (1996
жылдың жазынан). (Күрделі бухгалтерлік есептерді шешу үшін), бірнеше
модификациялары бар жүйелі; базалық, профессионалдық, жүйелік.
Кемшіліктерден мынаны атауға болады:
- базалық версияның мүмкіндігінің аздығы;
- орташа кәсіпорынға бухгалтериясын автоматтандыру үшін барлық модульдері
өте қымбат бағамен түсуі, сатуы.
БЭСТ ПО БЭСТ(Интелек – Сервисфирмасының өндіруі) Ол өзара
байланыстығы бағдарламалық модульдердің жиынтығы есебінде орындалған:
құрамы және жүйелілік утилиттер; негізгі кітаптың кіріспесі (АРМ бас
бухгалтердің); кассалық операциялардың есебі; банкпен жүргізілетін
операциялардың есебі; негізгі қаражаттардың есебі; өндірістік қордың
есебі;дайын өнім мен тауардың есебі; сату басқармасы (өткізу); жалақы,
жұмыс ақысы.
Қазіргі таңда, версия – 4.12 ең белгілі болып және де
өндірістердің кешендік автоматтандыруына бағытталып отыр. Көтерме және
бөлшек саудаға арнаулы мамандырылған версиялар өндірілген, сақтандыру
қызметіне, бюджетке және көпір жұмысы (№94 көпір жұмысында істейді).
Кәсіпорынның қаржы жағдайын талдайтын күшті жүйе бар. БЭСТ – 4 -те:
фунциялардың тысқары, қосымша мүмкіндіктері қосылған. Ал негізінде, сатуды
басқару есептерін шешумен бірге, сатушы мен алушымен есеп айырысу, сауда
залдарына ұйымдастырылған операцияларға көмектесу, болысу, группалар
бойынша тауарлы-затты бағалығына сәйкес кәсіпорынның игіліктеріне есеп
жүргізіп отырады, сақтау жеріне, номенклатурасы бойынша тағы басқа.
Алынған заттарды меңгеру деген жаңа жүйе пайдаланады, ол
реестрлерді, счет-фактураларды қарастырып, құрап, тауар әкелуші, контрагент
және сатып алушыға жеткізе отырып, соның негізінде, сату-алу өзара мәміле
есеп беру автоматтандырылған күйде ұйымдастырылады. Кредиторлар шоттарының
жекеше жүргізілуінің реестрі.
Кредиторлардың шоттарының реестрін жеке жүргізу барлық консолидация
және өзара есеп айырысуды контрагенттер мен тауар тасушылармен тексеріп
отыруға мүмкіндік береді. Жекеше сатумен айналысатын кәсіпорындарға БЭСТ –
4 өздері жүргізуге мүмкіндік беретін прайс-жапырақ әрбір дүкенге, сондай-
ақ прайс-жапырықтың архиві, тиянақты есептер алу үшін: сату, өткізу кез-
келген мерзімге. Касса аппаратымен жүйе байланыста болады, тауардың жүйелік
штрих кодировкасын қамтиды. Бұл жүйе ерікті санды тәуесіз кәсіпорындардың
есебін жүргізуге және де оларды автоматтандыру үшін тек керекті модульдер
жинағын қолданады. Жүйе өзінің өте ыңғайлы интерфейсімен қызықтырады,
өзінің көптеген функцияларды атқаруымен, өтімділігі және қарапайым қосуы
нақты бір кәсіпорынның қажеттілігіне жарайды.
Мына кемшіліктерін атауға болады:
- Жұмыс жылдамдығының аздығы, ол оның моральдық тозғанын білдіреді,
СУБД (FOX PRO 2.6) және де файлдардың көптігі ол ДОС жұмысын
қиындата түседі;
- Ішкі тілге көптеген тиымдар салынған (мүмкін, өз атына
модификациялық құқықты сақтау үшін). Мысалы, бланкіге ерікті
ревизитті қоса алмайсыз, сол себептен өңдірілген фирмаға байланысу
қажеттігін туғызады;
- Windows версиясы бойынша жоспардың жоқтығы, ал ол оның танымалдығын
төмендетеді;
- Қорғаныс, сақтаныс үшін кілтпен пайдаланады (LPT порт кіретін,
принтер үшін жұқа), бірақ кейбіреуі, LexMark кілтпен ашылады.
Өнім локальдік варианттағыдай, тармақты варианттарда тиімділігін
тигізеді. Тармақты орта сапалылығымен пайдаланылаиын OC NetWare версиясы
3.ІІ одан жоғары, Windows NT, VINES, LANtastic және тағы басқа. Аппараттық
қамтамасыздыққа талаптар: станция – клиентке қажетті процессор 386 және
одан жоғары, оперативтік еселік 4 Мбайт; сервер үшін – прцессор 486ДХ, ОЗУ-
дың көлемі 16Мбайт кем емес.
Интегратор 3.0
Пакет Интегратор - бухгалтерлік есептің кешендік автоматтандырылуына
қарастырылған. Интегратор 3.0 версиясы тармақты жасалуымен өнекәсіптік
кәсіпорындардың түрлі салаларында жұмыс істеуге арналған, Инфософт
өндірістерінің барлығы тарихи кәсіпорындардың өнеркәсібінің
автоматтандырылуына негізделген болатын.
Интегратор 3.0 келесі жүйелерден құрылған:
- ақшалық қаражаттар (касса, банк);
- дебиторлар мен кредиторлар;
- материалдар, өнімдер тауарлар, МБП;
- жабдықтаушы мен орындаушылар;
- негізгі қаражаттар мен материалдық емес активтер;
- өндірістік шығындар;
- сатып алушылар мен тапсырыс иесі;
- пайда, салық, капитал;
- қаржылық есеп беру.
Өндіріс кезінде СУБД Clipper 5.2 пайдаланылады. Тармақтық вариантта
базалық конфигурация файл - сервер болып есептеледі. Архитектурада жұмыс
істеу үшін клиентсервер ПО Advantage Xbase Server қосымша
тұрғызуқажететеді. Интегратор Net Ware 3.XXжәне одан жоғары жүйе
тармақтарында қолданылады, Windows NT, LANtastic тағы басқа OC NetWare4.01.
пайдалану ұсынылмайды.
Аппараттық қамсыздануға талаптар: станция – клиент үшін
оперативтік немесе жылдамдатылған естелігі бар 486DXZ және 8Мбайт класының
процессоры қажет; ал сервер үшін – Pentium75 және ОЗУ көлемі 16Мбайттан
төмен емес процессор.
2. Ақпарат жүйесін жобалау.
2.1. Салықтық түсімдерді бақылау - кешенді есептерге
қойылым.
Салықтық түсімдерді қадағалап, талдауды дұрыс жүргізу үшін, құрылған
ақпараттық жүйенің есептеу кешенін ұйымдастырады, ол басқару жүйесінің
мақсаттарын айқындата түсу үшін ұйымдастырылған.
Құрылымына қарай жүйе жұмыс станциясы мен сервер бөлігінен тұрады.
Сервер бөлігінің функциясына кіру міндетті:
- сақтандыру, негізгі базалық мәліметтердің жағдайын актуалды, жұмыс
қалпында көтермелеп, сақтау, қолдап отыру;
- тұтынушылардың сұраныстарын өңдеп отыру;
- санкциясыз кіруден мәліметтерді қорғап, қамтамасыз ету;
Жұмыс станцияларының функцияларына мыналар жатады:
- жиналғанды қамтамасыздандыру, ақпарат импорты, арнайы оны
құрастырған бағдарлама бойынша;
- жиналған ақпараттың түзушілігін, растылығын тексеру;
- ақпаратты серверге өткізу;
- серверге сұраныстар туғызу;
- есептер мен құжаттар беру, тапсыру.
Тіркелген заңды тұлғалар туралы мәліметтер алу туралы ақпаратты
таблица түрінде, ұйымның аты-жөнін, тіркелген уақыты мен тіркелім
формасының түрін есепке алу жұмысы.
Келесі жұмыс Салық түсімінің қарызы мен ол кәсіпорындар туралы
мәліметтер жинау бұл туралы кәсіпорындардың барлық реквезиттерімен кесте
түрінде көрсетіліп отырады.
Администрациялық жауапкершіліктерге жататын заңды тұлғалар туралы
мәліметтерді алу міндеті жайлы ақпаратты кәсіпорындардан кесте түрінде
алынып отырады, кәсіпорынның аты-жөні, жіктелуі, тәртіп бұзушылығы, бұзған
уақыты, мерзімі, кезеңі.
Міндет Пени коэффициенті туралы мәліметтер алу ақпараты нақты заңды
тұлғаларға пени жазылу көлемі туралы анықтама түседі.
2.1.2. Кіріс ақпараты
Бұл ақпараттық жүйенің негізгі ерекшелік белгілері болып табылады:
• кірердің орташа көлемі;
• есептеу операциялардың және жаңадан енгізудің сандарының көптігі,
немесе өңделген көптеген операцияларға жасалған кіру мәліметтері.
Кіру мәліметтермен жұмыс бірнеше этаптардан тұрады:
• АРМ (отдел) бөлімдерінен түскен ақпараттарды жинақтау;
• мәліметтерді тексеру есеп айырысу жұмыстары;
Кірер ақпаратты жинақтау үш (этап) кезеңге бөлінеді:
• АРМ-дағы мәліметтер негізділігін базадан тексеру, олардың
толықтығы, түзетіліктігі (корректность), тұтастығы, немесе
дұрыстығы;
• сервер мәліметінің базасына импорт мәліметінің;
• ақпараттың түзулігі мен толықтығы жайлы жекеше анықтамаларды
тексеру.
4.Кесте
Кіріс құжаттарының тізімі
Хабарлама Түсу Ақпаратты
мерзімділігіжинақтау
орны
Аталуы Идентификатор Таныстыру
формасы
Табыс туралы D D Құжат Ай сайын Заңды
деклорация тұлғалар
Ревизия OTREV Құжат Ай сайын Ревизия
бөлімінің есебі бөлімі
Қарыздаршы SPRD Құжат Ай сайын Ревизия
туралы анықтама бөлімі
2.1.3. Шығыс ақпараты
Шығу ақпаратына жататыны:
• қағазға жазылған стандартты есеп беру формасы;
• заңды тұлғаладың кіріс табыстарының жиынтық файлы;
• басқару және тексеру бөлімдеріне қажетті түрлі есеп берулер мен
мағлұматтар (аудан бойынша өсуітүсуі динамикасы, түрлі
категориялық заңды тұлғалардың табыс деңгейі тағы басқа).
2.2. Ақпараттық база
Сыртқы таратушыларға орналасқан бағдарламалар мен пайдаланушыларға
пайдалану үшін арналған тұтас мәліметтер жиынтығын ақпараттық базасының
негізі деп атаймыз.
Ақпараттық базаға кіреді:
- ақпараттық массивтер, ақпарат базасының негізгі мазмұныны
құрастыратын мәліметтер массиві;
- ақпараттық көодтау жүйесін және бағдарламалау – алгоритмикалық
қаражаттар, олар базаның құрылуын және қызметін
қамтамасыздандырады.
Ақпараттық база машинасыз ақпарат және машина ішіндегі ақпараттық
базаға бөлінеді.
2.2.1. Машинадан сыртқары база
Ақпаратты қамтамасыздандыруға машина ішіндегі және одан сыртқары
ақпарат кіреді.
Машинадан тыс ақпарат – бұл кодтауды классификациялау жүйесі және
барлық шығатын мәлімет.
Машинадан тыс база келесі талаптарға сәйкес құрылуы керек:
• ақпарат қызметі жиналғанды таратады, өңдейді және
автоматтандырылған объектінің жағдайы туралы ақпаратты оперативті
персоналға жеткізеді немесе сол ақпаратты келесі өңдеуден өткізуге
жібереді.
Ақпараттық қызметтерге жататын:
• параметр өлшеу;
• параметрді бақылау;
• параметрді есптеп шығарып отыру;
• ақпараттарды дайындап, оларды қатарлас басқару жүйесіне тапсырып
отыру;
• оперативті персоналға мәліметтерді бері және қалыптастыру;
• автоматтандырылған кешен мен жабдықтардың жағдайына толықтырылған
баға беріп, болжамдар айту.
4. Жан-жақты көмекші қызметтер
2.2.2. Машина ішіндегі база
Машиналық ақпараттық базаның құрылымы мәліметтердің жеке базаларынан
құрастырылған, олардың бір бірімен ақпараттық алмасу жүріп жатады, оның
себебі ақпарат базасының ұйымдасуына, алға басуына әсер етеді,
мәліметтердің шындығын көрсетеді. Берілген кешен бойынша машиналық немесе
машина ішіндегі базасы үш түрге бөлінеді:
• негізгі – алынған, жинақталғанды сақтайды, табысқа қарай
енгізілген және есептелген мәліметтер (өткен жылдардың архивтік
копияларын қосқанда), бөлімшелерден алынған мәліметтердің
протоколдары;
• анықтамалар – форма анықтамасы сияқты немесе кодттар
есептемесінің анықтамасы, кіру анықтамасы, өнеркәсіптің құрылымы
туралы ақпараттар жинақталған анықтама;
• қосымша – ақпараттық жүйенің орнатуы туралы мәліметтер дайындаған
анықтамалар және де көмекші ақпараттар.
2.3. Математикалық қамтамасыздандыру
2.3.1. Есеп шығару алгоритімінің суреттеуі.
Жұмыстың күрделілігіне байланысты операторлардың шамалаған санын
анықтау.
Т = То + Ти + Та + Тп + Тотл + Тд, (№1)
мұнда:
Т – жалпы еңбек шығыны;
То – есептің түрін анықтауға кеткен шығындар;
Ти – тақырыпты облыс бойынша шыққан шығындарды зерттеу;
Та – блок-схемаларға шыққан шығындар;
Тп – бағдарламалық шығындар;
Тотл – жөндеу жұмыстарының шығындары;
Тд – құжаттарды дайындауға кеткен шығындар.
Құрастырушыларды шамалаған операторлар саны арқылы анықтаймыз, ол
Q = q * c * (1+p)
(№2)
мұнда:
q = 4000 – операторлар саны.
Есептің күрделілігіне байланысты с коэффициенті, ол бағдарламаның
салыстырмалы күрделілігін көрсетеді жай есептерге қатысты, олар стандарттық
шығару әдістерін өткізеді, оның күрделілігін бірге теңейді (с шамасы 1,25-
тен 2-ге дейін шектеледі). 1,3 – есептің күрделілігін іздену, есеп беру,
есепке алу алгоритмі бағдарламалық өнімдерде алынады.
с = 1,3 – программаның күрделілік коэффициенті, бағдарламаның
р – бағдарламаны түзету коэффициенті, мұнда – жұмыстың мөлшері немесе
көлемі асады, өйткені алгоритмге өзгерістер енеді немесе бағдарламаға
өзгерістер енеді, олар қойылымды анықтау нәтижесіне байланысты болады.
Бұл жағдайда, тапсырушы өзінің не алатынын білмегендігін есептегенде,
ол көптеген түзетулерге әкеліп соққандықтан,
коэффициент = 0,1 р = 0,1 – өндіру барысындағы бағдарламаны түзету
коэффициенті.
Нәтижесінде операторлардың шартты санын табамыз.
Q = q * c * (1+p) = 4000 * 1,3 * (1+0,1) = 5720
(№3)
Келесі коэффициенттерді пайдаланамыз:
Еңбек шығындарының көбейю коэффициенті, есептің түсінігінің
жеткіліксіздігінен пайда болады, есептің күрделілігіне байланысты 1,2-ден
1,5-ке дейін, бұл есепке байланысты көптеген анықтамалар мен үлкен
түзетушілікті талап еткендіктен, біз В = 1,4.
Өндірушінің k квалификация коэффициенті оның еңбек стажына байланысты
анықталып : екі жылға дейін жұмыс істегендерге - 0,8; екі жылдан үш жылға
дейін -1,0; үш жылдан бес жылға дейін -1,1 -1,2; бес жылдан жеті жылға -1,3
-1,4; жеті жылдан жоғары -1,5 -1,6. Осы тапсырма берілген өндіруші өз
мамандығы бойынша 4 жыл жұмыс істеген, сондықтан k =1,1.
Енді жалпы жұмыс күрделілігін есептейік. То есептің қарастыру
дайындығына кеткен еңбек шығындарын біз анықтай аламыз, өйткені ол жұмыстың
творчестволық жақтарыменбайланысты жатқандықтан, сондықтан да: То
= 50 адам-сағат
Ти есептің қарастырып, оқуына шыққан еңбек шығындарын программисттің
квалификациясы мен оның жазғанын анықтау есебімен мынадай формуланы
анықтаймыз:
Ти = Q * B (75 : 85)*k.,
(№4)
мұнда:
Q – операторлардың шартты саны;
B – еңбек шығындарының көбейю коэффициенті, есепті жеткіліксіз
қарастырылған салдарынан,
Ти = 5720 * 1,4 75* 1,1 = 117,5 адам-сағат
(№5)
Та есепті шығару алгоритм өндірісіне шыққан еңбек шығынын мына
формуламен есептейді:
Та = Q (20 : 25)*k., Та = 5720 22 *1,1 = 286 адам-
сағат (№6)
Дайын блок-схема Тп бағдарламасын құрастыруға кеткен еңбек шығындарын
мына формула арқылы анықтауға болады:
Тп = Q (20 : 25)*k
(№7)
Тп = 5720 22 * 1,1 = 286 адам-сағат.
ЭВМ tотл бағдарламасын жөндеуге кеткен еңбек шығындарын келесі формула
бойынша есептеуге болады:
Тотл = Q (4 : 5)*k,
(№8)
Тотл = 5720 5* 1,1 = 1258,4 адам-сағат.
Тд есебі бойынша құжаттарды дайындауға шыққан еңбек шығындарын біз
төмендегі формула бойынша анықтаймыз:
Тд = Тдр + Тдо,
(№9)
Тдр – материалды қолмен жазу дайындығына шыққан еңбек шығыны.
Тдр = Q (15 : ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz