Қысқа мерзімді активтер. Қысқа мерзімді міндеттемелер
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
АЛМАТЫ ҚАЛАСЫНЫҢ БІЛІМ БАСҚАРМАСЫ
АЛМАТЫ ҚАРЖЫ-ҚҰҚЫҚТЫҚ ЖӘНЕ ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ КОЛЛЕДЖІ
Қаржылық есеп пәні бойынша
Қаржылық есептілікті ұсыну
тақырыбына жазылған
Курстық жұмыс
Студент:
Сержанова Диана
(аты-жөні)
321
(оқу курсы, топ №)
Есеп және аудит
(мамандығы)
Бухгалтер-ревизор
(біліктілігі)
Беттер саны: 40
Қорғалды:
Бағасы _____ (_________)
Қорғаған күні _______________ 20___ жылы
Оқу бөлімінің меңгерушісі: _________________ _____________
(аты-жөні) (қолы)
Алматы, 2022
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3
1
Экономикалық ақпарат жүйесіндегі қаржылық есеп беру түсінігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
5
1.1
Бухгалтерлік қорытынды есептің құрамы мен түрлері туралы ұғым ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
5
1.2
Баланс құру түсінігі, соңғы баланс құру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
8
2
ЖШС Remarque балансын құрастыру тәртібі және оны жетілдіру жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
12
2.1
ЖШС Remarque ұйымы балансының активтерін құру есебі ... ...
12
2.2
ЖШС Remarque ұйымы балансының құрамы мен құрылымын талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
21
3
Қаржылық есептілік аудитінің ақпараттық жүйесі, мақсаты және алу тәсілдері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
28
3.1
Қаржылық есептілік аудитінің мақсаты және тексеру кезеңдері ...
28
3.2
Қаржылық есептілікке аудит жүргізудегі обьекті бойынша және циклдік амалдар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
33
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
38
Пайдаланған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ...
40
Кіріспе
Есептік деп кәсіпорынның өткен кезеңдегі қаржылық шаруашылық қызметін кешенді түрде сипаттайтын барлық көрсеткіштер жүйесін айтамыз. Есептілік процесін жасау есеп жұмысының соңғы сатысы болып табылады. Қаржылық есептілік мақсаты өз пайдаланушыларына заңды тұлғаның қаржылық жағдайы туралы сенімді, мәнді және пайдалы ақпараттарды беру болып табылады.
Қаржылық есептілік - бұл өздерінің нақты ақпараттық қажеттіліктеріне сай келетін есептіліктің ұсынылуын талап етуге мүмкіндігі жоқ пайдаланушылардың қажеттіліктерін қамтамасыз етуге арналған есептілік. Жалпы мақсаттағы қаржы есептілігі жеке өзі немесе жылдық есеп немесе бағалы қағаздар проспекті сияқты басқа ресми жарияланатын құжаттың құрамында ұсынылатын құжаттарды қамтиды.
Қаржылық есектіліктің мақсаты өз пайдаланушыларына заңды тұлғаның қаржылық жағдайы туралы сенімді, мәнді және пайдалы ақпараттарды беру болып табылады. Қаржылық есептілікті пайдаланушыларының қатарына потенциалды инвесторлар, кредиторлар, жабдықтаушылар, сатып алушылар, еңбеккерлер, сондай-ақ мемлекеттік органдар, т.б. кіреді.
Есептілік процесін жасау есеп жұмысының соңғы сатысы болып табылады. Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік туралы Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 28 ақпандағы № 234 Заңына сәйкес жылдық қаржылық есептілік үшін есепті кезең 1 қаңтардан бастап 31 желтоқсанды қоса күнтізбелік жыл болып табылады. Жаңадан құрылған ұйым үшін бірінші есепті жыл ол мемлекеттік тіркеуден өткен кезден басталып сол жылдың 31 желтоқсанын қоса кам гиды. Әдетте қаржы есептілігі бір жыл ішінде кезең үшін ұдайы жасалады. Алайда кейбір ұйымдар практикалық тұрғыдан алғанда есептерді, мысалы, ұзақтығы 52 апталық кезең үшін ұсынуды қалайды. Ұйымның сесіпті күні өзгерген және кезең ішіндегі жылдық қаржы есептілігі бір жылға қарағанда ұзағырақ немесе қысқарақ ұсынылған кезде, ұйым қаржы есептілігінде қамтылған кезеңге қосымша мыналарды ашып көрсетуге міндетті:
- неғұрлым ұзағырақ немесе неғұрлым қысқарақ кезеңді пайдалану себебін;
- пайда мен зияндар туралы есептегі капи галдағы өзгерістер туралы есептегі, ақша қаражатының қозғалысы туралы есептегі және түсіндірме жазбадағы салыстырма сомалардың толық дәрежеде салыстырмалы емес екендігінің фактісі.
Бұрмаланған есептілік үшін кәсіпорынның басшысы мен бас бухгалтері ҚР-ның әрекет етіп тұрған заңдарына сәйкес жауап береді.
ҚР-ның Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік заңына сәйкес қаржылық есептіліктің негізгі қағидалары болып келесілер табылады: есептеу және үздіксіздік.
Есептеу. Ұйым, ақшалай қаражаттардың қозғалысы туралы ақпаратты қоспағанда, есептеу әдісі бойынша есепке алу ережелерін қолданып, қаржы есептілігін жасауға міндетті. Соған сәйкес өнім жөнелтілген, жұмыс атқарылған кезінен бастап, олардың төлену нәтижесіне қарамастан табыс болып танылады (көрініс табадьт), ал шығысы мен зияны орын алынған кезден бастап танылады. Есептеу қағидагы пайдаланылған кезде, баптар осы баптар үшін белгіленген тану анықтамалары мен өлшеуіне сәйкес келсе активтер, міндеттемелер, меншікті капитал, пайда мен зияндар (қаржылық есептілік элементтері) ретінде танылады.
Үздіксіздік. Қаржылық есептілікті әзірлеген кезде ұйымның басшылығы ұйымның өз қызметін жалғастыру қабілетін бағалауға міндетті. Қаржы есептілігі, егер ұйымның басшылығы не ұйымды таратуға немесе оның қызметін тоқтатуға өзі ниет еткен, не бұлай жасаудан басқа нақты баламасы болмағандықтан, осындай іс-әрекет тәсілін таңдауға мәжбүр болған реттерді қоспағанда, міндетті түрде қызметтің үздіксіздігі негізінде жасалуға тиіс. Егер ұйымның басшылығы бағалау барысында бұдан былай ұйымның қызметті үздіксіз жалғастыру қабілетіне едәуір күмән туғызуы мүмкін оқиғаларға немесе жағдайларға байланысты елеулі тұрлаусыздықтар туралы оған мәлім болса, бұл тұрлаусыздықтар қаржы есептілігінде міндетті түрде ашып көрсетілуге тиіс. Егер қаржы есептілігі қызметтің үздіксіздігіне жол беру негізінде жасалмаса, бұл факт есептілік жасалған негізбен және ұйым үздіксіз іс-әрекет етеді деп есептелмейтін себеппен қатар, міндетті түрде ашып көрсетілуге тиіс.
Бұл курстық жұмыста Remarque ЖШС ұйымының қаржылық есептілік түсінігі, оның ақпараттық құрылымы мен ең басты есеп беру нысаны бухгалтерлік баланстың жасалуы және қаржылық есепке жүргізілетін аудиттің тәсілдерін қарастыратын боламыз.
1 Экономикалық ақпарат жүйесіндегі қаржылық есеп беру түсінігі
1.1 Бухгалтерлік қорытынды есептің құрамы мен түрлері туралы ұғым
Есеп жұмысының соңғы сатысы бұл есеп беруді жасау.
Есеп беру деп кәсіпорынның өткен кезеңдегі қаржылықшаруашылық қызметін кешенді түрде сипаттайтын барлық көрсеткіштер жүйесін айтамыз.
Халықаралық практикада бухгалтерлік есеп үдерісін әр түрлі негізгі сатыға бөлу қабылданған.
Бірінші сатыда әр түрлі шаруашылық фактілері құжатталады.
Екінші сатыда - есеп деректері жіктеліп және оларды бухгалтерлік есепшоттарына, бухгалтерлік есептеу тіркемелерінде бас кіттапта көрсету жолымен біріктіріп жазады.
Үшінші сатыда мазмұнына қарай бухгалтерлік есетің мемлекеттік жүйесінің талабына сай бухгалтерлік қорытынды есеп жасалады.
Төртінші бухгалтерлік есеп үдерісінің қорытындыылама сатысында ұйымның шаруашылық қызметіне талдау жүргізіліп, оның нәтижесі кәсіпорын әкімшілігінің өз қызметіне баға беруі мен алдағы уақытга орындалатын жұмыстары туралы шешімдер қабылдауы үшін пайдаланады.
Қаржылық есеп берудің мақсаты өз пайдаланушыларына заңды тұлғаның қаржылық жағдайы туралы сенімді, мәнді және пайдалы апарат беру т.б.
Ұйым туралы ақпаратқа мүдделі жеке немесе заңды тұлғалар осы кәсіпорынның бухгалтерлік қорытынды есебін пайдаланушы болып саналады.
Кәсіпорынның бухгалтерлік қорытынды есебін пайдаланушылардың барлығы бухгалтерлік есептің халықаралық стандартына сәйкес ілгеріде айтып өткеніміздей үш топқа біріктіріледі.
Бірінші топқа - осы ұйымда қызмет атқаратын адамдар, яғни жұмысшылар мен қызметкерлер жатады. Оларды осы шаруашылықтың экономикалық тұрақтылығы мен табыстылығы туралы ақпараттар қызықтырады.
Екінші топты - осы ұйымда жұмыс істемейтін, бірақ оның қаржылық жағдайына тікелей ынталылар мүдделілер құрайды. Бұл топқа кәсіпорынның инвесторларын, несие беруші банк және басқа да мекемелерін, жабдықтаушы-мердігерлерін және басқаларды жатқызуға болады.
Инвесторларды олардың салынған капиталының табыстылығы қызықтырып және сонымен қатар алдағы уақытта осы ұйым үшін қолайсыз жағдайлардан болатын қатер жайлы ақпаратгар алаңдатады.
Несие берушілерді ұйымға берілген төлемді уақытымен қайтарып алу мүмкіншілігі және одан түсетін тиесілі пайызды алу мүмкіндігі туралы ақпараттар қызықтырады.
Жабдықтаушы-мердігерлерді кәсіпорынның төлем қабілеттілігімен шоттарды уақтылы төлеу мүмкіндігі жайлы ақпараттар қызықтырады.
Үшінші топқа - кәсіпорынның қаржылық жағдайына жанама мүдделілерге қор биржалары, салық комитеті, жоспарлауды жүзеге асырушы органдар және басқа да заңды тұлғалар жатады. Олар ұйымның бухгалтерлік қорытынды есебін пайдалану арқылы елдегі адамдардың орташа еңбекақысын және басқа да статистикалық көрсеткіштерді есептеп отырады.
Осыларды ескере келсек, кәсіпорындардың бухгалтерлік қорытынды есеп мәліметтері тек қана бір кәсіпорынның экономикасын көтеру үшін ғана емес, сонымен қатар елдің және сол елдегі халықтың әлеуметтік жағдайын жақсарту үшін қажет.
Бухгалтерлік қорытынды есеп кәсіпорынның мүліктік және қаржылық жағдайын, сондай-ақ белгілі бір уақыттағы қызметінің қаржылық қорытындысының нәтижесін көрсететін көрсеткіштер жүйесінен тұрады.
Бухгалтерлік қорытынды есеп өзінің негізгі болып саналатын белгілеріне қарай, яғни жасалу уақыты, мәліметтің көлемі және тағайындалуы бойынша жіктеледі.
Жасалу уақытына қарай бухгалтерлік қорытынды есеп ағымдағы және жылдық деп аталатын екі түрге бөлінеді. Ұйымның ағымдағы (жыл аралық) бухгалтерлік қорытынды есебі негізінен қысқа есепті кезең аралығына жасалады (бір айға, бір тоқсанға немесе жарты жылға).
Ал кәсіпорынның жылдық бухгалтерлік қорытынды есебі есеп беретін жылға жасалады. Оның ағымдағы қорытынды есептен айырмашылығы балансқа көптеген қосымшалар тіркеліп, ұйымның қаржылық және мүліктік жағдайы туралы толығырақ апарат береді. Сондықтан да бұл ақпаратты-мәліметтер кәсіорынның қаржы-шаруашылық қызметінің тиімділігін нақтылы бағалауға мүмкіндік береді.
Мәліметтің көлеміне қарай бухгалтерлік қорытынды есептің өзін алғашқы және жиынтық бухгалтерлік қорытынды есеп деп аталатын екі түрге бөлуге болады.
Алғашқы бухгалтерлік қорытынды есеп ұйымның ағымдағы бухгалтерлік есеп мәліметтері негізінде жасалады. Оның құрамында кәсіпорынның белгілі бір уақыт аралығындағы (бір айдағы) мүліктік немесе қаржылық нәтижесі көрсетіледі.
Жиынтық бухгалтерлік қорытынды есепті құрамына туынды немесе еншілес серіктестіктері бар шаруашылық ұйымдары өзінің және сол серіктестіктерінің қорытынды есептернің негізінде жасайды.
Тағайындалуы бойынша жасалынған бухгалтерлік қорытынды есеп ішкі және сыртқы болып бөлінеді.
Ішкі деп аталынатын бухігалтерлік қорытынды есеп мәліметгері шаруашылықты басқару үшін, сондай-ақ басшылардың қандайда бір мәселелерді шешуі үшін пайдаланылады. Бухгалтерлік қорытынды есептің бұл түрі сыртқы пайдаланушыларға берілмейді және оның мәліметтерін жариялауға тыйым салынады.
Ал бухгалтерлік қорытынды есептің сыртқы түрі барлық пайдаланушылар үшін ашық түрде беріледі. Сонымен қатар қорытынды есептің бұл түрін кәсіпорын кейбір жағдайларда жарнама ретінде ақпараттық құралдар (газеттерде, журналдарда) беттеріне де жариялайды.
Жылдық бухгалтерлік қорытынды есеп кәсіпорын қызметінің түріне, шаруашылық саласына қарамастан мына құжаттардан тұрады. Схема 1.
Схема-1. Қаржылық есептілік нысандары
Бухгалтерлік есеп принциптеріне сәйкес кез келген кәсіпорындар мен ұйымдардың бухгалтерлік қорытынды есебі мынадай негізгі талаптарға жауап беру керек: сенімділікке, тұтастыққа, тізбектілікке, салыстырымдылыққа, есепті кезеңге және рәсімделуге.
Сенімділік дегеніміз бұл бухгалтерлік қорытынды есептің сенімді және толық түрде кәсіпорынның мүліктік немесе қаржылық жағдайын таныстыратын шаруашылық қызметтегі қаржылық нәтижелері болып табылады. Сенімді бухгалтерлік қорытынды есеп Қазақстан Республикасы бухгалтерлік есебі стандарттарына, сондай-ақ белгіленген нормативті актілермен ережелерге сәйкес жасалады.
Тұтастылық дегеніміз ұйымның бухгалтерлік қорытынды есебінде осы кәсіпорындағы орындалған барлық шаруашылық операциялардың міндетті түрде қамтылып көрсетілуі болып табылады.
Тізбектілік дегеніміз кәсіпорынның бір есепті кезезінен екінші есепті кезеңіне дейінгі орындалған операциялардың күнделікті тіркеліп отыруы.
Салыстырымдылық бұл бухгалтерлік қорытынды есептің бір кезеңдегі мәліметінің екінші есепті кезеңнің мәліметімен салыстырылып көрсетілуі болып табылады.
Белгіленген заңға сәйкес есеп беру кезеңі барлық ұйымдар үшін 1 қаңтардан 31 желтоқсанға дейінгі аралық болып бекітілген.
Бірінші қорытынды есеп жылы болып кәсіпорынның жаңадан құрылған күнінен бастап немесе ұйымның қайта ұйымдастырылған уақытынан, яғни тіркелуінен басталып сол жылдың 31 желтоқсанына дейінгі уақыт аралығы саналады.
Егер ол кәсіпорын тіркеуден 1 қазан мен (1 қазан кіреді) 31 желтоқсан аралығында өткен жағдайда, ол кәсіпорынның алғашқы есеп беру уақыты келесі жылдан басталады. Ұйымның тіркеуден өткенге дейінгі операциялары бойынша шығындары алғашқы жасалатын бухгалтерлік қорытынды есепке қосылады.
1.2 Баланс құру түсінігі, соңғы баланс құру
Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдауда негізгі ақпарат көзі қызметін бухгалтерлік баланс атқарады.
Баланс - есепті жылдың басындағы және соңындағы кәсіпорынның қаржылық жағдайын сипаттайды және маңызды қызметтер атқарады. Біріншіден, баланс меншік иелерін шаруашылық субъектісінің мүліктік жағдайымен таныстырады. Осы арқылы олар бұл субъекті нені иеленеді, материалдық құралдардың сандық және сапалық қорлары қандай, кәсіпорын жақын арада үшінші жақ алдындағы өз міндеттемелерін ақтай ала ма, соны білдіреді. Екіншіден, басшылар кәсіпорынның басқа ұқсас кәсіпорындар жүйесіндегі өз орны, таңдап алынған стратегиялық бағытының дұрыстығы туралы, ресурстарды пайдалану тиімділігінің салыстырмалы сипаты және кәсіпорынды басқару бойынша әр түрлі сұрақтарға шешімдер қабылдау туралы түсінік алады. Үшіншіден, баланстың мазмұны, оны ішкі қолданушылары сияқты сыртқы қолданушылары да пайдалануға мүмкіндік береді.
Баланс ақпараттары негізінде сыртқы қолданушылар берілген кәсіпорынмен өзінің серіктесі ретінде жұмыс жүргізудің мақсатқа сәйкестігі және оның шарттары туралы шешімдер қабылдай алады; өз салымдарының мүмкін болатын тәуекелділіктерін және берілген кәсіпорынның акцияларын иеленудің орындылығын және басқа шешімдерді бағалайды.
Бухгалтерлік баланс - қаржылық есептің негізгі түрі бола отырып, ол есепті кезеңдегі кәсіпорынның мүлкінің құрамы мен құрылымын, ағымдағы активтердің айналымдылығы мен өтімділігін, меншіктік капитал мен міндеттеменің қолда барын, дебиторлық және кредиторлық борыштың динамикасымен жағдайын және кәіспорынның несие қабілеттілігі мен төлеу қабілеттілігін анықтауға мүмкіндік береді.
Баланс көрсеткіштері кәсіпорының капиталын орналастыру тиімділігін, оның ағымдағы және алдағы кезеңдегі шаруашылық қызметке жетуі, қарыз көздерінің көлемі мен құрылымын, сондай-ақ оларды ынталандыру тиімділігін бағалауға мүмкіндік береді. Осылайша, бухгалтерлік балансты талдау үшін және кәсіпорынның қаржылық жағдайын бағалау ақпаратының ең қажетті түрі болып табылады.
Бухгалтерлік баланс екі бөліктен: актив және пассивтен тұратын кесте түрінде құрылып келеді.
Активтер, баланс кәсіпорынының есептік кезеңде бақылап, таратып отыратын мүмкіндік және қарыздық құқық құны ретінде көрсетіледі.
Пассивтер кәсіпорынның заемдар мен кредиторлық қарыздар бойынша міндеттемелері болып табылады, оларды өтеу мүлік құнының немесе келіп түсетін табыстың төмендеуіне әкеліп соғады. Мүліктің түрлері және оның қалыптасу көздері сапалық біркелкі белгілері бойынша топтастырылады. Актив пен пассивтегі бұндай жеке элементтер мен қорытындырылған көрсеткіштер баланс баптары деп аталады.
Баланстың актив бөлімінің құрылымына сай ерекшелік - бұл яғни баланс бөлімдері мен баптарының әр бөлім ішінде қатаң, белгілі бір дәйектілікпен орналасуы - яғни олардың өтімділік дәрежесіне аз активтерден өтімділігі көп активтерге дейін, демек басында баланстың өтімділігі жағынан төмен бөлімдері мен бабтары жазылады, содан кейін өтімділігінің өсу деңгейіне байланысты жоғары өтімді активтер жазылады. Осы принцип бойынша активтің қортынды бабтары ең өтімді айналым қаражаты (ағымдағы активтер) болып табылады олар қысқа мерзімді қаржылық салымдар, кассадағы, есеп айырсу және валюталық шоттардағы ақша қаражаттары, сондай-ақ басқа ақша қаражаттары.
Актив дегеніміз - бұл өткен жағдайлардың нәтижесінде кәсіпорынмен бақыланатын және болашақта кәсіпорынға экономикалық табыс әкелетін ресурс.
Пассив - бұл өткен жағдайлардан пайда болған кәсіпорынның ағымдағы міндеттемесі. Оны өтеу экономикалық табыс алу мен байланысты кәіспорын ресурстарының шығынына әкеліп соқтырады.
Капитал- бұл пассивтерді активтерден алып тастағандағы кәсіпорының өзіндік қаражаты.
Көрініп отырғанымыздай, бухгалтерлік баланс және оның элементтері туралы бұл анықтамалар біздің бухгалтерлік есеп теориясы бойынша оқулықтармызда берілген анықтамалардан өте ерекшеленеді. ҚР-дағы бухгалтерлік есеп туралы заңды жасаушылар негіз ретінде батыс ғалымдарының еңбегін алып отыр. Қаржылық есептің, субъектінің қаржылық жағдайы бағалауымен байланысқан негізгі элементтері - активтер, меншіктік капитал және субъектінің міндеттемесі болып табылатынын айта келе, олар қаржылық есептің бұл элементтеріне келесідей сипаттама береді.
Активтер - бұл құндық бағасы бар кәсіпорынның мүлкі, мүліктік емес иелігі және құқығы болып табылады.
Міндеттеме - бұл тұлғаның белгілі бір әрекеті басқа бір тұлғаның пайдасына жасайтын міндеті - мүлікті беру, жұмыс атқару, ақша төлеу және басқалар немесе белгілі бір іс-әрекеттен бас тарту, ал несие берушінің қарыз адамнан өзінің міндетін орындауын талап етуге құқығы бар.
Меншіктік капитал - бұл субъектінің өз міндеттемелерін шегеріп тастағаннан кейінгі активтері.
Сонымен, қаржылық есептің негізгі элементтерінің анықттамасын түсіндіруде батыс елдерінен ешқандай айырмашылық жоқ деп айтуға болады.
Баланс бухгалтерлік есептің Бухгалтерлік баланс және қаржылық есеп берудегі негізгі анықтаулар №2 стандартымен анықталады. Ол активтердің, меншікті капитал және міндеттемелердің мәнін анықтады, сондай-ақ қаржылық есеп беруде анықтауға жататын ақпараттарға деген талаптардан тұрады.
Баланста ұзақ мерзімді және ағымдағы міндеттемелердің жиынтық сомасы анықталады. Баланста ағымдағы активтер мен міндеттемелерді және олардың жиынтық сомасын анықтау, қаржылық есепті пайдаланушыларды кәсіпорынның қаржылық жағдайын бағалауда және дәлелді басқарушылық шешімдер қабылдауда қажет болатын ақпараттармен қамтамасыз етеді.
БЕС-2 және қаржылық есепті жасаудың әдістемелік нұсқаулары негізінде құрастырылған бухгалтерлік баланс көлденең түрде төменде көрсетілген көрсеткіштерден тұрады.
Кесте-1. БЕС-2 негізінде құрастырылған бухгалтерлік баланс
Активтер
Меншік капитал және міндеттемелер
1
2
І. Ұзақ мерзімді активтер
І. Меншікті капитал
Негізгі құралдар:
- жарғылық капитал
- жер
- дивидендтер
- құрылыстар мен ғимараттар
-қайта бағалау сомасы
- машиналар мен жабдықтар
-негізгі құралдардың инвестициясы
- басқа негізгі құралдар
-резервтік капитал
- жинақталған тозуы
-бөлінбеген табыс (жабылмаған зиян)
- аяқталмаған күрделі құрылыс
Жиыны:
Материалдық емес активтер:
ІІ. Ұзақ мерзімді міндеттемелер
- гудвилл
- қайтарылуы қамтамасыз етілген несиелер
- патенттер, тауарлық белгілер және басқалар
- қайтарылуы қамтамасыз етілмеген несиелер
- материалдық емес активтердің амортизациясы
- негізгі шаруашылық серіктестігі мен оның еншілес серіктестерінің бір-біріне берілетін несиелері
Инвестициялар:
- кейінге қалдырылған салықтар
- еншілес серіктестіктерге инвестициялар
Жиыны:
- тәуелді серіктестерге
инвестициялар
ІІІ. Ағымдағы міндеттемелер
- басқадай инвестициялар
- қысқа мерзімді несиелер және овердрафт
Дебиторлық борыш:
- ұзақ мерзімді несиелердің ағымдағы бөлігі
- алынуға тиісті борыштар
-кредиторлық борыш
- алынған вексельдер
- төленуге тиісті вексельдер және шоттар
- ішкі топтық операциялар нәтижесінде пайда болған негізгі шаруашылық серіктестігі мен оның еншілес серіктестерінің арасындағы дебиторлық борыш
- сатып алушылар мен тапсырыс берушілерден алынған аванстар
- акционерлік қоғамның лауазымды тұлғаларының дебиторлық борышы
- салықтар бойынша борыш
- басқадай дебиторлық борыш
- төленуге тиісті дивиденттер
- алдағы кезең шығындары
- негізгі шаруашылық серіктестігі мен оның еншілес серіктестігі арасындағы борыш
Жиыны:
- акционерлік қоғамның лауазымды тұлғаларына борыш
ІІ. Ағымдағы активтер
- басқадай несиелік борыштар
- тауарлы - материалдық қорлар
- төленуге берілген шығындар
- алдағы кезең шығындары
- алдағы кезең кірістері
- ақша қаражаттары
- алдын ала қарастырылмаған жағдайға байланысты бөлінген төлемдер
- қысқа мерзімді қаржылық инвестициялар
Дебиторлық борыш:
- ағымдағы активтерді сатып алуға қажетті аванстық төлемдер
- алынуға тиіс шоттар
- алынған вексельдер
- ішкі топтық операциялар нәтижесінде пайда болған негізгі шаруашылық серіктестігі мен оның еншілес серіктестерінің арасындағы дебиторлық борыш
- акционерлік қоғамдағы лауазымды тұлғалардың дебиторлық борышы
Жиыны:
Жиыны:
Барлығы:
Барлығы:
Балансты құрудың түрін таңдау (көлденең, яғни екі жақты немесе тікелей) шаруашылық субъектілерінің шексіз құқы болып табылады.
Баланс активі мен пассивін құру принциптері бұрынғы қалпында қалып отыр, яғни активтер олардың өтімділік деңгейіне байланысты, өтімділігі төмен активтерден өтімділігі жоғары активтерге қараай, пассивтер принцип бойынша төлем мерзімінің жеделдік деңгейіне байланысты мерзімінің жеделдігі азынан көбіне қарай.
Баланс қаржылық есеп беруде үш элементті сипаттайды: активтер, меншікті капитал және міндеттемелер. Қалған екі элемент - табыс және шығын - қаржы - шаруашылық қызметі нәтижелері туралы есеп беруде көрсетіледі.
2 ЖШС Remarque балансын құрастыру тәртібі және оны жетілдіру жолдары
2.1 ЖШС Remarque ұйымы балансының активтерін құру есебі
Пайдаланушыларға кәсіпорынның мүлкі және қаржылық жағдайы туралы ақпараттық мәліметтерді уақытында жеткізіп беріп отыратын ақпараттық мәліметтің негізгі қайнар көзі - бухгалтерлік баланс.
Баланс - бұл шаруашылық субъектісінің ресурстары мен олардың құралу көздерінің жағдайын ақшалай формада және белгілі бір уақыт сәтінде көрсетіп беруге мүмкіндік жасайтын бухгалтерлік есеп әдістемесі. Баланста бұл екі категория -- ресурстар мен көздер, яғни актив пен пассив мейлінше анық ерекшеленеді.
Баланс бойынша ұйым таяудағы уақыттарда үшінші тұлғалар -- акционерлер, инвесторлар, кредиторлар, сатып алушылар сатушылар және т.б алдындағы өз міндеттемелерін орындай алмайтынын немесе оны қандай қаржылық қиындықтар күтіп тұрғанын немесе күтіп тұрмағананы анықтай алады.
Сырт көзбен қарағанда кәсіпорынның бухгалтерлік балансы актив және пассив деп аталатын екі бөлімді кесте болып табылады. Баланстың актив бөлігінде кәсіпорынның қаржылары, заттай және ақшалай шығындары көрсетілсе, ал пассив бөлімінде активтердің қорлану көздері қарастырылады. ХҚЕС және ХҚЕС-на сәйкес бухгалтерлік баланстың актив бөлімінде кәсіпорынның өзіне тиісті қолда бар мүліктері қарастырылады. Кәсіпорын осыларды пайдалану арқылы ғана алдағы уақытта табыс таба алатындықтан бұл мүліктерді кәсіпорынның әлеуетті табыстары ретінде таниды. Кәсіпорынның қорлану көздері меншікті капитал және тартылған капитал деп екіге бөлінеді. Мұндағы тартылған капитал дегеніміз кәсіпорынның міндеттемелері, яғни кредиторлық берешек борыштары болып табылады.
Кәсіпорынның барлық активтері инвесторлар мен кредиторлардың меншігінде болады. Сондықтан бухгалтерлік баланстағы мына теңдіктің әрдайым тең болатындығы сөзсіз.
Актив = меншік капитал + міндеттеме
Субъект бухгалтерлік баланстың өзінде тікелей беруге тиіс ақпарат өзіне ең болмағанда мынадай сомалардың біріктірілген көрсеткіштерін қамтуға тиіс:
1. ақша қаражаты мен ақша қаражатының баламалары;
2. сауда және өзге де дебиторлық берешек;
3. қаржылық активтер;
4. қорлар;
5. негізгі құралдар;
6. материалдық емес активтер;
7. биологиялық активтер;
8. үлестік қатысу әдісі бойынша ескерілген инвестициялар;
9. сатуға арналғандар ретінде сыныпталған ұзақ мерзімді активтердің және істен шығуға арналған топтарға енгізілген және сатуға арналғандар ретінде сыныпталған активтердің қорытынды сомасы;
10. сауда және өзге де кредиторлық берешек;
11. қаржылық міндеттемелер;
12. ағымдағы салықтар бойынша міндеттемелер мен активтер;
13. кейінге қалдырылған салықтық міндеттемелер мен кейінге қалдырылған салықтық активтер (бұл активтер барлық уақытта ұзақ мерзімді активтер ретінде сыныпталуға тиіс);
14. сату үшін ұсталатындар ретінде сыныпталатын шығуға арналған топтарға енгізілгендер;
15. бағалау міндеттемелері;
16. басты ұйым акционерлерінің капиталынан жеке берілген азшылықтың үлесі;
17. басты ұйым акционерлеріне жататын капитал.
Кесте-2. Бухгалтерлік баланс құрылымы
Бухгалтерлік баланс
Актив
Пассив
Қысқа мерзімді активтер
Қысқа мерзімді міндеттемелер
Ұзақ мерзімді активтер
Ұзақ мерзімді міндеттемелер
Меншікті капитал
Активтер қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді активтер деп екіге бөлінеді. №1 Қаржы есептілігін ұсыну ХҚЕС-на сәйкес субъект активті мынадай өлшемдердің кез келгенін қанағаттандырса, міндетті түрде қысқа мерзімді ретінде сыныптайды:
- оны өткізу көзделсе не ол кәсіпорынның әдеттегі операциялық кезеңінің барысында сатуға немесе пайдалануға арналса;
- ол негізінен сауда мақсаттарына арналса;
- оны есепті күннен кейін он екі айдың ішінде сату ұйғарылса;
- ол ақшалай қаражаттар немесе ақшалай қаражаттардың баламалары нысанында болса (№7 Ақша қаражатының қозғалысы туралы есептер ХҚЕСда анықталғандай), бұған есепті күннен кейін, ең болмағанда, он екі айдың ішінде қандай да болсын міндеттеменің орнын толтыру үшін оны айырбастауға немесе пайдалануға тиым салынған реттер кірмейді. Қалған активтердің барлығы міндетті түрде ұзақ мерзімді активтер ретінде сыныпталуға тиіс.
Ұйымның операциялық кезеңі активтерді өңдеу үшін сатып алу және оларды ақшалай қаражаттарға немесе ақшалай қаражаттың баламаларына айналдыру арасындағы кезеңді білдіреді. Ұйымның әдеттегі операциялық кезеңі дәл анықтауға келмесе, оның ұзақтығы он екі ай болады деп болжанады. Қысқа мерзімді активтер тіпті оларды есепті күннен кейін он екі айдың ішінде сату күтілмеген кездің өзінде, әдеттегі операциялық кезеңнің бір бөлігі ретінде сатылатын, тұтынылатын және өткізілетін активтерді (сатып алушылар мен тапсырыс берушілердің босалқылары мен дебиторлық берешегі сияқтылар) қамтиды. Қысқа мерзімді активтер, сондай-ақ, негізінен сату мақсаттарына арналған активтерді (осы санаттар шеңберіндегі қаржы активтері №39 Қаржы құралдары - тану және бағалау ХҚЕС-на сәйкес саудаға арналғандар ретінде сыныпталады, сондай-ақ, ұзақ мерзімді активтердің айналымдық бөлігін қамтиды.
Ал баланстың пассив бөліміндегі кәсіпорынның міндеттемелері, яғни кредиторлық берешек борыштары болып табылады. Міндеттемелер қысқа және ұзақ мерзімді міндеттемелер деп екіге бөлінеді. Міндеттеме, егер ол мынадай өлшемдердің кез келгенін қанағаттандырса, міндетті түрде қысқа мерзімді міндеттеме ретінде сыныпталуға тиіс:
- оны ұйымның әдеттегі операциялық кезеңінің шеңберінде өтеу көзделсе;
- ол негізінен сату мақсаттарына арналса; - ол есепті куннен кейін он екі айдың ішінде өтелуге тиіс болса;
- есепті күннен кейін ең аз дегенде он екі айдың ішінде тиісті міндеттемені егеуді кейінге қалдыруға ұйымның сөзсіз құқығы болмаса,
Қалған міндеттемелердің барлығы ұзақ мерзімді міндеттемелер ретінде сыныпталуға тиіс.
Жеткізушілер мен мердігерлердің алдындағы кредиторлық берешек сияқты кейбір қысқа мерзімді міндеттемелер, қызметкерге кейбір есептеулер және басқа да операциялық шығындар ұйымның әдеттегі операциялық кезеңінде пайдаланылатын айналымдык капиталдың бір бөлігін құрайды. Ондай операциялық баптар, тіпті олар баланс күнінен бастап он екі айдан астам уақыт өткен соң өтелуге тиіс болса да, қысқа мерзімді міндеттемелер ретінде сыныпталады. Ұйымның әдеттегі операциялық кезеңі дәл анықтауға келмесе, оның ұзақтығы он екі айды құрайды деп көзделеді.
Басқа қысқа мерзімді міндеттемелер әдеттегі операциялық кезеңнің бір бөлігі ретінде өтелмейді, бірақ баланс күнінен кейін он екі айдың ішінде өтеуді талап етеді немесе негізінен сату мақсаттарына арналады. Мысалы, 39 IAS Халықаралық стандартына сәйкес сатуға арналғандар ретінде сыныпталған қаржы міндеттемелері, банктік овердрафтар, ұзақ мерзімді қаржы міндеттемелерінің ағымдағы бөлігі, төлеуге дивидендтер, пайдаға салынатын салықтар және басқа сауда-саттық емес, креди горлық берешектер. Ұзақ мерзімді негізде қаржыландыруды қамтамасыз ететін (яғни ұйымның әдеттегі операциялық кезеңінде пайдаланылатын айналым капиталының бір бөлігі болып табылмайды) және баланстан кейін он екі айдың ішінде өтелуге жатпайтын қаржы міндеттемелері ұзақ мерзімді міндеттемелер болып табылады.
Ұйым өзінің қаржы міндеттемелерін, олар баланс күнінен кейін он екі айдың ішінде өтелуге тиісті болса, қысқа мерзімді ретінде сыныптайды, егер тіпті:
- олардың бастапқы мерзімі он екі айдан асатын мерзім болса;
- баланс күнінен кейін және қаржы есептілігі бекітілгенге дейін қайта қаржыландыруға немесе ұзақ мерзімді негізде төлем кестесін өзгертуге шарт жасалса.
Ұйым тікелей есепті күнге немесе есепті күнге дейін ұзақ мерзімді қарыз шарты бойынша келісімді бұзса, соның нәтижесінде міндеттеме талап ету арқылы ақы төлеу санатына ауысса, бұл міндеттеме, тіпті егер қарыз беруші есепті күннен кейін және қаржы есептілігі жариялауға бекітілгенге дейін бұзушылыққа жол берілуі салдарынан төлемді талап етуге келіскен болса да, Қысқа мерзімді міндеттеме ретінде сыныпталады. Бұл міндеттеме қысқа мерзімді міндеттеме ретінде сыныпталады, өйткені есепті күні осы күннен кейін ең аз дегенде он екі айдың ішінде оны өтеуді кейінге қалдыруға ұйымның сөзсіз құқығы жоқ.
Алайда, егер қарыз беруші баланс күні басталғанға дейін, кезең ішінде ұйым бұзушылықты жоя алатын және қарыз беруші дереу өтеуді талап ете алмайтын, ең аз дегенде он екі айдан кейін аяқталатын жеңілдікті кезең беруге келіссе, бұл міндеттеме ұзақ мерзімді міндеттеме ретінде сыныпталады.
Капитал - танылған міндеттемелерді танылған активтердің құнынан шегеру нәтижесінде пайда болатын қалдық. Бухгалтерлік есепте Капитал бөлімі кіші санаттарға бөлінуі мүмкін. Баланста капитал мынадай баптарға бөлінеді: жарияланған капитал, эмиссиялық кіріс, сатып алынған меншікті үлес құралдары, резерв, бөлінбеген пайда (жабылмаған залал), азшылық үлесі.
Әдетте кәсіпорынның бухгалтерлік балансы есеп беретін уақытқа қарай негізделіп, айдың, тоқсанның, жылдың басына жасалады. Осы дипломдық жұмысымда зерттеу объектісі ретінде Remarque ЖШС-ның қаржылық есептілігін пайдаландым. Зерттеу жұмысымды Remarque ЖШС-ның 2019 жылға арналған балансын қарастырайық.
Баланстың актив (бөлігі екіге бөлінгендіктен, оның ішінде қысқа мерзімді активтерді қарастырамыз. Сонымен баланстың алғашқы бабы -- ақша қаражаттары мен эквиваленттері. Remarque ЖШС-і қаржылық есептілігін ХҚЕС-на сәйкес жүргізгендіктен, ақша қаражаттарының есепке алу ерекшеліктері, тәртібі және ақша қаражатының қозғалысы туралы есепті құрастыру №7 Ақша қаражатының қозғалысы туралы есептер ХҚЕС-на сәйкес жүргізіледі. №7 Ақша қаражатының қозғалысы туралы есептер ХҚЕС-на сәйкес ақша қаражаттарына және оның элементтері мен ақша ағынына мынадай анықтама берген: Ақша қаражатының баламалары - ақша қаражатының бұрын белгілі болған сомаға жеңіл айналатын және құны өзгеруінің елеусіз қауіп-қатерін туындататын қысқа мерзімдік жоғары тиімді салымдар.
Меншік капиталына салынған инвестициялар, егер олар, негізінен, ақша қаражаттарының баламалары болып табылмағанда ғана, мысалы, оларды өтеу күніне дейін кфп ұзамастан сатып алынған артықшылықты акциялары болған және сатып алудың нақты күні көрсетілген жағдайда ақша қаражаттарының баламаларынан алынып тасталады.
Remarque ЖШС балансының 010 жолында ақша қаражаттары мен эквиваленттері есепті кезең басында 3065974 теңгені құраса, есепті кезеңнің соңында 25035 теңгені құрады.
Бухгалтерлік баланстың 011 жолында қысқа мерзімді қаржы инвестициялары бабы орналасқан. Осы баптың мәліметтері үлгілік шоттар жоспарындағы мына шоттардан алынады: 1110 Қысқа мерзімді ұсынылған қарыздар, 1120 Саудаға арналған қысқа мерзімді қаржы активтері, онда бағалардың қысқа мерзімді ауытқуларынан пайда алу мақсатында сатып алынған қысқа мерзімді активтер есепке алынады. 1130 Өтеуге дейін ұсталынатын қысқа мерзімді инвестициялар, онда ұйым берген қарыздар мен дебиторлық берешекті қоспағанда өтеу мерзімі басталғанға дейін ұйым иелік етуге берік ниетті және қабілетті тіркелген немесе анықталатын төлемдері және тіркелген өтеу мерзімі бар қысқа мерзімді қаржы активтері есепке алынады. Бұл активтерге негізінен облигациялар жатады. Келесі шот 1140 Сату үшін қолда бар қысқа мерзімді қаржы инвестициялары, онда мынадай санаттарға кірмеген қысқа мерзімді қаржы инвестициялары есепке алынады: ұйым берген қарыздар мен дебиторлық берешек, өтеуге дейін ұсталатын инвестициялар, саудаға арналған каржы активтері. Осы баптың соңғы шоты 1150 Өзге қысқа мерзімді қаржы инвестициялары, онда алдыңғы топтарда көрсетілмеген өзге қысқа мерзімді қаржы инвестициялар есепке алынады.
Ұйымда осы қысқа мерзімді қаржылық инвестициялар жоқ болғандықтан, баланстың осы бабында еш мәлімет көрсетілмеген.
Баланстың 012 жолы қысқа мерзімді дебиторлық берешек деп аталады. Осы бапта Remarque ЖШС-ның қысқа мерзімді дебиторлық берешектері көрсетіледі.
Алынуға тиісті шотта ұйымның өнеркәсіптік қызметі кезінде клиентке сатылған тауарлар мен қызметтерді сатқандағы клиент берешегінің сомасы есептеледі. Басқаша бұл шотты саудалық дебиторлық берешек деп атауға болады. Бірі шоттар шот-фактура, накладной және т.б құжаттармен Дәлелденеді. Алынуға тиісті шотқа осы жылы, баланстан тыс күндегі келесі жылғы немесе компанияның операциондық циклі кезіндегі алынуға тиісті сома көрсетіледі. Негізінен берешек соманың өтеу мерзімі 30-дан 60 күнге дейін. Осы мерзімнен асып кеткен алынуға тиісті шоттар мерзімі аяқталған берешек деп саналады. Дебиторлық берешек табыс танылғанда ғана танылады. Дебиторлық берешек бастапқы құнынан күмәнді қарыз, ақшалық жеңілдіктер, кері қайтарылған тауарларды алып тасталған сомаға шегеріледі.
Remarque ЖШС-ның бухгалтерлік балансының осы бабында қаржылык лизингінің шарты бойынша ұзақ мерзімді дебиторлық берешектің ағымдағы бөлігі негізгі берешек, ҚҚС сомасы, қаржылық жал бойынша сыйакы) көрсетілген.
Баланстың 012 Қысқа мерзімді дебиторлық берешек жолында есепті кезең басында 27203272 теңгені құраса, есепті кезең соңында 50895195 теңгені құраған.
Ұйымның өндірістік потенциалының негізгі көрсеткіші - қорлар деңгейіне байланысты. Қорлар баланстың 013 жолында көрсетіледі. №2 Қорлар ХҚЕСның 4-ші пунктіне сәйкес қорлар:
- қалыпты қызмет барысында сатуға арналған - осындай сату үшін өндіріс процесіндегі немесе
- өндіріс процесінде немесе қызмет көрсетулері кезінде пайдалануға арналған шикізат немесе материалдар нысанындағы активтер жатады.
ХҚЕС-на сәйкес Remarque ЖШС-ның балансының 013 Қорлар жолында есепті кезең басында 28477603 теңгені құраса, есепті кезең соңында 77535240 теңгені құраған.
Remarque ЖШС-ның есеп саясатына сәйкес ТМҚ-дың өзіндік құнын бағалау орташа құн әдісімен жүргізіледі. Серіктестікда ТМҚ-ды есепке алудың үздіксіз жүйесі қолданылады, яғни ТМҚ-дың баланстық шотында ТМҚдың келіп түсуі мен шығуы анық көрсетіледі.
Баланстың келесі 014 жолында ұйымның ағымдағы салық активтері көрсетілген. Үлгілік шоттар жоспарындағы осы кіші бөлімнің шоттары бюджеттен есеп айырысу кезінде салық және бюджетке төленетін басқа да төлемдердің артық төленген сомасын, сондай-ақ, ұсынылған шот-фактуралар бойынша есепке алуға жататын қосылған құн салығының сомасын есепке алуға арналған.
Ұйым басшылығының бұйрығымен кәсіпорын балансындағы кейбір ұзақ мерзімді активтер белгілі бір себептермен сатуға ұсынылуы мүмкін. Мұндай активтер баланстың 015 жолында көрсетіледі. Ол сатуға арналған ұзақ мерзімді активтер деп аталады. Мұндай активтер №5 Сатуға арналған ұзақ мерзімді активтер және тоқтатылған қызмет ХҚЕС-на сәйкес есепке алынады.
Осы активтерді есепке алу үшін үлгілік шоттар жоспарында арнайы 1500 Сатуға арналған ұзақ мерзімді активтер кіші бөлімінің шоттары қарастырылған. Егер олардың теңгерімдік құны жалғастыратын пайдалану жолымен емес, негізінен сату есебінен өтелетін болса, сатуға арналған ретінде жіктелетін ұзақ мерзімді активтерді есепке алуға арналған, бұл ретте сату ықтималдығы жоғары болып табылады.
Есепті кезең соңында ұйымда сатуға арналған ұзақ мерзімді активтер болмағандықтан, осы бапта еш мәлімет жазылмаған.
Баланстың қысқа мерзімді активтер бөлімінің соңғы бабы - өзге қысқа мерзімді активтер деп аталады. Ол баланстың 016 жолында орналасқан. Осы бапта №1 Қаржылық есептілікті ұсыну ХҚЕС-ы бойынша 016 жолда басқа да қысқа мерзімді активтер көрсетіледі. Оларға мыналар кіреді:
- алдағы кезең шығыстары, онда есепті жылдың ішінде қазіргі кезеңде жүргізілген, бірақ алдағы кезеңдерге қатысты шығыстар (сақтандыру ұйымдарына төленген сақтандыру сыйлықтары, жалдау ақысы, мерзімдік басылымдарға төлем және т.б.) есепке алынады;
- ТМҚ-ды жеткізу үшін берілген аванстар;
- Қызмет көрсету және жұмыс орындауға берілген аванстар;
31.12.2018 және 31.12.2019 жылдар бойынша өзге қысқа мерзімді активтер сәйкесінше 16897928 теңге және 520139 теңгені құрады. Өзге кысқа мерзімді активтердің құрылымы 3-кестеде көрсетілген.
Кесте-3.Өзге қысқа мерзімді активтер
Шот атауы
Сомма, теңге
31.12.2018
31.12.2019
Алдағы кезең шығыстары
1001360
163176
Берілген қысқа мерзімді аванстар
15896568
356963
Баланстың 013 жолының қорытындысы
16897928
520139
Кәсіпорын балансынан көріп отырғандай, қысқа мерзімді активтердің жиынтығы есепті жылдың басында 78509363 теңгені құраса, есепті жылдың соңында 137809510 теңгені құраған. Яғни, 2019 жыл бойы қысқа мерзімді активтер 50300147 тенгеге артқан. Бұл пайыздық көрсеткішпен алғанда 75,53 пайызға артқан.
Бухгалтерлік баланстың актив жағының екінші үлкен бөлімі ұзақ мерзімді активтер деп аталады. Бөлім бірнеше баптардан тұрады. Бөлімнің алғашқы бабы - ұзақ мерзімді қаржылық инвестициялар деп аталады. Бұл бапта үлестік қатысу әдісімен есепке алынатын инвестицияларды, ұзақ мерзімді дебиторлық берешекті қоспағанда, ұзақ мерзімді қаржылық инвестицияларды есепке алуға арналған. Кәсіпорында ұзақ мерзімді инвестициялар болмағандықтан бұл бапта ешқандай ақпараттар берілмейді.
Ұзақ мерзімді активтер бөлімінің екінші жолында ұйымның ұзақ мерзімді дебиторлық берешектері туралы ақпарат көрсетіледі. Осы бап мәліметтері үлгілік шоттар жоспарындағы 2100 Ұзақ мерзімді дебиторлық берешек кіші бөліміндегі шоттар мәліметтерінен қалыптасады. 2110, 2210, 2130, 2140 шоттарында сатылған активтер мен бір жылдан асатын мерзімде көрсетілген қызметтер үшін сатып алушылармен және тапсырысшылармен есеп айырысу бойынша операциялар көрсетіледі. Сонымен қатар, 2150 Қызметкерлерге берілген ұзақ мерзімді дебиторлық берешегі шотында қызметкерлерге берілген ұзақ мерзімді қарыздар бойынша қызметкерлердің дебиторлық берешегінің қозғалысымен байланысты операциялар, сондай-ақ қызметкердің ұйымға бір жылдан асатын мерзімде келтірген материалдық зиянды (кемшін шығу, ұрлау, бүлдіру және басқалар) өтеу жөніндегі есеп айырысу көрсетіледі, 2160 Жалдау бойынша ұзақ мерзімді дебиторлық берешек шотында алдағы кезеңдер үшін операциялық және қаржылық жалдау бойынша жалдау төлемдерін жүзеге асыру жөніндегі шығыстар және жалдау бойынша өзге де ұзақ мерзімді дебиторлық берешек есепке алынады, 2170 Алуға арналған ұзақ мерзімді сыйақылар шотында қаржылық жалдау, берілген қарыздар, сатып алынған каржылық инвестициялар, сенімгерлік басқару бойынша есептелген сыйақылар бойынша ұзақ мерзімді дебиторлық берешектің қозғалысымен байланысты операциялар және өзге де алуға арналған ұзақ мерзімді сыйақылар көрсетіледі және 2180 Өзге ұзақ мерзімді дебиторлық берешек шотының мәліметтері кіреді.
Remarque ЖШС-да ұзақ мерзімді дебиторлық берешек есепті кезең басында және аяғында да болмаған.
Remarque ЖШС-ның бухгалтерлік балансының 022 жолында үлестік қажеу әдісімен есепке алынатын инвестициялар көрсетіледі. Үлгілік шоттар жоспарының 2210 Үлестік қатысу әдісімен есепке алынатын инвестициялар шотында үлестік қатысу әдісімен есепке алынатын қауымдастырылған және тәуелді ұйымдарға берілетін инвестициялар бойынша операциялар көрсетіледі.
Үлестік қатысу әдісі дегеніміз - есепке алудың бұл әдісіне сәйкес инвестициялар бастапқы кезде іс жүзіндегі шығындар бойынша есепке алынады, ал содан соң инвестордың инвестиция объектісіндегі таза активтер үлесінің сатып алғаннан кейінгі болған өзгеруіне түзетіледі.
Ұзақ мерзімді активтер бөлімінің 023 жолында жылжымайтын мүлікке инвестициялар бабы орналасқан. Үлгілік шоттар жоспарының 2300 Жылжымайтын мүлікке инвестициялар кіші бөлімі инвестициялық жылжымайтын мүлікті есепке алуға арналған. Осы кіші бөлім мынадай шоттардың топгарын қамтиды: 2310 Жылжымайтын мүлікке инвестициялар, онда инвестициялық жылжымайтын мүлікті есепке алуға арналған; 2320 Жылжымайтын мүлікке инвестициялардың амортизациясы, онда инвестициялық жылжымайтын мүлік амортизациясының сомасы шоғырландырылады; 2330 Жылжымайтын мүлікке инвестициялардың құнсыздануынан шығын, онда егер ұйым инвестициялық жылжымайтын мүлікті бастапқы танығаннан кейін жылжымайтын мүліктің барлық объектілері іс жүзіндегі шығындардан жинақталған амортизацияны және құнсызданған активтердің жинақталған шығындарын қоспай өлшенетін іс жүзіндегі шығындар бойынша есепке алудың моделін таңдаған жағдайда құнсызданудан болған сома шоғырландырылады.
Ұйымда инвестициялық жылжымайтын мүлік есепті кезең басында және соңында болған жоқ.
Өндіріс үрдісінің негізгі элементтеріне жұмыс күшімен қоса материалдық факторлар немесе өндіріс құралдары - негізгі құралдар жатады. Негізгі құралдар мәліметі 2410 шоттан алынады. Қазіргі таңда Remarque ЖШС-дағы негізгі құралдар есебі №16 Жылжымайтын мүлік, ғимараттар және құрылғылар ХҚЕС-ның талаптары бойынша реттеледі. Стандарттың 6-шы пунктіне сәйкес негізгі құралдарға тауарлар мен қызмет көрсетулерді өндіруде немесе жеткізуде пайдалануға, үшінші тұлғаларға жалға өткізуге немесе әкімшілік мақсаттарға арналған, бір жылдан астам уақыт пайдаланылатын материалдық активтер кіреді. Объектіні негізгі құрал ретінде тану үшін №16 Жылжымайтын мүлік үйлер мен жабдықтар ХҚЕС-ның 7-ші пунктіне сәйкес мынадай шарт қойылады:
- осы активке байланысты болашақ экономикалық пайдалардың ұйымға келіп түсуі ықтимал болса;
- осы объектінің өзіндік құнын ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
АЛМАТЫ ҚАЛАСЫНЫҢ БІЛІМ БАСҚАРМАСЫ
АЛМАТЫ ҚАРЖЫ-ҚҰҚЫҚТЫҚ ЖӘНЕ ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ КОЛЛЕДЖІ
Қаржылық есеп пәні бойынша
Қаржылық есептілікті ұсыну
тақырыбына жазылған
Курстық жұмыс
Студент:
Сержанова Диана
(аты-жөні)
321
(оқу курсы, топ №)
Есеп және аудит
(мамандығы)
Бухгалтер-ревизор
(біліктілігі)
Беттер саны: 40
Қорғалды:
Бағасы _____ (_________)
Қорғаған күні _______________ 20___ жылы
Оқу бөлімінің меңгерушісі: _________________ _____________
(аты-жөні) (қолы)
Алматы, 2022
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3
1
Экономикалық ақпарат жүйесіндегі қаржылық есеп беру түсінігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
5
1.1
Бухгалтерлік қорытынды есептің құрамы мен түрлері туралы ұғым ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
5
1.2
Баланс құру түсінігі, соңғы баланс құру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
8
2
ЖШС Remarque балансын құрастыру тәртібі және оны жетілдіру жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
12
2.1
ЖШС Remarque ұйымы балансының активтерін құру есебі ... ...
12
2.2
ЖШС Remarque ұйымы балансының құрамы мен құрылымын талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
21
3
Қаржылық есептілік аудитінің ақпараттық жүйесі, мақсаты және алу тәсілдері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
28
3.1
Қаржылық есептілік аудитінің мақсаты және тексеру кезеңдері ...
28
3.2
Қаржылық есептілікке аудит жүргізудегі обьекті бойынша және циклдік амалдар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
33
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
38
Пайдаланған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ...
40
Кіріспе
Есептік деп кәсіпорынның өткен кезеңдегі қаржылық шаруашылық қызметін кешенді түрде сипаттайтын барлық көрсеткіштер жүйесін айтамыз. Есептілік процесін жасау есеп жұмысының соңғы сатысы болып табылады. Қаржылық есептілік мақсаты өз пайдаланушыларына заңды тұлғаның қаржылық жағдайы туралы сенімді, мәнді және пайдалы ақпараттарды беру болып табылады.
Қаржылық есептілік - бұл өздерінің нақты ақпараттық қажеттіліктеріне сай келетін есептіліктің ұсынылуын талап етуге мүмкіндігі жоқ пайдаланушылардың қажеттіліктерін қамтамасыз етуге арналған есептілік. Жалпы мақсаттағы қаржы есептілігі жеке өзі немесе жылдық есеп немесе бағалы қағаздар проспекті сияқты басқа ресми жарияланатын құжаттың құрамында ұсынылатын құжаттарды қамтиды.
Қаржылық есектіліктің мақсаты өз пайдаланушыларына заңды тұлғаның қаржылық жағдайы туралы сенімді, мәнді және пайдалы ақпараттарды беру болып табылады. Қаржылық есептілікті пайдаланушыларының қатарына потенциалды инвесторлар, кредиторлар, жабдықтаушылар, сатып алушылар, еңбеккерлер, сондай-ақ мемлекеттік органдар, т.б. кіреді.
Есептілік процесін жасау есеп жұмысының соңғы сатысы болып табылады. Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік туралы Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 28 ақпандағы № 234 Заңына сәйкес жылдық қаржылық есептілік үшін есепті кезең 1 қаңтардан бастап 31 желтоқсанды қоса күнтізбелік жыл болып табылады. Жаңадан құрылған ұйым үшін бірінші есепті жыл ол мемлекеттік тіркеуден өткен кезден басталып сол жылдың 31 желтоқсанын қоса кам гиды. Әдетте қаржы есептілігі бір жыл ішінде кезең үшін ұдайы жасалады. Алайда кейбір ұйымдар практикалық тұрғыдан алғанда есептерді, мысалы, ұзақтығы 52 апталық кезең үшін ұсынуды қалайды. Ұйымның сесіпті күні өзгерген және кезең ішіндегі жылдық қаржы есептілігі бір жылға қарағанда ұзағырақ немесе қысқарақ ұсынылған кезде, ұйым қаржы есептілігінде қамтылған кезеңге қосымша мыналарды ашып көрсетуге міндетті:
- неғұрлым ұзағырақ немесе неғұрлым қысқарақ кезеңді пайдалану себебін;
- пайда мен зияндар туралы есептегі капи галдағы өзгерістер туралы есептегі, ақша қаражатының қозғалысы туралы есептегі және түсіндірме жазбадағы салыстырма сомалардың толық дәрежеде салыстырмалы емес екендігінің фактісі.
Бұрмаланған есептілік үшін кәсіпорынның басшысы мен бас бухгалтері ҚР-ның әрекет етіп тұрған заңдарына сәйкес жауап береді.
ҚР-ның Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік заңына сәйкес қаржылық есептіліктің негізгі қағидалары болып келесілер табылады: есептеу және үздіксіздік.
Есептеу. Ұйым, ақшалай қаражаттардың қозғалысы туралы ақпаратты қоспағанда, есептеу әдісі бойынша есепке алу ережелерін қолданып, қаржы есептілігін жасауға міндетті. Соған сәйкес өнім жөнелтілген, жұмыс атқарылған кезінен бастап, олардың төлену нәтижесіне қарамастан табыс болып танылады (көрініс табадьт), ал шығысы мен зияны орын алынған кезден бастап танылады. Есептеу қағидагы пайдаланылған кезде, баптар осы баптар үшін белгіленген тану анықтамалары мен өлшеуіне сәйкес келсе активтер, міндеттемелер, меншікті капитал, пайда мен зияндар (қаржылық есептілік элементтері) ретінде танылады.
Үздіксіздік. Қаржылық есептілікті әзірлеген кезде ұйымның басшылығы ұйымның өз қызметін жалғастыру қабілетін бағалауға міндетті. Қаржы есептілігі, егер ұйымның басшылығы не ұйымды таратуға немесе оның қызметін тоқтатуға өзі ниет еткен, не бұлай жасаудан басқа нақты баламасы болмағандықтан, осындай іс-әрекет тәсілін таңдауға мәжбүр болған реттерді қоспағанда, міндетті түрде қызметтің үздіксіздігі негізінде жасалуға тиіс. Егер ұйымның басшылығы бағалау барысында бұдан былай ұйымның қызметті үздіксіз жалғастыру қабілетіне едәуір күмән туғызуы мүмкін оқиғаларға немесе жағдайларға байланысты елеулі тұрлаусыздықтар туралы оған мәлім болса, бұл тұрлаусыздықтар қаржы есептілігінде міндетті түрде ашып көрсетілуге тиіс. Егер қаржы есептілігі қызметтің үздіксіздігіне жол беру негізінде жасалмаса, бұл факт есептілік жасалған негізбен және ұйым үздіксіз іс-әрекет етеді деп есептелмейтін себеппен қатар, міндетті түрде ашып көрсетілуге тиіс.
Бұл курстық жұмыста Remarque ЖШС ұйымының қаржылық есептілік түсінігі, оның ақпараттық құрылымы мен ең басты есеп беру нысаны бухгалтерлік баланстың жасалуы және қаржылық есепке жүргізілетін аудиттің тәсілдерін қарастыратын боламыз.
1 Экономикалық ақпарат жүйесіндегі қаржылық есеп беру түсінігі
1.1 Бухгалтерлік қорытынды есептің құрамы мен түрлері туралы ұғым
Есеп жұмысының соңғы сатысы бұл есеп беруді жасау.
Есеп беру деп кәсіпорынның өткен кезеңдегі қаржылықшаруашылық қызметін кешенді түрде сипаттайтын барлық көрсеткіштер жүйесін айтамыз.
Халықаралық практикада бухгалтерлік есеп үдерісін әр түрлі негізгі сатыға бөлу қабылданған.
Бірінші сатыда әр түрлі шаруашылық фактілері құжатталады.
Екінші сатыда - есеп деректері жіктеліп және оларды бухгалтерлік есепшоттарына, бухгалтерлік есептеу тіркемелерінде бас кіттапта көрсету жолымен біріктіріп жазады.
Үшінші сатыда мазмұнына қарай бухгалтерлік есетің мемлекеттік жүйесінің талабына сай бухгалтерлік қорытынды есеп жасалады.
Төртінші бухгалтерлік есеп үдерісінің қорытындыылама сатысында ұйымның шаруашылық қызметіне талдау жүргізіліп, оның нәтижесі кәсіпорын әкімшілігінің өз қызметіне баға беруі мен алдағы уақытга орындалатын жұмыстары туралы шешімдер қабылдауы үшін пайдаланады.
Қаржылық есеп берудің мақсаты өз пайдаланушыларына заңды тұлғаның қаржылық жағдайы туралы сенімді, мәнді және пайдалы апарат беру т.б.
Ұйым туралы ақпаратқа мүдделі жеке немесе заңды тұлғалар осы кәсіпорынның бухгалтерлік қорытынды есебін пайдаланушы болып саналады.
Кәсіпорынның бухгалтерлік қорытынды есебін пайдаланушылардың барлығы бухгалтерлік есептің халықаралық стандартына сәйкес ілгеріде айтып өткеніміздей үш топқа біріктіріледі.
Бірінші топқа - осы ұйымда қызмет атқаратын адамдар, яғни жұмысшылар мен қызметкерлер жатады. Оларды осы шаруашылықтың экономикалық тұрақтылығы мен табыстылығы туралы ақпараттар қызықтырады.
Екінші топты - осы ұйымда жұмыс істемейтін, бірақ оның қаржылық жағдайына тікелей ынталылар мүдделілер құрайды. Бұл топқа кәсіпорынның инвесторларын, несие беруші банк және басқа да мекемелерін, жабдықтаушы-мердігерлерін және басқаларды жатқызуға болады.
Инвесторларды олардың салынған капиталының табыстылығы қызықтырып және сонымен қатар алдағы уақытта осы ұйым үшін қолайсыз жағдайлардан болатын қатер жайлы ақпаратгар алаңдатады.
Несие берушілерді ұйымға берілген төлемді уақытымен қайтарып алу мүмкіншілігі және одан түсетін тиесілі пайызды алу мүмкіндігі туралы ақпараттар қызықтырады.
Жабдықтаушы-мердігерлерді кәсіпорынның төлем қабілеттілігімен шоттарды уақтылы төлеу мүмкіндігі жайлы ақпараттар қызықтырады.
Үшінші топқа - кәсіпорынның қаржылық жағдайына жанама мүдделілерге қор биржалары, салық комитеті, жоспарлауды жүзеге асырушы органдар және басқа да заңды тұлғалар жатады. Олар ұйымның бухгалтерлік қорытынды есебін пайдалану арқылы елдегі адамдардың орташа еңбекақысын және басқа да статистикалық көрсеткіштерді есептеп отырады.
Осыларды ескере келсек, кәсіпорындардың бухгалтерлік қорытынды есеп мәліметтері тек қана бір кәсіпорынның экономикасын көтеру үшін ғана емес, сонымен қатар елдің және сол елдегі халықтың әлеуметтік жағдайын жақсарту үшін қажет.
Бухгалтерлік қорытынды есеп кәсіпорынның мүліктік және қаржылық жағдайын, сондай-ақ белгілі бір уақыттағы қызметінің қаржылық қорытындысының нәтижесін көрсететін көрсеткіштер жүйесінен тұрады.
Бухгалтерлік қорытынды есеп өзінің негізгі болып саналатын белгілеріне қарай, яғни жасалу уақыты, мәліметтің көлемі және тағайындалуы бойынша жіктеледі.
Жасалу уақытына қарай бухгалтерлік қорытынды есеп ағымдағы және жылдық деп аталатын екі түрге бөлінеді. Ұйымның ағымдағы (жыл аралық) бухгалтерлік қорытынды есебі негізінен қысқа есепті кезең аралығына жасалады (бір айға, бір тоқсанға немесе жарты жылға).
Ал кәсіпорынның жылдық бухгалтерлік қорытынды есебі есеп беретін жылға жасалады. Оның ағымдағы қорытынды есептен айырмашылығы балансқа көптеген қосымшалар тіркеліп, ұйымның қаржылық және мүліктік жағдайы туралы толығырақ апарат береді. Сондықтан да бұл ақпаратты-мәліметтер кәсіорынның қаржы-шаруашылық қызметінің тиімділігін нақтылы бағалауға мүмкіндік береді.
Мәліметтің көлеміне қарай бухгалтерлік қорытынды есептің өзін алғашқы және жиынтық бухгалтерлік қорытынды есеп деп аталатын екі түрге бөлуге болады.
Алғашқы бухгалтерлік қорытынды есеп ұйымның ағымдағы бухгалтерлік есеп мәліметтері негізінде жасалады. Оның құрамында кәсіпорынның белгілі бір уақыт аралығындағы (бір айдағы) мүліктік немесе қаржылық нәтижесі көрсетіледі.
Жиынтық бухгалтерлік қорытынды есепті құрамына туынды немесе еншілес серіктестіктері бар шаруашылық ұйымдары өзінің және сол серіктестіктерінің қорытынды есептернің негізінде жасайды.
Тағайындалуы бойынша жасалынған бухгалтерлік қорытынды есеп ішкі және сыртқы болып бөлінеді.
Ішкі деп аталынатын бухігалтерлік қорытынды есеп мәліметгері шаруашылықты басқару үшін, сондай-ақ басшылардың қандайда бір мәселелерді шешуі үшін пайдаланылады. Бухгалтерлік қорытынды есептің бұл түрі сыртқы пайдаланушыларға берілмейді және оның мәліметтерін жариялауға тыйым салынады.
Ал бухгалтерлік қорытынды есептің сыртқы түрі барлық пайдаланушылар үшін ашық түрде беріледі. Сонымен қатар қорытынды есептің бұл түрін кәсіпорын кейбір жағдайларда жарнама ретінде ақпараттық құралдар (газеттерде, журналдарда) беттеріне де жариялайды.
Жылдық бухгалтерлік қорытынды есеп кәсіпорын қызметінің түріне, шаруашылық саласына қарамастан мына құжаттардан тұрады. Схема 1.
Схема-1. Қаржылық есептілік нысандары
Бухгалтерлік есеп принциптеріне сәйкес кез келген кәсіпорындар мен ұйымдардың бухгалтерлік қорытынды есебі мынадай негізгі талаптарға жауап беру керек: сенімділікке, тұтастыққа, тізбектілікке, салыстырымдылыққа, есепті кезеңге және рәсімделуге.
Сенімділік дегеніміз бұл бухгалтерлік қорытынды есептің сенімді және толық түрде кәсіпорынның мүліктік немесе қаржылық жағдайын таныстыратын шаруашылық қызметтегі қаржылық нәтижелері болып табылады. Сенімді бухгалтерлік қорытынды есеп Қазақстан Республикасы бухгалтерлік есебі стандарттарына, сондай-ақ белгіленген нормативті актілермен ережелерге сәйкес жасалады.
Тұтастылық дегеніміз ұйымның бухгалтерлік қорытынды есебінде осы кәсіпорындағы орындалған барлық шаруашылық операциялардың міндетті түрде қамтылып көрсетілуі болып табылады.
Тізбектілік дегеніміз кәсіпорынның бір есепті кезезінен екінші есепті кезеңіне дейінгі орындалған операциялардың күнделікті тіркеліп отыруы.
Салыстырымдылық бұл бухгалтерлік қорытынды есептің бір кезеңдегі мәліметінің екінші есепті кезеңнің мәліметімен салыстырылып көрсетілуі болып табылады.
Белгіленген заңға сәйкес есеп беру кезеңі барлық ұйымдар үшін 1 қаңтардан 31 желтоқсанға дейінгі аралық болып бекітілген.
Бірінші қорытынды есеп жылы болып кәсіпорынның жаңадан құрылған күнінен бастап немесе ұйымның қайта ұйымдастырылған уақытынан, яғни тіркелуінен басталып сол жылдың 31 желтоқсанына дейінгі уақыт аралығы саналады.
Егер ол кәсіпорын тіркеуден 1 қазан мен (1 қазан кіреді) 31 желтоқсан аралығында өткен жағдайда, ол кәсіпорынның алғашқы есеп беру уақыты келесі жылдан басталады. Ұйымның тіркеуден өткенге дейінгі операциялары бойынша шығындары алғашқы жасалатын бухгалтерлік қорытынды есепке қосылады.
1.2 Баланс құру түсінігі, соңғы баланс құру
Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдауда негізгі ақпарат көзі қызметін бухгалтерлік баланс атқарады.
Баланс - есепті жылдың басындағы және соңындағы кәсіпорынның қаржылық жағдайын сипаттайды және маңызды қызметтер атқарады. Біріншіден, баланс меншік иелерін шаруашылық субъектісінің мүліктік жағдайымен таныстырады. Осы арқылы олар бұл субъекті нені иеленеді, материалдық құралдардың сандық және сапалық қорлары қандай, кәсіпорын жақын арада үшінші жақ алдындағы өз міндеттемелерін ақтай ала ма, соны білдіреді. Екіншіден, басшылар кәсіпорынның басқа ұқсас кәсіпорындар жүйесіндегі өз орны, таңдап алынған стратегиялық бағытының дұрыстығы туралы, ресурстарды пайдалану тиімділігінің салыстырмалы сипаты және кәсіпорынды басқару бойынша әр түрлі сұрақтарға шешімдер қабылдау туралы түсінік алады. Үшіншіден, баланстың мазмұны, оны ішкі қолданушылары сияқты сыртқы қолданушылары да пайдалануға мүмкіндік береді.
Баланс ақпараттары негізінде сыртқы қолданушылар берілген кәсіпорынмен өзінің серіктесі ретінде жұмыс жүргізудің мақсатқа сәйкестігі және оның шарттары туралы шешімдер қабылдай алады; өз салымдарының мүмкін болатын тәуекелділіктерін және берілген кәсіпорынның акцияларын иеленудің орындылығын және басқа шешімдерді бағалайды.
Бухгалтерлік баланс - қаржылық есептің негізгі түрі бола отырып, ол есепті кезеңдегі кәсіпорынның мүлкінің құрамы мен құрылымын, ағымдағы активтердің айналымдылығы мен өтімділігін, меншіктік капитал мен міндеттеменің қолда барын, дебиторлық және кредиторлық борыштың динамикасымен жағдайын және кәіспорынның несие қабілеттілігі мен төлеу қабілеттілігін анықтауға мүмкіндік береді.
Баланс көрсеткіштері кәсіпорының капиталын орналастыру тиімділігін, оның ағымдағы және алдағы кезеңдегі шаруашылық қызметке жетуі, қарыз көздерінің көлемі мен құрылымын, сондай-ақ оларды ынталандыру тиімділігін бағалауға мүмкіндік береді. Осылайша, бухгалтерлік балансты талдау үшін және кәсіпорынның қаржылық жағдайын бағалау ақпаратының ең қажетті түрі болып табылады.
Бухгалтерлік баланс екі бөліктен: актив және пассивтен тұратын кесте түрінде құрылып келеді.
Активтер, баланс кәсіпорынының есептік кезеңде бақылап, таратып отыратын мүмкіндік және қарыздық құқық құны ретінде көрсетіледі.
Пассивтер кәсіпорынның заемдар мен кредиторлық қарыздар бойынша міндеттемелері болып табылады, оларды өтеу мүлік құнының немесе келіп түсетін табыстың төмендеуіне әкеліп соғады. Мүліктің түрлері және оның қалыптасу көздері сапалық біркелкі белгілері бойынша топтастырылады. Актив пен пассивтегі бұндай жеке элементтер мен қорытындырылған көрсеткіштер баланс баптары деп аталады.
Баланстың актив бөлімінің құрылымына сай ерекшелік - бұл яғни баланс бөлімдері мен баптарының әр бөлім ішінде қатаң, белгілі бір дәйектілікпен орналасуы - яғни олардың өтімділік дәрежесіне аз активтерден өтімділігі көп активтерге дейін, демек басында баланстың өтімділігі жағынан төмен бөлімдері мен бабтары жазылады, содан кейін өтімділігінің өсу деңгейіне байланысты жоғары өтімді активтер жазылады. Осы принцип бойынша активтің қортынды бабтары ең өтімді айналым қаражаты (ағымдағы активтер) болып табылады олар қысқа мерзімді қаржылық салымдар, кассадағы, есеп айырсу және валюталық шоттардағы ақша қаражаттары, сондай-ақ басқа ақша қаражаттары.
Актив дегеніміз - бұл өткен жағдайлардың нәтижесінде кәсіпорынмен бақыланатын және болашақта кәсіпорынға экономикалық табыс әкелетін ресурс.
Пассив - бұл өткен жағдайлардан пайда болған кәсіпорынның ағымдағы міндеттемесі. Оны өтеу экономикалық табыс алу мен байланысты кәіспорын ресурстарының шығынына әкеліп соқтырады.
Капитал- бұл пассивтерді активтерден алып тастағандағы кәсіпорының өзіндік қаражаты.
Көрініп отырғанымыздай, бухгалтерлік баланс және оның элементтері туралы бұл анықтамалар біздің бухгалтерлік есеп теориясы бойынша оқулықтармызда берілген анықтамалардан өте ерекшеленеді. ҚР-дағы бухгалтерлік есеп туралы заңды жасаушылар негіз ретінде батыс ғалымдарының еңбегін алып отыр. Қаржылық есептің, субъектінің қаржылық жағдайы бағалауымен байланысқан негізгі элементтері - активтер, меншіктік капитал және субъектінің міндеттемесі болып табылатынын айта келе, олар қаржылық есептің бұл элементтеріне келесідей сипаттама береді.
Активтер - бұл құндық бағасы бар кәсіпорынның мүлкі, мүліктік емес иелігі және құқығы болып табылады.
Міндеттеме - бұл тұлғаның белгілі бір әрекеті басқа бір тұлғаның пайдасына жасайтын міндеті - мүлікті беру, жұмыс атқару, ақша төлеу және басқалар немесе белгілі бір іс-әрекеттен бас тарту, ал несие берушінің қарыз адамнан өзінің міндетін орындауын талап етуге құқығы бар.
Меншіктік капитал - бұл субъектінің өз міндеттемелерін шегеріп тастағаннан кейінгі активтері.
Сонымен, қаржылық есептің негізгі элементтерінің анықттамасын түсіндіруде батыс елдерінен ешқандай айырмашылық жоқ деп айтуға болады.
Баланс бухгалтерлік есептің Бухгалтерлік баланс және қаржылық есеп берудегі негізгі анықтаулар №2 стандартымен анықталады. Ол активтердің, меншікті капитал және міндеттемелердің мәнін анықтады, сондай-ақ қаржылық есеп беруде анықтауға жататын ақпараттарға деген талаптардан тұрады.
Баланста ұзақ мерзімді және ағымдағы міндеттемелердің жиынтық сомасы анықталады. Баланста ағымдағы активтер мен міндеттемелерді және олардың жиынтық сомасын анықтау, қаржылық есепті пайдаланушыларды кәсіпорынның қаржылық жағдайын бағалауда және дәлелді басқарушылық шешімдер қабылдауда қажет болатын ақпараттармен қамтамасыз етеді.
БЕС-2 және қаржылық есепті жасаудың әдістемелік нұсқаулары негізінде құрастырылған бухгалтерлік баланс көлденең түрде төменде көрсетілген көрсеткіштерден тұрады.
Кесте-1. БЕС-2 негізінде құрастырылған бухгалтерлік баланс
Активтер
Меншік капитал және міндеттемелер
1
2
І. Ұзақ мерзімді активтер
І. Меншікті капитал
Негізгі құралдар:
- жарғылық капитал
- жер
- дивидендтер
- құрылыстар мен ғимараттар
-қайта бағалау сомасы
- машиналар мен жабдықтар
-негізгі құралдардың инвестициясы
- басқа негізгі құралдар
-резервтік капитал
- жинақталған тозуы
-бөлінбеген табыс (жабылмаған зиян)
- аяқталмаған күрделі құрылыс
Жиыны:
Материалдық емес активтер:
ІІ. Ұзақ мерзімді міндеттемелер
- гудвилл
- қайтарылуы қамтамасыз етілген несиелер
- патенттер, тауарлық белгілер және басқалар
- қайтарылуы қамтамасыз етілмеген несиелер
- материалдық емес активтердің амортизациясы
- негізгі шаруашылық серіктестігі мен оның еншілес серіктестерінің бір-біріне берілетін несиелері
Инвестициялар:
- кейінге қалдырылған салықтар
- еншілес серіктестіктерге инвестициялар
Жиыны:
- тәуелді серіктестерге
инвестициялар
ІІІ. Ағымдағы міндеттемелер
- басқадай инвестициялар
- қысқа мерзімді несиелер және овердрафт
Дебиторлық борыш:
- ұзақ мерзімді несиелердің ағымдағы бөлігі
- алынуға тиісті борыштар
-кредиторлық борыш
- алынған вексельдер
- төленуге тиісті вексельдер және шоттар
- ішкі топтық операциялар нәтижесінде пайда болған негізгі шаруашылық серіктестігі мен оның еншілес серіктестерінің арасындағы дебиторлық борыш
- сатып алушылар мен тапсырыс берушілерден алынған аванстар
- акционерлік қоғамның лауазымды тұлғаларының дебиторлық борышы
- салықтар бойынша борыш
- басқадай дебиторлық борыш
- төленуге тиісті дивиденттер
- алдағы кезең шығындары
- негізгі шаруашылық серіктестігі мен оның еншілес серіктестігі арасындағы борыш
Жиыны:
- акционерлік қоғамның лауазымды тұлғаларына борыш
ІІ. Ағымдағы активтер
- басқадай несиелік борыштар
- тауарлы - материалдық қорлар
- төленуге берілген шығындар
- алдағы кезең шығындары
- алдағы кезең кірістері
- ақша қаражаттары
- алдын ала қарастырылмаған жағдайға байланысты бөлінген төлемдер
- қысқа мерзімді қаржылық инвестициялар
Дебиторлық борыш:
- ағымдағы активтерді сатып алуға қажетті аванстық төлемдер
- алынуға тиіс шоттар
- алынған вексельдер
- ішкі топтық операциялар нәтижесінде пайда болған негізгі шаруашылық серіктестігі мен оның еншілес серіктестерінің арасындағы дебиторлық борыш
- акционерлік қоғамдағы лауазымды тұлғалардың дебиторлық борышы
Жиыны:
Жиыны:
Барлығы:
Барлығы:
Балансты құрудың түрін таңдау (көлденең, яғни екі жақты немесе тікелей) шаруашылық субъектілерінің шексіз құқы болып табылады.
Баланс активі мен пассивін құру принциптері бұрынғы қалпында қалып отыр, яғни активтер олардың өтімділік деңгейіне байланысты, өтімділігі төмен активтерден өтімділігі жоғары активтерге қараай, пассивтер принцип бойынша төлем мерзімінің жеделдік деңгейіне байланысты мерзімінің жеделдігі азынан көбіне қарай.
Баланс қаржылық есеп беруде үш элементті сипаттайды: активтер, меншікті капитал және міндеттемелер. Қалған екі элемент - табыс және шығын - қаржы - шаруашылық қызметі нәтижелері туралы есеп беруде көрсетіледі.
2 ЖШС Remarque балансын құрастыру тәртібі және оны жетілдіру жолдары
2.1 ЖШС Remarque ұйымы балансының активтерін құру есебі
Пайдаланушыларға кәсіпорынның мүлкі және қаржылық жағдайы туралы ақпараттық мәліметтерді уақытында жеткізіп беріп отыратын ақпараттық мәліметтің негізгі қайнар көзі - бухгалтерлік баланс.
Баланс - бұл шаруашылық субъектісінің ресурстары мен олардың құралу көздерінің жағдайын ақшалай формада және белгілі бір уақыт сәтінде көрсетіп беруге мүмкіндік жасайтын бухгалтерлік есеп әдістемесі. Баланста бұл екі категория -- ресурстар мен көздер, яғни актив пен пассив мейлінше анық ерекшеленеді.
Баланс бойынша ұйым таяудағы уақыттарда үшінші тұлғалар -- акционерлер, инвесторлар, кредиторлар, сатып алушылар сатушылар және т.б алдындағы өз міндеттемелерін орындай алмайтынын немесе оны қандай қаржылық қиындықтар күтіп тұрғанын немесе күтіп тұрмағананы анықтай алады.
Сырт көзбен қарағанда кәсіпорынның бухгалтерлік балансы актив және пассив деп аталатын екі бөлімді кесте болып табылады. Баланстың актив бөлігінде кәсіпорынның қаржылары, заттай және ақшалай шығындары көрсетілсе, ал пассив бөлімінде активтердің қорлану көздері қарастырылады. ХҚЕС және ХҚЕС-на сәйкес бухгалтерлік баланстың актив бөлімінде кәсіпорынның өзіне тиісті қолда бар мүліктері қарастырылады. Кәсіпорын осыларды пайдалану арқылы ғана алдағы уақытта табыс таба алатындықтан бұл мүліктерді кәсіпорынның әлеуетті табыстары ретінде таниды. Кәсіпорынның қорлану көздері меншікті капитал және тартылған капитал деп екіге бөлінеді. Мұндағы тартылған капитал дегеніміз кәсіпорынның міндеттемелері, яғни кредиторлық берешек борыштары болып табылады.
Кәсіпорынның барлық активтері инвесторлар мен кредиторлардың меншігінде болады. Сондықтан бухгалтерлік баланстағы мына теңдіктің әрдайым тең болатындығы сөзсіз.
Актив = меншік капитал + міндеттеме
Субъект бухгалтерлік баланстың өзінде тікелей беруге тиіс ақпарат өзіне ең болмағанда мынадай сомалардың біріктірілген көрсеткіштерін қамтуға тиіс:
1. ақша қаражаты мен ақша қаражатының баламалары;
2. сауда және өзге де дебиторлық берешек;
3. қаржылық активтер;
4. қорлар;
5. негізгі құралдар;
6. материалдық емес активтер;
7. биологиялық активтер;
8. үлестік қатысу әдісі бойынша ескерілген инвестициялар;
9. сатуға арналғандар ретінде сыныпталған ұзақ мерзімді активтердің және істен шығуға арналған топтарға енгізілген және сатуға арналғандар ретінде сыныпталған активтердің қорытынды сомасы;
10. сауда және өзге де кредиторлық берешек;
11. қаржылық міндеттемелер;
12. ағымдағы салықтар бойынша міндеттемелер мен активтер;
13. кейінге қалдырылған салықтық міндеттемелер мен кейінге қалдырылған салықтық активтер (бұл активтер барлық уақытта ұзақ мерзімді активтер ретінде сыныпталуға тиіс);
14. сату үшін ұсталатындар ретінде сыныпталатын шығуға арналған топтарға енгізілгендер;
15. бағалау міндеттемелері;
16. басты ұйым акционерлерінің капиталынан жеке берілген азшылықтың үлесі;
17. басты ұйым акционерлеріне жататын капитал.
Кесте-2. Бухгалтерлік баланс құрылымы
Бухгалтерлік баланс
Актив
Пассив
Қысқа мерзімді активтер
Қысқа мерзімді міндеттемелер
Ұзақ мерзімді активтер
Ұзақ мерзімді міндеттемелер
Меншікті капитал
Активтер қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді активтер деп екіге бөлінеді. №1 Қаржы есептілігін ұсыну ХҚЕС-на сәйкес субъект активті мынадай өлшемдердің кез келгенін қанағаттандырса, міндетті түрде қысқа мерзімді ретінде сыныптайды:
- оны өткізу көзделсе не ол кәсіпорынның әдеттегі операциялық кезеңінің барысында сатуға немесе пайдалануға арналса;
- ол негізінен сауда мақсаттарына арналса;
- оны есепті күннен кейін он екі айдың ішінде сату ұйғарылса;
- ол ақшалай қаражаттар немесе ақшалай қаражаттардың баламалары нысанында болса (№7 Ақша қаражатының қозғалысы туралы есептер ХҚЕСда анықталғандай), бұған есепті күннен кейін, ең болмағанда, он екі айдың ішінде қандай да болсын міндеттеменің орнын толтыру үшін оны айырбастауға немесе пайдалануға тиым салынған реттер кірмейді. Қалған активтердің барлығы міндетті түрде ұзақ мерзімді активтер ретінде сыныпталуға тиіс.
Ұйымның операциялық кезеңі активтерді өңдеу үшін сатып алу және оларды ақшалай қаражаттарға немесе ақшалай қаражаттың баламаларына айналдыру арасындағы кезеңді білдіреді. Ұйымның әдеттегі операциялық кезеңі дәл анықтауға келмесе, оның ұзақтығы он екі ай болады деп болжанады. Қысқа мерзімді активтер тіпті оларды есепті күннен кейін он екі айдың ішінде сату күтілмеген кездің өзінде, әдеттегі операциялық кезеңнің бір бөлігі ретінде сатылатын, тұтынылатын және өткізілетін активтерді (сатып алушылар мен тапсырыс берушілердің босалқылары мен дебиторлық берешегі сияқтылар) қамтиды. Қысқа мерзімді активтер, сондай-ақ, негізінен сату мақсаттарына арналған активтерді (осы санаттар шеңберіндегі қаржы активтері №39 Қаржы құралдары - тану және бағалау ХҚЕС-на сәйкес саудаға арналғандар ретінде сыныпталады, сондай-ақ, ұзақ мерзімді активтердің айналымдық бөлігін қамтиды.
Ал баланстың пассив бөліміндегі кәсіпорынның міндеттемелері, яғни кредиторлық берешек борыштары болып табылады. Міндеттемелер қысқа және ұзақ мерзімді міндеттемелер деп екіге бөлінеді. Міндеттеме, егер ол мынадай өлшемдердің кез келгенін қанағаттандырса, міндетті түрде қысқа мерзімді міндеттеме ретінде сыныпталуға тиіс:
- оны ұйымның әдеттегі операциялық кезеңінің шеңберінде өтеу көзделсе;
- ол негізінен сату мақсаттарына арналса; - ол есепті куннен кейін он екі айдың ішінде өтелуге тиіс болса;
- есепті күннен кейін ең аз дегенде он екі айдың ішінде тиісті міндеттемені егеуді кейінге қалдыруға ұйымның сөзсіз құқығы болмаса,
Қалған міндеттемелердің барлығы ұзақ мерзімді міндеттемелер ретінде сыныпталуға тиіс.
Жеткізушілер мен мердігерлердің алдындағы кредиторлық берешек сияқты кейбір қысқа мерзімді міндеттемелер, қызметкерге кейбір есептеулер және басқа да операциялық шығындар ұйымның әдеттегі операциялық кезеңінде пайдаланылатын айналымдык капиталдың бір бөлігін құрайды. Ондай операциялық баптар, тіпті олар баланс күнінен бастап он екі айдан астам уақыт өткен соң өтелуге тиіс болса да, қысқа мерзімді міндеттемелер ретінде сыныпталады. Ұйымның әдеттегі операциялық кезеңі дәл анықтауға келмесе, оның ұзақтығы он екі айды құрайды деп көзделеді.
Басқа қысқа мерзімді міндеттемелер әдеттегі операциялық кезеңнің бір бөлігі ретінде өтелмейді, бірақ баланс күнінен кейін он екі айдың ішінде өтеуді талап етеді немесе негізінен сату мақсаттарына арналады. Мысалы, 39 IAS Халықаралық стандартына сәйкес сатуға арналғандар ретінде сыныпталған қаржы міндеттемелері, банктік овердрафтар, ұзақ мерзімді қаржы міндеттемелерінің ағымдағы бөлігі, төлеуге дивидендтер, пайдаға салынатын салықтар және басқа сауда-саттық емес, креди горлық берешектер. Ұзақ мерзімді негізде қаржыландыруды қамтамасыз ететін (яғни ұйымның әдеттегі операциялық кезеңінде пайдаланылатын айналым капиталының бір бөлігі болып табылмайды) және баланстан кейін он екі айдың ішінде өтелуге жатпайтын қаржы міндеттемелері ұзақ мерзімді міндеттемелер болып табылады.
Ұйым өзінің қаржы міндеттемелерін, олар баланс күнінен кейін он екі айдың ішінде өтелуге тиісті болса, қысқа мерзімді ретінде сыныптайды, егер тіпті:
- олардың бастапқы мерзімі он екі айдан асатын мерзім болса;
- баланс күнінен кейін және қаржы есептілігі бекітілгенге дейін қайта қаржыландыруға немесе ұзақ мерзімді негізде төлем кестесін өзгертуге шарт жасалса.
Ұйым тікелей есепті күнге немесе есепті күнге дейін ұзақ мерзімді қарыз шарты бойынша келісімді бұзса, соның нәтижесінде міндеттеме талап ету арқылы ақы төлеу санатына ауысса, бұл міндеттеме, тіпті егер қарыз беруші есепті күннен кейін және қаржы есептілігі жариялауға бекітілгенге дейін бұзушылыққа жол берілуі салдарынан төлемді талап етуге келіскен болса да, Қысқа мерзімді міндеттеме ретінде сыныпталады. Бұл міндеттеме қысқа мерзімді міндеттеме ретінде сыныпталады, өйткені есепті күні осы күннен кейін ең аз дегенде он екі айдың ішінде оны өтеуді кейінге қалдыруға ұйымның сөзсіз құқығы жоқ.
Алайда, егер қарыз беруші баланс күні басталғанға дейін, кезең ішінде ұйым бұзушылықты жоя алатын және қарыз беруші дереу өтеуді талап ете алмайтын, ең аз дегенде он екі айдан кейін аяқталатын жеңілдікті кезең беруге келіссе, бұл міндеттеме ұзақ мерзімді міндеттеме ретінде сыныпталады.
Капитал - танылған міндеттемелерді танылған активтердің құнынан шегеру нәтижесінде пайда болатын қалдық. Бухгалтерлік есепте Капитал бөлімі кіші санаттарға бөлінуі мүмкін. Баланста капитал мынадай баптарға бөлінеді: жарияланған капитал, эмиссиялық кіріс, сатып алынған меншікті үлес құралдары, резерв, бөлінбеген пайда (жабылмаған залал), азшылық үлесі.
Әдетте кәсіпорынның бухгалтерлік балансы есеп беретін уақытқа қарай негізделіп, айдың, тоқсанның, жылдың басына жасалады. Осы дипломдық жұмысымда зерттеу объектісі ретінде Remarque ЖШС-ның қаржылық есептілігін пайдаландым. Зерттеу жұмысымды Remarque ЖШС-ның 2019 жылға арналған балансын қарастырайық.
Баланстың актив (бөлігі екіге бөлінгендіктен, оның ішінде қысқа мерзімді активтерді қарастырамыз. Сонымен баланстың алғашқы бабы -- ақша қаражаттары мен эквиваленттері. Remarque ЖШС-і қаржылық есептілігін ХҚЕС-на сәйкес жүргізгендіктен, ақша қаражаттарының есепке алу ерекшеліктері, тәртібі және ақша қаражатының қозғалысы туралы есепті құрастыру №7 Ақша қаражатының қозғалысы туралы есептер ХҚЕС-на сәйкес жүргізіледі. №7 Ақша қаражатының қозғалысы туралы есептер ХҚЕС-на сәйкес ақша қаражаттарына және оның элементтері мен ақша ағынына мынадай анықтама берген: Ақша қаражатының баламалары - ақша қаражатының бұрын белгілі болған сомаға жеңіл айналатын және құны өзгеруінің елеусіз қауіп-қатерін туындататын қысқа мерзімдік жоғары тиімді салымдар.
Меншік капиталына салынған инвестициялар, егер олар, негізінен, ақша қаражаттарының баламалары болып табылмағанда ғана, мысалы, оларды өтеу күніне дейін кфп ұзамастан сатып алынған артықшылықты акциялары болған және сатып алудың нақты күні көрсетілген жағдайда ақша қаражаттарының баламаларынан алынып тасталады.
Remarque ЖШС балансының 010 жолында ақша қаражаттары мен эквиваленттері есепті кезең басында 3065974 теңгені құраса, есепті кезеңнің соңында 25035 теңгені құрады.
Бухгалтерлік баланстың 011 жолында қысқа мерзімді қаржы инвестициялары бабы орналасқан. Осы баптың мәліметтері үлгілік шоттар жоспарындағы мына шоттардан алынады: 1110 Қысқа мерзімді ұсынылған қарыздар, 1120 Саудаға арналған қысқа мерзімді қаржы активтері, онда бағалардың қысқа мерзімді ауытқуларынан пайда алу мақсатында сатып алынған қысқа мерзімді активтер есепке алынады. 1130 Өтеуге дейін ұсталынатын қысқа мерзімді инвестициялар, онда ұйым берген қарыздар мен дебиторлық берешекті қоспағанда өтеу мерзімі басталғанға дейін ұйым иелік етуге берік ниетті және қабілетті тіркелген немесе анықталатын төлемдері және тіркелген өтеу мерзімі бар қысқа мерзімді қаржы активтері есепке алынады. Бұл активтерге негізінен облигациялар жатады. Келесі шот 1140 Сату үшін қолда бар қысқа мерзімді қаржы инвестициялары, онда мынадай санаттарға кірмеген қысқа мерзімді қаржы инвестициялары есепке алынады: ұйым берген қарыздар мен дебиторлық берешек, өтеуге дейін ұсталатын инвестициялар, саудаға арналған каржы активтері. Осы баптың соңғы шоты 1150 Өзге қысқа мерзімді қаржы инвестициялары, онда алдыңғы топтарда көрсетілмеген өзге қысқа мерзімді қаржы инвестициялар есепке алынады.
Ұйымда осы қысқа мерзімді қаржылық инвестициялар жоқ болғандықтан, баланстың осы бабында еш мәлімет көрсетілмеген.
Баланстың 012 жолы қысқа мерзімді дебиторлық берешек деп аталады. Осы бапта Remarque ЖШС-ның қысқа мерзімді дебиторлық берешектері көрсетіледі.
Алынуға тиісті шотта ұйымның өнеркәсіптік қызметі кезінде клиентке сатылған тауарлар мен қызметтерді сатқандағы клиент берешегінің сомасы есептеледі. Басқаша бұл шотты саудалық дебиторлық берешек деп атауға болады. Бірі шоттар шот-фактура, накладной және т.б құжаттармен Дәлелденеді. Алынуға тиісті шотқа осы жылы, баланстан тыс күндегі келесі жылғы немесе компанияның операциондық циклі кезіндегі алынуға тиісті сома көрсетіледі. Негізінен берешек соманың өтеу мерзімі 30-дан 60 күнге дейін. Осы мерзімнен асып кеткен алынуға тиісті шоттар мерзімі аяқталған берешек деп саналады. Дебиторлық берешек табыс танылғанда ғана танылады. Дебиторлық берешек бастапқы құнынан күмәнді қарыз, ақшалық жеңілдіктер, кері қайтарылған тауарларды алып тасталған сомаға шегеріледі.
Remarque ЖШС-ның бухгалтерлік балансының осы бабында қаржылык лизингінің шарты бойынша ұзақ мерзімді дебиторлық берешектің ағымдағы бөлігі негізгі берешек, ҚҚС сомасы, қаржылық жал бойынша сыйакы) көрсетілген.
Баланстың 012 Қысқа мерзімді дебиторлық берешек жолында есепті кезең басында 27203272 теңгені құраса, есепті кезең соңында 50895195 теңгені құраған.
Ұйымның өндірістік потенциалының негізгі көрсеткіші - қорлар деңгейіне байланысты. Қорлар баланстың 013 жолында көрсетіледі. №2 Қорлар ХҚЕСның 4-ші пунктіне сәйкес қорлар:
- қалыпты қызмет барысында сатуға арналған - осындай сату үшін өндіріс процесіндегі немесе
- өндіріс процесінде немесе қызмет көрсетулері кезінде пайдалануға арналған шикізат немесе материалдар нысанындағы активтер жатады.
ХҚЕС-на сәйкес Remarque ЖШС-ның балансының 013 Қорлар жолында есепті кезең басында 28477603 теңгені құраса, есепті кезең соңында 77535240 теңгені құраған.
Remarque ЖШС-ның есеп саясатына сәйкес ТМҚ-дың өзіндік құнын бағалау орташа құн әдісімен жүргізіледі. Серіктестікда ТМҚ-ды есепке алудың үздіксіз жүйесі қолданылады, яғни ТМҚ-дың баланстық шотында ТМҚдың келіп түсуі мен шығуы анық көрсетіледі.
Баланстың келесі 014 жолында ұйымның ағымдағы салық активтері көрсетілген. Үлгілік шоттар жоспарындағы осы кіші бөлімнің шоттары бюджеттен есеп айырысу кезінде салық және бюджетке төленетін басқа да төлемдердің артық төленген сомасын, сондай-ақ, ұсынылған шот-фактуралар бойынша есепке алуға жататын қосылған құн салығының сомасын есепке алуға арналған.
Ұйым басшылығының бұйрығымен кәсіпорын балансындағы кейбір ұзақ мерзімді активтер белгілі бір себептермен сатуға ұсынылуы мүмкін. Мұндай активтер баланстың 015 жолында көрсетіледі. Ол сатуға арналған ұзақ мерзімді активтер деп аталады. Мұндай активтер №5 Сатуға арналған ұзақ мерзімді активтер және тоқтатылған қызмет ХҚЕС-на сәйкес есепке алынады.
Осы активтерді есепке алу үшін үлгілік шоттар жоспарында арнайы 1500 Сатуға арналған ұзақ мерзімді активтер кіші бөлімінің шоттары қарастырылған. Егер олардың теңгерімдік құны жалғастыратын пайдалану жолымен емес, негізінен сату есебінен өтелетін болса, сатуға арналған ретінде жіктелетін ұзақ мерзімді активтерді есепке алуға арналған, бұл ретте сату ықтималдығы жоғары болып табылады.
Есепті кезең соңында ұйымда сатуға арналған ұзақ мерзімді активтер болмағандықтан, осы бапта еш мәлімет жазылмаған.
Баланстың қысқа мерзімді активтер бөлімінің соңғы бабы - өзге қысқа мерзімді активтер деп аталады. Ол баланстың 016 жолында орналасқан. Осы бапта №1 Қаржылық есептілікті ұсыну ХҚЕС-ы бойынша 016 жолда басқа да қысқа мерзімді активтер көрсетіледі. Оларға мыналар кіреді:
- алдағы кезең шығыстары, онда есепті жылдың ішінде қазіргі кезеңде жүргізілген, бірақ алдағы кезеңдерге қатысты шығыстар (сақтандыру ұйымдарына төленген сақтандыру сыйлықтары, жалдау ақысы, мерзімдік басылымдарға төлем және т.б.) есепке алынады;
- ТМҚ-ды жеткізу үшін берілген аванстар;
- Қызмет көрсету және жұмыс орындауға берілген аванстар;
31.12.2018 және 31.12.2019 жылдар бойынша өзге қысқа мерзімді активтер сәйкесінше 16897928 теңге және 520139 теңгені құрады. Өзге кысқа мерзімді активтердің құрылымы 3-кестеде көрсетілген.
Кесте-3.Өзге қысқа мерзімді активтер
Шот атауы
Сомма, теңге
31.12.2018
31.12.2019
Алдағы кезең шығыстары
1001360
163176
Берілген қысқа мерзімді аванстар
15896568
356963
Баланстың 013 жолының қорытындысы
16897928
520139
Кәсіпорын балансынан көріп отырғандай, қысқа мерзімді активтердің жиынтығы есепті жылдың басында 78509363 теңгені құраса, есепті жылдың соңында 137809510 теңгені құраған. Яғни, 2019 жыл бойы қысқа мерзімді активтер 50300147 тенгеге артқан. Бұл пайыздық көрсеткішпен алғанда 75,53 пайызға артқан.
Бухгалтерлік баланстың актив жағының екінші үлкен бөлімі ұзақ мерзімді активтер деп аталады. Бөлім бірнеше баптардан тұрады. Бөлімнің алғашқы бабы - ұзақ мерзімді қаржылық инвестициялар деп аталады. Бұл бапта үлестік қатысу әдісімен есепке алынатын инвестицияларды, ұзақ мерзімді дебиторлық берешекті қоспағанда, ұзақ мерзімді қаржылық инвестицияларды есепке алуға арналған. Кәсіпорында ұзақ мерзімді инвестициялар болмағандықтан бұл бапта ешқандай ақпараттар берілмейді.
Ұзақ мерзімді активтер бөлімінің екінші жолында ұйымның ұзақ мерзімді дебиторлық берешектері туралы ақпарат көрсетіледі. Осы бап мәліметтері үлгілік шоттар жоспарындағы 2100 Ұзақ мерзімді дебиторлық берешек кіші бөліміндегі шоттар мәліметтерінен қалыптасады. 2110, 2210, 2130, 2140 шоттарында сатылған активтер мен бір жылдан асатын мерзімде көрсетілген қызметтер үшін сатып алушылармен және тапсырысшылармен есеп айырысу бойынша операциялар көрсетіледі. Сонымен қатар, 2150 Қызметкерлерге берілген ұзақ мерзімді дебиторлық берешегі шотында қызметкерлерге берілген ұзақ мерзімді қарыздар бойынша қызметкерлердің дебиторлық берешегінің қозғалысымен байланысты операциялар, сондай-ақ қызметкердің ұйымға бір жылдан асатын мерзімде келтірген материалдық зиянды (кемшін шығу, ұрлау, бүлдіру және басқалар) өтеу жөніндегі есеп айырысу көрсетіледі, 2160 Жалдау бойынша ұзақ мерзімді дебиторлық берешек шотында алдағы кезеңдер үшін операциялық және қаржылық жалдау бойынша жалдау төлемдерін жүзеге асыру жөніндегі шығыстар және жалдау бойынша өзге де ұзақ мерзімді дебиторлық берешек есепке алынады, 2170 Алуға арналған ұзақ мерзімді сыйақылар шотында қаржылық жалдау, берілген қарыздар, сатып алынған каржылық инвестициялар, сенімгерлік басқару бойынша есептелген сыйақылар бойынша ұзақ мерзімді дебиторлық берешектің қозғалысымен байланысты операциялар және өзге де алуға арналған ұзақ мерзімді сыйақылар көрсетіледі және 2180 Өзге ұзақ мерзімді дебиторлық берешек шотының мәліметтері кіреді.
Remarque ЖШС-да ұзақ мерзімді дебиторлық берешек есепті кезең басында және аяғында да болмаған.
Remarque ЖШС-ның бухгалтерлік балансының 022 жолында үлестік қажеу әдісімен есепке алынатын инвестициялар көрсетіледі. Үлгілік шоттар жоспарының 2210 Үлестік қатысу әдісімен есепке алынатын инвестициялар шотында үлестік қатысу әдісімен есепке алынатын қауымдастырылған және тәуелді ұйымдарға берілетін инвестициялар бойынша операциялар көрсетіледі.
Үлестік қатысу әдісі дегеніміз - есепке алудың бұл әдісіне сәйкес инвестициялар бастапқы кезде іс жүзіндегі шығындар бойынша есепке алынады, ал содан соң инвестордың инвестиция объектісіндегі таза активтер үлесінің сатып алғаннан кейінгі болған өзгеруіне түзетіледі.
Ұзақ мерзімді активтер бөлімінің 023 жолында жылжымайтын мүлікке инвестициялар бабы орналасқан. Үлгілік шоттар жоспарының 2300 Жылжымайтын мүлікке инвестициялар кіші бөлімі инвестициялық жылжымайтын мүлікті есепке алуға арналған. Осы кіші бөлім мынадай шоттардың топгарын қамтиды: 2310 Жылжымайтын мүлікке инвестициялар, онда инвестициялық жылжымайтын мүлікті есепке алуға арналған; 2320 Жылжымайтын мүлікке инвестициялардың амортизациясы, онда инвестициялық жылжымайтын мүлік амортизациясының сомасы шоғырландырылады; 2330 Жылжымайтын мүлікке инвестициялардың құнсыздануынан шығын, онда егер ұйым инвестициялық жылжымайтын мүлікті бастапқы танығаннан кейін жылжымайтын мүліктің барлық объектілері іс жүзіндегі шығындардан жинақталған амортизацияны және құнсызданған активтердің жинақталған шығындарын қоспай өлшенетін іс жүзіндегі шығындар бойынша есепке алудың моделін таңдаған жағдайда құнсызданудан болған сома шоғырландырылады.
Ұйымда инвестициялық жылжымайтын мүлік есепті кезең басында және соңында болған жоқ.
Өндіріс үрдісінің негізгі элементтеріне жұмыс күшімен қоса материалдық факторлар немесе өндіріс құралдары - негізгі құралдар жатады. Негізгі құралдар мәліметі 2410 шоттан алынады. Қазіргі таңда Remarque ЖШС-дағы негізгі құралдар есебі №16 Жылжымайтын мүлік, ғимараттар және құрылғылар ХҚЕС-ның талаптары бойынша реттеледі. Стандарттың 6-шы пунктіне сәйкес негізгі құралдарға тауарлар мен қызмет көрсетулерді өндіруде немесе жеткізуде пайдалануға, үшінші тұлғаларға жалға өткізуге немесе әкімшілік мақсаттарға арналған, бір жылдан астам уақыт пайдаланылатын материалдық активтер кіреді. Объектіні негізгі құрал ретінде тану үшін №16 Жылжымайтын мүлік үйлер мен жабдықтар ХҚЕС-ның 7-ші пунктіне сәйкес мынадай шарт қойылады:
- осы активке байланысты болашақ экономикалық пайдалардың ұйымға келіп түсуі ықтимал болса;
- осы объектінің өзіндік құнын ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz