Материалдың өндірісте ұтымды пайдаланылуын бақылау

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 35 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3
1
Ұйымның ТМҚ түсінігі, жіктелуі және есептеу әдістері ... ... ...
5
1.1
ТМҚ түрлері мен жіктелуі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
5
1.2
ТМҚ-ны әдістер бойынша есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
9

2
Элитстройцентр ЖШС-де ТМҚ есебін ұйымдастыру ... ... ...

15
2.1
Элитстройцентр ЖШС кәсіпорынының сипаттамалары ... ... ... .

15
2.2
Элитстройцентр ЖШС-де ТМҚ-ға түгендеу жүргізудің тәртібі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .

17
2.3
Элитстройцентр ЖШС-де ТМҚ есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
20

3
Ұйымның ТМҚ аудитін жүргізу, бағалау критерийлері ... ... ...
26

Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
33

Пайдаланған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .

35

Кіріспе

Кәсіпорындардың қызметі барысында өздерінің өндірген дайын бұйымдары, сату үшін алған тауарлары, жолдағы тауарлары, аяқталмаған өндіріс, қосалқы бөлшектер, отын, ыдыстық материалдары, жартылай фабрикаттар сол ұйымның тауарлы - материалдық қорлар (ТМҚ) түріндегі ағымдағы активтері т.б.
Олардың өндіріс құралдарынан өзгешелігі еңбек заттары өндірісте пайдаланылған кезде өздерінің бастапқы құнын түгелдей өндірілетін өнімге ауыстырады.
Шығарылған өнімнің, атқарылған жұмыстың өзіндік құнының көп бөлігі еңбек заттарының құнынан тұрады.
Материалдарды есептеудің негізгі міндеттері:
1. Дайындалған, келіп түскен және өндіріске немесе сыртқа босатылған материалдарды уақытында есептеп, кіріске алу немесе есептен шығару
2. Материалдардың қоймадағы және тасымалдау кезінде түгел сақталуын бақылау
3. Материалдық қор қалдығының белгіленген мөлшерден артып немесе төмендеп кетпеуін бақылау
4. Материалдың өндірісте ұтымды пайдаланылуын бақылау
5. Дайындалған материалдардың өзіндік құнын анықтап және олардың жоспарлы есептеу бағасынан айырмашылығын тауып, пайдаланылғанн материалдар құнын әр объектінің шығынына қосу.
Материалдың түгел және дұрыс сақталуы, ұтымды пайдаланылуы, жұмсалуы үшін мыналар жасалуы тиіс:
-Материалдық қорларды сақтайтын қойма болуы қажет, материалдардың белгілі түрін сақтауға арналған болуы керек
-Материалдар қойманың әр бөлігінде өздерінің түрлері, сорттары, өлшемдері бойынша керекті кезінде тез алуға және босатқан соң қалдығын тексеруді қамтамасыз ететіндей орналастырылуы қажет.
Ұйым басшысы материалдарды қабылдайтын және босататын адамдарды белгілеп, олармен шарт жасайды.
Еңбек заттары біртекті емес, өндірісте атқаратын міндеттеріне қарай, физикалық және химиялық қасиеттеріне қарай өзара айырмашылықтары бар.
Материалдар өзгешеліктері мен өнім дайындауда атқаратын міндеттеріне қарай:
- Шикізат
- Негізгі материал
- Көмекші материал
- Жартылай фабрикат және т.б бөлінеді.
Материалдық қорлардың ішінде бөлек топ болып отындар, ыдыс және ыдыстық материалдар. Қосалқы бөлшектер, құрылыс материалдары т.б. есептеледі.
ТМҚ жиі түрде баланс активтерінің неғұрлым маңызды және ірі баптары болып саналады. ТМҚ актив ретінде бухгалтерлік баланстағы компанияның өзін-өзі ақтаушылығына үлкен әсерін тигізеді. Сатылған тауарлардың ТМҚ қорларының құнын анықтауда фактор ретінде кәсіпорынның табыстылығына және оның түгендеуі туралы есепте көрсетілуіне әсерін тигізеді.
ТМҚ деңгейі әртүрлі болуы мүмкін және өндіріс сипаты мен қызмет түріне қатысты болады. Нақты тұтынушыға жұмыс істейтін өндірушілер, қорлардың төменгі деңгейін ұстап тұрады: дайын болуына қарай тауарларды тұтынушыларға жеткізіп беріп отырады. Егер де тауар тез бұзылатын (бүлінетін болса, онда субъектілер Саяқталмаған өндіріске үлкен сомада инвестициялар салады. Қорларды ұстап тұру қымбатқа түсуі мүмкін, өйткені оған қорларды сақтау құны, сақтандыру, ұрлық болған жағдайдағы шығындар, сондай-ақ ақша қаражаттарын уақытша қалпында сақтап тұрудан болған қаржылық шығындар кіреді. Екіншіден, қорлардың болмауы, яғни клиенттердің (тұтынушылардың) қажеттіліктерін тез арада қанағаттандыру қабілетінің болмауы да, сондай-ақ шаруашылық жүргізуші субъекті үшін қымбатқа түсуі мүмкін.
Курстық жұмыстың мақсаты - кәсіпорынның бухгалтериядағы тауарлы-материалдық қорлардың есебін кешенді зерттеу.
Осы мақсатқа сәйкес курстық жұмыстың міндеттері тұжырымдалды:
- тауарлы-материалдық қорлардың экономикалық сипаттамаларын зерттеу;
- босалқылардың өзіндік құнын қаржылық есептілікте көрсете отырып, тауарлы-материалдық қорларды бағалау мәселелерін зерттеу;
- кіріс және шығыс запастарын есепке алу кезектілігін, сондай-ақ материалдық жауапты тұлғалардың қызметіне бақылау жүргізу тәртібін анықтау.
- тауарлы-материалдық құндылықтарды есепке алу процесін автоматтандыру мүмкіндігін қарастыру.

1 Ұйымның ТМҚ түсінігі, жіктелуі және есептеу әдістері
1.1 ТМҚ түрлері мен жіктелуі

Қорлар-өндіріс циклінде қолдатын әр түрлі еңбек заттары. Олар өндіріс процесінде тұтынылып, өзінің құнын өндіретін өнімге толығымен аударады. Тауарлы-материалдық қорларға мыналар жатады:
-шикізат, материал, сатып алынған жартылай фабрикаттар құрамдас, құрылғылармен тетіктер, отын, ыдыс(қап, қорап,жәшік т.б.) және ыдыс материалдары, қосалқы бөлшектер, өндірісте қолдануға немесе жұмыстар мен қызметтерді орындау арналған басқа да материалдық қорлар:
-аяқталмалмаған өндіріс;
-субъектінің іс-әрекеті сатуға арналған дайын өнімдер, тауарлар.
Материалдар есебін дұрыс ұйымдастыру ғылыми-негізделген жіктемені, есеп бірлігін талдау мен бағалау өте маңызды. Қорлар тағайындалуына қарай былайша жіктеледі:
-негізгі материалдар шығарлатын өнімге заттық негіз жасап, оның материалдық негізін (ұн-нан пісіргенде, тері аяқ-киім тіккенде, ағаш-жиһаз өндірісінде) құрайды;
-көмекші материалдар өнлірілетін өнімге белгілі бір қасиеттер дарытады(мысалы, бояулар,желімдер лактар және т.б.).
Есеп берудің халықаралық стандарттарына сәйкес қорлар екі өлшемнің ең кішісімен өзіңдік құнның және өткізудің таза құнымен бағалануы тиіс.
Қорлардың өзіндік құнына қорларды қазіргі тұрған жеріне дейін жеткізуге кеткен шығындар мен өңдеуге, алуға жұмсалған шығындар кіреді. Тауарлы-материалдық қорлар есебі бухгалтерлік стандарттарына сәйкес алуға кеткен шығындарға сатып алу бағасы, шеттен әкелу бажы, жабдықтаушы бұйымдар төлеген делдалдық (комиссиялық) сыйақылар, көліктік-дайындау шығындары қорларды алуға тікелей байланысты басқа да шығындар (саудалық жеңілдіктер, артық төлеуді қайтару жіне т.б. осындай түзетулер алу шығындарын анықтаған кезде қоса есептеледі) кіреді.
Материалдар алу сәтінде нақты құны (синтетикалық есепте) немесе есептік баға (аналитекалық есепте) бойынша көрсетіледі.
Материалдарды алудың нақты құны субъектінің осы қорларды дайындау мен жеткізу шығындарын және сатып алу бағасынан құралады.
Есептік бағалар (жоспарлы өзіндік құны орташа сатып алу бағасы мен және т.б.) бойынша материалдарды есептеуде есептілік баға ретінде қорлардың құны мен қор алудың нақты құны арасындағы айырма осы шоттағы есептеу арқылы айқындалады.
Баланста материалдар есебі нақты құн бойынша көрсетіледі, осы баға бойынша олар синтетикалық есепте, ал аналитикалық есепте-тұрақты есептік бағалармен (келісім-шарттық немесе жоспарлы-есептік) есептеледі.
Егер материалдарды есептеу келісім-шарттық бағалар бойынша ұйымдастырылса, онда олардың нақты құны осы бағалар бойынша материалдар сомасына қосу көліктік дайындау шығындары қосылып шығарылады. Бухгалтерлік есеп стандартқа сәйкес көліктік дайындау шығындары құрамына жабдықтау-өткізу ұйымдарына төленген үстеме бағалар, барлық қосымша алымдармен бірге жүкті тасығаны үшін кіре ақы төлемі, субъектінің қоймасына материалдарды жеткізу шығындары, дайындау орындарына арнайы ұйымдастырылған арнайы дайындау кеңселерін, қоймалар мен агенттіктерді ұстауға арналған шығындар, материалдарды алумен байланысты (жабдықтаушылардан жүк жеткізгендігі субъектінің жүргізушілері, жүк тиеушілері) және іс-сапар шығындары кіреді.
Егер материалдар есебі алудың жоспарлы өзіндік құны бойынша жүргізілсе, онда қорлардың нақты өзіндік құны осы бағалар бойынша материалдардың құнына қосу, есептік бағалар бойынша құнынан алу нақты өзіндік құнның ауытқулары есептелініп шығарлады. Жоспарлық-есептілік бағаларды көліктік дайындау шығындары жоспарлы мөлшердегі есепке алынған келісім-шарттық бағалар негізінде субъектінің өзі жасайды.
Егер қорлар есебі жоспарлы-есептік бағалар бойынша олардың құнынан матеиалдардың нақты құнының ауытқушылықтарын жекелей есептеп, жоспарлы-есептік бағалар бойынша ұйымдастырылса, мұндай жағдайда субъект жоспарлы-есептік бағаларды материалдық құндылықтардың атауы, түрлері және топтарына орай, сол шекте белгілейді, ал ауытқулар өндірістік қор түрлері бойынша есептеледі және ай сайын материалдарды пайдалану есеп шотына, жұмсалған және босатылған материалдардың (көліктік дайындау шығындары мен ауытқуар талдаушы есеп шотарында жекелей ескерледі) үйлесімді (пропорционалды) жоспарлық-есептік құны есебі объектілеріне есептен шығарылады.
Тауарлы-материалдық қорлардың өзіндік құнына: қорларды алуға жұмсалған шығындар, олардың қазіргі тұратын орнына жеткізуге байланысты көліктік дайындау шығындары кіреді.
Өндіріске босатылған материалдар құның анықтаған кезде Қорлар есебі Қорлар ұсынған бағалау тәсілдері қолдануы мүмкін:
Фифо-есепті кезең соныңда есепте тұрған материалдардың құнын ескеріп есепті кезеңде алғашқы сатып алудың өзіндік құны бойынша материалдарды есептен шығаруды болжайды. Яғни алдымен есепті кезең соныңда пайдаланылмаған өзіндік құн анықталады.
Орташа өлшемді құн бойынша-есепті кезеңде қозғалысы болған әрбір түрдің, есепті кезең соңында қолданылмағандардың да, өндіріске босатылғандардың да бірлік орташа құнын есептеулер мен анықтауларды қолдануға негізделген.
Ерекше теңестіру (идентификация), ұқсастыру - әдетте өзара бірін - бірі ауыстырмайтын және арнайы жобалар, тапсырыстарға арналған тауарлық-материалдық қорлар бірлігінің өзіндік құны есептеледі (жұмсалған материалдарды бағалау маұсатымен әрбір партияны түгендеуді өткізуге жалғасқан, материалды партиялық есептеуді ұйымдастыру мүмкіндігі бар болса, қолданылады).
Қорлар кәсіпорынның ең маңызды активтерінің бірі және түсімдерінің негізгі көздерінің бірі болып табылады. Қорларды есепке алудағы басты мәселелердің бірі актив ретінде тануға және келесі кезеңдерде тиісті түсім таңылғанға дейін ауыстыруға жататын шығындардың көлемін айқындау болып табылады. Есепке алу жүйесі қорларды сатып алуға жұмсалған шығындар мен өнім өндіруге жұмсалған шығындарды бөліп көрсету.

Сурет-1. Халықаралық қаржылық есептілік стандарттарына сәйкес қорлардың жіктелуі

Шикізат пен материалдар-1310 Шикізат және материалдар

Аяқталмаған өндіріс-дайын болу дәрежесіне жетпеген өнім, кейіннен соңына дейін дайындалатын жартылай фабрикаттар-1340 Аяқталмаған өндіріс

Кәсіпорын шығарған және сатуға арналған дайын өнім мен тауарлар

Аяқталған, бірақ сатылмаған тауар бірліктеріне жататын шығындар есептік кезеңнің аяғында корлар бабындағы - 1320 Дайын өнім. Қайта сату үшін сатып алынған не сақталған тауарлар -- 1330 Тауарлар.
Қорлар есебiне бухгалтерлік есеп шоттарының жұмыс жоспарында 1300 ден 1400-ге дейінгі шоттар қарастырылған.
Қорлар компания балансында актив ретінде танылады. Кәсіпорынға болашақта экономикалық пайда түсуін көздейді. Кәсіпорын айналымында болуы үш сатыдан өтеді:
:: кiрiске алынуы;
:: өңдеуден өтуі және өткізуге дайындалуы;
:: өткізілуге дайын өнім қалыптасуы және сатылуы;
Тауарлы-материалдық қорлар - өндіріс цикiлiнде қолданатын әр түрлі еңбек заттары. Олар өндіріс процесінде тұтынылып, өзінің құнын өндірілетін өнімге толығымен аударады.
Бухгалтерлік есептің №7 Тауарлы-материалдық қорлар есебі стандарттарына сәкес тауарлы-материалдық қорларға мыналар жатады:
:: шикізат, материал, сатып алынатын жартылай фабрикаттар мен құрамдас бұйымдар, құрылғылар мен тетіктер, отын, ыдыс(қап, қорап, жәшік т.б) және ыдыс материалдары, қосалқы бөлшектер, өндірісте қолдануға немесе жұмыстар мен қызметтерді орындауға арналған басқа да материалдық қорлар;
:: аяқталмаған өндіріс;
:: субъектінің іс-әрекеті барысында сатуға арналған дайын өнімдер, тауарлар.
Материалдар есебін дұрыс ұйымдастыру үшін ғылыми-негізделген жіктемені, есеп бірлігін таңдау мен бағалау өте маңызды. Материалдық құндылықтарды есепке алудың алдында мынадай негізгі міндеттер тұрады: босалқыларды кіріске дер кезінде және толық есепке алу, сақтау орындарындағы жағдайын қадағалау; босалқылардың қозғалысы бойынша барлық операцияларды толық және дер кезінде құжаттау; көліктік-дайындау шығындары (ДШ) мен дайындалған құндылықтардың өзіндік құнын уақытында және толық анықту: КДШ-ны өндірістің шығындарына жазудың біркелкі және дұрыс болуын бақылау; ішкі ресурстарды жұмылдырумақсатында субъектіге қажет емес материалдық босалқыларды сату, сақталатын орындардағы құндылықтардың қалдықтары мен қозғалысы туралы дәл мәліметтерді алу.
Материалдық қорлар былай жіктеледі:
:: негізгі материалдар - шығарылған өнімге заттық негіз жасап, оның материалдық негізін (ұн-нан пісіргенде, тері-аяқ-киім тіккенде, ағаш-жиһаз өндірісінде) кұрайды;
:: көмекші материалдар - өндірілетін өнімдерге белгілі бір қасиеттер дарытады (мысалы, бояулар, желімдер,лактар және т.б.).
Бірақ материалдарды негізгі және көмекші етіп бөлу шартты сипатқа ие, өйткені олар өнімді шығаруға жұмсалған материалдардың санына (мөлшеріне), технологиялық сипатына және басқа да көптеген факторлеріне тәуелді болып келеді.
Сонымен қатар материалдар синтетикалық шоттар бойынша (шоттардың Бас жоспарын қолдану нұсқаулығына сәйкес) мынадай топтарға жіктеледі:
:: 1311 Шикізаттар мен материалдар шотында - субъектіге тиісті, өндірілетін өнімнің негізін құрайтын немесе оның өндіруге қажетті негізгі компонент болып табылатын негізгі материалдар (бұған құрылыс материалдары да кіреді) мен шикізаттардың, өнім өндірісіне қатысатын немесе шаруашылық қажеттіліктеріне, техникалық мақсаттарға, өндірістік процестерге жәрдемдесу үшін тұтынылатын қосалқы материалдардың, қайта өңдеуге арналған ауыл шаруашылық өнімдерінің нақты бары мен қозғалысы есептеледі.
:: 1312 Басқа да өңдеуге берілген материалдар шоты басқа жаққа өңдеуге берілген және олардан алынған бұйымның өзіндік құнына кіретін материалдардың қозғалысы ескеріледі. Басқа жақтағы субъектіге төленген материалдарды өңдеу бойынша шығындар өңдеуден алынған бұйымдар есептелетін шоттардың дебетіне тікелей жатқызылады.
:: 1313 Сатып алынған жартылай фабрикаттар мен іріктеп жинақталған бұйымдар, тетіктер мен конструкциялары шотында - сатып алынған жартылай фабрикаттардың, шығарылатын өнімді (құрылысты) іріктеп жинақтау үшін өндірістік кооперация тәртібімен алынатын дайын іріктеп жинақталатын бұйымдар (оның ішінде құрылыс құрылғылары мен детальдары да бар) нақты бары мен қозғалысы ескеріледі, олар өңдеу немесе жинау бойынша шығын шығаруды талап етеді және дайындалатын материалдық негізін құрайды.
:: 1314 Отын шоты - көлік құралдарын пайдалануға, өндірістік технологиялық қажеттіліктеріне арналған мұнай өнімдерінің (мұнай, дизельдік отын, керосин, бензин және басқалар), электр қуатын өндіру және ғимаратты жылытуға қажетті катты (көмір, торф, отын және басқалар) және газ тәрізді отын, өндіріс қалдықтары мен қатты отын ретінде (үгінді, жоңқа) екінші рет пайдаланатын қайталама материалдардың нақты бары сонымен бірге қозғалысына есепке алуға арналған.
:: 1315 Ыдыс және ыдыстық материалдар шотында -- ыдыстардың барлық түрінің (ыдыс, қап, күбі, бөшке, қорап, жәшік және басқа) (шаруашылық мүлкі ретінде пайдаланылатындардан басқасы), содай-ақ ыдысты дайындау мен оны жөндеуге (жәшіктерді жинауға қажетті тетіктер, бөшкені жөндеу, қалақ, бөлшектер, темір құрсаулар, т.б.) арналған материалдар мен тетіктер есептелінеді. Вагондарды, бирикаларды, кемелерді тиелген өнімді сақтауды қамтамассыз ету мақсатымен қосымша жабдықтауға арналған керек-жарақтар.
:: 1316 Қосалқы бөлшектер шоты - жөндеу жұмыстарын жүргізуге, машиналар мен құрал-жабдықтардың, көлік құралдарының бөлшектерін ауыстыруға арналған, негізгі іс-әрекетке қажеттіліктеріне алынған немесе дайындалған бөлшектердің, сондай-ақ запастағы және айналымдағы автомобиль шиналарының нақты бары мен қозғалысын есептеуге арналған. Мұнда толық жинақты машиналардың, жабдықтардың, қозғалтқыштардың, түйіндердің, агрегаттардың субъектінің жөндеу шеберханаларында, техникалық айырбас пунктері мен жөндеу зауыттарындағы айырбас қорларының қозғалысы назарға алынады.
:: 1317 Құрылыс материалдары шотын субъект салушылар қолданады. Мұнда тікелей құрылыс, монтаж жұмыстарында қолданатын материалдардың құрылыс детальдарын жасау үшін, үйлер мен ғимараттардың конструктиялары мен бөліктерін салу, тұрғызу, өңдеу үшін, құрылыс конструкциясы мен детальдары, сондай-ақ құрылыс тіліктері үшін (жарылғыш заттар және т.б) қажетті тауарлы-материалдық қорлардың бар жоғы мен қозғалысы ескеріледі.
:: 1318 Басқа да материалдар шотында өндіріс қалдықтары бағаш кескінділері, қиындылар, жаңқа т.б) түзетілмейтін ақау, негізгі құралдарды есептен шығарғанда қалған бөлшектер есепке алынады.
Шаруашылық жүргізуші субъектінің әр түрлі тәсілдерді таңдау, қорларды бағалау мүмкіндігі бар, бірақ тәсіл таңдалғаннан кейін ол дәйекті түрде бір есепті кезеңнен соң екіншісінде қолдануы тиіс. Алайда материалдың түрі үшін бір ғана тәсілді қолдануға болатыны есте ұстау қажет. Бағалау тәсілдерін таңдауды субъектінің есеп саясаты белгілейді.

1.2 ТМҚ-ны әдістер бойынша есептеу

Кәсіпорындар өз қоймаларына (мұнай қоймасы, мұнай базалары) мұнай өнімдерін құндылықтарын бepiп тұру жөніндегі шарттарға сәйкес тауарлы-көліктік жүк накладнойы бойынша алады, оларда мыналар көрсетіледі мұнай өнімдерінін атауы, олардың тығыздығы, температурасы, массасы (салмағы) мен көлемі (литрмен). Мұнай өнімдерінің әртүрлі түрлерін талон бойынша бөлшек саудада сатуын ұйымдастырады. Алынған мұнай өнімдері мен талондардың құнына 1312 Отын шоты мен Қоймалардағы мұнай өнімдер аралық шоттары дебеттеледі 3310 Жеткізушілер мен мердігерлерге қысқа мерзімді кредиторлық берешек шоты кредиттеледі Талондардың орнына бензин мен басқа да мұнай өнімдерін беру лимиттік-жинақтама карталары бойынша, бұрын төленген ақы eceбiнен шот беру (май құю станцияларындағы автоматтар арқылы) жолымен және басқа да тәсілдерімен жүргізіледі.
Қоймалардағы мұнай өнімдері деген аналитикалық шотта мұнайдың қоймаларында, май құю пунктерінде (тұрақты, жылжымалы) жанар және жағар материалдардың (ЖЖМ) барлық түрінің болуы мен қозғалысы есепке алынады.
Жанар-жағармай материалдарды босату лимиттік-жинақтама қарталары, накладной немесе автокөлікке май кұю ведомостары бойынша жүзеге асырылады. Босатылған жанар-жағармай материалдар құнына 1312-шоты кредиттеледі және мынандай шоттар дебеттеледі.: Көлік құралдарының бактарындағы отын аналитикалық (талдамалық шоты)-жүргізушілерге, тракторшылаға және машинистерге жанар-жағармай материалдарды босатылғанда; 8021, 8031 Материалдар жанар-жағармай материалдарды машиналар мен жабдықтарды ағымдағы жөңдеуге, техникалық жағынан күтуге және ұстауға босатылғанда.
Көлік құралдарының бактарындағы отын деген аналитикалық (талдамалық;) шотта жүргізушілер, тракторшылар, машинистер тікелей мұнай қоймаларынан немесе кәсіпорынның май құятын орындарынан алынған бензин мен дизель отыны, сондай-ақ талондар түрінде есепке алынған отындар есепке алынады. Бензин мен дизель отынының жол парақтары мен көлік құралдарына, машиналар мен тетіктерге май кұю (талон бойынша отынды коса алғанда) туралы құжаттардың деректерімен салыстырылған мұнай өнімдерін беруді есепке алу ведомостарының негізіндегі құны Қоймалардағы мұнай өнімдері және Талон бойынша мұнай өнімдері талдамалық шотының кредитінен және Көлік құралдарының бактарындағы отын талдамалық шотының дебетіне; негізгі құралдарды, машиналар мен тетіктерді пайдалануға жұмсалған жанар-жағармай материалдардың құны-1312 шотының кредитінен 8011, 8021, 8031 және басқа шоттарының дебетіне есептен шығарылады. Өндіріс шығыстарына отынды есептен шығаруға тракторшы-машинистердің жол қағаздары мен отын шығысы туралы есепке алу қағаздарының жинақтаушы тізімдемелерінде қорытындыланған деректер негіз болады. Көлік құралдарының бактарындағы отын талдамалық шотта есепке алынған, көлік құралдарының, машиналар мен тетіктердің бактарында айдың аяғында қалған отынның қалдығы жүргізушілерде, тракторшылар да, машинистерде бар отынға сәйкес келуге тиіс. Деректердің сайма-сай келуін тексеру үшін Көлік құралдарының бактарындағы калдықтарын алу актісі арқылы жасалады. Бухгалтерия Көлік құралдарының бактарындағы отын деген талдамалық шоттағы жанар-жағармай материалдарды ішкі бөлімдер мен тұтастай кәсіпорын бойынша есепке алуын ұйымдастыру керек. Бұл үшін жанар-жағармай материалдардың әp6ip маркасына карточка ашылады, оған отынның қалдықтары мен қозғалысы (саны құны) туралы деректер еңгізіледі.
Бухгалтерлік есепте жанар-жағар материалдардың шығысының нормативтік деңгейін маршрут (жол) парағының негізінде есептейді. Ол үшін спидометр көрсеткіштері бойынша бip жұмыс күнінде жүрген (жүріп өткен) жолын анықтайды. Күнделікті жүріп өткен жолын барлық жұмыс күндеріндегі күнделікті жүрген жолын, яғни маршрут парағында көpiнic тапқан көрсеткіштерін қосып, есептік кезең бойында жүріп өткен жолын анықтайды. Содан соң бүкіл жүрген жолына қажет майдың мөлшерін есептейді Майдың шығысы сызықтық норма шығысына сәйкес етіп есептелінеді. Аталған норма автомобильдің маркісіне және басқа да факторларына тәуелді болып келеді. Ол үшін сызықтық норманың үш түрі пайдаланады:
-базалық норма, 100 километр журген жолына есептелген нормасы;
-транспорттық жұмысының 100 ткм есептелген нормасы;
-жүкпен жүрген жолына есептелген нормасы.
Бірақ базалык нормаларына біршама түзетулер еңгізілуі мүмкін, өйткені олар әртүрлі факторлардың себеп салдарынан: не көбеюі, не азаюы мүмкін. Норма көбеюі мүмкін, егер де:
-автомобиль теңіз деңгейінен жоғары, яғни таулы жерлерде жұмыс icтece;
-қалаларда жұмыс істесе, оның халқы миллионнан артық, болса, онда норма 10 %-ке дейін өседі;
-жүкті арту және түсірумен байланысты технологиялық тоқтаулар қажет ететін болса, онда норма 10 %-ке өседі
-жүкті арту және түсіруіне байланысты технологиялық тоқтаулар қажет ететін болса, онда олардың нормасы 30 % дейін көтерілуі мүмкін асып кететін болса, онда олардың нормасы 35% дейін көтерілуі мүмкін.
Норма азаюы мүмкін, егер де:
-жүретін жолдың, категориясы жоғары болса, онда 15% дейін;
-автобустар пайдалану кезінде тапсырыс бойынша, яғни тұрақты маршрутта жұмыс істемесе, онда оның нормасы 10% дейін азаяды.
Егер де осы аталғандардың басым бөлігі қабат келсе, онда сызықтық, нормасы бойынша есептен шығарылады.
Есептен жанар-жағармай материалдарды шығарған кезде белгіленген норма шегінде шығарылады.
Қалған барлық жағдайда жанар-жағармай материадардың артық жұмсалуына рұқсат етілмейді. Егер де ондай артық жұмсалу фактісі автомобильдің техникалық жағдайымен байланысты болса, онда оны жөңдеу және техникалық қызмет көрсету шаралары ұйымдастырылады. Ал егер де жүргізушінің кінәсінен болса, онда артық жұмсалған жанар-жағармай материалдары, олардың жалақысынан ұсталады, бipaқ жалақыдан ұсталатын ұсталымдардың деңгейі 20 % аспауы керек.
Жанар-жағармай материалдары артық жұмсалған бөлігін бухгалтерлік есепте келесі жазулармен рәсімдейді:
-егер де артық жұмсау техникалық жағдаймен байланысты болса 7210-шоты дебетке келіп, 1312-шоты кредиттеледі де, ал 3130 шотының дебетінде және 1420 шотының. кредитіндегі сомасы қызыл жазумен жазылады, ал 7210 щотының дебетіндегі және 1420 шотындағы сомасы кәсіпорынның шығысына шығарылады;
-егер де жанар-жағармай материалдардың артық жұмсалуына жүргізуші кінәлі болса, онда 1250 шотының, дебетіндегі және 1312 шотының кредитіндегі, сондай-ақ 1250 шотының дебетіндегі және 3130 шотының кредитіндегі сомалар есептелініп, 3430 шоттың дебетіне және 1250 шоттың кредитіне есептен шығарылады.
Тауарлық-материалдық құндылықтарды түгендеу -- меншіктің сақталуын, құндылықтардың сапалы күйін, олардың қоймалық және бухгалтерлік есепке алынуын қамтамассыз ететін бақылаудың бір тәсілі. Оны меншік нысанына, қызмет түріне және жұмыстың режимділігіне қарамастан барлық ұйымдар мен кәсіпорындарда жүргізіледі. Түгендеу комиссиясы тауарлы-материалдық құндылықтардың түгендеу тізімін жасайды. Түгендеу тізімі тауарлыматериалдық құндылықтардың (шикізаттың, материалдардың, дайын өнімдердің және басқалардың) нақты қолда барын көрсету үшін қолданылады.Түгендеу тізімін комиссия материалдық құндылықтарды әрбір тұрған орны мен материалдық жағынан жауапты тұлғалары бойынша жүргізіледі.Түгендеу басталғаннан бұрын әрбір материалдық жағынан жауапты адамнан қолхат алынады, ол үлгінің бас жақ бөлігінде көрсетілген. Тауарлыматериалдық құндылықтар түгендеу тізіміне әрбір жеке атау бойынша номенклатуралық нөмірі, түрі, тобы, артикулы, сорты және саны көрсетіледі.Түгелдеу кезінде анықталған жарамсыз немесе бүлінген материалдар мен дайын өнімдерге тиісті актлер жасалады.Нысанның соңғы бетінде комиссия төрағасының құндылықтарды түгелдеу кезінде қозғалысқа түскен жағдайда құжаттардың соңғы нөмірлерін жазу үшін екі бос жол қалдырылады.
Егер кем шыққан материалдар түгелдеу барысында табылса, онда оны тізімге еңгізеді.
Белгіленген тәртіппен рәсімделгеннен кейін түгелдеу тізімін салыстыру тізімімен салыстыру үшін бухгалтерияға беріледі.
Тауарлы-материалдық құндылықтарды түгелдеу, әдетте, белгілі бір қоймада, үй-жайында тұрса ғана жүргізіледі. Түгелдеу кезінде тауарлыматериалдық құндылықтардың бір түрінен екінші түріне ретсіз ауысуға жол берілмейді.Тауарлы-материалдық құндылықтар бір материалдык жауапты адамда әртүрлі оқшауланған үй-жайда сақталған кезде түгендеуді сақтау орны бойынша жүйелі түрде жүргізіледі.Құндылықтар есептеліп болған соң, үйжайға кіруге пломба қойылып, комиссия жұмыс істеу үшін келесі үй-жайға ауысады.
Түгелдеу жұмыс комиссиясының төрағасы немесе оның тапсырмасы бойынша комиссия мүшелері қойма меңгерушінің (қоймашының) және басқа да материалдық жауапты адамдардың көзінше тауарлы-материалдық құндылықтардың нақты бар-жоғын оларды міндетті түрде қайта есептеу, қайта өлшеу арқылы тексереді. Тізімдерге материалдық жауапты адамдардың сөзінен немесе олардың нақты бар-жоғын тексерместен есепке алу деректері бойынша деректер еңгізуге жол берілмейді.
Түгелдеу кезінде түскен тауарлы-материалдық құндылықтарды материалдық жауапты адамдар түгендеу комиссиясы мүшелерінің көзінше қабылдап алады және түгендеу аяталғаннан кейін түскенін тізімге еңгізіп,кіріске алады.
Бұл материалдық құндылықтар Түгелдеу кезінде келіп түскен тауарлыматериалдық құндылықтар деген атауы бар жеке тізімге жазылады. Тізімде: олар қашан, кімнен түскені,кіріс құжаттарының күні мен нөмірі, атауы,сань, бағасы мен сомасы көрсетіледі.
Түгелдеу ұзақ уақыт бойы жүргізілген кезде, ерекше жағдайларда және кәсіпорын басшысы мен бухгалтердің жазбаша рұқсатымен ғана түгендеу процесінде тауарлы-материалдық құндылықтарды материалды жауапты тұлға түгендеу комиссиясының мүшелерінің көзінше босата алады.бұл құндылықтар Түгелдеу кезінде босатылған тауарлы-материалдық құндылықтар деген атпен жеке түгелдеу тізіміне енгізіледі. Түгелдеу тізімі түгелдеу кезінде түскен тауарлы-материалдық құндылықтарға арналған құжаттарға ұқсас рәсімделеді.Шығыс құжаттарында түгелдеу комиссиясы төрағасының қолы қойылып,белгі соғылады.
Басқа кәсіпорындарға тиесілі,бірақ жауапты сақталуда тұрған тауарлыматериалдық құндылықтарды да өз меншігіндегі тауарлы-материалдық құндылықтар сияқты түгендеуден өткізеді. Жауапты сақтауға қабылданған (өткізілген тауарлы-материалдық құндылықтарға арнап түгендеу тізімдемесін құрастырады да, бұндай құндылықтардың жауапты сақталуына алынғандығын растайтын тиісті құжаттарға сілтеме жасалынады. Жолда келе жатқан, тиелген,сатыпалушылар мерзімінде ақы төлемеген, басқа кәсіпорындардың қоймаларында жатқан тауарлы-материалдық құндылықтарды түгелдеу тиісті шоттардағы сомалардың негізділігін егжей-тегжейлі тексеру арқылы жүргізіледі. Бұл шоттарда тауарлы-материалдық құндылықтардың (жолдағы, тиелген тауарлар және басқаларының), тиісті түрде рәсімделген құжаттармен расталған қалдықтары болуы мүмкін; жолда келе жатқандары тиісті шоттармен өнімді берушілердің төлем тапсырмаларымен немесе оларды алмастыратын кежаттармен; тиелгендері-сатып алушыларға ұсынылған шотфактурасымен, ақы төлеу мерзімі өткізілгендерді- банк мекемесінің міндетті растауымен; басқа ұйымдардың қоймаларында жатқандарын түгелдеу күніне жақын күндердің аралығында қайта сақтау туралы рәсімделген қолхаттарымен; бір қалада орналасқан өнім берушілердің қоймаларында жаткандары-түгелдеу күніне қайта рәсімделген сақтау қолхаттарымен расталады. Р
Сатып алушылар мен тапсырыс берушілер үшін тиелген тауарлар, орындалған жұмыс немесе көрсетілген қызмет үшін ұзақ уақыт бойы ақы төлеуді кешіктіргенде мұндай кешіктірудің себебі анықталады, ол түгелдеу комиссиясының хаттамасында жазылады.Келіп түскен тауарлы-материалдық құндылықтардың кіріске тіркелмеу фактілері анықталған кезде, оларды алған адамдардың түсініктемелері талап етілуге тиіс.
Жол үстіндегі тауарлы-материалдық құндылықтарды түгелдеудің нәтижелері Жол үстіндегі материалдар мен тауарларды түгендеу актісімен рәсімделеді.
Жол үстіндегі тауарлы-материалдық құндылықтарды түгелдеу актісінде әрбір жеке жөнелту бойынша мынадай деректер келтіріледі: атауы(құжатқа сәйкес), саны мен құны есепке алу деректеріне сәйкес, тиеу күні сондай-ақ осы құндылықтардың тиісті шоттарда есепке алынуына негіз болған құжаттардың тізбесі мен нөмірлері.Бұл ретте белгіленген мерзімде келмеген және есепте жолда келе жатқан материалдар мен тауар ретінде есепте тұрған жүктер бойынша оларды іздестіру үшін қандай шаралар жүргізіліп жатқандығын тексеру керек.
Тиелген және сатып алушылар мерзімінде ақы төлемеген тауарлыматериалдық құндылықтарға арналған түгелдеу тізімдерінде әрбір жеке тиеу бойынша сатып алушының аты, тауарлы-материалдық құндылықтардың атауы, тиеу күні, шот-фактурасының жазылған күні, нөмірі және шот-фактура бойынша сомасы жүргізіледі.
Басқа кәсіпорындардың қоймаларында сақталатын тауарлы-материалдық құндылықтар осы құндылықтарын сақтауға өткізілгендігін растайтын құжаттардың негізінде түгендеу тізіміне еңгізіледі. Осы құндылықтарға түгендеу тізімдерінде олардың атауы, саны, сорты,нақты құны есепке алу деректері бойынша), жүкті сақтауға қабылданған күні, сақтау орны, құжаттардың нөмірлері мен күні көрсетіледі. Жауапты сақтауында осы құндылықтар тұрған кәсіпорындардан түгендеу тізімдерінің көшірмелері алынған кезде дүгелдеу тізімдерінің көшірмелерін комиссия нақты бар құндылықтарды түгелдеу тiзiмдерi көшірмелерінің деректері бойынша) құжаттары бойынша белгіленген санымен салыстырады.

2 Элитстройцентр ЖШС-де ТМҚ есебін ұйымдастыру
2.1. Элитстройцентр ЖШС кәсіпорынының сипаттамалары

Элитстроцентр ЖШС кәсіпорыны Мемлекеттік кәсіпорындарды, ерікті бірлестіктерді акционерлік қоғамға айналдыру жөніндегі ұйымдастырушылық шаралар туралы Қазақстан Республикасы Президентінің 1996 жылғы 28 маусымдағы Жарлығына сәйкес құрылды. Кәсіпорын өз өнімінің сенімді жеткізушісі болып табылады, кәсіпорынның қызметі өндірісті үнемі дамытып отыруға және жабдықтауға, өндірістің барлық кезеңдерінде жоғары сапалы өнімді қамтамасыз етіп, жаңа технологияларды қолдануға негізделген. Кәсіпорын қолайлы еңбек жағдайларын құру, қоршаған ортаны болашақ ұрпақ үшін сақтау қағидатына негізделген. Қоғам өз қызметінде Қазақстан Республикасының Конституциясын, Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексін, Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлықтары мен өкімдерін, және басқа да нормативтік құқықтық актілерін толығымен сақтай отырып өз қызметін атқарады. Элитстройцентр ЖШС басшылығының бұйрықтарымен ұйымда шарттық қатынастар, сату және орындалған жұмыстарды орындау бөлімі ұйымдастырылды. ЖШС Элитстройцентр заңды тұлға болып табылады, өзінің бухгалтерлік балансында, есеп айырысу және банк мекемелеріндегі басқа шоттарда жазылған мүлікке, өз атауы бар дөңгелек мөрге ие. Негізгі қызмет түрі: құрылыс-монтаж жұмыстары. Компанияның қаражатын қалыптастыру көзі - орындалған жұмыстарды (металл конструкцияларын монтаждау), сондай-ақ Қазақстан Республикасының заңнамасында тыйым салынбаған қызметтің басқа түрлерін жүзеге асырудан түскен пайда болып табылады.
Қызметті жүзеге асыру үшін серіктестік қызметтің негізгі түрлерін жүзеге асыруға байланысты келісімшарттар жасасуға, компания шығаратын өнімдерінің барлық түрлеріне лицензия алуға құқылы; кез-келген банкте есеп айырысу және басқа есепшоттарды ашуға, салықтар мен басқа да міндетті төлемдерден кейін компанияның қарамағында қалған пайдаға билік етуге құқылы. Серіктестік: оған берілген мүлікті мақсатты түрде пайдалануға, белгіленген тәртіпке сәйкес бухгалтерлік есеп жүргізуге және қаржылық есептілікті уақытында ұсынуға, Қазақстан Республикасының заңнамасында айқындалған салықтар мен басқа да міндетті төлемдерді төлеуге, Элитстройцентр ЖШС жұмыскерлерін әлеуметтік, медициналық және басқа медициналық сақтандыру түрлерін жүзеге асыруға міндетті. Кәсіпорында әр бөлімше кәсіпорын болуы мүмкін болатындай етіп, тек өзіне арналған функциямен айналысады. Кәсіпорынның экономикалық активтерінің есебін жүргізетін есеп бөлімі маңызды элемент болып табылады. Есеп бөлімі дербес құрылымдық бөлімше болып табылады. Кәсіпорынның басты мақсаты - пайда табу. Бухгалтерлік есепті бас есепші басқаратын бухгалтерия жүргізеді. Бухгалтерлік есептің функциясы - оны жақсарту үшін қандай салаларда жұмыс істеу керек екенін көрсететін кәсіпорынның қаржылық жағдайын есепке алу және талдау болып табылады. Өз жұмысын жеңілдету үшін Элитстройцентр ЖШС бухгалтерия бөлімі 1С: Бухгалтерия бағдарламасын қолдана отырып, автоматтандырылған есеп жүргізеді. Бухгалтерия кәсіпорынның салықтары мен ақшалай міндеттемелерінің нақты және уақтылы төленуін бақылауға, аудиторлық органдарға есеп беру үшін кәсіпорын жұмысының нақты құжаттық есебін жүргізуге міндетті.
Ұйымда қаржылық есеп берудің келесідей түрлері уақытында ұсынылады;
- тоқсан сайынғы есеп беру (есепті айдан кейінгі айдың 20-күніне дейін);
- жылдық есеп беру (есепті жылдан кейінгі 30 наурызға дейін).
Материалдық жауапкершілік жүйесі бухгалтерия қызметкерлерімен жасалған еңбек шартының ажырамас бөлігі болып табылатын материалдық жауапкершілік келісімшарттарымен реттеледі. Кәсіпорынның сипаттамасы көрсеткіштер жүйесін талдауға негізделген. Деректер Элитстройцентр ЖШС-нің 2017-2019 жылдарға арналған № 2 Пайдалар мен шығындар туралы есеп формасынан алынды. 2017-2019 жж. мынадай қорытындылар жасауға болады: өнімді, жұмысты, қызметті сатудан түсетін түсім 2019 жылы 2017 жылмен салыстырғанда 22,599 мыңға тг. өсті (немесе 20,4%) құрады, 2018 жылмен салыстырғанда 11% өсті. 2017 жылы сатылған өнімнің өзіндік құны 2017 және 2018 жылдармен салыстырғанда орташа есеппен 11% өсті. Өндірістік шығындардың өсуінің негізгі себебі шикізат пен материалдар үшін инфляцияға байланысты бағаның өсуі болып табылады. Жалпы пайда 2019 жылы 2017 жылмен салыстырғанда 11000 мың теңгеден астамға өсті. (88%), ал 2018 жылмен салыстырғанда өсім тек 10% құрады. 2015 және 2016 жылдармен салыстырғанда 2019 жылы Элитстройцентр ЖШС-нің сату және әкімшілік шығындары өсті. Бірақ коммерциялық шығындар да едәуір өсті: 2017 жылмен салыстырғанда олар 2,4 есе өсті, ал 2018 жылмен салыстырғанда 32% ғана. Бұл көрсеткіштің өзгеруіне сұраныстың артуы, өндіріс көлемінің ұлғаюы, демек, тасымалдау, орау, жарнама шығындарының жоғарылауы жатады. Әкімшілік шығыстарға келетін болсақ, олар 2017-2018 жылдар аралығында орта есеппен 10% өсті. Элитстройцентр ЖШС қызметінің нәтижесінде сатудан түскен пайда бір мағыналы өзгерген жоқ. 2017 жылмен салыстырғанда ол 9% -дан астамға өсті, ал 2018 жылмен салыстырғанда, керісінше, бұл көрсеткіш шамамен 60% -ға төмендеді (2 943 мың теңге). Талданып отырған кезеңде басқа кірістердің өсуі және басқа шығыстардың төмендеуі байқалды. Бұл Элитстройцентр ЖШС үшін оң динамика, өйткені басқа шығындардың төмендеу қарқыны (50% -дан жоғары) басқа кірістердің өсу қарқынынан (10% жуық) асады.
Нәтижесінде, қарастырылып отырған барлық кезеңдерде компания пайда табады, ал оның мәні 2019 жылы 2017 жылмен салыстырғанда 14% -ға өсіп, 2018 жылмен салыстырғанда 50% -ға төмендеді. Ағымдағы табыс салығы да екіұшты өзгерді: 2019 жылы 2017 жылмен салыстырғанда 2,4 есе өсті, ал 2018 жылмен салыстырғанда 20% -ға азайды. Қарастырылып отырған кезеңдегі салық санкциялар орташа алғанда 50% -ға өсті. Компанияның таза пайдасы қарастырылып отырған кезең ішінде төмендейді. Оның үстіне құлдырау қарқыны артып келеді. Егер 2019 жылы 2017 жылмен салыстырғанда таза пайда 417 мың теңгеге азайған болса. (шамамен 30%), содан кейін 2018 жылмен салыстырғанда - 2 729 мың теңгеге. (шамамен 70%). Таза пайданың төмендеуі, әрине, ұйым қызметіндегі жағымсыз сәт. Бұл өндіріс өсімін төмендететіндіктен, іскери серіктестерді іздеуді қиындатады, кадрларды әлеуметтік және материалдық ынталандыру мәселелерін шешуге мүмкіндік бермейді және т.б.

2.2. Элитстройцентр ЖШС-де ТМҚ-ға түгендеу жүргізудің тәртібі

Элитстройцентр ЖШС-де қолданылатын бастапқы есеп құжаттарының нысандары:
а) Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігімен келісе отырып, Қазақстан Республикасының Статистика жөніндегі мемлекеттік комитетімен Қазақстан Республикасының алғашқы бухгалтерлік құжаттаманың бірыңғай нысандары бекітіледі;
б) тиісті министрліктер мен басқа атқарушы органдар - салалық нысандар;
в) Элитстройцентр ЖШС - егер олар үшін бірыңғай нысандар ұсынылмаған болса, шаруашылық операцияларын тіркеуге арналған алғашқы құжаттардың нысандары.

Сурет-2. Элитстройцентр ЖШС-де қолданылатын алғашқы есепке алу құжаттарына заңда белгіленген міндетті деректемелер
- құжат атауы;

- құжаттың жасалған күні;

- оның атынан құжат жасалған ұйымның атауы;

- кәсіпкерлік ұйымдарға қызмет көрсету;

- нақты және ақшалай мәндегі шаруашылық операциясының шарасы;

- іскерлік мәмілеге және оны рәсімдеудің дұрыстығына жауапты лауазымды адамдардың атауы;

- осы адамдардың жеке қолдары және олардың жазбалары.

Сонымен қатар, операциялар сипатына, тиісті нормативтік актілердің талаптарына және бухгалтерлік есеп бойынша әдістемелік нұсқауларға, сондай-ақ бухгалтерлік ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.