Көне Қытай философиясының негізгі өкілдері

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

№1 ЛЕКЦИЯ. Философия пәні. Оның зерттеу объектісі..
Сабақ жоспары:
1.Философияға анықтама.Философиялық білімнің ерекшеліктері.
2.Мәдениеттерді интеграциялау кызметі.
3.Мәдениеттің өзін саналы түрде тану кызметі.
Тақырып бойынша негізгі ұғымдар: философия, дін, миф, ғылым, өнер, даналық, дүниетаным, идеализм, материализм, объективті, субъективті идеализм, мәдениет, метафизика, диалектика, методология, онтология, гносеология, аксиология.
Лекция тезисі:
"Философия" терминінің этимологиясы "данышпандықты жақсы көру", "даналықты сүю" немесе "ең жоғарғы тұтас ақиқатқа ұмтылу " дегенді білдіреді. Философия объективтік археология іспеттес, адамға әлемнің мағыналы қазбалы кенін алуға көмек береді. Философия- ғылыми- теоретикалық дүниетанымның ерекше түрі. Ол өз алдына рационалдылығымен, жүйелілігімен, логикасымен ерекшеленетін дүниетанымның жоғарғы деңгейі. Өйткені екі жарым мың жылдың ішінде философияның мазмұны және мағынасы өзгеріске ұшырады, бірақта, ойлаудың ерекше түрі болып калды, өйткені бұның негізінде философияның өмірге қатынасы деген ұғым жатыр. Философия өмір сүру үлгісі мен ерекше түниетаным түрі ретінде бекітілді. Философиялық дүниетаным білімге бағытталған, рефлексифті, логикалы, нақты ұғымдар мен категорияларға сүйенеді.
Сонымен қатар, философия дүниеге деген көзқарастар жиынтығы ретінде қарастырылады. Дүниеге деген көзқарастар жиынтығы ретінде қарастырылады. Дүниеге козқарас дегеніміз не? Ол- бүкіл әлем, дүние, бізді айнала қоршаған табиғат пен қоғам туралы білімдердің жиынтығы, білімдердің жүйесі. Әуелі дүние, өмір, табиғат пен қогам туралы бірдеңе білмесек, қандай көзқарасымыз болуы мүмкін және біз қалай пәлсәпалық ой құра алуымыз мүмкін?Адамдардың өзіндік санасы сонау ерте заманнан, яғни олардың табиғаттан бөлініп шығып, индивидтің қоғамға өзі- өзі қарсы қоюы кезеңінен бастап екіге бөлінді: бірі- күнделікті күйбең тіршіліктің санасы, екіншісі-ой, арман, идея, мақсаттар санасы. Дүниетанымның үш тарихи типі бар: миф, дін, философия. Алғашқы қауымдық қоғамда ең алдымен мифологиялық көзқарас қалыптасты. Онда табиғат, оның күші адамша әрекет жасайды, адамның барлық мінез- құлқы, оның жақсы- жаман жақтары да табиғатқа берілген. Ендеше, бұл біртұтас рудың дүниені тануға бағытталған көзқарас.
Келесі козқарастың түрі дүниені діни тұрғыда танып білу, яғни әлемді, табиғатты, қоршаған ортаны, қоғамды танып білу үшін адам құдайға, дүниеден тыс күштерге табыну немесе соларға сыйыну емес, бұл кұдіреті күшті, барлық әлемді жаратқан бір құдайға сену, сол арқылы әлемді танып білу.
Философия-адамзат дамуының қайнарынан бастау алатын ғылым. Ол біздің заманға дейінгі мыңжылдықтың басында дуниеге келді. Сол кезден бастап ол үнемі даму үстінде. Адам баласының ой-үрдісі кеңейген сайын философияда тереңдей түседі. Философияны дінге жақын, өйткені ол догмаға сүйенеді дейтіндер- ғалымдар бар. Бірақ ол дін емес. Философия нақты фактілерге жүгінеді. Сондықтан, философия басқа ғылымдар сияақты көбінесе объективтік заңдылықтарға сүйенеді. Бірақ оның ғылым екенін мойындамайтындар бар. Әрине, философия- оз алдына ғылым. Ол ең алдымен, дүниетанымдық, теориялық, методологиялық ғылым.Философия бүкіл әлемді, оның басты салалары:табиғат, қоғам, адам санасын тұтас құбылыс ретінде алып, оның жалпы заңдылықтарын ашады, объективтік шындық жөніндегі белгілі қағидалар қалыптастырады. Сол мақсатқа жетуде ол басқа ғылымдар сияақты дүниетанымдық, методологиялық ғылым ретінде өмір сүреді. Философия ғылым болғандықтан оның өзіндік заңдылықтары мен категориялары бар. Философия бұдан 2500 жыл бұрын грек жерінде дүниеге келді, бұл б. з. д 5 ғасыр шамасы. Оларды философтар деп атады. Бұл гректердің ертедегі екі сөзінен құрылған ұғым:philio-сүйемін, sophia-даналық, "философия"-даналықты сүю-деп түсіндірілді. Философия сонымен бірге дүниетаным өмірлік позиция, іс-әрекет. Философтарды ойландырған мәселелер: дүние қалай қалыптасқан? Рухани материалдықтар қалай қалыптасқан? Шындық, ақиқат деген не? Адам өмірінің мәні не? Дүние мәңгі ме?- деген сұраулар. Философия барлық ғылымдардан бұрын дүниеге келгендіктен, оны ғылымдардың ғылымы деп санады. Сонымен қатар философияны дүниеге козқарас туралы ілім дейміз. Дүниеге көзқарас-дүниені түсіндірудің, бағалаудың принциптері мен әрекеттері. Дүниеге көзқарас сезімнен, танымнан, нанымнан турады. Философия жалпы азаматтық рухани өндірістік қызметтің саналы нәтижелері.Ол ғасырдан ғасырға бір халықтан бір халық үйреніп, біліп, ойлау арқылы ойдан өрнек құрап, рухани дами береді. Философияда екі түрлі әдіс қолданады: диалектикалық әдіс-ол дүние ұдайы қозғалыста, өзгерісте, дамуда деп түсінеді; метофизикалық әдіс-ол дүниені өзгермейтін, қозғалмайтын, дамымайтын құбылыс деп түсіндіреді. Бірақ, бұл әдіс адамның ой тәжірибесінің көрінісі.
Философия- бүкіл азаматтың даналық ой- пікірі, толғамы, дүниетанымы, көзқарасы. Сонымен философия дегеніміз материя мен сана, таным мен болымыс, адам мен қоғам жайлы адамзат ой - санасының дамуы барысында жинақталған, жүйеленген ғылыми ой- пікірдің жиынтығы. Философия дүниетанымның ғылыми- теориялық түрі болғандықтан оның өзінің даму жолдары бар:
Космоцентристік түсінік-қоршаған әлемді, табиғат құбылыстарын космостың құдретті күші, шексіздігі арқылы түсіндіретін философияалық дүниетаным.
Теоцентрим-барлық тіршілікті табиғаттан тыс күші бар-құдай тылсымымен түсіндіретін философиялық дүниетаным.
Антроцентрим- орталық проблемасы адам, оның танымдық қабілеттері мен жаратушылық қасиеттері туралы ілім.
Философия дүниетанымның жоғары сатысы ретінде өзінің құрамына барлық дүниетанымның мәселелерин кіргізеді. Философиялық білімнің ерекшелігі жанжақтылығында, барлық мәселелерді теориялық тұрғыда түсіндірілуі, өз кезеңіндегі объективтік білім мен құндылықтардың, өнегеліктің жиынтығы. Философия ғылым ретінде өзінің зерттеу әдістерімен де ерекшеленеді: диалектика заттардың ішкі қарама - қайшылығын қарастырады, метафизика диалектикаға қарама-қарсы әдіс, электика, софистика, германевтика, матеариалистік әдіс орталык проблемасы материяны барлық заттардың бастамасы ретінде қарастыру, идеалистік әдіс алғашқы бастама ретінде идеяны қолдау. Философияның негізгі мәселелері мен атқаратын қызметтері қоғам мен өмір сүретін ортасына байланысты қалыптасып, дамып отырады.
Философияның аткаратын қызметтері: дүниетанымдық қызмет-әлемнің біртұтас бейнесін қалыптастырады, методологиялық қызмет- қоршаған ортаны танып білу қызметін атқарады, сыншылдық қызмет, аксиологиялық қызмет-дүниенің құндылықтарын бағалау, әлеуметтік, тәрбиелік және болжамдық қызметтер атқарады. Философия тарихы, негізінен алғанда, адам баласының ғана емес, бүкіл адамзат баласының өзіндік санасы. Философия тарихы адамдардың алдыңғы қатарлы біртұтас көзқарасын қалыптастырады. Себебі, философия тарихы- адамдардың дүниеге деген қатынасының қалыптасу және даму тарихы, теориялық ойлауды қалыптастыру мектебі.
Жалпы, философияның негізгі сұрақтары адам төңірегінде қалыптасады. Сондықтан да көптеген философтар, "философия адамның өмірде дұрыс жол таңдай білуіне көмектесуі керек", -деген.
Қорытынды
Әр мәдениет материлдылық пен руханилықтың бірлігі мен жинтығы. Ал философия мәдениет дамуының рухани нышаны.
Қорыта айтқанда, философия-бүкіл адамзаттың даналық ой- пікірі, талғамы, дүниетанымы, козқарасы.
Философия адам баласының ғана емес бүкіл адамзат тарихының өзіндік санасы екенін ұмытпауымыз керек.
Қолданылған әдебиеттер тізімі:
Абишев Қ. Философия. Алматы.,1998.
Бейсенов Қ. Философия тарихы. Алматы.,1992.
Спиркин А.Г. Философия: Учебник. - М.:Гардарика, 1998.
Шаповалов В.Ф. Основы философии. От классики к современности.-М.,2001.
Ясперс К. Смысл и назначение истории. М., 1998.

№2 ЛЕКЦИЯ. Көне Шығыс философиясы (Үндістан, Қытай).
Сабақ жоспары:
1. Ежелгі Үнді философиясындағы ведалық дәстүр.
2. Буддизм философиясының өнегелік мазмұны
3. Индуизмнің діни- философиялқ жүйесі.
4. Ежелгі Қытай философиясының негізгі ерекшелігі.
5. Ежелгі Қытай философиясындағы әлеуметтік-этикалық көзқарас, онын негізгі мектептері.
Тақырып бойынша негізгі ұғымдар:Веда, араньяк, самхита, Брахман, атман, Упанишад, йога, сансара, мокша, карма, нирвана, прарита, пуруша, майя, махаяна, хинаяна.
Лекция тезисі:
Біздің дәуірімізге дейін YI ғасырда Көне Шығыс елдерінде (Үнді және Қытай ) Көне Грек елінде алғашқы философиялық дүниетанымның түрлері қалыптаса бастады.
Көне Үнді елінде пайда бола бастаған құлиеленуші мемлекеттер төрт таптық құрылымдардан қалыптасты: абыздар (брахмандар), әскер басшылары (кшатрийлер), ауқатты шаруалар (вайшшьлер), ең төменгі таптық сатыдағы құлдар (шудралар) болып. Кейн касталық құрылымның негізін қалыптастырғанда жоғарыдағы әлеуметтік сатыларға бөлінуді негіз етіп алады.
Үнді жеріндегі алғашқы философиялық ойдың қалыптасуы брахмандардың (абыздардың) ақылымен тығыз байланысты. Брахмандықтар діни догмаларын ведаға сүйеңе отырып жазған. Веданың мағнасы көне үнді тілінде білім. Білімге жетелеу деген мағнада аударылған. Веде төрт бөлімді санхиттен жинақтан тұрады:Ригведа (әнұрандар жинағы), Яджурведа (құрбандыққа арналған нақыл сөз), Самаведа(құрбандыққа арналған өлең), Атхарваведе (жабарыну өлеңі). Брахмандар Ведадағы сарттық тақырыптарға анықтама жазады және Араньки-"Орман кітабын" дүниеден безген дуана, тақуалға арналған хикаяны жазады. Бұлардың барлығын білімдер жиынтығы деуге де болады. Үнді әдебиетінің ескеркіші ретінде алып қарасақ, бул кітаптарда мифологиялық. Діни көзқарастармен қатар философиялық дүниетанымын да дамытқан.
Ең соңғы қорытынды бөлігі Веданың "Упанишадында", бұл нағыз философиялык бөлім.Упанишада діни философиялық мағна сипатында жазылған трактаттар жинағы. Аудармасының алғашқы мағынасы ақиқаттық шындықты тану мақсаты мен ұстазын ортаға алып дөңгелене отырып дәріс алу деген екен. Кейіннен Упанишадада Веданың тақырыптары тереңірек дамытылган:барлық дүниенің бірлігі, ғарыштық тақырыптар, құбылыстардың себеп пен салдарлық байланысын іздестіру тағы басқа да мәселелермен айналысқан. Мысалы, Түнде күн қайда барады?, Жұлдыздар күндіз қайда жок болып кетеді? т.т Басқа болімдерден Упанишаданың айырмашылығы болмыстың ішкі жағына және құбылыстарға көңіл аударады. Басты көніл аударған мәселесі адам оның танымы, әсіресе өнегелікте жетілуі, Мысалы, біз кімбіз, Қайдан келдік?, Қайда барамыз?, деген сияқты сұрақтар упанишадағы тән.
Упанишадтың басты тезисі-Брахман - бар әлемнің генетикалық, түпнегіздік бастамасы және олардың соңы. Брахман екі түрлі болады: Бірінші- қозғалмайды, нақты нақты өмір сүреді, бірақ жойылып кетуі мүмкін, ал екіншісі- жойылмайды, өлмейде, қозғалыста болады және ақиқат. Бірінші Брахман көптүрлі, болса, екіншісі - жалқы. Брахманмен бірге атман Ұғымы бірге жүреді. Атманның табиғаты- бір жағынын дене сияақты болса, екінші жағынан рух сияқты. Рухты атман - тіршіліктің негізі, ал екеуі қосылып, барлық денелердің бастамасы, негізі және соңы болады. Брахман және атман мен бірге қатар тұрған ұғымдардың бірі- мен өзін брахман мен және атманмен теңмін деп түсінгенде ана құдай мен бүкіл әлеммен тең болады. Ал Мен бір бөлек брахман, атман-бір бөлек деп түсіну білімділікке жатпайды. Егер атманды танып білсек, барлығын танып білеміз. Нағыз брахман- өмір қиыншылығынан, үмітінен, қызғаншактан арылып, тыныштық тауып, атман түсініп, білген адам. Өмірлік басты мақсаты - тірі кезінде сансардан құтылу арқылы атман-брахманмен қосылып бірігу.
Ертедегі Үнді философиясы брахманизімге оппозитциядан басталады. Үнді философиясындаболмыс туралы илим Рита заңана- космостық эволютсцик жарамайм, циклдікке, тәртіп пен өзара қарам қатынасқа сүйенеди. Танымның басты мақсаты адамның сана сезімінде болып жаткан процестерді зерттеу. Сананың үш түрін бөліп қарастырады: прарити- материалды сана, пуруша - таза сана( әлемнің энергетикалық бастамасы ), майя -түс көру санасы, мираж. Брахманизм мифологиялық көзқарасқа козделген. Ведалар негізінде қалыптасқан философиялық ілімдер сол ведалардың беделін мойындау- мойындамауына байланысты әр түрлі бағыттарға бөлінеді:жайниз, уддизм, даршандар, арвактар, локаяттар, санкхья, т.б.
Жайнизм- этикалық білім , негізгі философиялық көзқарастары Сиддханта деп аталатын кітаптар жинағында берілген. Жайнизмнің басты идеасы- қасиретпен түсінген өмірден азат болуы. Оның негізі- адам жанын тән қыспағынан босату. Жайнизмнің мақсаты жанды денеден ажырату, оған еркіндік беру. Бұл аскетизмге, өмірден безуге әкеледі. Жайнизимнің басты мақсаты - қасірет пен тінген өмірденазат болу. Жайналықтар әлемді тіршілігі бар және тіршілігі жоқ деп екіге бөлді. Тршілігі жоқ әлем атомдардан тұратын материяалданқұралады. Тіршілігі бар әлемнің жаны да бар. Жайнизмнің ілімінше, жанның бұрынғы өмірде жасаған келеңсіз істерінің салдарын осы өмірде сансардан құтылу арқылы жеңіуге болады. Сансардан азат болу үшін үш қазынаны сақтау керек. Оар: дұрыс қылық, дұрыс білім, шынайы сезім. Дұрыс сенім тирханкарлар деп аталатын 24 әулиенің іс- әрекетіне сену болса, дұрыс қылық- тазалықты, шындықты, сабырлықты сақтау, ал дұрыс білім жанның сезім мүшелері мен ақыл ойға сүйенбей алған ілімі. Жайнизим кейінірек келе дигамбар және шветамбар деген сектаға бөлініп кетті. Үндістанда қазіргі кездің өзінде Жайнизм догмаларына көптеген адамда сенеді.
Буддизм- б.з.д. - VI - VII. ғ. діни ілім ретінде дүниеге келді. Ол брахманизмге қарсы әділдік көксеген ағым. Оның негізін салған Сиддхартха Гаутама Будда. Буддизм ілімі бойынша, өмір - қасірет қасіреттен құтылудың бірден- бір жолы - сансарадан толық азат болу. Адам ол үшін төрт түрлі ақикатты білуі қажет:
Өмір азапқа толы.
Ол азаптардың себебі бар.
Азаптарды тоқтатудың мүмкіндіктері бар.
Азаптың құтылудың жолы бар. Адам өмірі оның сезімдік рахат, ляззатқа ұмтылуы азаппен қабаттас болады.
Азаптан құтылу о дүниеде емес, осы дүниеде болады. Ол үшін адам нәпсінін тарту керек. Оны нирвана дейді.
Нирвана - ең жоғғы ляззат, адамның тірі кезінде жанды сансардан толық азат етуі. Сондықтан да Будда өз философиясында бес бағдарлық ілім, қағидалар береді:
Өлтірме
Ұрлама
Даналы бол
Өтірік айтпа
Мастандыратын заттарды пайдаланба.
Үнді философиясында материялистік ағым болды, ол чарвака- локаята ағымы. Үнді философиясында бұдан да баска көптеген ағымдар болды, олар: веданта, санкхья, йога, ньяя, вайшешика, миманса.
Үнді философиясының басты мақсаты адамдардың рухани омірін жетілдіру, адамды табиғат пен гормонияда болуға, бостандыққа жетуге шақырады.
Б.д.д. III ғасырда Буддизм индияның ресми идеологиясы болды. Кейінірек келе ол дінге айналып , екі ағымға бөлініп кетті: хинаяна- кіші шеңбер деп аталатын ағым бастапқы буддизмге жақын болды, ал махаяна - үлкен шеңбер деп аталатын ағым бодхисттваны пір тұтты. Бодхисаттва -толық білімге жетуге талпынып жүрген адам.
Буддизмге сүйенушілер үндістанның өзінен гөрі одан тыс мемлекеттерде көп кездеседі. Ал Үндістанның озінде буддизмнің орнын брахманизм басып, буддизмдегі Будда Вишну құдайдың бір көрінісі болып қалды.
Локаята - Чарвака. (Локка- аймақ, ел, кеңістік, әлем, әжер, өмір. Ал көптік түрде- адамдар, халық адамзат деген мағынаны береді.) Локаяттар веда ілімін жоққа шығарады. Олардың пікірінше, әлемдегі барлық денелер, заттар махабхут деп аталатын ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.