Ойын терапиясы әрекеті

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
М.ӘУЕЗОВ АТЫНДАҒЫ ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН УНИВЕРСИТЕТІ

ФАКУЛЬТЕТ ТАРИХ ЖӘНЕ ПЕДАГОГИКА
КАФЕДРА ПСИХОЛОГИЯ ЖӘНЕ АРНАЙЫ ПЕДАГОГИКА

СӨЖ

Тақырыбы: Ойын терапиясы

Орындаған: Бектасова Балнұр Мұратқызы
ТП-18-2к1
Қабылдаған: Абдукаримова Улжан Ануаровна

ЖОСПАРЫ:
І. Кіріспе
Ойын терапиясы.
ІІ. Негізгі бөлім
:: Ойын теропиясының негізгі түрлері мен формалары.
:: Психоанализдегі ойын теропиясы
:: Ойын терапиясының жіктелуі
:: Клиентке бағытталған ойын терапиясы
:: Ойын терапиясы үдерісінің сатылары
:: Ойын терапиясы әрекеті.
:: ОЙЫН БӨЛМЕСІ МЕН ОНЫҢ ЖАБДЫҚТАЛУЫ
ІІІ. Пайдаланылған әдебиеттер

І. Кіріспе

Ойын терапиясы.
Ойын терапиясы- ойынды қолдану арқылы балалар мен ересектерге психотерапиялық әсер етудің әдісі. Әр түрлі әдістердің түп негізінде, бұл түсінік бойынша сипаттауда, ойынның жеке тұлға дамуына ерекше әсер ететінін байқауымызға болады. Қазіргі ересектердің психокоррекциясында ойын топтық психотерапия мен әлеуметтік-психологиялық тренингта жаттығу, вербальді емес ақпараттық тапсырмасы, әр түрлі жағдаятты орындау және т.б. іс-әрекет ретінде қолданылады. Ойын қатысушылар арасында жақын қарым-қатынас орнатып, қысымды, қорқыныш пен уайымды басқалардың алдында жояды, өзіндік бағаны жоғарлатып, қарым-қатынастың әртүрлі жағдайында өзін тексеруге мүмкіндік береді, салдарынан әлеуметтік маңызды қорқынышты жояды.
Ойынға тән ерекшелік- оның екіжақтылығы, драмматикалық өнерге тән, оның элементтері кез-келген ұжымдық ойында сақталады:
1. Ойыншы шынайы іс-әрекеттерді орындайды, көп жағдайда тың және нақтылы шешімдерді жүзеге асуына іс-әрекетті қажет етеді.
2. Бұл іс-әрекеттің кейбір жағдайы шартты сипаттамаға ие, бұл өз тұрғысында шынайы және әртүрлі жағдаяттарға деген жауапкершіліктен босатады.
Оның екіжақтылығын дамушылық әсері сипаттайды. Балалардың ойын жаттығуларында психокоррекциялық әсерге балалар мен ересектер арасындағы эмоционалдық байланысты оңтайлы орнату барысында жетеді. Ойын басыңқы жағымсыз эмоцияларды, қорқынышты, өзіне деген сенімсіздікті жойып, қарым-қатынасқа түсу мүмкіндігін ашып, баланың заттармен іс-әрекет орындай алуға мүмкін диапазонын кеңейтеді.
Ойынды ашу белгілері- объектінің іс-әрекет барысында тез ауыспалы жағдаяттардан кейін, тез жаңа іс-әрекеттерге бейімделуі.
Балалардың ойын құрлымы ойыншылардың өзіне алған рольдермен құралған: ойындық іс-әрекеттер жүзеге асыру мүмкіндігі ретінде; заттарды ойындық түрде қолданылуы- шынайы заттарды ойыншық (шартты) түрде; ойыншылар арасындағы шынайы қарым-қатынас.
Әр түрлі аспектілерді біріктіріп, ойынның негізгі өлшем бірлігі-роль.
Ойынның сюжеті ретінде шынайлықты орындау шегі ұсынылады. Ойынның құрлымы орындалатын ересектердің іс-әрекетін балалардың орындалуымен ең маңызды жағдай ретінде көрінеді. Ойында баланың әлеуметтенуі мен жамана мінез-құлқының қалыптасуы басталады.
Ойын терапиясы ересектер мен балалар арасындағы ең соңғысының ережелері арқылы іс-әрекеттер мен оның сезімдерін есейген адамның ойымен теңестіре отырып қабылдау. Қазіргі кезде ойын терапиясының қолданылатын аясы кеңеюде. Ұзақ және қысқа ойын терапиясын өткізуден тәжірибелік бар, сонымен қатаршағын шағын ойын топтарында тәрбиелілік-оқытушылық мекемелерде.
Ойын терапиясын өткізуге жалпы көрсеткіштер: әлеуметтік инфантилизм, тұйықтылық, қарым-қатынасқа түспеуі, фобиялық реакциялар, тым тіл алғыштық пен тым көнгіштік, мінез-құлықтың бұзылуы мен жағымсыз әеттер, ұлдардың адекватты емес полорольдік сәйкестігі.

ІІ. Негізгі бөлім

:: Ойын теропиясының негізгі түрлері мен формалары.
1. Теориялық тұрғыдан төмендегідей түрлерге бөлуге болады:
психоанализдегі ойын теропиясы;
· тұтынушыға негізделген ойын теропиясы;
· жауап қайтару ойын теропиясы;
· қарым қатынас құру ойын теропиясы;
· арнайы ойын теорпиясы
· отандық психологиялық тәжірибедегі ойын теропиясы
2. Ойындағы ересек адамдның функциясына қарай:
· директивті емес ойын теропиясы
· директивті ойын теропиясы

3. Іс әрекетті ұйымдастыру формасына қарай
· жеке ойын теропиясы;
· топтық ойын теропиясы;
4. Ойын теропиясында қолданылатын материал құрылымына қарай
· құрылымдық емес материал қолданылған ойын теропиясы
· құрылымдық материал қолданылған ойын теропиясы.

:: Психоанализдегі ойын теропиясы
Түзету тәжірибесінде ойынды қолдану психоанализдің теориялық дәстүрімен тарихи байланысты.Ойын теропиясының негізі б.з 20 жылдары М. Кляйн (1922), А. Фрейд (1921), Г Гуг-Гельмут (1926) шығармаларында қаланған.
Психоанализде ойынды қолдану белгілі мөлшерде мәжбүрленген іс болды.Мелани Кляйн талдау арқылы баланың психикалық дамуының бұзылуын жойып ,кем дегенде оған жағымды әсер етуге болады деп есептеді. Сондай-ақ талдау сау баланың дамуына да пайдасын тигізуі ықтимал,ал уақыт оте келе,тәрбиелеу барысындағы қажетті толықтыру болады.
Алайда бала жасының ерекшелігіне байланысты, психоанализдің тәсілдерін балалармен жумыс жасауға тура ауыстыру cәтсіздікке әкеп соқтырды.Баламен жұмыс істеу кезіндегі аналитикалық тәсілдерді қолданудағы басты қиыншылық - психоанализдегі ең негізгі болып табылатын,еркін байланыс тәсілінің қолданылмайтындығы.
Бұл мәселені шешудің балама жолдарын іздестіру барысында М.Кляйн мен Г.Гуг-Гельмут еркін байланыс тәсілінің орнына бала ойынын қолдануға болатындығын ойлап тапты
Ойынды осылай қолдану оның еки сипаттамасына байланысты:
1. М.Кляйнның пайымдауынша,баланың ойыны символикалық іс әрекет болып табылады.Оның барысында қоғамдық бақылау кезінде басымға ұшыраған бйсаналық серпін мен құштарлық еркін көрініс табады. Баланың өзіне алатын рөлдері мен ойыншықтарды қолданып ойнайтын іс ірекеттерде белгілі бір символикалық мағына бар.
2. Ойын,балаынң қарсы тұрған қоршаған орта мәжбүрлеуі мен қысымынан еркін сезінетін жалғыз іс-әрекет түрі. Ал бұл деген, бала мен әлемнің шынайы қарым-қатынасында қабылданбайтын және түсінілмейтін бейсаналық ықылас, сезімдер мен алаңдаушылықтарын білдіруге жол ашылады.
М,Кляйн,баланың кез келген ойыны, белгілі бір символикалық мағына береді және жанжал мен оның басылып қалған құлшынысын көрсетеді деп есептеген. Бұл символикалық мағынаны терапевт түсініп баланың санасына жеткізуі керек.
1919 жылы М.Кляйн ,ойын техникасын 6 жасқа дейінгі балармен жұмыс жасау кезіндегі талдау тәсілі ретінде пайдалана бастады. Оның ойынша,балалар ойыны және соған негізделген ойын теропиясы баланың санасына енуге мумкіндік береді. "Ойын теропиясы" терминын Мелани Кляйн ұсынған болатын.
Алғашқыларлардың бірі болып ойын теропиясын Анна Фрейд, Екінші дүниежүзілік соғыс кезіндегі Лондондонның бомбылауын бастан өткізген балармен жұмыс кезінде, қолдана бастады. Бала ойын кезінде өзінің алаңдаушылықтарына еркіндік бере алса,ол қорқыныштан айырылып,басынан өткен жағдайлалар психикалық зақымға айналмайды.
А.Фрейд "Дети и война" кітабында Лонданның бомбылауна ересектер мен балалардың кері әрекетінің айырмашылығын айқын сипаттайды: шабуылдан кейн ересектер бастарынан өткен сұмдықты қайта қайта айта береді. Дәл осы жағдайды бастан өткізген балалар,ол туралы ешқашан айтпайтын. Олардың реакциясы ойын кезінде көрініс тапты. Балалар текшеден үй құрап,оған бомбы тастайтын. Үйлер өртеніп,дабыл соғылатын. Жан жақта қаза болған ,жарақаттанған адамдарды жедел жәрдем ауруханаға әкетіп жататын. Осы тәрізді ойындар бірнеше аптаға созылды.
А.Фрейд ойынның баламен эмоционалды қарым-қатынас орнатудағы маңызды фактор екенін және баланың өз-өзін көрсетуін еркін ететін құрал болып табылатындығын анықтады.
Фрейдттен кейн балалар психоанализінде ойын ең маңызды сәт екенін,ойын теропиясы өткізілген балар озін көрсету үшін ойыншықтар ұсынғын ең алғашқы теропевттардың бірі Термина Гуг-Гульмут болды. Оның шығармалары А.Фрейд пен М.Кляйннан бұрын жарық көрсе де, ол қандай да бір нақты әдісті тұжрымдамай,ойын материалдарын тек 6 жастан үлкен балалрға қолданған.Дегенмен,ол ересектер теропиясында қолданатын тәсілдерді балармен жұмыс жасауда қолданудың қиындығына назар аудартты.

:: Ойын терапиясының жіктелуі
Түзету тәжірибесінде ойынды қолдану психоанализдің теориялық дәстүрімен тарихи байланысты.Ойын теропиясының негізі б.з 20 жылдары М. Кляйн (1922), А. Фрейд (1921), Г Гуг-Гельмут (1926) шығармаларында қаланған.
Психоанализде ойынды қолдану белгілі мөлшерде мәжбүрленген іс болды.Мелани Кляйн талдау арқылы баланың психикалық дамуының бұзылуын жойып ,кем дегенде оған жағымды әсер етуге болады деп есептеді. Сондай-ақ талдау сау баланың дамуына да пайдасын тигізуі ықтимал,ал уақыт оте келе,тәрбиелеу барысындағы қажетті толықтыру болады.
Алайда бала жасының ерекшелігіне байланысты, психоанализдің тәсілдерін балалармен жумыс жасауға тура ауыстыру cәтсіздікке әкеп соқтырды.Баламен жұмыс істеу кезіндегі аналитикалық тәсілдерді қолданудағы басты қиыншылық - психоанализдегі ең негізгі болып табылатын,еркін байланыс тәсілінің қолданылмайтындығы.
Бұл мәселені шешудің балама жолдарын іздестіру барысында М.Кляйн мен Г.Гуг-Гельмут еркін байланыс тәсілінің орнына бала ойынын қолдануға болатындығын ойлап тапты
Ойынды осылай қолдану оның еки сипаттамасына байланысты:
1. М.Кляйнның пайымдауынша,баланың ойыны символикалық іс әрекет болып табылады.Оның барысында қоғамдық бақылау кезінде басымға ұшыраған бйсаналық серпін мен құштарлық еркін көрініс табады. Баланың өзіне алатын рөлдері мен ойыншықтарды қолданып ойнайтын іс ірекеттерде белгілі бір символикалық мағына бар.
2. Ойын,балаынң қарсы тұрған қоршаған орта мәжбүрлеуі мен қысымынан еркін сезінетін жалғыз іс-әрекет түрі. Ал бұл деген, бала мен әлемнің шынайы қарым-қатынасында қабылданбайтын және түсінілмейтін бейсаналық ықылас, сезімдер мен алаңдаушылықтарын білдіруге жол ашылады.
М,Кляйн,баланың кез келген ойыны, белгілі бір символикалық мағына береді және жанжал мен оның басылып қалған құлшынысын көрсетеді деп есептеген. Бұл символикалық мағынаны терапевт түсініп баланың санасына жеткізуі керек.
1919 жылы М.Кляйн ,ойын техникасын 6 жасқа дейінгі балармен жұмыс жасау кезіндегі талдау тәсілі ретінде пайдалана бастады. Оның ойынша,балалар ойыны және соған негізделген ойын теропиясы баланың санасына енуге мумкіндік береді. "Ойын теропиясы" терминын Мелани Кляйн ұсынған болатын.

:: Клиентке бағытталған ойын терапиясы
Терапевттердің бұл бағыттағы ойларының дамуын К. Роджерс және В. Экслайнкеңінен зерттеген.
Мұндай терапияның мақсаты - баланы өзгертпеу және қайтадан жасамау, оны қандай да бір арнайы мінез - құлықтық дағдылармен оқытпау, керісінше оған өзімен - өзі болуға мүмкіндік беру. Ойындық терапевт баланы өсіруге әрекет етпейді, керісінше әрбір баланың өсіп және дамуына қолайлы жағдай жасайды. Ол толығымен баланы ойынға баулыйды, оған бала не істесе де онымен болған қызықты. Ол өзінің барлық назарын және кәсіби шеберлігін балаға бағыттайды, баланың кез - келген эмоционалды көңіл - күйін түсініп, сезінеді және оны қайталайды.
Балаға бағытталған ойындық терапия негізінде өзін - өзі дамытудың ішкі көзіне және тұлғалық өсудегі мәселелерді өз еркімен шешетін потенциалды мүмкіндіктерге ие, баланың психикалық дамуының спонтандылығы жөніндегі түсінік жатыр. Сонымен бірге тұлғалық реализациялау, өзін - өзі дамыту үдерісі бұзылуы немесе ортаның жағымсыз жағдайлары, сонымен қатар маңызды басқада, атап айтқанда бірінші кезекте ата - аналары және ересек жақын туыстарымен қарым - қатынас салдарынан шектелуі мүмкін. Қарым - қатынас, басқа адамдармен байланыс тұлғалық дамуға қажетті жағдай жасайды.
Түзетудің басты міндеті тұлғалық өсу және дамуды белсендендіру мақсатындағы бала мен ересектер арасындағы маңызды қарым - қатынасты қалпына келтіруден тұрады. Ойын баланың ересектер әлемінен тәуелсіз, еркін іс - әрекет ретінде директивті емес терапияны жақтаушылардың ойы бойынша баланың еркіндігін көрсетуге мүмкіндік беретін бірден - бір әрекет түрі. Ойын балаға көңіл - күйлік жүктемеден және фрустрациядан босауға мүмкіндік береді.

Ойындық терапияның бұл түрін жүргізуге қажетті негізгі көрсеткіштер:
· Мінез - құлықтың бұзылуына және "Мен-концепциясының" дисгормониялылығына әсер ететін - "Мен" өсудің бұзылуы;
· өзіндік тұлғалық өсудегі мүмкіндіктеріне ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.