Қайтыс болуы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 13 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Білім және Ғылым Министірлігі

АБАЙ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

РЕФЕРАТ

Топ: ФЕК-206

Орындаған: Сапарбекова Мөлдір

Рахтаева Аяжан

Тексерген: Ақжолова Әлия

Тақырыбы: Тихо Браге

2022-2023

Жоспар:

Кіріспе3 бет

Тихо Брагенің өміріне қысқаша шолу. 4 бет

1. 1. Тихо және Супернов . . 6 бет

1. 2. Ураниборг. 9 бет

Астрономия 10 бет

2. 1. Геоцентрлік жүйе12 бет

3. Қорытынды14 бет

4. Пайдаланылған әдебиеттер15 бет

Кіріспе Адамзат тарихындағы әр ғасыр өзінше түрлі-түсті және қызықты. XVI ғасыр да ерекшеліктер болды: ол ғасырда Микеланджело мен Шекспир жұмыс істеді, Магеллан экспедициясы алғаш рет бүкіл әлем бойынша саяхат жасады, ал Лютер мен Кальвин шіркеудің келбетін өзгертті. Соғыс пен дуэльдің ғасыры, өнердің гүлденуі және жаңа ғылымның басталуы болды . Бірақ тіпті жалпы жарқын фонда Коперник қайтыс болғаннан кейін үш жыл өткен соң және Галилей туылғанға дейін 18 жыл бұрын дүниеге келген астроном Тихо Брахе жұлдызы ерекше көзге түседі. Жұлдыз, айтпақшы, бұл жерде тек сөйлеу фигурасы ғана емес: Брахенің ең маңызды жетістіктерінің қатарында супернованың алғашқы ашылуы және сол кездегі ең дәл - телескоптар пайда болғанға дейін - Жұлдыздар каталогтарының құрылысы болды. Брахенің өміріндегі әрбір дерлік оқиға шытырман оқиғалы романның үзіндісіне ұқсайды және оның өзі бірнеше рет аңыз кейіпкерлері болды. Дегенмен, бұл оқиғалардың көпшілігі сенімді түрде белгілі, ал басқалары, тіпті күмән тудырарлықтай ерекше. Тихо Браге

Тихо Браге (дат. Tyge Ottesen Brahe (инф. ), лат. Tycho Brahe; 14 желтоқсан 1546, Кнудструп, Дания (қазіргі уақыттағы Швеции аймағында) - 24 қазан 1601, Прага) - даттық астроном, Қайта өрлеу кезеңінің астрологы және алхимигі. Еуропада алғашқы рет Кеплер сырын ашқан планеталар қозғалысы заңдылығы негізіндегі астрономиялық жүйелік және жоғарыннүктелік бақылауын жүргізе бастады.

Жастық шағы:

Тюге Браге латын тіліне жақын боп келген Тихо есімімен танымал, XV ғасырдың бас кезіндегі ежелгі танымал даңқты тектен шыққан. Алғшқы жылдарын бұрын Данияға жататын, кейін дат-шветдер соғысынан (1657-1658) кейін Оңтүстік Скандинавиямен бірге Швецияға өтіп, «Кнутсторп» (Knutstorps borg) деп аталып кеткен атадан қалған Кнудструп сарайында өтеді. Тихоның әкесі Отте Брахе, көптеген ата-бабалары сияқты, Дания мемлекетінің жоғары әскери және саяси қызметтерін атқарды. Тихо өзінің туылмастан бұрын шетінеп кеткен бауырымен бірге өмірге келген. Ол бауыры туралы Тихо 1572 жылы өзінің алғашқы латын тіліндегі шығармасында жазып өтеді. Отте отбасында 10 бала болған, алайда викингтердің дәстүрімен ұл балалардың бірін - Тихоны - баласы жоқ көршілес Тоструп сарайында тұратын Йерген атты ағасының қолына тәрбиеге береді. Адмирал өте бай тұрған, сол себепті ол өзінің жалғыз асыранды ұлы Тихоның жақсы білім алуына жағдай жасаған. Зерек Тихо 12 жасында Копенгагендағы университетке оқуға түсіп, сол жерде астрономияға деген қызығушылығы артады. Тихо Брахенің алғашқы өмірбаянын жазған Пьер Гассенди 1560 жылы Күннің тұтылуы астрономияға деген қызығушылығын арттырап, оның хоббиіне айналғанын тхабарлады (бірақ Брахенің өзі астрономияға балалық шағынан бастап қызыққанын айтады) . Копенгагенде оқыту сапасы өте төмен болды және "Жеті еркін өнерді" үш жыл оқығаннан кейін, Брахе Лейпцигте (1562) оқуын жалғастырды, оның мұғалімдері арасында Йоахим Камерарий болды. Тихоның өгей әке-шешесі оның заңгер болуын қалап, соған баса назар аударды, бірақ оның орнына Брахе түні бойы астрономиялық бақылаулар жасады, ол үшін ол біраз құралдарды сатып алды, тағы біршама бөлігін өзі жасады. 1565 жылғы дат-швед соғысының басталу салдарынан ол оқуын аяқтай алмады, оны адмирал Копенгагенге шақыртып алды. Ол келгеннен кейін бір ай өткен соң, теңізге көпірден атымен бірге құлаған патшаны құтқару кезінде суық тиіп, көп ұзамай 60 жастағы Тихоның өгей әкесі Йерген қайтыс болады. Йергеннің барлық мұрасы 19 жастағы Тихоға қалады.

Брахе алған тәуелсіздігін оқуды аяқтау үшін пайдалануға шешім қабылдады. 1566 жылы сәуірде ол протестанттық мәдениеттің тірегі- әйгілі Виттенберг университетіне келді. Бірақ оба эпидемиясының нәтижесінде ол шұғыл түрде Ростокқа кетуге мәжбүр болды. Онда Брахе алыс туысымен дуэль кезінде мұрнының жоғарғы бөлігінен айырылып, өмірінің соңына дейін протез киюге мәжбүр болды. Дуэльдің себебі екінші немере ағасымен екеуінің қайсысы ең жақсы математик екендігі туралы дау болған еді. Эпидемия жайлап жатқан кезде Брахе бірнеше сапарлар жасады - алдымен Отанына, содан кейін Росток арқылы-Виттенбергке, Базельге және ақырында 1569 жылы сәуірде Аугсбургке келді. Мұнда ол екі жыл өткізді және жергілікті қолөнершілерге өз сызбалары бойынша бірқатар астрономиялық аспаптарды, соның ішінде биіктігі 11 метрлік квадрант, жартылай Секстант және диаметрі бір жарым метрлік аспан глобусын жасау үшін қомақты сома төледі. Бұл глобус оның ерекше мақтанышының тақырыбы болды және Брахе өмірінің соңына дейін оны жанынан тастамады. Брахе қайтыс болғаннан кейән ол глобус 120 жылдай сақталып, 1728 жылы Копенгагендегі өрт кезінде өртеніп кетті.

Брахе сонымен бірге алхимия мен астрологияны оқыды. Брахе астрономиялық бақылаулар үшін бірден өзінің жаңа құралдарын қолданды. Осы жылдары ол көрнекті ғалымдармен хат алмасуға кірісті, олардың арасында 1569 жылы Аугсбургке барған Петр Рамус болды. Солай Брахенің ғылыми әлемдегі даңқы арта бастады. 1571 жылы Тихо Брахенің туған әкесі Оттенің ауыр сырқаты туралы хабарлама алып, Аугсбургтен кетті. Отте Брахе 1571 жылы мамырда қайтыс болды, ол өз қамалдарында Тихо мен оның інісі Йергенге тең құқық беріп кетті Көп ұзамай Брахе қамалда астрономия және алхимия сабақтарына арналған жақсы жабдықталған зертхана ұйымдастырды; Және Стен Билле ағайымен бірге ол қағаз бен әйнек шығаратын екі зауыт ашты. Осыған байланысты ол астрономиялық бақылаулардан бас тартты, бірақ супернованың жарылуы Браганы бұрынғы құмарлыққа қайтарды.

Тихо және Супернова

1572 жылы 11 қарашада Тихо Брахе химия зертханасынан үйіне оралғанда Кассиопея шоқжұлдызында бұрын болмаған ерекше жарық жұлдызды байқады. Ол бұл планета емес екенін бірден түсініп, оның координаттарын өлшей бастады. Жұлдыз аспанда тағы 17 ай жарқырайды; басында ол күндіз де көрінеді, бірақ біртіндеп оның жылтырлығы сөніп қалды. Осы сәттен бастап Тихо Брахе астрономияға қайта оралады. Қазіргі терминологияда бұл біздің Галактикадағы 500 жылдағы алғашқы супернованың өршуі болды; келесі супернова Брахе (Кеплер Суперновасы) қайтыс болғаннан кейін көп ұзамай болды.

Сол 1572 жылы Браге өзінің бай туысқандарының ызасын келтіріп, Кирстина атты қарапайым қызға үйленеді. Олардың сегіз балалары болады, бірақ оның екеуі сәби кезінде қайтыс болып кетеді.

Осы уақыттарда жарқын шамның пайда болуы Еуропаны дүр сілкіндірді, "аспан белгісінің" бірнеше түсіндірмелері пайда болды, олар- апаттар, соғыстар, эпидемиялар, әлемнің ақыры деп болжалды. Ғылыми трактаттар да пайда болды, олардың көпшілігінде бұл комета немесе атмосфералық құбылыс деген қате пікірлер бар. Брагенің достары оның тәжірибелерінің нәтижесін кітап қылып шығаруға көндірді, солай 1573 жылы "Жаңа жұлдыз туралы" (лат. De Stella Nova) Брагенің алғашқы кітабы жарық көрді. Ол кітабында Брахе бұл нысанда ешқандай параллакс табылмағанын және бұл жаңа шамның жұлдыз екенін және жерге жақын емес екендінгін, кем дегенде планеталық қашықтықта екенін дәлелдейтінін хабарлады.

Брахенің Данияның алғашқы астрономы ретіндегі беделі нығайып, Копенгаген университетінде дәріс оқуға жеке корольден шақыру алды. Брахе шақыруды қабылдап, 1574 жылдың жазында Кирстинамен бірге Копенгагенге келді. Бір жылдан кейін дәріс курсын аяқтағаннан кейін Брахе саяхат жасауға шешім қабылдады. Ол бірінші болып Германияның оңтүстігіндегі Кассельге барды, ол жақтан ақсүйек, ғылымды сүйетін 1561 жылы Еуропадағы ең үлкен обсерваторияны салған Уильям IV, Гессен-Кассель ландгравасымен достасып, белсенді түрде хат алмасып отырды. Брахе Аугсбургтегі, содан кейін Италиядағы ескі таныстарына барып, кейінірек Регенсбургте Қасиетті Рим императоры Рудольф II - нің таққа отыру рәсіміне қатысты.

Ол уақытта Браге ашық күндері көп болатын Аугсбургке немесе басқа қалаға барып, овсербатория салуды жоспарлап жүрді. Мұны білгеннен кейін ландграв Вильгельм Дания королі Фредерик II-ге былай деп хат жазады: «Қандай жағдай болмасын Тихоны басқа қалаға жіберуге болмайды, Егер ол Даниядан кетер болса, біз өзіміздің әшекейімізден айырылғандай болар едік».

Ураниборг

1576 жылы 23 мамырда Дания-Норвегия королі Фредерик II арнайы Жарлығымен Тихо Брагеге Копенгагеннен 20 км қашықтықтағы Эресунд бұғазына обсерватория салуға және оны күтіп ұстауға айтарлықтай қаражат бөліп, өмір бойы пайдалануға берді. Бұл Еуропадағы астрономиялық бақылаулар үшін арнайы салынған алғашқы ғимарат болды (ландграв Вильгельм обсерватория ретінде өз сарайының мұнараларының бірін пайдаланды) .

Брахе өзінің обсерваториясын "Ураниборг" ("Урания сарайы") Уранияның астрономия музасының атымен атады; көбінесе бұл атау "аспан сарайы"деп аударылады.

Жоспарда қамал шамамен 18 метр квадрат болды. Негізгі ғимаратта 3 қабат және жертөле болды. Жертөледе алхимиялық зертхана мен түрлі қоймалар орналасқан. Бірінші қабатта тұрғын үй мен кітапхана орналасқан; мұнда сүйікті аспан глобусы және Брахенің тағы бір мақтанышы - қабырға квадранты сақталған. Екінші қабатта әлемнің барлық жағына қарайтын 4 жылжымалы шатырлы обсерватория болды. Үшінші қабатты қызметкерлер мен оқушылардың бөлмелері алып жатты. Бір қызығы, Брахе Ураниборгта барлық қабаттардағы Сантехника сияқты сирек кездесетін сән-салтанатты ұйымдастырды. Аулада көмекші ғимараттар болды - баспахана, шеберханалар, қызметшілер бөлмелері және т. б. орналасты. Брахенің қызметкерлерінің арасында оның сүйікті әпкесі София, талантты астроном, дәрігер және химик болды, оны Брахе әзілмен Урания деп атады. Патша бөлген қаражат үлкен болсада, бәрібір қаражат жетіспеді және Брахе Ураниборгтың құрылысы мен жабдықталуына ол өзінің байлығының көп бөлігін жұмсады. Ураниборгтың құрылысы 1576 жылдан 1580 жылға дейін созылды, бірақ 1577 жылдан бастап Брахе жұмысқа кірісті және 20 жыл бойы яғни 1597 жылға дейін, аспан шамдарына жүйелі бақылаулар жүргізді. Аралдағы астрономиялық бақылаулардың шарттары күрделі болды, мысалы, Меркурий көкжиекте бұлттылыққа байланысты өте сирек көрінді.

Осы сабақтардан басқа, Брахе сол кезде танымал жыл сайынғы астрологиялық күнтізбелер-альманахтар шығарды. Бұрын алынған тәжірибені қолдана отырып, Брахе қағазды сол жерде жасады.

1584 жылы Ураниборгтың жанында тағы бір обсерватория сарайы салынды: Стьернеборг (дат. Stjerneborg, "Жұлдызды құлып") . Көп ұзамай Ураниборг бақылауларды біріктіретін әлемдегі ең жақсы астрономиялық орталыққа айналды.

1577 жылы қарашада аспанда жарқын комета пайда болды, бұл бұрынғыға қарағанда үлкен дүрбелең тудырды . Тихо Браге оның траекториясын 1578 жылы қаңтардан бастап жоғалғанға дейін мұқият қадағалады. Өз деректерін басқа обсерваториялардағы әріптестерімен салыстыра отырып, ол біржақты қорытынды жасады: кометалар Аристотель сенгендей атмосфералық құбылыс емес, айдан кемінде үш есе алыс жерден тыс болатын объект деп қорытынды жасады. 1580-1596 жылдары тағы 6 комета пайда болды, олардың қозғалысы Ураниборгта Мұқият жазылды.

Брахе өзінің ғылыми жетістіктерін көп томдық астрономиялық трактатта баяндады. Алдымен Тихо Брахе 1577 жылғы кометаға арналған екі томдық трактаты шықты. Бірінші том (1572 жылғы супернова туралы) кейінірек, 1592 жылы толық емес трактат шығарылды.

1602 жылы, Брахе қайтыс болғаннан кейін, Кеплер осы томның соңғы редакциясын жариялады. Брахе келесі томдарда басқа кометалардың, Күннің, Айдың және планеталардың қозғалыс теориясын ұсынбақ болған, бірақ бұл идеяны жүзеге асыруға уақыт болмады.

Брагенің Даниядан кетуі:

1588 жылы Брахенің патшасы Король Фредерик II қайтыс болды. Жаңа патша, христиан IV, астрономияға немқұрайлы қарады, солай ақшадан қиындықтар болды.

1596 жылы Кристиан кәмелетке толып, таққа отырды, ал келесі жылы король Брахені қаржылық қолдаудан айырды. Брагада жинақ жоқ, барлық ауыртпашылық Ураниборгқа салынған. Сонымен қатар, ол көп ұзамай патшадан аралда астрономия мен алхимиямен айналысуға тыйым салатын хат алды. Сонымен Браге Даниядан кетуге біржолата шешім қабылдап, аралды сарайдың жартысын мұрагерлікке алған Йемен ағасына сатып, өзінің 20 жылдық еңбегі сіңген овсербаторияны тастап, Ростокка кетті.

Ол Ростокта досы Гольштейннің үйінде біраз болып, Браге Прагаға көшеді. Онда ол Рудольф II - Қасиетті Рим императорының сарайында математик және астролог болды.

Император ғылым мен өнерге үлкен әуесқой адам болды, дегенмен Брахе оны ең алдымен астролог ретінде қызықтырды. Рудольф II Брагаға үлкен жалақы тағайындады, жәнеде аванс берді, Прагадан үй берді және обсерваторияны орналастыру үшін жақын жерде орналасқан Бенатка сарайын бөлді. Алайда император қазынашысы қазынаның босқа кетіп жатқанын айтып, уәде етілген аванс беруден бас тартты. Брагеге жергілікті дворяндар үшін жұлдыз жорамалдарын жасау біраз табыс әкелді. Келесі жылы Браге бірнеше нақты шешімдерге келді; тұрақты түрдегі табыс, қамалды қайта соғу, өзінің көп балалы отбасын көшіріп алу, ғылыми жабдықты тасымалдау және жұмыс жағдайына келтіру. Браге өзінің ерекше құралдары мен Кітапханасының көп бөлігін Прагаға көшіріп алды.

Осы қарбалас уақытта Браге 20 жыл ішінде жинақталған деректерді өңдеу үшін жас, талантты математик көмекшісі қажет деген қорытындыға келді. Иоганн Кеплердің қуғын-сүргіні туралы білгеннен кейін, ол оның хат-хабарларынан ерекше математикалық қабілеттерін байқап, оны үнсіз өзіне шақырды. Солай олар бірге жұмыс жасай бастады.

Қайтыс болуы

Тихо Брахенің өлімінің себептері әлі күнге дейін белгісіз. Тихо Браге сол кездегі сот этикетіне сүйене отырып, түскі ас кезінде корольдік үстелден шыға алмады және қуықтың жарылуынан қайтыс болды деген аңыз бар. Кей ғалымдар физиологиялық тұрғыдан алғанда, ол кезде сфинктердің ерікті кернеуі кезі болған және қуықтың жарылуы мүмкін емес деп айтады.

2005 жылы Кеплерді улады деп айыптаған кітап шықты.

Тағы бір деректерде -құрамында сынап бар дәрі дәрмектерді шамадан тыс қолдануының әсерінен қайтыс болған дейді.

2009 жылдың басында Страсбург университетінің қызметкері Питер Андерсен тағы бір нұсқасын ұсынды: Тихо Браге патшаның анасымен сүйіспеншілігі үшін Дания королі Кристиан IV төрттің жарлығымен уланған.

Астрономия

Браге бүкіл өмірін аспан бақылауларына арнады, дәлдігі мен кеңдігі бойынша бұрын-соңды болмаған нәтижелерге қол жеткізді. Кеплер өзінің бір жазбасында Тихо Браге "астрономияны қалпына келтіруді" бастады деп жазды.

Тихо Браге обсерваториясындағы құралдардың көп бөлігін өзі жасады. Өлшеу дәлдігін арттыру үшін ол аспаптардың өлшемдерін ұлғайтып қана қоймай, өлшеу қателіктерін барынша азайтатын жаңа бақылау әдістерін әзірледі.

Армиллярлық сфера Птоломейден бері әдеттегідей эклиптикаға емес, аспан экваторына бағытталған. Дәлдікті жақсарту үшін Брахе арнайы визир жасады.
Айдың орнына аралық тірек шамы ретінде ол Венераны қолданды, ол бақылаулардағы кідіріс кезінде іс жүзінде қозғалмады.

Телескопты ойлап тапқаннан кейін бақылаулардың дәлдігі күрт өсті, бірақ Брахенің астрономиялық аспаптар механикасы мен бақылауларды өңдеу әдістерін жетілдіруі ұзақ уақыт бойы құндылығын сақтап қалды.

Тихо Брахе Жаңа дәл күн кестелерін құрастырды және бір секундтан аз қателікпен жыл ұзындығын өлшеді.

1592 жылы ол алдымен 777 жұлдыздың каталогын шығарды, ал 1598 жылға қарай Жұлдыздар санын 1004-ке жеткізді, Еуропада бұрын қолданылған, ескірген Птолемей каталогтарын ауыстырды.

Брахе айдың бойлық бойымен қозғалуында екі жаңа теңсіздікті ("теңсіздіктер") ашты: үшінші (вариация) және төртінші (жылдық) .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.