Девиантты мінез - құлықты балалардың ерекшеліктері
ӘЛ-ФАРАБИ атындағы ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
Р.С.Касымова
ӘЛЕУМЕТТІК ПЕДАГОГТЫҢ
ЖҰМЫС ТЕХНОЛОГИЯСЫ
Оқу құралы
Алматы, 2020
ӘӨЖ 37.0
Пікір берушілер:
Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ п.ғ.д., профессор Ш.Т.Таубаева
Қазақ ұлттық қыздар педагогикалық
университетініңп.ғ.д., профессор Г.Ә Мұратбаева
Абай атындағы ҚазҰПУ п.ғ.к., доцент К.А.Абдреймова
Касымова Р.С.
Әлеуметтік педагогтың жұмыс технологиясы: Оқу құралы. Алматы: ҚазҰУ, 2020. - 200 б.
ISBN
Оқу құралы ғылыми - педагогикалық бағыттағы магистранттарға, студенттерге, әлеуметтік педагог мамандарға арналып жазылған.
Оқу құралында әлеуметтік педагог жұмысының негізгі бағыттары бойынша қысқаша талдау, әдіс-тәсілдер мен жаттығулар, тапсырмалар, өзіндік бағалауға арналған тестілік сұрақтар, ұсыныстар мен талаптар берілген.Әлеуметтік мәселелерге қызығушылық білдіретін оқырмандарға арналады.
КІРІСПЕ
Оқытуды демократияландыру, ізгілендіру арқылы экономикалық, мәдени, саяси, әлеуметтік өзгерістерге бейімделе отырып, әлемдік өркениетке ұмтылған қоғамда танымдық қызығушылығы, біліктілігі жоғары, белсенді азамат тәрбиелеу талабы бүгінгі таңдағы білім беру жүйесіне үлкен міндет жүктеуде.Жеке тұлғаны қалыптастыру мақсаты тәрбиелік процестің тұтастығын тұрақтандыруға назар аударады. Осыған орай, ұстазбен білім алушының ортақ мақсатқа жетуге бағытталған өзара тиімді әрекеті, яғни ынтымақтастығы деуге болады. Тәрбиенің мақсаты - қоғамды ізгілендіру мен демократияландыру үрдістеріне, нарықтық қатынастарға, жалпыадамзаттық құндылықтарға және тәрбиенің осы заманғы теориясына сүйенумен,Қазақстанның ұлттық және әлеуметтік-экономикалық ерекшеліктерін есепке алумен, өзінің ішкі мүмкіндігін өздігінен толық пайдалануға даяр, белсенді, іскер, қоғам алдындағы өзінің жауапкершілігін мойындайтын, белсенді, сонымен бірге қайырымды және тапқыр, қоғамдық талаптарға икем, жеке басының мүдделерін қоғамдық мүддемен ұштастыруға қабілетті, жеке басының құнын бағалай білуші, жоғары ойлы, адал, ұлттық санасы оянған, басқа да ізгі қасиеттері жетілген, мәдениетті бәсеке қабілеттті маман тәрбиелеу. Осыған орай еліміздің жоғары оқу орындарында әлеуметтік педагогика пәні оқу бағдарламасына енгізілген және ол базалық пән болып табылады. Қазіргі таңда көптеген педагогикалық білім беру университеттерінде Әлеуметтік педагогика және өзін-өзі тану мамандығы бойынша бакалавр-магистратура - Ph докторантура деңгейлері бойынша маман дайындайды.
Әлеуметтік педагогика пәнін оқып үйрену барысында студент төмендегі біліктер мен дағдыларды меңгереді атап айтсақ: әлеуметтік - педагогикалық тәжірибенің теориялық қолданбалы проблемаларын ұғыну және аналитикалық баға беру; ағымдағы басылымдардың және бастаулардың материалдарын өз-бетімен талдауды жүзеге асыруды; әлеуметтік педагогикалық іс-әрекеттің міндеттерін отбасы, әр жастағы балалар сияқты түрлі категориялармен жұмыс жасаудыңтиімді жолдарын қолдана алуы; сәйкес технологияны таңдап алу үшін отбасын, мектепті, қиын балаларды, жас өспірімдерді, әлеуметтік педагогикалық зерттеудің әдістемесін жасауды және қолдануды; өзінің тәрбиелік, диагностикалық, алдын алу, ұйымдастыру, кеңес беру, қолдау, көмек беру, түзету, бейімдеу, коммуникативтік дағдыларымен біліктерін жетілдіру үшін игерілген теориялық білімдерді тәжірибеде пайдалана алады.
Жастарымыздың бойына ізгі дәстүрлерімізді адалдық пен адамгершілік, қайырымдылық, мейірімділік, салауаттылық, әдептілік, имандылықты үйретіп тәлім-тәрбиенің сипаты мен мәнін ұғындыруымыз қажет.
Жақсы адам болуы үшін тек денесінің сау болуы жеткіліксіз, рухани саушылықта болуы да өте маңызды. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) бір хадисінде: Аллаһ сендердің сыртқы түрлеріңе қарамайды, сендердің іштеріңе, жүректеріңе қарайды- депті. Демек, ішкі дүниенің рухани тазалығы болуы керек.
Тәрбиені насихаттауда рахымшылдықтың шоқтығы жоғары. Рахымшылдық кез - келген біреудің басына іс түскен кезде сол адамға көмек беру емес, ол адамзаттың өзара қатынасы және басқа да тіршілік иелерімен жақсы қарым-қатынаста болу, адамға туа біткен тұрақты қасиет деуге болады.Мейірімділік адам бойындағы қасиетті сезім. Мейірімді адамның мерейі үстем болу үшін, ол адамдарға жақсылық, әдептілік, адамдардың жан саулығы мен денсаулығы ол адамды қуанышқа, бақытқа бөлейді.
Қазақ халқы ұрпағын әруақытта қайырымдылыққа тәрбиелеп отырған. Қайырымдылық ұғымы көбінде жетім-жесір мен мүсәпір, қайыршыларға жақсылық жасауға байланысты жалпы мағынада қолданылатын түсінік сияқты. Әке-шешеге қайырымдылық жасау, ол балаларының борышы. Жақсы тәрбиеленген бала ата-анасына мейіріммен қарайды, ал ата-анаға мейірімсіздікпен қараудың қайырымы ата-ананы тыңдамай, өз дегенімен кеткен балалардан болатыны белгілі. Өйткені, не ексең, соны орасың демекші, бір нәрсенің өтемі сенің іс-әрекетіңе тікелей байланысты.Мысалы, Қайыр бар жерде ырыс бар, Жақсылық жерде қалмайды, Істеген жақсылығың біреуден болмаса, біреуден қайтар, Жақсылық қылсаң, жарлы болмассың т.с.с. айтуға болады.
Әлеуметтік маман жалпы педагогикалық мәселелерді ғана емес, қоғамның белгілі бір ауытқуларына ұшыраған бөлігіне арналғандықтан, бұл сала бірнеше ғылым салаларымен бірігіп, адамның басына түскен күйзелістің шешілу жолдарын қарастырып, ұйымдастырады, шешуге көмектеседі.
Қазіргі таңда әлеуметтік маманның алдына қойылып отырған талап - теориялық және практикалық жұмыстармен кеңінен танысып, әлеуметтік ортада инновациялық бағытта жұмыс істеуі қажет.
Әлеуметтік маманның зерттеу жұмыстарының тиімділігі мен табыстылығы - оның танып білуге қолданған теориялық және практикалық ой-пікірлері, инновациялық әдістері, жаңа технологияларды, коммуникативті әдіс-тәсілдерді қолдануы болып табылады.
Қазіргі таңдағы экономикалық өзгерістер тұлға сипатына әлеуметтік көмекке мұқтаж болып отырған балалар, жастар, қарттар, мүгедектер, дертке шалдыққандар, психологиялық ауытқуға ұшырағандар, күйзеліске душар болғандар, табиғат апатына ұшырағандар күннен-күнге көбейіп келеді.
Әлеуметтік көмекке мұқтаж адамдарғамемлекет тарапынан, жеке кәсіпкерлікпен айналысатындар, жалпы халық көмек қолын созады. Өскелең ұрпақты, қоғамдық өмірге қатыстыру, жеке тұлғалық қасиетін дамыту және баланы қоғамда толық мәнді өмір сүруге дайындау. Қазіргі кезде тәрбиеге қойылатын талаптардың бірі -- басқа адамдарды қолдауға дайын тұратын, қарым-қатынасты бағалай алатын, яғни коммуникативтік қабілеті дамыған тұлғаны қалыптастыру болса, бұл жұмысқа әлеуметтік педагог та өз үлесін қосады.
1-тарау. ӘЛЕУМЕТТІК ПЕДАГОГИКАНЫҢ ӘДІСНАМАЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1.Әлеуметтік педагогика - оқу пәні ретінде
Әлемнің қaзіргі тaлaптaрынa caй әлеуметтің әлеуметтік-экономикaлық тұрғыдaн дaмуы өcкелең ұрпaқты оқыту мен тәрбиелеудің жaңa белестерін тaлaп етуде. Әлемдік экономикaлық, қоғaмдық, әлеуметтік дaму бaрыcындa жacтaрдың ортaғa тез бейімделгіш, бәcекеге қaбілеттілік cекілді қaжеттіліктерді туындaтты, aдaм кaпитaлынa, білім caпacынa жоғaры тaлaптaр қойылды. Бұл, қоғaмның әлеуметтік дaмуын болжaй және caрaптaй aлaтын, кәcіби түрде мәcелеге бaғa беріп, оны шешуге көмектеcе aлaтын әлеуметтік педагог мaмaндaрғa деген жоғaры cұрaныcтың бар екендігін көрсетті.
Қaзіргі кезеңде әлеуметтік педaгогикa ғылымын зерттеу және оның теориялық-тәжірибелік нәтижелерін өмірде пaйдaлaну қaжеттілігі туындайды.
Көптеген әлеуметтік-педaгогикaлық еңбектерде әлеуметтік педaгогикaның дербеc ғылым ретінде қaлыптacуының бacтaулaрынa дін мен қaйырымдылық шaрaлaрының үлкен ықпaлының болғaндығы aйтылaды. Діни мекемелердің қaй-қaйcыcы болмacын қaшaн дa жaлпыaдaмзaттық құндылықтaрды нacихaттaп келген. Кез-келген діни еңбектердің мaзмұнындa aдaмгершілік, aдaмғa мейірімділік көрcету, жaқындaрынa қaмқор болу мәcелелері ең мaңызды фaкторлaр ретінде қaрacтырылaды.
Тaрихи деректерге жүгінcек, тacтaнды бaлaлaрғa aрнaлғaн ең aлғaшқы тәрбие мекемеcі IV ғacырдa Кеcaрия (Мaлaйзия) қaлacындa орнaлacқaн шіркеудің жaнынaн епиcкоп Вacилмя Кеcaрийcкийдің бacтaмacымен aшылғaн. Мұндaй мекемелер кейіннен 787 жылы Милaндaғы cоборлaр жaнынaн aшылды және ұзaқ жылдaр бойы Еуропaдaғы жaлғыз бaлaлaрды қaмқорлыққa aлу мекемеcі болып келді. Aл XIV ғacырғa қaрaй олaрдың caны 30-ғa жетті. Бұл мекемелерде тек бaлaлaрғa қaмқорлық жacaу ғaнa емеc, cонымен қaтaр профилaктикaлық жұмыcтaр дa жүргізілді, aтaп aйтқaндa, aтa-aнaлaрғa көмек көрcету, бaлacынaн бacтaртқaн жaғдaйдa олaрды өзге отбacылaрынa acырaп aлуғa беруді еcкерту, олaрдың тәрбиеcіне ұдaйы бaқылaу жacaп отыру cекілді жұмыcтaр aтқaрылды
Әлеуметтік педaгогикa ғылым ретінде XIX ғacырдың ортacындa Гермaниядa пaйдa болды. Әлеуметтік педaгогикa терминін тәрбиелеуге қaтыcты диcкуccияғa aлғaш рет 1844 жылы К.Мaгер енгізді. Кейіннен бұл ұғымды ғылымғa XIX ғacырдa неміc педaгогы A. Диcтервег енгізген. Бірaқ бұл термин XX ғacырдың бacындa неміc профеccоры Пaуль Нaторптың Әлеуметтік педaгогикa еңбегі жaрық көргеннен cоң ғaнa белcенді қолдaныcқa ие болды. Cол кезден бacтaп ғaлымдaр әлеуметтік педaгогикaғa түрліше aнықтaмaлaр берді:
Пауль Нaторп, әлеуметтік педaгогикa ұғымы әлеуметтік өмірге aдaми (яғни, шынaйы - aдaмдық - білімдік) өмір caлтын беру оcындaй өмір тәртібімен cәйкеcетін және оcы өмірге aрaлacaтын жеке aдaм тәрбиеcіне тәуелді болaтыны cияқты, жеке aдaм тәрбиеcі әлеуметтік үдеріcтермен (әлеуметтік қaтынacтaрмен) бaйлaныcты екенін, оcы фaктіні принципті түрде тaнуды білдіреді және халықтың мәдени деңгейін жоғарылату мақсатымен қоғамның тәрбиелік күштерінің ықпалдасу мәселесін зерттейтін педагогиканың бір саласы деп анықтама берген.
A.В. Мудрик, әлеуметтік педaгогикa - бұл педaгогикaның бір тaрмaғы, әлеуметтену контекcтінде әлеуметтік тәрбиені зерттейтін, яғни бaрлық жacтaғы топтaрды және әлеуметтік caнaттaғы aдaмдaрды тәрбиелеу деп еcептейді.
Әлеуметтік педaгогтің мaқcaты, - деп жaзды профеccор Л. В. Мaрдaхaев,әлеуметтік нормaлaрды caқтaуғa, әлеуметтік aуытқушылықтaрды болдырмaуғa, әлеуметтік өзін-өзі жетілдіруге бaғыттaлғaн түрлі caнaттaрдaғы aдaмдaрмен тікелей әлеуметтік-педaгогикaлық жұмыcты ұйымдacтыру.
Әлеуметтік педaгогикa В.A. Никитинaның пікірінше, бұл өзін-өзі тaнудың теорияcы мен тәжірибеcі, оқыту - тәрбиелеу құрaлдaры aрқылы aдaмның әлеуметтену немеcе қaйтa әлеуметтену үдеріcін жүзеге acыру және реттеу.
Әлеуметтік педагогика- жастардың әлеуметтік тәрбиесін және ересек топтардың бейімделу үдерісін және әлеуметтік жүйелерге кірмейтін немесе ондағы қойылған нормаларды бұзатын барлық жас шамасына байланысты топтардың қайта тәрбиелеуін зерттейтін педагогика бағытының белгісі ретінде ұсынылды.Әлеуметтік педагогиканың негізін салушылардың қатарына Герман Ноль және Гертруда Боймер тағы басқа ғалымдар жатады. Олардың зерттеу пәні - қамқорсыз қалған балаларға әлеуметтік көмек көрсету және кәмелеттік жасқа толмағандардың құқық бұзушылық профилактикасы деп көрсеткен.
Р.Г.Гурова мен Е.И.Макарова сынды ғалымдар білім мен тәрбиенің барлық саласы қоғам өмірімен тығыз байланысты, сондықтан да барлық педагогика әлеуметтік болып табылады -дейді.
Ю.В.Василькова мен Т.А.Василькова әлеуметтік педагогика - мемлекеттік, муниципалдық, қоғамдық және жеке меншік ұйымдарда тәрбие мен білім беру ісін қарастырады деп санаған. Әлеуметтік педагогика адамның ішкі жан дүниесін түсінуге және әрбір адамның өзін-өзі түсінуіне бағытталған әрекеттерді де зерттейді. Әлеуметтік мәселелер адамның пайда болған кезеңінен бастау алады. Адам бар жерде әлеуметтік мәселелер де бар. Оны шешудің жолдары қоғам өзгерістеріне байланысты өзгеріп отырады.
В.Д.Семенов: әлеуметтік педагогика - бұл әлеуметтік ортаның тәрбиелік ықпалдары туралы ғылым десе, М.Мискес: әлеуметтік педагогика - ортақ педагогиканың әлеуметтік қызметін ашатын және барлық жас шамасына байланысты топтардағы тәрбиелік үдерісті зерттейтін ғылыми пән.
Әлеуметтік педагогика нені зерттейді? Бұл сұраққа жалпы түрде былайша жауап беруге болады: әлеуметтік педагогика адамның бүкіл өмірінде іске асыратын әлеуметтік тәрбиесін зерттейді.
Реcейлік C. И. Липcкийдің зерттеуі бойыншa, 1971-2008 жылдaр aрaлығындa әлеуметтік педaгогикa мәcелелерінен 1646 кaндидaттық және докторлық диccертaциялaрдa әлеуметтік педaгогикaның ғылыми пән ретіндегі жaлпы құрылымы, әлеуметтік педaгогикa тaрихы, теорияcы, aдaмның әлеуметтік дaму теорияcы, әлеуметтік қолдaу теорияcы, әлеуметтік-педaгогикaлық инфрaқұрылым теорияcы тaқырыптық-мәcелелік тұрғыдaн тaлдaнғaн.
Әлеуметтік педагогика оқу пәні ретінде әлеуметтік- педагогикалық шындықтың ғылыми бейнесін, өзінің кәсіби қызметінде адамдармен педагог, әлеуметтік қызметкер қоғамның тіршілік әрекетінің өндірістік, коммерциялық, бос уақыт, әскери салаларындағы ұйымдастырушы және жетекші болу міндеттерін қояды. Әлеуметтік педагогика адамның әлеуметтенуін әлеуметтік-педагогикалық құбылыс ретінде зерттейді. Әлеуметтену - адам өз мінез-құлқының жүйесіне осы қоғамда және әлеуметтік топта қабылданған мінез-құлықтың үлгілерін және сол нормаларды таңдап ендіретін, нақты әлеуметтік шарттарда адамның тұлға ретінде қалыптасу үдерісі.
Әлеуметтік педагогиканың негізгі қағидаларымен және әдістерін білу және игеру адам жандарының мәселесімен айналысуда және мемлекеттің саясатын анықтауда керек. Әлеуметтік педагогиканы толық меңгерген адам өзінің кәсіби іскерлігін көрсете біледі, әлеуметтік тәрбие аймағында туындайтын сұрақтарды шеше алады.
Әлеуметтік педагогика, біріншіден, адам өміріндегі белгілі бір жағдайға қандай да бір жас ерекшелігінде болатын немесе болуы мүмкін жағдайды болжауға мүмкіндік беретін білім саласы. Екіншіден, адам дамуындағы дұрыс жағдайларды қалай жасауға және оның әлеуметтенуі барысында туындайтын кедергілерді жоюға болатындығы туралы; үшіншіден, келеңсіз жағдайлардың адамға ықпалын тежеу, адамда әлеуметтену процесінде туындайтын қиыншылықтардың үлесін шегеруге мүмкіндік береді.Дегенмен, қоғамның дамуы әрбір тұлғаның бойындағы ізгі қасиеттерінің сапасына, әлеуметтенуі мен оның жалпы адамзаттық құндылықтарды игеру және қоғам игілігі үшін пайдалану қабілетіне байланысты болады. Сондықтан, жас ұрпақты қоғамға әлеуметтендіру барысында олардың бойына ізгі қасиеттерді сіңіре отырып, олардың ар-намысына тимеуге, абыройларын, ар-ождандарын құрметтеуге рухани-адамгершілік пен әдептілікке баулу, адамды сүйе, сыйлай, құрметтей білуге үйрету, қоғамның шынайы иесі болуға талаптандыру қажет.
Әлеуметтік педагог мамандық қана емес, жан дүниенің күйі. Кейбір мамандар осы жұмысқа адалдық пен қатыстылық сезімін беретін борыш ретінде қарайды.Себебі, өмірінде көп нәрсені жоғалтқан, көптеген мәселелерге кездескен, кедергілерден шығудың шешім жолдарын таба алмаған адамдармен қарым-қатынасқа түсу өте қиын. Ол - бағалаушы, клиентті анықтаушы, мәліметтер менеджері,брокер, делдал, қорғаушы адвокат,мұғалім, кеңесші, мінез-құлықтың корректоры, үлестіруші, ұйымдастырушы, түзетуші, көмекші, ақылшы т.с.с.
1.2. БІЛІМ БЕРУ ҰЙЫМДАРЫНДАҒЫ ӘЛЕУМЕТТІК ПЕДАГОГТЫҢ ҚЫЗМЕТІ
Әлеуметтік педагогтың кәсіби қызметінің мәні.
Әлеуметтік педагогтың құзыреттілігі.
Әлеуметтік педагогтың құжаттамасы.
Әлеуметтік педагог жұмысындағы қызмет принциптері.
Әлеуметтік педагогтың кәсіби қызметінің мәні
1991 жылы біздің елімізде әлеуметтік педагог, әлеуметтік педагог қызметі деген ұғымдар қалыптасты.
Әлеуметтік педагог - жоғары кәсіби білімі бар, барлық балаларға қамқорлық мейірім мен сүйіспеншілік сыйлай алатын, әрбір өскелең жас адамға ақылшы, ұйымдастырушы,психолог, тәрбиелеуші, заңдық құқығын қорғаушы. Әлеуметтік педагог - сырттан бақылаушы емес, ол балалар мен ересектердің бірлескен қызметінің тікелей қатысушысы, ұйымдастырушы.
Әлеуметтік педагог кәсіби психологиялық жағынан дербес жасампаз адамдарға, жоғары оқу орнында алған білімі мен машығы негізінде оқушы жастар мен олардың отбасыларының құқықтарын әлеуметтік жағынан қорғай алатын, жеке адамның әлеуметтік ортада, оқу барысында, еңбек қызметінде және бос уақытында жан-жақты жарасымды дамуының мәселелерін пайымдап, іске асыра алатын әлеуметтік педагогтарға ғана тиесілі. Әлеуметтік педагогтің жұмыс объектілері оқушылар мен ата-аналар ғана емес, әртүрлі жастағы адамдар, оларды дұрыс ұйымдастыру қиын да күрделі жұмыс.
Әлеуметтік педагог жұмысындағы жасөспірімдермен жұмысының өзіндік ерекшелігі бар, олардың іс-әрекет мөселелерін нақтылауда оқушының оқу -төрбие мәселесіне ден қояды, жасөспірімдөрдің өмірсүйгіштік, оптимистік, отансүйгіштік бағытта бола білу, әртүрлі сәтсіздіктердің алдын ала білу қасиеттерін қалыптастыруға ата-аналармен бірлесе отырып жұмыс жүргізеді.
Әлеуметтік педагог - әртүрлі әлеуметтік-мәдени ортада балалармен тәрбие жұмысын ұйымдастырушы маман. Әлеуметтік педагог жеке тұлғаның психологиялық-педагогикалық ерекшеліктері мен оның қызығушылықтары мен қажеттіліктерін, мінез-құлығындағы ауытқуды анықтай отырып, қоршаған ортаны зерттейді және балаға уақытында әлеуметтік көмек пен қолдау көрсетеді.
Жас ұрпақты тәрбиелеу барысында ең алдымен отбасы жауапты болса, содан соң мектептегі ұстаздарымен балаға әлеуметтік өмірдің қыр-сырын үйрететін қоғамдық ортаға бейімдейтін әлеуметтік педагог. Сондықтан Әлеуметтік педагог ұғымымен тәрбиелеуші ұғымы егіз деп айтуға болады.
Қазіргі уақытта әлеуметтік педагог лауазымы көптеген мектептерде енгізілді. Әлеуметтік педагог-бұл тарихи және мәдени дәстүрлерді ескере отырып, гуманизм қағидалары негізінде педагогтар мен ата-аналардың қызметін ұйымдастыра отырып, оқушылардың әлеуметтік және кәсіби өзін-өзі дамуына жағдай жасайтын мектеп қызметкері.
Әлеуметтік педагог-бұл диагностика нәтижесінде алынған мәліметтердің негізінде мектептің әр түрлі мамандарының педагогикалық іс-әрекетінде оларды іске асыру үшін әдістемелік ұсынымдар мен әдістеме әзірлей алатын маман.
Әлеуметтік педагог-әртүрлі балалармен, жастармен және ересектермен тәрбие жұмысын әлеуметтік мәдени ортада ұйымдастыратын маман ( отбасы, оқу орны, мектепке дейінгі мекеме, балалар үйі, баспана, еңбек ұжымы, қосымша білім беру мекемесі және т.б.). Әлеуметтік педагог жеке тұлғаның психологиялық - педагогикалық ерекшеліктерін және оның қоршаған шағын ортасын зерттейді, қызығушылықтары мен қажеттіліктерін, мінез-құлқындағы ауытқуларды, даулы жағдайларды анықтайды және уақытылы әлеуметтік көмек және қолдау көрсетеді, клиенттердің құқықтары мен бостандықтарын іске асыруға, олардың өмірі мен денсаулығын қорғауды қамтамасыз етуге ықпал етеді. Әлеуметтік педагог - көмекке мұқтаж адамдарға педагогикалық, психологиялық, психотерапиялық, әлеуметтік көмек көрсету мәселелерінде құзыретті маман.
Әлеуметтік педагогтың кәсіби қызметі ортадағы адамға бағытталған, "тұлға және қоршаған орта"контекстінде проблемалардың барлық жиынтығын шешуге бағытталған. Басты бұрышта адам қойылады және әлеуметтік педагогтердің басты назарында, оның проблемалары болады.
Әлеуметтік педагогтың әлеуметтік-педагогикалық қызметі әлеуметтік тәрбие және әлеуметтік - педагогикалық қорғау міндеттерін шешуге бағытталған. Әлеуметтік педагогтың жалпы білім беретін мектептегі миссиясы - өмірдің барлық жас кезеңінде адамның тәрбиесіне, біліміне, әлеуметтік қолдауына ықпал ету. Ол "оның дамуының әлеуметтік жағдайын" қоса алғанда, адамды зерттейді, қалыптастырады.
Әлеуметтік педагог жұмысының мақсаты:
- жеке тұлғаны әлеуметтендірудің маңызды шарты ретінде осы ортаның өзгеруін зерттеу және жәрдемдесу;
- баланың жеке басын дамыту үшін (физикалық, әлеуметтік, рухани-адамгершілік, зияткерлік) жағымды жағдайлар жасау;
- баланың әлемді қабылдау және оған бейімделу процесінде өзін-өзі дамытуына және өзін-өзі жүзеге асыруына кешенді көмек көрсету;
- баланы оның өмірлік кеңістігінде қорғау.
Әлеуметтік педагогтің жұмыс объектісі оның жеке басы мен тіршілік ортасы болып табылады. Жеке тұлғаның, әлеуметтік топтардың әлеуметтену процесінде мемлекетпен және қоғаммен өзара іс-қимылын үйлестіру саласы.
Сондай-ақ әлеуметтік педагогтың педагогикалық зейінінің нысаны - "қиын мінез-құлық" болып табылады, бұл баланың қандай мінез-құлқын туындатады, одан ешқандай қуаныш жоқ және өзі көбірек зардап шегеді. Қиын мінез-құлық-бұл тәрбиеленушіге тән өмірдің әлеуметтік және мәдени нормаларынан тұратын тұрақты ауытқулар.
Тәрбие саласындағы зерттеуші Н. Щуркова "қиын мінез - құлықты" бұл әлеуметтік өмір нормаларының тұрақты бұзылуының сипаттамасы (гигиеналық, эстетикалық, сөйлеу, құқықтық және ең бастысы, адамға, қоғамға, еңбекке және өзіне қатысты этикалық).
Әлеуметтік педагог жұмысының мәні әлеуметтік - педагогикалық қолдауға бағытталған социумдағы педагогикалық қызметтің функционалдық өрісі болып табылады.
Әлеуметтік педагогтың міндеттері:
- балалардың құқықтарын қорғау;
- баланың дамуы үшін қолайлы жағдай жасау;
- мектеп отбасы арасындағы қарым-қатынас және серіктестік қарым-қатынас орнату;
- балалардың әлеуметтік тәжірибесін беру және қалыптастыру; - адамның социумда өмір сүруі, өмірдің күнделікті мәселелерін шеше алуы.
- адамдардың санасында толерантты ұстанымдарды қалыптастыру, олардың қабілеттерін, мүдделерін, өмір сүру жағдайларын зерделеу;
- жағымсыз құбылыстарды анықтау және жою;
- барлық мұқтаждарға әртүрлі қорғаныс және көмек көрсету және т. б.
Әлеуметтік педагог шешетін мәселелер:
- баланың қоғам өмірінің өзгерген жағдайларына бейімсіздігі;
- бала мен қоғам қарым - қатынасының үйлесімсіздігі;
- ата - аналардың белгілі бір бөлігінің тәрбиелік дәрменсіздігі ; этникааралық шиеленіс, ұлтаралық негіздегі қақтығыстар; мәдениеттің, білімділіктің, адам тәрбиесінің төмен деңгейі;
- қоғамдық өмірдің ызғындауы;
- өндірістің, әлеуметтік саланың түрлі салаларындағы сабақтастықты жоғалту;
- жастардың инфантилизмін еңсеру;
- отбасылық қарым-қатынастың бұзылуы..
Жалпы білім беретін ұйымдардағы әлеуметтік педагог қызметінің ерекшелігі тәрбие мен білім берудің өмірмен, социумның қажеттіліктерімен тығыз байланысты сияқты ережелермен сипатталады; тұлғаның әлеуметтік маңызы бар қасиеттерін тәрбиелеуге, қазіргі қоғам талап еткен білімнің адамгершілік негізіне, білім беру мекемелерінің белсенді тәрбие қызметін ашық социумға ауыстыруға, тұлғаны әлеуметтендіру процесін қарқындатуға ықпал етеді. Әлеуметтік педагог қызметінің ерекшелігі -балаға мәселені тұжырымдауға көмектесу және оның неге байланысты түсіндірілуі яғни, туындаған жағдайдың мән-жайын анықтау және диагноз қою. Әлеуметтік педагог қызметінің негізін халық мәдениетінің құндылықтары, адам өмірінің өзін-өзі ұйымдастыруының тарихи тәжірибесі құрайды.
БІЛІМ БЕРУ ҰЙЫМЫНДАҒЫ ӘЛЕУМЕТТІК ПЕДАГОГТЫҢ ҚҰЗЫРЕТТІЛІГІ
Әлеуметтік педагогтің білім беру ұйымындағы алатын орны ерекше. Әлеуметтік педагог - ол тәрбиеші емес, сынып жетекшісі, тәлімгер емес, ол белгілі бір нормадағы қызметті үйлестіруші.
Негізгі қызметі - адамды өмірге, қоғамға бейімдеу.Білім беру ұйымындағы әлеуметтік педагогтің басты мақсаты - оқушының әлеуметпен жан-жақты қарым-қатынас ортасын құру. Әлеуметтік педагогтардың жұмыс нысаны, балалар мен жасөспірімдер болып табылады. Ол әртүрлі әлеуметтік- мәдени орталардағы балалармен тәрбие жұмысын ұйымдастыратын маман, жеке тұлғамен оны қоршаған шағын ортаның психологиялық-педагогикалық ерекшеліктерін зерттейді, оқушылар мен тәрбиеленушілердің қызығушылықтары мен мұқтаждықтарын, мінез-құлқындағы ауытқушылықтарын, шиеленісті жағдайларды анықтайды және уақтылы көмек көрсетеді, жеке тұлға мен білім беру мекемесінің, отбасының, ортаның билік органының арасында делдал ретінде әрекет етеді, оқушылардың құқықтары мен бостандықтарының жүзеге асуына ыңғайлы және қауіпсіз жағдай құрады, олардыңөмірі мен денсаулығын қорғауға, жалпыға бірдей білім алуына, салауатты өмір салтын насихаттауға, қалыптастыруға көмектеседі, балалардың таланттарын дамыту үшін оларға жағдай жасауға құзыретті.
Білім беру жүйесіндегі әлеуметтік педагогтің көптеген қызметінің бір саласы - отбасымен жұмыс болып табылады. Отбасымен жүргізілетін әлеуметтік педагогтің іс-әрекеті отбасындағы немесе тәлім-тәрбие мекемелеріндегі көмекке мұқтаж адамдармен жұмыс істеуге бағытталған. Әлеуметтік педагог отбасымен жұмыс істеу барысында жеке тұлға-отбасы-қоғам жүйесіндегі өзара қарым-қатынастарды реттеп отырады.
Осы қағидалар отбасы мен балаларға көмек көрсетуді қамтамасыз етеді. Әр баланың әлеуметтік тұрмыстық жағдайын терең зерттеу оларды келешекте қорғап, қамқорлыққа алуға септігін тигізеді. Сондықтан мектепте азқамтылған отбасы оқушыларыныңәлеуметтік картасы жасалады. Осы карта бойынша аз қамтылған, көпбалалы отбасы, жетім, толық емес отбасы, жұмыссыз отбасы есепке алынады. Сонымен қатар мүмкіндігі шектеулі мүгедек оқушылар да назардан тыс қалмауы керек. Білім мекемесіндегі әлеуметтік педагог мұндай балаларға жоспарлы түрде материалдық және рухани көмек ұйымдастырады.
Оқу-тәрбиесінде және қарым-қатынасында қиыншылығы бар оқушыларды әлеуметтік-педагогикалық көмекпен қамтамасыз етуді ұйымдастырады. Сондай-ақоқушының отбасылық тәрбие жағдайын анықтап, жағдайы төмен, аз қамтылған отбасыларына көмек көрсетуді ұйымдастырып, баланыңжеке дамуындағы ауытқуларының алдын алып, түзету жұмыстарын жүргізеді.
Жоғарыда әлеуметтік педагогтің бірлесе жұмыс атқаратын субъектілері көрсетілген, егер осы бірлескен жұмыс жүйелі жолға қойылса, мектептегі оқушыларды әлеуметтендіру жұмысы жоғары деңгейге ие болады.
Бүгінгі мектеп психологтары мен әлеуметтік педагогтардыңалдында үлкен де, күрделі міндеттер тұр. Оқушыларды оқыту мен тәрбиелеудегі мектеп психологы мен әлеуметтік педагогтің қызметі ерекше деп атауға болады. Өйткені, олардың бірігіп атқарған жұмысының нәтижесінде болашақ жеке адамның дұрыс, жан-жақты жетік қалыптасуына кең жол ашылады. Баланың шығармашылық, әлеуметтік қалыптасуына негіз беріледі.
Білім беру мекемесінде әлеуметтік педагог жетім және ата-ана қамқорлығынсыз қалған балаларды жәрдемақылық, зейнетақылықжәне тұрғын үй жағдайын қамтамасыз етуді ұйымдастырады.
Қазіргі кезде елімізде экономикалық және әлеуметтік қиындықтар орын алғаны бәрімізге белгілі. Халықтың басым көпшілігі жұмыссыз болғандықтан әлеуметтік тұрмыс жағдайы төмен отбасылардың саны аз емес. Әлеуметтік тұрмыс жағдайы баланың білім мен тәрбие алуына ықпалын тигізеді. Мектептегі әлеуметтік педагог баланың өскен ортасы, жанұясы, қарым-қатынаста болатын жолдастары, сыныптастары туралы сараптап, оқу жылына жоспарын жасайды. Жоспар жасауда көптеген талапқа сай құжаттар басшылыққа алынады. Сонымен қатар оқу жылында мектептің әлеуметтік паспорты жасалынады.
Әлеуметтік тұрмысы нашар отбасына жұртшылық назарын аудару мақсатында Мектепкежол акциясын кең көлемде өткізіп, аз қамтылған, жетім, көпбалалы отбасыларына киім-кешектер мен оқу құралдарын алып беруді әлеуметтік педагог ұйымдастырып отырады.Қайырымдылық жәшігі мектеп, жоғары оқу орындарының ғимаратында орналастырылып, барлық ұжым мүшелері, мұғалімдер, студенттер қатысады, сонымен қатар Жүректен жүрекке атты қайырымдылық концерті ұйымдастырылады. Акцияда мектеп ұжымының, оқушылардың, кәсіпкерлер мен демеушілердің көмек беруімен әлеуметтік аз қамтылған оқушыларға, балалар үйіне киімдер оқу-құралдары алып беріледі. Әлеуметтік педагогтің осындай ұйымдастырған іс-шаралары әрқашанда әлеуметтік аз қамтылған отбасындағы әр балаға шаттық сыйлатыны баршамызға белгілі. Осы арқылы біз оқушыларымызға әрқашан қоғамнан тыс қалмағанын, әрдайым қолдау көрсетілетіндігін, қиын жағдайда қасынан табылатындығын дәлелдеймізжәнеде осындай жылылыққа бөленген оқушы да болашақта жақсылыққа ұмтылуға бейімделетінін көреміз.
Әлеуметтік педагог мамандығының иесі гуманист, биік рухани және жоғарғы деңгейдегі мәдениетті педагог, психолог, баланың білім алуына, тәрбиесіне, дамуына байланысты, оны корғауға өзін белсенді рөл атқаратынын түсіне алуы, тұрақты адамгершілік қағидасы, құзыреттілігі болуы тиіс. Белгілі бір нәтижеге жету үшін әлеуметтік педагогикалық жұмысты жоспарлауды, білім мен іскерлікті орынды пайдалану, педагогиканың жаңа белсенді әдістерін меңгеру, оқыту мен тәрбиелеудің формаларын білуі қажет. Әлеуметтік педагог ата-аналармен тығыз байланыста жұмыс жүргізіп, оларға жеке кеңес беріп, отбасылык мәселелерді бірлесе шешуге көмектеседі.Әлеуметтік педагог- диагностикалық қызмет; өз қызметінде көмекті қажет ететін балаларды анықтау;кәмелетке толмағандардың, ата-аналардың құқықтық тәрбиесін ұйымдастыру, қиын оқушылармен жұмыс, сынып жетекшілері, медициналық қызметкерлер, ата-аналар комитетімен, пән мұғалімдерімен қарым- қатынасты үйлестіру.
Әлеуметтік педагогтің білуі тиіс нормативтік құжаттарына:
:: Қазақстан Республикасының Конституциясы
:: Білім туралыЗаң
:: Бала құқығы туралы Конвенция
:: Бала құқығын қорғау Заңы
:: Неке және отбасы туралы Заң
* Әдеп кодексі
* Даму мүмкіндіктері шектеулі балаларды әлеуметтік және медициналық қолдау туралы нормативтік актілер.
1 сызба - Әлеуметтік педагогтың кәсіби қызметтегі рөлі.
сарапшы
ӘЛЕУМЕТТІК ПЕДАГОГТЫҢ КӘСІПТІК ІСКЕРЛІГІ
1-ші кесте. Әлеуметтік педагогтың кәсіптік іскерлігі
Іскерлігі
Мазмұны
1. Аналитикалық
Социумда болып жатқан баланың жағдайы мен дамуына теріс әсер ететін үдерістерді теориялық талдау; баланың және оның әлеуметтігін қоршаған ортаның жай-күйін талдау; проблеманы жою бойынша бірлескен қызметті талдау.
2. Болжамдық
Туындаған проблеманы ескере отырып, оны арнайы ұйымдастырылған Әлеуметтік - педагогикалық қызметке тарту арқылы баланың проблемасын шешуді болжау. Әлеуметтік-педагогикалық болжам әлеуметтік - педагогикалық процестің мәні мен логикасын, баланың жас және әлеуметтік даму заңдылықтарын, оның проблемасының сипатын білуге негізделеді. Болжамдық іскерліктер қызмет мақсатын, оның міндеттерін ұсынуды, жүзеге асыру тәсілдерін іріктеуді, нәтижелерді алдын ала болжауды, белгіленген мақсаттан мүмкін болатын ауытқуларды есепке алуды, кезеңдерді анықтауды, уақытты бөлуді, баламен бірге іс-әрекетті жоспарлауды болжайды.
3. Проективті
Жүзеге асырылуы жоспарланған нәтижені қамтамасыз ететін қызметтің нақты мазмұнын айқындау. Олар қызметтің мақсатын нақты міндеттерге ауыстыруды; балалардың қажеттіліктік-мотивациялық саласының ерекшелігін есепке алуды; жеке мүмкіндіктерін, тәжірибесін және материалдық жағдайларын есепке алуды; қойылған міндеттерге қол жеткізу мазмұнын, әдістері мен құралдарын іріктеуді; нақты бала үшін қызмет бағдарламасын құруды қамтиды.
4. Рефлексивті
Әлеуметтік педагогтың өз қызметінің өзіндік талдауы; Оның оң және теріс жақтарын және алынған нәтижелердің баланың тұлғасына әсер ету дәрежесін ұғыну және оның проблемасын шешу.
5. Коммуникативтік
Тұлғааралық қарым-қатынас мәдениетін меңгеру және мыналарды қамтиды: баланы тыңдау ,тыңдау және есту; қарым-қатынас жағдайына кіру және байланыс орнату; баланың проблемаларын түсіну үшін қажетті ақпаратты анықтау және фактілерді жинау; оң қарым-қатынасты құру және дамыту; баланың вербалды және вербалды емес мінез-құлқын бақылау және түсіндіру.
ӘЛЕУМЕТТІК ПЕДАГОГТЫҢЛАУАЗЫМДЫҚМІНДЕТТЕРІ
2- ші кесте. Әлеуметтік педагогтың лауазымдық міндеттері
Міндеттері
Мазмұны
1. Әлеуметтік- ақпараттық көмек
Балаларды әлеуметтік қамқорлық, көмек және қолдау, сондай-ақ әлеуметтік қызметтер қызметі және олар көрсететін қызметтер спектрі мәселелері бойынша ақпаратпен қамтамасыз етуге бағытталған әлеуметтік-ақпараттық көмек.
2. Әлеуметтік - құқықтық көмек
Баланың құқықтарын сақтауға бағытталған әлеуметтік-құқықтық көмек, балалардың түрлі санаттарына құқықтық кепілдіктерді іске асыруға жәрдемдесу, балаларды тұрғын үй, отбасы - неке, еңбек, азаматтық мәселелер бойынша құқықтық тәрбиелеу.
3. Әлеуметтік - оңалту көмегі
Орталықтарда, кешендерде, қызметтерде және басқа да мекемелерде оған мұқтаж балалардың психологиялық, моральдық, эмоциялық жай-күйі мен денсаулығын қалпына келтіру бойынша оңалту қызметтерін көрсетуге бағытталған әлеуметтік-оңалту көмегі.
4. Әлеуметтік- экономикалық көмек
Жәрдемақы, өтемақылар, бір мезгілдегі төлемдер, балаларға атаулы көмек алуға, жетімдерді, балалар үйлерінің түлектерін материалдық қолдауға бағытталған әлеуметтік-экономикалық көмек.
5. Медициналық-әлеуметтік көмек
Ауру балаларды күтуге және олардың денсаулығының алдын алуға, кәмелетке толмаған балалардың маскүнемдігінің, нашақорлығының алдын алуға , тәуекел тобындағы отбасылардағы балалардың медициналық - әлеуметтік патронажына бағытталған медициналық-әлеуметтік көмек.
6. Әлеуметтік-психологиялық көмек
Бала дамитын отбасында және микросоциумда қолайлы микроклимат жасауға бағытталған әлеуметтік-психологиялық көмек, үй ортасындағы, мектеп ұжымындағы жағымсыз әсерлерді, қоршаған ортамен қарым-қатынастағы, кәсіби және жеке өзін-өзі анықтаудағы қиындықтарды жою.
7. Әлеуметтік - педагогикалық көмек
Ата-аналардың балаларды тәрбиелеу құқығын іске асыру үшін қажетті жағдайлар жасауға, қараусыз және қадағалаусыздықты тудыратын педагогикалық қателер мен жанжалды жағдайларды жеңуге, балалар тәрбиесінің дамуын қамтамасыз етуге бағытталған әлеуметтік-педагогикалық көмек.
Әлеуметтік педагог сипаттамасына мынандай біліктілік қызметтер кіреді:
:: "Білім туралы" Заңын,Бала құқықтары туралы Конвенцияны, нормативтік актілерді, білім беру мекемесінің ішкі тәртіп ережелерінде басшылыққа алу;
:: мектеп жасындағы барлық балалардың есебін және оқушылар қозғалысын жүргізу;
:: әкімшілікпен бірге әлеуметтік-педагогикалық жұмыстың басым бағыттарын бөліп, әлеуметтік педагог жұмысының мазмұнына сәйкес балалармен және жасөспірімдермен, ересек контингентпен жұмыстың нақты міндеттерін тұжырымдау;
:: оқушылардың құқықтарына нұқсан келтіретін шешімдер қабылдауға кедергі жасау;
:: өз құзыретілігінің шегінде мәселелерді қарау және шешімдерді қабылдау;
:: үнемі өз біліктілілігін арттыру, жаңа құқықтық ақпаратқа ие болу, оқу орнында, отбасында балалар мен жасөспірімдердің мүдделерін қорғау, заң шығарушы және атқарушы органдарда балалардың мүдделерін таныстыру және қорғау;
:: орындалған жұмысты жоспарлау және мерзімдері мен есеп беру формасын сақтап отырып тіркеп жазу, жұмыс нәтижелері туралы оқу орнының әкімшілігіне де, педагогикалық кеңесіне де есеп беру.
Әлеуметтік педагогтың құқықтары:
* оқу орнының басшысынан кәсіби міндеттерін ойдағыдай орындау үшін жағдай жасауды талап ету;
*оқушыларға қатысты істер бойынша оқу орнының құжаттарымен таныса алуға мүмкіндігінің болуы;
*оқу орнының жарғысын құруға қатысуы;
* балалар мен жасөспірімдердің қызығушылықтарын зерттеуге қатысты ақпарат жинау;
*балалардың өмір сүру жағдайына байланысты әлеуметтік сауалнама, диагностикалық зерттеулер жүргізу;
* кәмелетке толмағандардың тұрмыстық жағдайларын жасау үшін және жеке мәселелерін шешу туралы мемлекеттік және қоғамдық ұйымдарға ресми сұрау салу;
* патронаттық отбасы тәрбиесіндегі балалардың жеке іс қағаздары;
*ағарту іс шаралары;
*ерекше назардағы баламен жұмыс;
*маңызды нәтижесі бар сана-сезімге әсер ететін тәрбие сағаттар өткізу;
*сабақтан тыс үйірме, секцияларға қатысуын қадағалау;
*психологиялық, педагогикалық зерттеулер жүргізу.
ӘЛЕУМЕТТІК ПЕДАГОГ ЖҰМЫСЫНДАҒЫ ҚЫЗМЕТ ПРИНЦИПТЕРІ
1. Аналитико-диагностикалық
Әлеуметтік педагогтың жалпықызметінемыналар жатады:2. Прогностикалық
3. Ұйымдастырушы-коммуникативті
4. Түзету
5. Әлеуметтік-профилактикалық және оңалту
8. Қауіпсіздік же қорғаныс
6. Үйлестіруұйымдастырушылық
7. Оқушыларға әлеуметтік-педагогикалық қолдау
9. Психотерапия
8. Қауіпсіздік және қорғаныс
10. Делдалдық
10. Делдалдық
1
3-кесте - Әлеуметтік педагог қызметінің мазмұны
Қызметі
Мазмұны
1.Аналитико-диагностикалық
әлеуметтік диагноз кою, ол үшін балалардың өмірінің, отбасының, әлеуметтік ортаның жеке ерекшеліктері мен әлеуметтік-тұрмыстық жағдайларын зерттеулер жүргізіледі ;
балаға жағымды және жағымсыз әсерлерді, сондай-ақ әртүрлі проблемаларды анықтау;
балалардың ауытқыған мінез-құлқының себептерін, отбасының әлеуметтік дисфункциясының себептерін анықтау;
дарынды балаларды, сондай-ақ эмоционалды және зияткерлік дамуында ауытқулары бар балаларды анықтауға көмек
2. Прогностикалық
әлеуметтік-педагогикалық талдау және тәрбие мен тұлғаның даму процесі негізінде бағдарламалау және болжау; жеке тұлғаның өзін-өзі дамыту және өзін-өзі тәрбиелеу процесінің келешегін анықтау;
алдыңғы уақыт кезеңіндегі нәтижелердің мұқият талдауы негізінде өзініздің әлеуметтік- педагогикалық жұмысыңызды жоспарлау
3. Ұйымдастыру және коммуникативті
мектеп оқушыларын әлеуметтік тәрбиелеу процесін бірлескен еңбек пен демалысқа айналдыруға мектеп жұмысшыларын ғана емес, сонымен қатар көпшілік қауымды, шағын аудан тұрғындарын тартуға ықпал ету;
іскерлік және жеке байланыстар орнату;
білім алушыларға қоғамның жағымды және жағымсыз әсерлері жайлы ақпарат жинақтау;
балалар мен жасөспірімдер ортасында, сондай-ақ ересектермен жеке қарым-қатынаста демократиялық қатынастар жүйесін қалыптастыру.
4. Түзету
балалар мен жасөспірімдерге отбасынан және әлеуметтік ортадан, сонымен қоса бейресми түрдегі барлық тәрбиелік іс-әрекеттерді түзету жұмыстарын жүргізу;
жағымды әсерді күшейту және әлеуметтік ортаның теріс әсерлерін бейтараптау немесе
ауыстыру.
5. Әлеуметтік профилактика-лық және оңалту
балалар мен жасөспірімдердің ауытқыған (девиантты) және қылмыстық (құқық бұзушы) мінез-құлқының ескерту жөніндегі алдын-алу шаралар жүйесін ұйымдастыру;
адамгершілік-құқықтық тұрақтылықтың қалыптасуына әсер ету;
отбасын әлеуметтік сауықтыру бойынша шаралар жүйесін ұйымдастыру, отбасыларға және әлеуметтік қатер тобындағы балаларға уақытылы әлеуметтік, құқықтық және өзге де көмек көрсету.
6. Үйлестіру және ұйымдастырушылық
ашық микро ортада балалар мен жасөспірімдердің әлеуметтік маңызды қызметін ұйымдастыру;
бос уақытты ұтымды ұйымдастыруға ықпал ету;
оқитындарға психологиялық-педагогикалық талаптарды ескере отырып, пайдалы істің әр түріне қосу
7.Білім алушыларға әлеуметтік
педагогикалық қолдау және көмек көрсету
балаға өзін-өзі дамыту, өзін-өзі тану, өзін-өзі бағалау, өзін-өзі таныту, өзін-өзі ұйымдастыру, өзін-өзі қалпына келтіру, өзін-өзі жүзеге асыруда білікті әлеуметтік-педагогикалық көмек көрсету.
1.3 ӘЛЕУМЕТТІК ПЕДАГОГТЫҢ ЖҰМЫС БАҒЫТТАРЫ
Жалпы білім беретін мектептегі әлеуметтік педагогтың негізгі қызметінің бағыттары:
1. Әр түрлі жастағы балалардың әлеуметтік және тұлғалық проблемаларын анықтауға арналған әлеуметтік-педагогикалық зерттеу.
2. Бала құқығын әлеуметтік-педагогикалық қорғау.
3. Білім алушының тұлғасын қалыптастыруда отбасын әлеуметтік-педагогикалық қолдаумен қамтамасыз ету.
4. Әлеуметтік-педагогикалық кеңес беру.
5. Әлеуметтік-педагогикалық профилактика, түзету және оңалту.
6. Бала тұлғасын оңтайлы дамыту үшін педагогикалық бағыттағы ортаны құруға ықпал ету.
7. Балалар мен жасөспірімдердің әлеуметтік маңызды қызметін қолдау ( еріктілік, жобалық жұмыстар түрінде).
8. Ұйымдастырушылық-әдістемелік қызмет.
4-кесте - Әлеуметтік педагогтың қызметінің бағыты
Қызмет бағыты
Мазмұны
1.Әлеуметтік-педагоги-калық зерттеулер барлық жастағыбалалардың әлеуметтік және жеке проблемаларын анықтау-ға мақсатталған.
сыныптарды, оқу орындарын, шағын аудандарды әлеуметтік төлқұжаттандыруды өткізу;
білім алушылардың отбасыларындағы мәдени-тұрмыстық қарым-қатынастарын зерттеу және талдау;
оқушының жеке басына тигізетін әсерін анықтау және оны оңтайландыру шараларын жасау мақсатында оқу орнының моральдық-психологиялық жағдайын зерттеу және талдау;
олардың тәрбиелік потенциалын және өзара ұйымдасуды зерттеу мақсатында білім алушыларға мектеп аймағындағы әлеуметтік-мәдени ықпал ететін орталықтарын анықтау ;
шәкірттердің жеке басындағы, отбасындағы және т.б. мәселелерін анықтау мақсатында әлеуметтік-педагогикалық диагностика
2. Бала құқығын әлеуметтік-педагогика-лық қорғау
Әлеуметтік қорғауға мұқтаж студенттерді анықтау және қолдау (ерекше қажеттіліктері бар балалар, дарынды балалар), қорғаншылық, қамқоршылық);
студенттердің құқықтары мен мүдделерін түрлі жағдайларда (өмірде қиын жағадайға түскен шәкірттерге айрықша көңіл аудару )қорғау (мұғалімдер кеңесі, құқық бұзушылық пен қылмыстың алдын алу жөніндегі Кеңес,
кәмелетке толмағандардың істері жөніндегі Комиссия, сот, прокуратура және т.б.) студенттердің құқықтары мен мүдделерін қорғау;
ересектер тарапынан зорлық-зомбылық пен агрессияға ұшыраған студенттермен қорғау және жеке жұмыс және т.б.
3.Тұлғаны қалыптастыр-уда отбасына әлеуметтік-педагогика-лық қолдау көрсету
Дисфункционалды отбасыларды ерте анықтау; толық емес және психикалық-физикалық дамудың ерекшеліктері бар балалары бар отбасылар туралы мәліметтер қорын құру (қамқорлыққа алушылық, асырап алған балаларымен және т.б.);
балалар мен жасөспірімдерді сәтті әлеуметтендірудің қажетті шарты ретінде отбасында салауатты өмір салтын насихаттау;
отбасында өзара түсіністік үшін оңтайлы жағдай жасау мақсатында психологиялық-педагогикалық білім беру;
рухани құндылықты тәрбиелеу;
ата-аналардың оқу процесіне қосылуына ықпал ету;
дөңгелек үстелдер, семинарлар, ата-аналар, мұғалімдер, студенттер үшін әлеуметтік-педагогикалық мәселелер бойынша кездесулер ұйымдастыру және т.б.
4.Әлеуметтік-педагоги-калық кеңес беру
Қиын өмірлік жағдайдағы студенттерге жеке кеңес беруді ұйымдастыру және өткізу;
студенттерге кәсіби бағытта кеңес беру және мамандандырылған көмектесу;
ата-аналарға, мұғалімдерге, әкімшілікке, сынып жетекшілеріне әлеуметтік-педагогикалық мәселелерді шешу бойынша кеңес беру және т.б.
5.Әлеуметтік-педагоги-калық алдын-алу, түзету және оңалту
Шәкірттердің ауытқыған мінез-құлық фактілерін ерте анықтау және ескерту;
Әр түрлі жағдайда есепте тұрған балалармен және жасөспірімдермен профилактикалық және түзету жұмыстарын қамтамасыз ету (қауіп тобы, мектепішілік бақылау, кәмелетке толмағандарды тексеру инспекциясы);
қауіп-қатер тобының студенттерімен превентивті-профилактикалық жұмыстарды ұйымдастыру;
салауатты өмір салтын насихаттау;
девиантты мінез-құлықтың алдын алу мақсатында оқушылар мен олардың ата-аналарының құқықтық сауаттылық деңгейін арттыру;
дезадаптация (ауру, мүгедектік, стресс және т.б.) тудыратын әртүрлі қатынастар жүйесінде қиындықтарды сезінетін балаларды, сондай-ақ бас бостандығынан айыру орындарынан және арнайы мекемелерден оралған жасөспірімдерді оңалтуды ұйымдастыру.
6. Баланың жеке басының оңтайлы дамуы үшін педагогикалық бағдарланған ортаны құруға ықпал ету
оқу орнының әкімшілігінің оқу процесін, әлеуметтік және педагогикалық іс-әрекеттерді жоспарлау және ұйымдастыру кезінде студенттердің, мұғалімдердің, ата-аналардың проблемалары мен қажеттіліктерін назарға алуы;
мұғалімдер, оқушылар және ата-аналар арасындағы өзара түсіністік пен өзара әрекеттестікті дамыту.
7. Балалар мен жасөспірімдердің әлеуметтік маңызды қызметін қолдау ( ерікті-лік, жобалық қызмет түрінде)
Науқастарға, ерекше қажеттіліктері бар балаларға және аз қамтамасыз етілген балаларға қамқорлық жасау;
құрдастар мен қарттарға арналған қайырымдылық шаралары;
әлеуметтік қорғаныс қызметтерінде жұмыс істеу;
қаланы, ауылды, ауланы көріктендіру;
табиғат пен мәдени ескерткіштерді қорғау;
балалармен ойындар мен шығармашылық іс-шаралар өткізу; (жасөспірімнің жеке және кәсіби өзін-өзі анықтауға ықпал ететін және оны жалпы адамзаттық құндылықтармен таныстыратын іс-шаралар).
8. Ұйымдастырушылық - әдістемелік қызмет
Әлеуметтік-педагогикалық қызмет тәжірибесін талдау және жалпылау;
- әлеуметтік-педагогикалық проблемалар бойынша әр түрлі деңгейдегі секцияларға, семинарларға, семинарларға, конференцияларға қатысу;
-әдістемелік әдебиеттерді, әлеуметтік педагогика туралы арнайы жарияланымдарды, ғылым мен практиканың жетістіктерін, сондай-ақ әлеуметтік-педагогикалық зерттеулердің нәтижелерін зерделеуге негізделген жұмыс әдістері туралы деректер қорын жинақтау.
Құжаттар папкасы;
ӘЛЕУМЕТТІК ПЕДАГОГТЫҢ ҚҰЖАТТАР ПАКЕТІ Жұмыс кестесі;
Қызметке алу бұйрығы;
Әлеуметтік педагогтың қызметтік міндеттері;
Әдістемелік нұсқаулар;
Сынып жетекшілеріне ұсыныстар;
Әлеуметтік педагогтардың нұсқаулары;
Заң туралы кітапшалар;
Салауатты өмір салты орталығының ұсыныстары;
-Ата-аналарға хабарлама, ұсыныстар;
Бастауыш сынып жетекшілеріне ұсыныстар;
Жоғары сыныпжетекшілеріне ұсыныстар
Әлеуметтік педагогтың жұмыс жоспары;
Әлеуметтік педагогтың жұмысына талдау;
Әлеуметтік педагог есебіндегі оқушылар тізімі;
Әлеуметтік-психологиялық-педагогика лық зерттеулерді талдау;
Тест талдаулары;
Әлеуметтік педагогтың жұмысының есебі
1-папка - Қамқорлық
oo Асыраулыққа, қамқорлыққа, патронатқа алуға қажетті құжаттардың тізімі;
oo Кітапшалар (асырау, патронат, бала құқығы конвенциясы);
oo Асыраулыққа, қамқорлыққа алу орталығының міндеттері;
oo Тағайындау туралы бұйрық;
oo Асыраушымен жұмыс жоспары;
oo Статистикалық мәліметтер;
oo Жетім балаларды анықтауға арналғаніс-шаралар есебі;
oo Жетім балалардың тізімі (форма бойынша);
oo Қамқорлыққа алынған балаларға жеке папка арнау (жеке іс қағазы, 3х4 суреті, туу туралы куәлік көшірмесі, ата-анасының қайтыс болу туралы куәлік көшірмесі немесе ата-анасынан айырылу туралы құжат, патронат немесе қамқорлық туралы шешім, қамқоршының жеке куәлігі, жұмыс орнынан анықтама, үй кітапшасы, қамқоршымен жеке іс жоспары, тұрмыс жағдайын зерттеу актісі).
2-папка - Аз қамтылған отбасылар
oo Жағдайы нашар отбасыларына көмек көрсету іс қағаздары (өтініш, туу туралы куәлік көшірмесі, ата-анасының жеке куәліктері көшірмесі, отбасында барлық кәмелетке толғандардың табысы туралы анықтамалар, тұрмыс-жағдайын зерттеу актісі, материалды көмек көрсету туралы ата-аналар жиналысының хаттамасы);
oo Материалды көмектің ведомость, бұйрық, есеп парақтары.
3-папка - Мектепішілік есепке алу
4-папка - Бұзақылыққа бейімді топ папкасы
5-папка - Жағдайы нашар отбасы папкасы
6-папка - Бақылауға алу папкасы
7-папка - Бақылауға алынған отбасылар папкасы
8-папка - Картотека папкасы
9-папка - Әлеуметтік педагогқа түскен сұраныстарды тіркеу кітапшасы
10-папка - ПАЗ қолдануға қарсы профилактика папкасы (ПАЗ - психо-активті заттар)
11-папка - Ата-аналармен жұмыс папкасы
2-тарау. ӘЛЕУМЕТТІК ПЕДАГОГТЫҢ ӘРТҮРЛІ САНАТТАҒЫ БАЛАЛАРМЕН ЖҰМЫСЫ
1. Ерекше қажеттіліктері бар балалар (мәліметтер қорын құру, жеке білім алуды ұйымдастыру, әлеуметтік және тұрмыстық жағдайды зерттеу үшін үйге бару, кітаптармен қамтамасыз ету, бос уақыттарын ұйымдастыру, Халықаралық мүгедектік Күнін ұйымдастыру, әлеуметтік-педагогикалық көмек беру, санаторий-курорттық жолдамалармен қамтамасыз ету).
2. Қамқорлықтағы балалар мен жетім балалар(мәліметтер қорын жинау, үйіне бару, жалпыға міндетті оқу қорынан материалдық көмек бөлу, бос уақытты ұйымдастыру, қамқоршылық инспекторымен кездесу, әлеуметтік көмек көрсету, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Р.С.Касымова
ӘЛЕУМЕТТІК ПЕДАГОГТЫҢ
ЖҰМЫС ТЕХНОЛОГИЯСЫ
Оқу құралы
Алматы, 2020
ӘӨЖ 37.0
Пікір берушілер:
Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ п.ғ.д., профессор Ш.Т.Таубаева
Қазақ ұлттық қыздар педагогикалық
университетініңп.ғ.д., профессор Г.Ә Мұратбаева
Абай атындағы ҚазҰПУ п.ғ.к., доцент К.А.Абдреймова
Касымова Р.С.
Әлеуметтік педагогтың жұмыс технологиясы: Оқу құралы. Алматы: ҚазҰУ, 2020. - 200 б.
ISBN
Оқу құралы ғылыми - педагогикалық бағыттағы магистранттарға, студенттерге, әлеуметтік педагог мамандарға арналып жазылған.
Оқу құралында әлеуметтік педагог жұмысының негізгі бағыттары бойынша қысқаша талдау, әдіс-тәсілдер мен жаттығулар, тапсырмалар, өзіндік бағалауға арналған тестілік сұрақтар, ұсыныстар мен талаптар берілген.Әлеуметтік мәселелерге қызығушылық білдіретін оқырмандарға арналады.
КІРІСПЕ
Оқытуды демократияландыру, ізгілендіру арқылы экономикалық, мәдени, саяси, әлеуметтік өзгерістерге бейімделе отырып, әлемдік өркениетке ұмтылған қоғамда танымдық қызығушылығы, біліктілігі жоғары, белсенді азамат тәрбиелеу талабы бүгінгі таңдағы білім беру жүйесіне үлкен міндет жүктеуде.Жеке тұлғаны қалыптастыру мақсаты тәрбиелік процестің тұтастығын тұрақтандыруға назар аударады. Осыған орай, ұстазбен білім алушының ортақ мақсатқа жетуге бағытталған өзара тиімді әрекеті, яғни ынтымақтастығы деуге болады. Тәрбиенің мақсаты - қоғамды ізгілендіру мен демократияландыру үрдістеріне, нарықтық қатынастарға, жалпыадамзаттық құндылықтарға және тәрбиенің осы заманғы теориясына сүйенумен,Қазақстанның ұлттық және әлеуметтік-экономикалық ерекшеліктерін есепке алумен, өзінің ішкі мүмкіндігін өздігінен толық пайдалануға даяр, белсенді, іскер, қоғам алдындағы өзінің жауапкершілігін мойындайтын, белсенді, сонымен бірге қайырымды және тапқыр, қоғамдық талаптарға икем, жеке басының мүдделерін қоғамдық мүддемен ұштастыруға қабілетті, жеке басының құнын бағалай білуші, жоғары ойлы, адал, ұлттық санасы оянған, басқа да ізгі қасиеттері жетілген, мәдениетті бәсеке қабілеттті маман тәрбиелеу. Осыған орай еліміздің жоғары оқу орындарында әлеуметтік педагогика пәні оқу бағдарламасына енгізілген және ол базалық пән болып табылады. Қазіргі таңда көптеген педагогикалық білім беру университеттерінде Әлеуметтік педагогика және өзін-өзі тану мамандығы бойынша бакалавр-магистратура - Ph докторантура деңгейлері бойынша маман дайындайды.
Әлеуметтік педагогика пәнін оқып үйрену барысында студент төмендегі біліктер мен дағдыларды меңгереді атап айтсақ: әлеуметтік - педагогикалық тәжірибенің теориялық қолданбалы проблемаларын ұғыну және аналитикалық баға беру; ағымдағы басылымдардың және бастаулардың материалдарын өз-бетімен талдауды жүзеге асыруды; әлеуметтік педагогикалық іс-әрекеттің міндеттерін отбасы, әр жастағы балалар сияқты түрлі категориялармен жұмыс жасаудыңтиімді жолдарын қолдана алуы; сәйкес технологияны таңдап алу үшін отбасын, мектепті, қиын балаларды, жас өспірімдерді, әлеуметтік педагогикалық зерттеудің әдістемесін жасауды және қолдануды; өзінің тәрбиелік, диагностикалық, алдын алу, ұйымдастыру, кеңес беру, қолдау, көмек беру, түзету, бейімдеу, коммуникативтік дағдыларымен біліктерін жетілдіру үшін игерілген теориялық білімдерді тәжірибеде пайдалана алады.
Жастарымыздың бойына ізгі дәстүрлерімізді адалдық пен адамгершілік, қайырымдылық, мейірімділік, салауаттылық, әдептілік, имандылықты үйретіп тәлім-тәрбиенің сипаты мен мәнін ұғындыруымыз қажет.
Жақсы адам болуы үшін тек денесінің сау болуы жеткіліксіз, рухани саушылықта болуы да өте маңызды. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) бір хадисінде: Аллаһ сендердің сыртқы түрлеріңе қарамайды, сендердің іштеріңе, жүректеріңе қарайды- депті. Демек, ішкі дүниенің рухани тазалығы болуы керек.
Тәрбиені насихаттауда рахымшылдықтың шоқтығы жоғары. Рахымшылдық кез - келген біреудің басына іс түскен кезде сол адамға көмек беру емес, ол адамзаттың өзара қатынасы және басқа да тіршілік иелерімен жақсы қарым-қатынаста болу, адамға туа біткен тұрақты қасиет деуге болады.Мейірімділік адам бойындағы қасиетті сезім. Мейірімді адамның мерейі үстем болу үшін, ол адамдарға жақсылық, әдептілік, адамдардың жан саулығы мен денсаулығы ол адамды қуанышқа, бақытқа бөлейді.
Қазақ халқы ұрпағын әруақытта қайырымдылыққа тәрбиелеп отырған. Қайырымдылық ұғымы көбінде жетім-жесір мен мүсәпір, қайыршыларға жақсылық жасауға байланысты жалпы мағынада қолданылатын түсінік сияқты. Әке-шешеге қайырымдылық жасау, ол балаларының борышы. Жақсы тәрбиеленген бала ата-анасына мейіріммен қарайды, ал ата-анаға мейірімсіздікпен қараудың қайырымы ата-ананы тыңдамай, өз дегенімен кеткен балалардан болатыны белгілі. Өйткені, не ексең, соны орасың демекші, бір нәрсенің өтемі сенің іс-әрекетіңе тікелей байланысты.Мысалы, Қайыр бар жерде ырыс бар, Жақсылық жерде қалмайды, Істеген жақсылығың біреуден болмаса, біреуден қайтар, Жақсылық қылсаң, жарлы болмассың т.с.с. айтуға болады.
Әлеуметтік маман жалпы педагогикалық мәселелерді ғана емес, қоғамның белгілі бір ауытқуларына ұшыраған бөлігіне арналғандықтан, бұл сала бірнеше ғылым салаларымен бірігіп, адамның басына түскен күйзелістің шешілу жолдарын қарастырып, ұйымдастырады, шешуге көмектеседі.
Қазіргі таңда әлеуметтік маманның алдына қойылып отырған талап - теориялық және практикалық жұмыстармен кеңінен танысып, әлеуметтік ортада инновациялық бағытта жұмыс істеуі қажет.
Әлеуметтік маманның зерттеу жұмыстарының тиімділігі мен табыстылығы - оның танып білуге қолданған теориялық және практикалық ой-пікірлері, инновациялық әдістері, жаңа технологияларды, коммуникативті әдіс-тәсілдерді қолдануы болып табылады.
Қазіргі таңдағы экономикалық өзгерістер тұлға сипатына әлеуметтік көмекке мұқтаж болып отырған балалар, жастар, қарттар, мүгедектер, дертке шалдыққандар, психологиялық ауытқуға ұшырағандар, күйзеліске душар болғандар, табиғат апатына ұшырағандар күннен-күнге көбейіп келеді.
Әлеуметтік көмекке мұқтаж адамдарғамемлекет тарапынан, жеке кәсіпкерлікпен айналысатындар, жалпы халық көмек қолын созады. Өскелең ұрпақты, қоғамдық өмірге қатыстыру, жеке тұлғалық қасиетін дамыту және баланы қоғамда толық мәнді өмір сүруге дайындау. Қазіргі кезде тәрбиеге қойылатын талаптардың бірі -- басқа адамдарды қолдауға дайын тұратын, қарым-қатынасты бағалай алатын, яғни коммуникативтік қабілеті дамыған тұлғаны қалыптастыру болса, бұл жұмысқа әлеуметтік педагог та өз үлесін қосады.
1-тарау. ӘЛЕУМЕТТІК ПЕДАГОГИКАНЫҢ ӘДІСНАМАЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1.Әлеуметтік педагогика - оқу пәні ретінде
Әлемнің қaзіргі тaлaптaрынa caй әлеуметтің әлеуметтік-экономикaлық тұрғыдaн дaмуы өcкелең ұрпaқты оқыту мен тәрбиелеудің жaңa белестерін тaлaп етуде. Әлемдік экономикaлық, қоғaмдық, әлеуметтік дaму бaрыcындa жacтaрдың ортaғa тез бейімделгіш, бәcекеге қaбілеттілік cекілді қaжеттіліктерді туындaтты, aдaм кaпитaлынa, білім caпacынa жоғaры тaлaптaр қойылды. Бұл, қоғaмның әлеуметтік дaмуын болжaй және caрaптaй aлaтын, кәcіби түрде мәcелеге бaғa беріп, оны шешуге көмектеcе aлaтын әлеуметтік педагог мaмaндaрғa деген жоғaры cұрaныcтың бар екендігін көрсетті.
Қaзіргі кезеңде әлеуметтік педaгогикa ғылымын зерттеу және оның теориялық-тәжірибелік нәтижелерін өмірде пaйдaлaну қaжеттілігі туындайды.
Көптеген әлеуметтік-педaгогикaлық еңбектерде әлеуметтік педaгогикaның дербеc ғылым ретінде қaлыптacуының бacтaулaрынa дін мен қaйырымдылық шaрaлaрының үлкен ықпaлының болғaндығы aйтылaды. Діни мекемелердің қaй-қaйcыcы болмacын қaшaн дa жaлпыaдaмзaттық құндылықтaрды нacихaттaп келген. Кез-келген діни еңбектердің мaзмұнындa aдaмгершілік, aдaмғa мейірімділік көрcету, жaқындaрынa қaмқор болу мәcелелері ең мaңызды фaкторлaр ретінде қaрacтырылaды.
Тaрихи деректерге жүгінcек, тacтaнды бaлaлaрғa aрнaлғaн ең aлғaшқы тәрбие мекемеcі IV ғacырдa Кеcaрия (Мaлaйзия) қaлacындa орнaлacқaн шіркеудің жaнынaн епиcкоп Вacилмя Кеcaрийcкийдің бacтaмacымен aшылғaн. Мұндaй мекемелер кейіннен 787 жылы Милaндaғы cоборлaр жaнынaн aшылды және ұзaқ жылдaр бойы Еуропaдaғы жaлғыз бaлaлaрды қaмқорлыққa aлу мекемеcі болып келді. Aл XIV ғacырғa қaрaй олaрдың caны 30-ғa жетті. Бұл мекемелерде тек бaлaлaрғa қaмқорлық жacaу ғaнa емеc, cонымен қaтaр профилaктикaлық жұмыcтaр дa жүргізілді, aтaп aйтқaндa, aтa-aнaлaрғa көмек көрcету, бaлacынaн бacтaртқaн жaғдaйдa олaрды өзге отбacылaрынa acырaп aлуғa беруді еcкерту, олaрдың тәрбиеcіне ұдaйы бaқылaу жacaп отыру cекілді жұмыcтaр aтқaрылды
Әлеуметтік педaгогикa ғылым ретінде XIX ғacырдың ортacындa Гермaниядa пaйдa болды. Әлеуметтік педaгогикa терминін тәрбиелеуге қaтыcты диcкуccияғa aлғaш рет 1844 жылы К.Мaгер енгізді. Кейіннен бұл ұғымды ғылымғa XIX ғacырдa неміc педaгогы A. Диcтервег енгізген. Бірaқ бұл термин XX ғacырдың бacындa неміc профеccоры Пaуль Нaторптың Әлеуметтік педaгогикa еңбегі жaрық көргеннен cоң ғaнa белcенді қолдaныcқa ие болды. Cол кезден бacтaп ғaлымдaр әлеуметтік педaгогикaғa түрліше aнықтaмaлaр берді:
Пауль Нaторп, әлеуметтік педaгогикa ұғымы әлеуметтік өмірге aдaми (яғни, шынaйы - aдaмдық - білімдік) өмір caлтын беру оcындaй өмір тәртібімен cәйкеcетін және оcы өмірге aрaлacaтын жеке aдaм тәрбиеcіне тәуелді болaтыны cияқты, жеке aдaм тәрбиеcі әлеуметтік үдеріcтермен (әлеуметтік қaтынacтaрмен) бaйлaныcты екенін, оcы фaктіні принципті түрде тaнуды білдіреді және халықтың мәдени деңгейін жоғарылату мақсатымен қоғамның тәрбиелік күштерінің ықпалдасу мәселесін зерттейтін педагогиканың бір саласы деп анықтама берген.
A.В. Мудрик, әлеуметтік педaгогикa - бұл педaгогикaның бір тaрмaғы, әлеуметтену контекcтінде әлеуметтік тәрбиені зерттейтін, яғни бaрлық жacтaғы топтaрды және әлеуметтік caнaттaғы aдaмдaрды тәрбиелеу деп еcептейді.
Әлеуметтік педaгогтің мaқcaты, - деп жaзды профеccор Л. В. Мaрдaхaев,әлеуметтік нормaлaрды caқтaуғa, әлеуметтік aуытқушылықтaрды болдырмaуғa, әлеуметтік өзін-өзі жетілдіруге бaғыттaлғaн түрлі caнaттaрдaғы aдaмдaрмен тікелей әлеуметтік-педaгогикaлық жұмыcты ұйымдacтыру.
Әлеуметтік педaгогикa В.A. Никитинaның пікірінше, бұл өзін-өзі тaнудың теорияcы мен тәжірибеcі, оқыту - тәрбиелеу құрaлдaры aрқылы aдaмның әлеуметтену немеcе қaйтa әлеуметтену үдеріcін жүзеге acыру және реттеу.
Әлеуметтік педагогика- жастардың әлеуметтік тәрбиесін және ересек топтардың бейімделу үдерісін және әлеуметтік жүйелерге кірмейтін немесе ондағы қойылған нормаларды бұзатын барлық жас шамасына байланысты топтардың қайта тәрбиелеуін зерттейтін педагогика бағытының белгісі ретінде ұсынылды.Әлеуметтік педагогиканың негізін салушылардың қатарына Герман Ноль және Гертруда Боймер тағы басқа ғалымдар жатады. Олардың зерттеу пәні - қамқорсыз қалған балаларға әлеуметтік көмек көрсету және кәмелеттік жасқа толмағандардың құқық бұзушылық профилактикасы деп көрсеткен.
Р.Г.Гурова мен Е.И.Макарова сынды ғалымдар білім мен тәрбиенің барлық саласы қоғам өмірімен тығыз байланысты, сондықтан да барлық педагогика әлеуметтік болып табылады -дейді.
Ю.В.Василькова мен Т.А.Василькова әлеуметтік педагогика - мемлекеттік, муниципалдық, қоғамдық және жеке меншік ұйымдарда тәрбие мен білім беру ісін қарастырады деп санаған. Әлеуметтік педагогика адамның ішкі жан дүниесін түсінуге және әрбір адамның өзін-өзі түсінуіне бағытталған әрекеттерді де зерттейді. Әлеуметтік мәселелер адамның пайда болған кезеңінен бастау алады. Адам бар жерде әлеуметтік мәселелер де бар. Оны шешудің жолдары қоғам өзгерістеріне байланысты өзгеріп отырады.
В.Д.Семенов: әлеуметтік педагогика - бұл әлеуметтік ортаның тәрбиелік ықпалдары туралы ғылым десе, М.Мискес: әлеуметтік педагогика - ортақ педагогиканың әлеуметтік қызметін ашатын және барлық жас шамасына байланысты топтардағы тәрбиелік үдерісті зерттейтін ғылыми пән.
Әлеуметтік педагогика нені зерттейді? Бұл сұраққа жалпы түрде былайша жауап беруге болады: әлеуметтік педагогика адамның бүкіл өмірінде іске асыратын әлеуметтік тәрбиесін зерттейді.
Реcейлік C. И. Липcкийдің зерттеуі бойыншa, 1971-2008 жылдaр aрaлығындa әлеуметтік педaгогикa мәcелелерінен 1646 кaндидaттық және докторлық диccертaциялaрдa әлеуметтік педaгогикaның ғылыми пән ретіндегі жaлпы құрылымы, әлеуметтік педaгогикa тaрихы, теорияcы, aдaмның әлеуметтік дaму теорияcы, әлеуметтік қолдaу теорияcы, әлеуметтік-педaгогикaлық инфрaқұрылым теорияcы тaқырыптық-мәcелелік тұрғыдaн тaлдaнғaн.
Әлеуметтік педагогика оқу пәні ретінде әлеуметтік- педагогикалық шындықтың ғылыми бейнесін, өзінің кәсіби қызметінде адамдармен педагог, әлеуметтік қызметкер қоғамның тіршілік әрекетінің өндірістік, коммерциялық, бос уақыт, әскери салаларындағы ұйымдастырушы және жетекші болу міндеттерін қояды. Әлеуметтік педагогика адамның әлеуметтенуін әлеуметтік-педагогикалық құбылыс ретінде зерттейді. Әлеуметтену - адам өз мінез-құлқының жүйесіне осы қоғамда және әлеуметтік топта қабылданған мінез-құлықтың үлгілерін және сол нормаларды таңдап ендіретін, нақты әлеуметтік шарттарда адамның тұлға ретінде қалыптасу үдерісі.
Әлеуметтік педагогиканың негізгі қағидаларымен және әдістерін білу және игеру адам жандарының мәселесімен айналысуда және мемлекеттің саясатын анықтауда керек. Әлеуметтік педагогиканы толық меңгерген адам өзінің кәсіби іскерлігін көрсете біледі, әлеуметтік тәрбие аймағында туындайтын сұрақтарды шеше алады.
Әлеуметтік педагогика, біріншіден, адам өміріндегі белгілі бір жағдайға қандай да бір жас ерекшелігінде болатын немесе болуы мүмкін жағдайды болжауға мүмкіндік беретін білім саласы. Екіншіден, адам дамуындағы дұрыс жағдайларды қалай жасауға және оның әлеуметтенуі барысында туындайтын кедергілерді жоюға болатындығы туралы; үшіншіден, келеңсіз жағдайлардың адамға ықпалын тежеу, адамда әлеуметтену процесінде туындайтын қиыншылықтардың үлесін шегеруге мүмкіндік береді.Дегенмен, қоғамның дамуы әрбір тұлғаның бойындағы ізгі қасиеттерінің сапасына, әлеуметтенуі мен оның жалпы адамзаттық құндылықтарды игеру және қоғам игілігі үшін пайдалану қабілетіне байланысты болады. Сондықтан, жас ұрпақты қоғамға әлеуметтендіру барысында олардың бойына ізгі қасиеттерді сіңіре отырып, олардың ар-намысына тимеуге, абыройларын, ар-ождандарын құрметтеуге рухани-адамгершілік пен әдептілікке баулу, адамды сүйе, сыйлай, құрметтей білуге үйрету, қоғамның шынайы иесі болуға талаптандыру қажет.
Әлеуметтік педагог мамандық қана емес, жан дүниенің күйі. Кейбір мамандар осы жұмысқа адалдық пен қатыстылық сезімін беретін борыш ретінде қарайды.Себебі, өмірінде көп нәрсені жоғалтқан, көптеген мәселелерге кездескен, кедергілерден шығудың шешім жолдарын таба алмаған адамдармен қарым-қатынасқа түсу өте қиын. Ол - бағалаушы, клиентті анықтаушы, мәліметтер менеджері,брокер, делдал, қорғаушы адвокат,мұғалім, кеңесші, мінез-құлықтың корректоры, үлестіруші, ұйымдастырушы, түзетуші, көмекші, ақылшы т.с.с.
1.2. БІЛІМ БЕРУ ҰЙЫМДАРЫНДАҒЫ ӘЛЕУМЕТТІК ПЕДАГОГТЫҢ ҚЫЗМЕТІ
Әлеуметтік педагогтың кәсіби қызметінің мәні.
Әлеуметтік педагогтың құзыреттілігі.
Әлеуметтік педагогтың құжаттамасы.
Әлеуметтік педагог жұмысындағы қызмет принциптері.
Әлеуметтік педагогтың кәсіби қызметінің мәні
1991 жылы біздің елімізде әлеуметтік педагог, әлеуметтік педагог қызметі деген ұғымдар қалыптасты.
Әлеуметтік педагог - жоғары кәсіби білімі бар, барлық балаларға қамқорлық мейірім мен сүйіспеншілік сыйлай алатын, әрбір өскелең жас адамға ақылшы, ұйымдастырушы,психолог, тәрбиелеуші, заңдық құқығын қорғаушы. Әлеуметтік педагог - сырттан бақылаушы емес, ол балалар мен ересектердің бірлескен қызметінің тікелей қатысушысы, ұйымдастырушы.
Әлеуметтік педагог кәсіби психологиялық жағынан дербес жасампаз адамдарға, жоғары оқу орнында алған білімі мен машығы негізінде оқушы жастар мен олардың отбасыларының құқықтарын әлеуметтік жағынан қорғай алатын, жеке адамның әлеуметтік ортада, оқу барысында, еңбек қызметінде және бос уақытында жан-жақты жарасымды дамуының мәселелерін пайымдап, іске асыра алатын әлеуметтік педагогтарға ғана тиесілі. Әлеуметтік педагогтің жұмыс объектілері оқушылар мен ата-аналар ғана емес, әртүрлі жастағы адамдар, оларды дұрыс ұйымдастыру қиын да күрделі жұмыс.
Әлеуметтік педагог жұмысындағы жасөспірімдермен жұмысының өзіндік ерекшелігі бар, олардың іс-әрекет мөселелерін нақтылауда оқушының оқу -төрбие мәселесіне ден қояды, жасөспірімдөрдің өмірсүйгіштік, оптимистік, отансүйгіштік бағытта бола білу, әртүрлі сәтсіздіктердің алдын ала білу қасиеттерін қалыптастыруға ата-аналармен бірлесе отырып жұмыс жүргізеді.
Әлеуметтік педагог - әртүрлі әлеуметтік-мәдени ортада балалармен тәрбие жұмысын ұйымдастырушы маман. Әлеуметтік педагог жеке тұлғаның психологиялық-педагогикалық ерекшеліктері мен оның қызығушылықтары мен қажеттіліктерін, мінез-құлығындағы ауытқуды анықтай отырып, қоршаған ортаны зерттейді және балаға уақытында әлеуметтік көмек пен қолдау көрсетеді.
Жас ұрпақты тәрбиелеу барысында ең алдымен отбасы жауапты болса, содан соң мектептегі ұстаздарымен балаға әлеуметтік өмірдің қыр-сырын үйрететін қоғамдық ортаға бейімдейтін әлеуметтік педагог. Сондықтан Әлеуметтік педагог ұғымымен тәрбиелеуші ұғымы егіз деп айтуға болады.
Қазіргі уақытта әлеуметтік педагог лауазымы көптеген мектептерде енгізілді. Әлеуметтік педагог-бұл тарихи және мәдени дәстүрлерді ескере отырып, гуманизм қағидалары негізінде педагогтар мен ата-аналардың қызметін ұйымдастыра отырып, оқушылардың әлеуметтік және кәсіби өзін-өзі дамуына жағдай жасайтын мектеп қызметкері.
Әлеуметтік педагог-бұл диагностика нәтижесінде алынған мәліметтердің негізінде мектептің әр түрлі мамандарының педагогикалық іс-әрекетінде оларды іске асыру үшін әдістемелік ұсынымдар мен әдістеме әзірлей алатын маман.
Әлеуметтік педагог-әртүрлі балалармен, жастармен және ересектермен тәрбие жұмысын әлеуметтік мәдени ортада ұйымдастыратын маман ( отбасы, оқу орны, мектепке дейінгі мекеме, балалар үйі, баспана, еңбек ұжымы, қосымша білім беру мекемесі және т.б.). Әлеуметтік педагог жеке тұлғаның психологиялық - педагогикалық ерекшеліктерін және оның қоршаған шағын ортасын зерттейді, қызығушылықтары мен қажеттіліктерін, мінез-құлқындағы ауытқуларды, даулы жағдайларды анықтайды және уақытылы әлеуметтік көмек және қолдау көрсетеді, клиенттердің құқықтары мен бостандықтарын іске асыруға, олардың өмірі мен денсаулығын қорғауды қамтамасыз етуге ықпал етеді. Әлеуметтік педагог - көмекке мұқтаж адамдарға педагогикалық, психологиялық, психотерапиялық, әлеуметтік көмек көрсету мәселелерінде құзыретті маман.
Әлеуметтік педагогтың кәсіби қызметі ортадағы адамға бағытталған, "тұлға және қоршаған орта"контекстінде проблемалардың барлық жиынтығын шешуге бағытталған. Басты бұрышта адам қойылады және әлеуметтік педагогтердің басты назарында, оның проблемалары болады.
Әлеуметтік педагогтың әлеуметтік-педагогикалық қызметі әлеуметтік тәрбие және әлеуметтік - педагогикалық қорғау міндеттерін шешуге бағытталған. Әлеуметтік педагогтың жалпы білім беретін мектептегі миссиясы - өмірдің барлық жас кезеңінде адамның тәрбиесіне, біліміне, әлеуметтік қолдауына ықпал ету. Ол "оның дамуының әлеуметтік жағдайын" қоса алғанда, адамды зерттейді, қалыптастырады.
Әлеуметтік педагог жұмысының мақсаты:
- жеке тұлғаны әлеуметтендірудің маңызды шарты ретінде осы ортаның өзгеруін зерттеу және жәрдемдесу;
- баланың жеке басын дамыту үшін (физикалық, әлеуметтік, рухани-адамгершілік, зияткерлік) жағымды жағдайлар жасау;
- баланың әлемді қабылдау және оған бейімделу процесінде өзін-өзі дамытуына және өзін-өзі жүзеге асыруына кешенді көмек көрсету;
- баланы оның өмірлік кеңістігінде қорғау.
Әлеуметтік педагогтің жұмыс объектісі оның жеке басы мен тіршілік ортасы болып табылады. Жеке тұлғаның, әлеуметтік топтардың әлеуметтену процесінде мемлекетпен және қоғаммен өзара іс-қимылын үйлестіру саласы.
Сондай-ақ әлеуметтік педагогтың педагогикалық зейінінің нысаны - "қиын мінез-құлық" болып табылады, бұл баланың қандай мінез-құлқын туындатады, одан ешқандай қуаныш жоқ және өзі көбірек зардап шегеді. Қиын мінез-құлық-бұл тәрбиеленушіге тән өмірдің әлеуметтік және мәдени нормаларынан тұратын тұрақты ауытқулар.
Тәрбие саласындағы зерттеуші Н. Щуркова "қиын мінез - құлықты" бұл әлеуметтік өмір нормаларының тұрақты бұзылуының сипаттамасы (гигиеналық, эстетикалық, сөйлеу, құқықтық және ең бастысы, адамға, қоғамға, еңбекке және өзіне қатысты этикалық).
Әлеуметтік педагог жұмысының мәні әлеуметтік - педагогикалық қолдауға бағытталған социумдағы педагогикалық қызметтің функционалдық өрісі болып табылады.
Әлеуметтік педагогтың міндеттері:
- балалардың құқықтарын қорғау;
- баланың дамуы үшін қолайлы жағдай жасау;
- мектеп отбасы арасындағы қарым-қатынас және серіктестік қарым-қатынас орнату;
- балалардың әлеуметтік тәжірибесін беру және қалыптастыру; - адамның социумда өмір сүруі, өмірдің күнделікті мәселелерін шеше алуы.
- адамдардың санасында толерантты ұстанымдарды қалыптастыру, олардың қабілеттерін, мүдделерін, өмір сүру жағдайларын зерделеу;
- жағымсыз құбылыстарды анықтау және жою;
- барлық мұқтаждарға әртүрлі қорғаныс және көмек көрсету және т. б.
Әлеуметтік педагог шешетін мәселелер:
- баланың қоғам өмірінің өзгерген жағдайларына бейімсіздігі;
- бала мен қоғам қарым - қатынасының үйлесімсіздігі;
- ата - аналардың белгілі бір бөлігінің тәрбиелік дәрменсіздігі ; этникааралық шиеленіс, ұлтаралық негіздегі қақтығыстар; мәдениеттің, білімділіктің, адам тәрбиесінің төмен деңгейі;
- қоғамдық өмірдің ызғындауы;
- өндірістің, әлеуметтік саланың түрлі салаларындағы сабақтастықты жоғалту;
- жастардың инфантилизмін еңсеру;
- отбасылық қарым-қатынастың бұзылуы..
Жалпы білім беретін ұйымдардағы әлеуметтік педагог қызметінің ерекшелігі тәрбие мен білім берудің өмірмен, социумның қажеттіліктерімен тығыз байланысты сияқты ережелермен сипатталады; тұлғаның әлеуметтік маңызы бар қасиеттерін тәрбиелеуге, қазіргі қоғам талап еткен білімнің адамгершілік негізіне, білім беру мекемелерінің белсенді тәрбие қызметін ашық социумға ауыстыруға, тұлғаны әлеуметтендіру процесін қарқындатуға ықпал етеді. Әлеуметтік педагог қызметінің ерекшелігі -балаға мәселені тұжырымдауға көмектесу және оның неге байланысты түсіндірілуі яғни, туындаған жағдайдың мән-жайын анықтау және диагноз қою. Әлеуметтік педагог қызметінің негізін халық мәдениетінің құндылықтары, адам өмірінің өзін-өзі ұйымдастыруының тарихи тәжірибесі құрайды.
БІЛІМ БЕРУ ҰЙЫМЫНДАҒЫ ӘЛЕУМЕТТІК ПЕДАГОГТЫҢ ҚҰЗЫРЕТТІЛІГІ
Әлеуметтік педагогтің білім беру ұйымындағы алатын орны ерекше. Әлеуметтік педагог - ол тәрбиеші емес, сынып жетекшісі, тәлімгер емес, ол белгілі бір нормадағы қызметті үйлестіруші.
Негізгі қызметі - адамды өмірге, қоғамға бейімдеу.Білім беру ұйымындағы әлеуметтік педагогтің басты мақсаты - оқушының әлеуметпен жан-жақты қарым-қатынас ортасын құру. Әлеуметтік педагогтардың жұмыс нысаны, балалар мен жасөспірімдер болып табылады. Ол әртүрлі әлеуметтік- мәдени орталардағы балалармен тәрбие жұмысын ұйымдастыратын маман, жеке тұлғамен оны қоршаған шағын ортаның психологиялық-педагогикалық ерекшеліктерін зерттейді, оқушылар мен тәрбиеленушілердің қызығушылықтары мен мұқтаждықтарын, мінез-құлқындағы ауытқушылықтарын, шиеленісті жағдайларды анықтайды және уақтылы көмек көрсетеді, жеке тұлға мен білім беру мекемесінің, отбасының, ортаның билік органының арасында делдал ретінде әрекет етеді, оқушылардың құқықтары мен бостандықтарының жүзеге асуына ыңғайлы және қауіпсіз жағдай құрады, олардыңөмірі мен денсаулығын қорғауға, жалпыға бірдей білім алуына, салауатты өмір салтын насихаттауға, қалыптастыруға көмектеседі, балалардың таланттарын дамыту үшін оларға жағдай жасауға құзыретті.
Білім беру жүйесіндегі әлеуметтік педагогтің көптеген қызметінің бір саласы - отбасымен жұмыс болып табылады. Отбасымен жүргізілетін әлеуметтік педагогтің іс-әрекеті отбасындағы немесе тәлім-тәрбие мекемелеріндегі көмекке мұқтаж адамдармен жұмыс істеуге бағытталған. Әлеуметтік педагог отбасымен жұмыс істеу барысында жеке тұлға-отбасы-қоғам жүйесіндегі өзара қарым-қатынастарды реттеп отырады.
Осы қағидалар отбасы мен балаларға көмек көрсетуді қамтамасыз етеді. Әр баланың әлеуметтік тұрмыстық жағдайын терең зерттеу оларды келешекте қорғап, қамқорлыққа алуға септігін тигізеді. Сондықтан мектепте азқамтылған отбасы оқушыларыныңәлеуметтік картасы жасалады. Осы карта бойынша аз қамтылған, көпбалалы отбасы, жетім, толық емес отбасы, жұмыссыз отбасы есепке алынады. Сонымен қатар мүмкіндігі шектеулі мүгедек оқушылар да назардан тыс қалмауы керек. Білім мекемесіндегі әлеуметтік педагог мұндай балаларға жоспарлы түрде материалдық және рухани көмек ұйымдастырады.
Оқу-тәрбиесінде және қарым-қатынасында қиыншылығы бар оқушыларды әлеуметтік-педагогикалық көмекпен қамтамасыз етуді ұйымдастырады. Сондай-ақоқушының отбасылық тәрбие жағдайын анықтап, жағдайы төмен, аз қамтылған отбасыларына көмек көрсетуді ұйымдастырып, баланыңжеке дамуындағы ауытқуларының алдын алып, түзету жұмыстарын жүргізеді.
Жоғарыда әлеуметтік педагогтің бірлесе жұмыс атқаратын субъектілері көрсетілген, егер осы бірлескен жұмыс жүйелі жолға қойылса, мектептегі оқушыларды әлеуметтендіру жұмысы жоғары деңгейге ие болады.
Бүгінгі мектеп психологтары мен әлеуметтік педагогтардыңалдында үлкен де, күрделі міндеттер тұр. Оқушыларды оқыту мен тәрбиелеудегі мектеп психологы мен әлеуметтік педагогтің қызметі ерекше деп атауға болады. Өйткені, олардың бірігіп атқарған жұмысының нәтижесінде болашақ жеке адамның дұрыс, жан-жақты жетік қалыптасуына кең жол ашылады. Баланың шығармашылық, әлеуметтік қалыптасуына негіз беріледі.
Білім беру мекемесінде әлеуметтік педагог жетім және ата-ана қамқорлығынсыз қалған балаларды жәрдемақылық, зейнетақылықжәне тұрғын үй жағдайын қамтамасыз етуді ұйымдастырады.
Қазіргі кезде елімізде экономикалық және әлеуметтік қиындықтар орын алғаны бәрімізге белгілі. Халықтың басым көпшілігі жұмыссыз болғандықтан әлеуметтік тұрмыс жағдайы төмен отбасылардың саны аз емес. Әлеуметтік тұрмыс жағдайы баланың білім мен тәрбие алуына ықпалын тигізеді. Мектептегі әлеуметтік педагог баланың өскен ортасы, жанұясы, қарым-қатынаста болатын жолдастары, сыныптастары туралы сараптап, оқу жылына жоспарын жасайды. Жоспар жасауда көптеген талапқа сай құжаттар басшылыққа алынады. Сонымен қатар оқу жылында мектептің әлеуметтік паспорты жасалынады.
Әлеуметтік тұрмысы нашар отбасына жұртшылық назарын аудару мақсатында Мектепкежол акциясын кең көлемде өткізіп, аз қамтылған, жетім, көпбалалы отбасыларына киім-кешектер мен оқу құралдарын алып беруді әлеуметтік педагог ұйымдастырып отырады.Қайырымдылық жәшігі мектеп, жоғары оқу орындарының ғимаратында орналастырылып, барлық ұжым мүшелері, мұғалімдер, студенттер қатысады, сонымен қатар Жүректен жүрекке атты қайырымдылық концерті ұйымдастырылады. Акцияда мектеп ұжымының, оқушылардың, кәсіпкерлер мен демеушілердің көмек беруімен әлеуметтік аз қамтылған оқушыларға, балалар үйіне киімдер оқу-құралдары алып беріледі. Әлеуметтік педагогтің осындай ұйымдастырған іс-шаралары әрқашанда әлеуметтік аз қамтылған отбасындағы әр балаға шаттық сыйлатыны баршамызға белгілі. Осы арқылы біз оқушыларымызға әрқашан қоғамнан тыс қалмағанын, әрдайым қолдау көрсетілетіндігін, қиын жағдайда қасынан табылатындығын дәлелдеймізжәнеде осындай жылылыққа бөленген оқушы да болашақта жақсылыққа ұмтылуға бейімделетінін көреміз.
Әлеуметтік педагог мамандығының иесі гуманист, биік рухани және жоғарғы деңгейдегі мәдениетті педагог, психолог, баланың білім алуына, тәрбиесіне, дамуына байланысты, оны корғауға өзін белсенді рөл атқаратынын түсіне алуы, тұрақты адамгершілік қағидасы, құзыреттілігі болуы тиіс. Белгілі бір нәтижеге жету үшін әлеуметтік педагогикалық жұмысты жоспарлауды, білім мен іскерлікті орынды пайдалану, педагогиканың жаңа белсенді әдістерін меңгеру, оқыту мен тәрбиелеудің формаларын білуі қажет. Әлеуметтік педагог ата-аналармен тығыз байланыста жұмыс жүргізіп, оларға жеке кеңес беріп, отбасылык мәселелерді бірлесе шешуге көмектеседі.Әлеуметтік педагог- диагностикалық қызмет; өз қызметінде көмекті қажет ететін балаларды анықтау;кәмелетке толмағандардың, ата-аналардың құқықтық тәрбиесін ұйымдастыру, қиын оқушылармен жұмыс, сынып жетекшілері, медициналық қызметкерлер, ата-аналар комитетімен, пән мұғалімдерімен қарым- қатынасты үйлестіру.
Әлеуметтік педагогтің білуі тиіс нормативтік құжаттарына:
:: Қазақстан Республикасының Конституциясы
:: Білім туралыЗаң
:: Бала құқығы туралы Конвенция
:: Бала құқығын қорғау Заңы
:: Неке және отбасы туралы Заң
* Әдеп кодексі
* Даму мүмкіндіктері шектеулі балаларды әлеуметтік және медициналық қолдау туралы нормативтік актілер.
1 сызба - Әлеуметтік педагогтың кәсіби қызметтегі рөлі.
сарапшы
ӘЛЕУМЕТТІК ПЕДАГОГТЫҢ КӘСІПТІК ІСКЕРЛІГІ
1-ші кесте. Әлеуметтік педагогтың кәсіптік іскерлігі
Іскерлігі
Мазмұны
1. Аналитикалық
Социумда болып жатқан баланың жағдайы мен дамуына теріс әсер ететін үдерістерді теориялық талдау; баланың және оның әлеуметтігін қоршаған ортаның жай-күйін талдау; проблеманы жою бойынша бірлескен қызметті талдау.
2. Болжамдық
Туындаған проблеманы ескере отырып, оны арнайы ұйымдастырылған Әлеуметтік - педагогикалық қызметке тарту арқылы баланың проблемасын шешуді болжау. Әлеуметтік-педагогикалық болжам әлеуметтік - педагогикалық процестің мәні мен логикасын, баланың жас және әлеуметтік даму заңдылықтарын, оның проблемасының сипатын білуге негізделеді. Болжамдық іскерліктер қызмет мақсатын, оның міндеттерін ұсынуды, жүзеге асыру тәсілдерін іріктеуді, нәтижелерді алдын ала болжауды, белгіленген мақсаттан мүмкін болатын ауытқуларды есепке алуды, кезеңдерді анықтауды, уақытты бөлуді, баламен бірге іс-әрекетті жоспарлауды болжайды.
3. Проективті
Жүзеге асырылуы жоспарланған нәтижені қамтамасыз ететін қызметтің нақты мазмұнын айқындау. Олар қызметтің мақсатын нақты міндеттерге ауыстыруды; балалардың қажеттіліктік-мотивациялық саласының ерекшелігін есепке алуды; жеке мүмкіндіктерін, тәжірибесін және материалдық жағдайларын есепке алуды; қойылған міндеттерге қол жеткізу мазмұнын, әдістері мен құралдарын іріктеуді; нақты бала үшін қызмет бағдарламасын құруды қамтиды.
4. Рефлексивті
Әлеуметтік педагогтың өз қызметінің өзіндік талдауы; Оның оң және теріс жақтарын және алынған нәтижелердің баланың тұлғасына әсер ету дәрежесін ұғыну және оның проблемасын шешу.
5. Коммуникативтік
Тұлғааралық қарым-қатынас мәдениетін меңгеру және мыналарды қамтиды: баланы тыңдау ,тыңдау және есту; қарым-қатынас жағдайына кіру және байланыс орнату; баланың проблемаларын түсіну үшін қажетті ақпаратты анықтау және фактілерді жинау; оң қарым-қатынасты құру және дамыту; баланың вербалды және вербалды емес мінез-құлқын бақылау және түсіндіру.
ӘЛЕУМЕТТІК ПЕДАГОГТЫҢЛАУАЗЫМДЫҚМІНДЕТТЕРІ
2- ші кесте. Әлеуметтік педагогтың лауазымдық міндеттері
Міндеттері
Мазмұны
1. Әлеуметтік- ақпараттық көмек
Балаларды әлеуметтік қамқорлық, көмек және қолдау, сондай-ақ әлеуметтік қызметтер қызметі және олар көрсететін қызметтер спектрі мәселелері бойынша ақпаратпен қамтамасыз етуге бағытталған әлеуметтік-ақпараттық көмек.
2. Әлеуметтік - құқықтық көмек
Баланың құқықтарын сақтауға бағытталған әлеуметтік-құқықтық көмек, балалардың түрлі санаттарына құқықтық кепілдіктерді іске асыруға жәрдемдесу, балаларды тұрғын үй, отбасы - неке, еңбек, азаматтық мәселелер бойынша құқықтық тәрбиелеу.
3. Әлеуметтік - оңалту көмегі
Орталықтарда, кешендерде, қызметтерде және басқа да мекемелерде оған мұқтаж балалардың психологиялық, моральдық, эмоциялық жай-күйі мен денсаулығын қалпына келтіру бойынша оңалту қызметтерін көрсетуге бағытталған әлеуметтік-оңалту көмегі.
4. Әлеуметтік- экономикалық көмек
Жәрдемақы, өтемақылар, бір мезгілдегі төлемдер, балаларға атаулы көмек алуға, жетімдерді, балалар үйлерінің түлектерін материалдық қолдауға бағытталған әлеуметтік-экономикалық көмек.
5. Медициналық-әлеуметтік көмек
Ауру балаларды күтуге және олардың денсаулығының алдын алуға, кәмелетке толмаған балалардың маскүнемдігінің, нашақорлығының алдын алуға , тәуекел тобындағы отбасылардағы балалардың медициналық - әлеуметтік патронажына бағытталған медициналық-әлеуметтік көмек.
6. Әлеуметтік-психологиялық көмек
Бала дамитын отбасында және микросоциумда қолайлы микроклимат жасауға бағытталған әлеуметтік-психологиялық көмек, үй ортасындағы, мектеп ұжымындағы жағымсыз әсерлерді, қоршаған ортамен қарым-қатынастағы, кәсіби және жеке өзін-өзі анықтаудағы қиындықтарды жою.
7. Әлеуметтік - педагогикалық көмек
Ата-аналардың балаларды тәрбиелеу құқығын іске асыру үшін қажетті жағдайлар жасауға, қараусыз және қадағалаусыздықты тудыратын педагогикалық қателер мен жанжалды жағдайларды жеңуге, балалар тәрбиесінің дамуын қамтамасыз етуге бағытталған әлеуметтік-педагогикалық көмек.
Әлеуметтік педагог сипаттамасына мынандай біліктілік қызметтер кіреді:
:: "Білім туралы" Заңын,Бала құқықтары туралы Конвенцияны, нормативтік актілерді, білім беру мекемесінің ішкі тәртіп ережелерінде басшылыққа алу;
:: мектеп жасындағы барлық балалардың есебін және оқушылар қозғалысын жүргізу;
:: әкімшілікпен бірге әлеуметтік-педагогикалық жұмыстың басым бағыттарын бөліп, әлеуметтік педагог жұмысының мазмұнына сәйкес балалармен және жасөспірімдермен, ересек контингентпен жұмыстың нақты міндеттерін тұжырымдау;
:: оқушылардың құқықтарына нұқсан келтіретін шешімдер қабылдауға кедергі жасау;
:: өз құзыретілігінің шегінде мәселелерді қарау және шешімдерді қабылдау;
:: үнемі өз біліктілілігін арттыру, жаңа құқықтық ақпаратқа ие болу, оқу орнында, отбасында балалар мен жасөспірімдердің мүдделерін қорғау, заң шығарушы және атқарушы органдарда балалардың мүдделерін таныстыру және қорғау;
:: орындалған жұмысты жоспарлау және мерзімдері мен есеп беру формасын сақтап отырып тіркеп жазу, жұмыс нәтижелері туралы оқу орнының әкімшілігіне де, педагогикалық кеңесіне де есеп беру.
Әлеуметтік педагогтың құқықтары:
* оқу орнының басшысынан кәсіби міндеттерін ойдағыдай орындау үшін жағдай жасауды талап ету;
*оқушыларға қатысты істер бойынша оқу орнының құжаттарымен таныса алуға мүмкіндігінің болуы;
*оқу орнының жарғысын құруға қатысуы;
* балалар мен жасөспірімдердің қызығушылықтарын зерттеуге қатысты ақпарат жинау;
*балалардың өмір сүру жағдайына байланысты әлеуметтік сауалнама, диагностикалық зерттеулер жүргізу;
* кәмелетке толмағандардың тұрмыстық жағдайларын жасау үшін және жеке мәселелерін шешу туралы мемлекеттік және қоғамдық ұйымдарға ресми сұрау салу;
* патронаттық отбасы тәрбиесіндегі балалардың жеке іс қағаздары;
*ағарту іс шаралары;
*ерекше назардағы баламен жұмыс;
*маңызды нәтижесі бар сана-сезімге әсер ететін тәрбие сағаттар өткізу;
*сабақтан тыс үйірме, секцияларға қатысуын қадағалау;
*психологиялық, педагогикалық зерттеулер жүргізу.
ӘЛЕУМЕТТІК ПЕДАГОГ ЖҰМЫСЫНДАҒЫ ҚЫЗМЕТ ПРИНЦИПТЕРІ
1. Аналитико-диагностикалық
Әлеуметтік педагогтың жалпықызметінемыналар жатады:2. Прогностикалық
3. Ұйымдастырушы-коммуникативті
4. Түзету
5. Әлеуметтік-профилактикалық және оңалту
8. Қауіпсіздік же қорғаныс
6. Үйлестіруұйымдастырушылық
7. Оқушыларға әлеуметтік-педагогикалық қолдау
9. Психотерапия
8. Қауіпсіздік және қорғаныс
10. Делдалдық
10. Делдалдық
1
3-кесте - Әлеуметтік педагог қызметінің мазмұны
Қызметі
Мазмұны
1.Аналитико-диагностикалық
әлеуметтік диагноз кою, ол үшін балалардың өмірінің, отбасының, әлеуметтік ортаның жеке ерекшеліктері мен әлеуметтік-тұрмыстық жағдайларын зерттеулер жүргізіледі ;
балаға жағымды және жағымсыз әсерлерді, сондай-ақ әртүрлі проблемаларды анықтау;
балалардың ауытқыған мінез-құлқының себептерін, отбасының әлеуметтік дисфункциясының себептерін анықтау;
дарынды балаларды, сондай-ақ эмоционалды және зияткерлік дамуында ауытқулары бар балаларды анықтауға көмек
2. Прогностикалық
әлеуметтік-педагогикалық талдау және тәрбие мен тұлғаның даму процесі негізінде бағдарламалау және болжау; жеке тұлғаның өзін-өзі дамыту және өзін-өзі тәрбиелеу процесінің келешегін анықтау;
алдыңғы уақыт кезеңіндегі нәтижелердің мұқият талдауы негізінде өзініздің әлеуметтік- педагогикалық жұмысыңызды жоспарлау
3. Ұйымдастыру және коммуникативті
мектеп оқушыларын әлеуметтік тәрбиелеу процесін бірлескен еңбек пен демалысқа айналдыруға мектеп жұмысшыларын ғана емес, сонымен қатар көпшілік қауымды, шағын аудан тұрғындарын тартуға ықпал ету;
іскерлік және жеке байланыстар орнату;
білім алушыларға қоғамның жағымды және жағымсыз әсерлері жайлы ақпарат жинақтау;
балалар мен жасөспірімдер ортасында, сондай-ақ ересектермен жеке қарым-қатынаста демократиялық қатынастар жүйесін қалыптастыру.
4. Түзету
балалар мен жасөспірімдерге отбасынан және әлеуметтік ортадан, сонымен қоса бейресми түрдегі барлық тәрбиелік іс-әрекеттерді түзету жұмыстарын жүргізу;
жағымды әсерді күшейту және әлеуметтік ортаның теріс әсерлерін бейтараптау немесе
ауыстыру.
5. Әлеуметтік профилактика-лық және оңалту
балалар мен жасөспірімдердің ауытқыған (девиантты) және қылмыстық (құқық бұзушы) мінез-құлқының ескерту жөніндегі алдын-алу шаралар жүйесін ұйымдастыру;
адамгершілік-құқықтық тұрақтылықтың қалыптасуына әсер ету;
отбасын әлеуметтік сауықтыру бойынша шаралар жүйесін ұйымдастыру, отбасыларға және әлеуметтік қатер тобындағы балаларға уақытылы әлеуметтік, құқықтық және өзге де көмек көрсету.
6. Үйлестіру және ұйымдастырушылық
ашық микро ортада балалар мен жасөспірімдердің әлеуметтік маңызды қызметін ұйымдастыру;
бос уақытты ұтымды ұйымдастыруға ықпал ету;
оқитындарға психологиялық-педагогикалық талаптарды ескере отырып, пайдалы істің әр түріне қосу
7.Білім алушыларға әлеуметтік
педагогикалық қолдау және көмек көрсету
балаға өзін-өзі дамыту, өзін-өзі тану, өзін-өзі бағалау, өзін-өзі таныту, өзін-өзі ұйымдастыру, өзін-өзі қалпына келтіру, өзін-өзі жүзеге асыруда білікті әлеуметтік-педагогикалық көмек көрсету.
1.3 ӘЛЕУМЕТТІК ПЕДАГОГТЫҢ ЖҰМЫС БАҒЫТТАРЫ
Жалпы білім беретін мектептегі әлеуметтік педагогтың негізгі қызметінің бағыттары:
1. Әр түрлі жастағы балалардың әлеуметтік және тұлғалық проблемаларын анықтауға арналған әлеуметтік-педагогикалық зерттеу.
2. Бала құқығын әлеуметтік-педагогикалық қорғау.
3. Білім алушының тұлғасын қалыптастыруда отбасын әлеуметтік-педагогикалық қолдаумен қамтамасыз ету.
4. Әлеуметтік-педагогикалық кеңес беру.
5. Әлеуметтік-педагогикалық профилактика, түзету және оңалту.
6. Бала тұлғасын оңтайлы дамыту үшін педагогикалық бағыттағы ортаны құруға ықпал ету.
7. Балалар мен жасөспірімдердің әлеуметтік маңызды қызметін қолдау ( еріктілік, жобалық жұмыстар түрінде).
8. Ұйымдастырушылық-әдістемелік қызмет.
4-кесте - Әлеуметтік педагогтың қызметінің бағыты
Қызмет бағыты
Мазмұны
1.Әлеуметтік-педагоги-калық зерттеулер барлық жастағыбалалардың әлеуметтік және жеке проблемаларын анықтау-ға мақсатталған.
сыныптарды, оқу орындарын, шағын аудандарды әлеуметтік төлқұжаттандыруды өткізу;
білім алушылардың отбасыларындағы мәдени-тұрмыстық қарым-қатынастарын зерттеу және талдау;
оқушының жеке басына тигізетін әсерін анықтау және оны оңтайландыру шараларын жасау мақсатында оқу орнының моральдық-психологиялық жағдайын зерттеу және талдау;
олардың тәрбиелік потенциалын және өзара ұйымдасуды зерттеу мақсатында білім алушыларға мектеп аймағындағы әлеуметтік-мәдени ықпал ететін орталықтарын анықтау ;
шәкірттердің жеке басындағы, отбасындағы және т.б. мәселелерін анықтау мақсатында әлеуметтік-педагогикалық диагностика
2. Бала құқығын әлеуметтік-педагогика-лық қорғау
Әлеуметтік қорғауға мұқтаж студенттерді анықтау және қолдау (ерекше қажеттіліктері бар балалар, дарынды балалар), қорғаншылық, қамқоршылық);
студенттердің құқықтары мен мүдделерін түрлі жағдайларда (өмірде қиын жағадайға түскен шәкірттерге айрықша көңіл аудару )қорғау (мұғалімдер кеңесі, құқық бұзушылық пен қылмыстың алдын алу жөніндегі Кеңес,
кәмелетке толмағандардың істері жөніндегі Комиссия, сот, прокуратура және т.б.) студенттердің құқықтары мен мүдделерін қорғау;
ересектер тарапынан зорлық-зомбылық пен агрессияға ұшыраған студенттермен қорғау және жеке жұмыс және т.б.
3.Тұлғаны қалыптастыр-уда отбасына әлеуметтік-педагогика-лық қолдау көрсету
Дисфункционалды отбасыларды ерте анықтау; толық емес және психикалық-физикалық дамудың ерекшеліктері бар балалары бар отбасылар туралы мәліметтер қорын құру (қамқорлыққа алушылық, асырап алған балаларымен және т.б.);
балалар мен жасөспірімдерді сәтті әлеуметтендірудің қажетті шарты ретінде отбасында салауатты өмір салтын насихаттау;
отбасында өзара түсіністік үшін оңтайлы жағдай жасау мақсатында психологиялық-педагогикалық білім беру;
рухани құндылықты тәрбиелеу;
ата-аналардың оқу процесіне қосылуына ықпал ету;
дөңгелек үстелдер, семинарлар, ата-аналар, мұғалімдер, студенттер үшін әлеуметтік-педагогикалық мәселелер бойынша кездесулер ұйымдастыру және т.б.
4.Әлеуметтік-педагоги-калық кеңес беру
Қиын өмірлік жағдайдағы студенттерге жеке кеңес беруді ұйымдастыру және өткізу;
студенттерге кәсіби бағытта кеңес беру және мамандандырылған көмектесу;
ата-аналарға, мұғалімдерге, әкімшілікке, сынып жетекшілеріне әлеуметтік-педагогикалық мәселелерді шешу бойынша кеңес беру және т.б.
5.Әлеуметтік-педагоги-калық алдын-алу, түзету және оңалту
Шәкірттердің ауытқыған мінез-құлық фактілерін ерте анықтау және ескерту;
Әр түрлі жағдайда есепте тұрған балалармен және жасөспірімдермен профилактикалық және түзету жұмыстарын қамтамасыз ету (қауіп тобы, мектепішілік бақылау, кәмелетке толмағандарды тексеру инспекциясы);
қауіп-қатер тобының студенттерімен превентивті-профилактикалық жұмыстарды ұйымдастыру;
салауатты өмір салтын насихаттау;
девиантты мінез-құлықтың алдын алу мақсатында оқушылар мен олардың ата-аналарының құқықтық сауаттылық деңгейін арттыру;
дезадаптация (ауру, мүгедектік, стресс және т.б.) тудыратын әртүрлі қатынастар жүйесінде қиындықтарды сезінетін балаларды, сондай-ақ бас бостандығынан айыру орындарынан және арнайы мекемелерден оралған жасөспірімдерді оңалтуды ұйымдастыру.
6. Баланың жеке басының оңтайлы дамуы үшін педагогикалық бағдарланған ортаны құруға ықпал ету
оқу орнының әкімшілігінің оқу процесін, әлеуметтік және педагогикалық іс-әрекеттерді жоспарлау және ұйымдастыру кезінде студенттердің, мұғалімдердің, ата-аналардың проблемалары мен қажеттіліктерін назарға алуы;
мұғалімдер, оқушылар және ата-аналар арасындағы өзара түсіністік пен өзара әрекеттестікті дамыту.
7. Балалар мен жасөспірімдердің әлеуметтік маңызды қызметін қолдау ( ерікті-лік, жобалық қызмет түрінде)
Науқастарға, ерекше қажеттіліктері бар балаларға және аз қамтамасыз етілген балаларға қамқорлық жасау;
құрдастар мен қарттарға арналған қайырымдылық шаралары;
әлеуметтік қорғаныс қызметтерінде жұмыс істеу;
қаланы, ауылды, ауланы көріктендіру;
табиғат пен мәдени ескерткіштерді қорғау;
балалармен ойындар мен шығармашылық іс-шаралар өткізу; (жасөспірімнің жеке және кәсіби өзін-өзі анықтауға ықпал ететін және оны жалпы адамзаттық құндылықтармен таныстыратын іс-шаралар).
8. Ұйымдастырушылық - әдістемелік қызмет
Әлеуметтік-педагогикалық қызмет тәжірибесін талдау және жалпылау;
- әлеуметтік-педагогикалық проблемалар бойынша әр түрлі деңгейдегі секцияларға, семинарларға, семинарларға, конференцияларға қатысу;
-әдістемелік әдебиеттерді, әлеуметтік педагогика туралы арнайы жарияланымдарды, ғылым мен практиканың жетістіктерін, сондай-ақ әлеуметтік-педагогикалық зерттеулердің нәтижелерін зерделеуге негізделген жұмыс әдістері туралы деректер қорын жинақтау.
Құжаттар папкасы;
ӘЛЕУМЕТТІК ПЕДАГОГТЫҢ ҚҰЖАТТАР ПАКЕТІ Жұмыс кестесі;
Қызметке алу бұйрығы;
Әлеуметтік педагогтың қызметтік міндеттері;
Әдістемелік нұсқаулар;
Сынып жетекшілеріне ұсыныстар;
Әлеуметтік педагогтардың нұсқаулары;
Заң туралы кітапшалар;
Салауатты өмір салты орталығының ұсыныстары;
-Ата-аналарға хабарлама, ұсыныстар;
Бастауыш сынып жетекшілеріне ұсыныстар;
Жоғары сыныпжетекшілеріне ұсыныстар
Әлеуметтік педагогтың жұмыс жоспары;
Әлеуметтік педагогтың жұмысына талдау;
Әлеуметтік педагог есебіндегі оқушылар тізімі;
Әлеуметтік-психологиялық-педагогика лық зерттеулерді талдау;
Тест талдаулары;
Әлеуметтік педагогтың жұмысының есебі
1-папка - Қамқорлық
oo Асыраулыққа, қамқорлыққа, патронатқа алуға қажетті құжаттардың тізімі;
oo Кітапшалар (асырау, патронат, бала құқығы конвенциясы);
oo Асыраулыққа, қамқорлыққа алу орталығының міндеттері;
oo Тағайындау туралы бұйрық;
oo Асыраушымен жұмыс жоспары;
oo Статистикалық мәліметтер;
oo Жетім балаларды анықтауға арналғаніс-шаралар есебі;
oo Жетім балалардың тізімі (форма бойынша);
oo Қамқорлыққа алынған балаларға жеке папка арнау (жеке іс қағазы, 3х4 суреті, туу туралы куәлік көшірмесі, ата-анасының қайтыс болу туралы куәлік көшірмесі немесе ата-анасынан айырылу туралы құжат, патронат немесе қамқорлық туралы шешім, қамқоршының жеке куәлігі, жұмыс орнынан анықтама, үй кітапшасы, қамқоршымен жеке іс жоспары, тұрмыс жағдайын зерттеу актісі).
2-папка - Аз қамтылған отбасылар
oo Жағдайы нашар отбасыларына көмек көрсету іс қағаздары (өтініш, туу туралы куәлік көшірмесі, ата-анасының жеке куәліктері көшірмесі, отбасында барлық кәмелетке толғандардың табысы туралы анықтамалар, тұрмыс-жағдайын зерттеу актісі, материалды көмек көрсету туралы ата-аналар жиналысының хаттамасы);
oo Материалды көмектің ведомость, бұйрық, есеп парақтары.
3-папка - Мектепішілік есепке алу
4-папка - Бұзақылыққа бейімді топ папкасы
5-папка - Жағдайы нашар отбасы папкасы
6-папка - Бақылауға алу папкасы
7-папка - Бақылауға алынған отбасылар папкасы
8-папка - Картотека папкасы
9-папка - Әлеуметтік педагогқа түскен сұраныстарды тіркеу кітапшасы
10-папка - ПАЗ қолдануға қарсы профилактика папкасы (ПАЗ - психо-активті заттар)
11-папка - Ата-аналармен жұмыс папкасы
2-тарау. ӘЛЕУМЕТТІК ПЕДАГОГТЫҢ ӘРТҮРЛІ САНАТТАҒЫ БАЛАЛАРМЕН ЖҰМЫСЫ
1. Ерекше қажеттіліктері бар балалар (мәліметтер қорын құру, жеке білім алуды ұйымдастыру, әлеуметтік және тұрмыстық жағдайды зерттеу үшін үйге бару, кітаптармен қамтамасыз ету, бос уақыттарын ұйымдастыру, Халықаралық мүгедектік Күнін ұйымдастыру, әлеуметтік-педагогикалық көмек беру, санаторий-курорттық жолдамалармен қамтамасыз ету).
2. Қамқорлықтағы балалар мен жетім балалар(мәліметтер қорын жинау, үйіне бару, жалпыға міндетті оқу қорынан материалдық көмек бөлу, бос уақытты ұйымдастыру, қамқоршылық инспекторымен кездесу, әлеуметтік көмек көрсету, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz