Ормандар типологиясы

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 16 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Ғылым және Жоғары білім министрлігі

Реферат

Тақырып: Орман типі дегеніміз не және көрсеткіштері,
Микроэлементтер дегеніміз не және олардың өсімдік тіршілігінде маңызы қандай?

Дайындаған: Егамкулова Айзада Абубакирқызы
Тобы: 02-07-22-08
Тексерген: Есмурзаева А.К.
доцент

Жоспар

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 3
Негізгі бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...4

Типологиялық түсініктер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ...4
Ормандар типологиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4
Орман типологиясы теориялық жəне тəжірибелік үлкен маңызға ие..7
Өсімдіктер үшін микроэлементтердің маңызы зор ... ... ... ... ... ... 9
Микроэлементтерге жалпы сипаттама ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... . 9
Кейбір микроэлементтердің өсімдік үшін нақты маңызын қарастырайық ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 11
Ауыл шаруашылығында қолданылатын микротыңайтқыштардың негізгілеріне мыналар жатады ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... 13
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 15
Пайдаланған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... . 16

Кіріспе

Орман типі - орманның ағаш тұқымдары құрамымен біртектес участоктерін біріктіру. Сонымен қатар өсімдіктер даму реттері жəне фаунамен, микробтар мекені бойынша, климаттық, топырақтық, гидрологиялық шарттарымен, өсімдіктер өмір сүру ортасы арасындағы байланыспен, ішкі биогеоценоз бен биогеоценоз арасындағы түрлердің энергия жəне зат алмасуымен, биогеоценоздар құрастыру қасиеттерінің біртектілігімен біріктіргенде экологиялық жағдайлар жəне қолданылатын орман шаруашылық іс- шаралары бірдей болу керек.
Ормандарды жүйелеу - орман типологиясының негізгі мəселесі.Ал орман шаруашылығы ғылымдарының ішінен өзіндік тармақ болып бөлінуге əсер еткен XIX ғасырдағы орыс орман шаруашылығында пайда болған екпе ағаштар типтері деген түсінік.Сондықтан құрғақ алқаптағы жəне сулы алқаптағы орман типтері деп бөледі.
Ормандарды типологиялық жүйелеуді морфологиялық жүйелеумен араластыруға болмайды.Өйткені морфологиялық жүйелеу орман таксациясының əдістеріне сүйенеді. Ал таксациялық жүйелеу екпе ағаштардың сыртқы жəне əсіресе сандық белгілерін анықтайды, яғни құрамы, тұқымдар басымдығы, толықтығы, қабаттар саны, бони тет, екпе ағаштар шығу тегі, өнімділік, өсу барысы. Орманның құрамы, құрылымы, өнімділігі жəне өсу аймағын бағалаудатаксациялық сипаттама құнды негіз. Бірақта, орман шаруашылығы ісінде орман белгілерін біріктіріп сосын табиғи өсулердің əр түрлілігін түсіндіруде таксациялық əдістемелік орманшылардың қөңілінен шықпаған. Сондықтан орман типологиясы пайда болды, ол өсімдіктерді, кең биологиялық жəне географиялық негізінде, айқын белгілерімен жүйелейді.
Ғылыми типология негізін қалаушы Г.Ф. Морозов алғашқы болып өсімдіктер типтері туралы оқытылымды ұсынды. Ол орман өсімдіктері типі деп бір үлкен топқа біріктірілген жəне өсу жағдайларымен біртұтас өсімдіктерді атады. Морозовтың айтуы бойынша орман өсімдіктері типі - бұл климаттық фактормен байланысқан орманшылық - географиялық ұғымның ең төменгі жүйелік сатысы. Морозовтың бұл ойлары Алексеевтің, Воробьевтің, Сукачевтің жəне тағы басқа да ғалымдардың еңбектерінде өз жалғасын тапты. Погребняк жергілікті өсімдіктер əр түрлілігін анықтайтын топырақтық факторлар деп оны ормандар жүйелеу негізіне қойды.
Топырақтар жағдайлары жəне ормандар белгілері қарым - қатынасын анықтау үшін Погребняк эдафикалық тор қолданды. Ол тор екі қатардан тұрады: трофогендік, яғни құнарлығы жəне гигрогендік, яғни ылғалдылығы. Трофогендік қатардың мүшелері трофотроптар деп аталады, олар қарағай орманы немесе жалпақ жапырақты орман.

Типологиялық түсініктер

1. Сүрікдіңдер - орман екпелерінің негізгі бөлігі болып табылатын ағаштар жиынтығы.
Бонитетімен, толықтығымен, нысанымен, құрылымымен жəне тегімен екпе ағаштар бөлінеді, жергілікті жəне туынды, тұқымдық жəне балақ шыбықтық, табиғи жəне жасалған, болып.
2. Тіршілік орны - орманның ішкі ортасы. Астынан тамырт орналасқан топырақпен, ал үстінен бөрікбасымен шектелген ағаштар көлеміндегі топырақ пен атмосфера жатады.
3. Орман - ағаш пен бұта өсімдіктерінің жəне жанды табиғаттың басқа да компонентерінің жиынтығы негізінде белгілі бір аумақта қалыптасқан, қоршаған ортамен өзара байланыстағы жəне маңызды экологиялық, экономикалық жəне əлеуметтік мəні бар табиғи кешен.

Ормандар типологиясы

Бонитет классы бойынша сүректер (ағаштар жиынтығы) сипаттамасы топырақтардың сапасын, олардың өнімділігін, екпелердің барлық сапасымен құрамын толықтай анықтайды. Көп жағдайда бонитеттің бір класстағы орман өсіру жағдайы неғұрлым əр түрлі болғандықтан орман дайындалуы, орман шаруашылық жəне экономикалық шараларды қажет етеді. Мысалы: бонитеттің төртінші класстық қарағайлары бедердің көтеріңкі қылқанды орман аймақтарында жəне құрғақ немесе сарғыш құмдақ топырақта өседі. Сонымен қатар бонитеттің төртінші кластық қарағайлары көбінесе осы аймақтағы төмеңгі бедер элементтерін сарғыш, ылғалды жəне дымқыл топырақта өседі. Сондықтан орман шаруашылық жəне орманды пайдалану жұмыстарында мұндай ағаш бітімдері əр түрлі болады. Олардың əр түрлілігі ормандарды жаңарту əдіс- тəсілдерінде мелоративтік шараларда, өрт қауіпсіздігін қолданумен байланысты. Ерекше əр түрліліктерді орман дайындау кезеңінде сүйрегіш машиналарды қолдануда жəне аймақтарды ағаш кесінді қалдықтарынан тазалауда да болады. Кейбір ерекшеліктер аң шаруашылық ісін жүргізуде де байқалады.
Осыған байланысты еңбек жəне қажетті жабдықтарды пайдалану шығыны əр түрлі. Сондықтан орман шаруашылық тəжірибесінде ертеден бері орман типтері идеясы қолданылып келеді.
Ең алғаш екпелердің типтері жөнінде ұсынған жəне ғылыми типологиясының негізін қалаушы Г.Ф.Морозов болып табылады. Ол екпелер типінің анықтамасын, екпелердің жиынтығы ретінде үлкен бір қауымдастыққа біріккен немесе топырақ жер қабаты жағдайында болғанын баяндайды. Г.Ф.Морозов бойынша екпе типтері- климаттық жағдайларға байланысты орман шаруашылық, географиялық түсінік ретінде төмеңгі класификациялық бірлік болып табылады.
Г.Ф.Морозовтың идеясын арықарай Е.В. Алексеевтің, Д.В.Воробьевтің, В.Н.Сукачевтың еңбектерінде жалғасын тапты. П.С.Погребняк орман класификациясының негізіне екпелердің жергілікті əр түрлілігін көрсететін эдофиттік немесе топырақ факторларын атады. Бір жағынан ормандар бітімінің байланыс белгілерін табу үшін, екінші жағынан топырақ жағдайының белгілерін анықтау үшін эдофиттік торды қолданды. Бұл тор екі қатардан: топырақтағы қоректік заттардың мөлшерін көрсетуші- трофогендік жəне топырақтың ылғалдылығын көрсетуші гигрогендік жақтарын көрсетеді. Трофогендік қатардағы мүшелерді П.С.Погребняк трофотоптар деп атады. Ал, онда қарағайлы орман, суборь, сугрудок немесе күрделі суборі жəне груд немесе жалпақ жапырақты орман болып бөлінеді. Қарағайлы ормандар құмдақ топыраққа бейімделіп өседі.
Суборлар шамамен құмдақ топыраққа тəн болып, сонымен қатар шырша жəне басқа да тұқымдастар өседі.Сугрудкалар немесе күрделі суборлар сазды немесе сортаң топырақтарда емен, шəмшəт, жөке ағаштары бейімделіп өседі. Неғұрлым құнары бай топырақтар (құмдақ топырақ, қара топырақ, сазды жəне тағы басқалары ) грудтарда немесе жалпақ жапырақтыларда неғұрлым ағаштар мен бұталар шоғырланған.
П.С.Погребняк бойынша гигрогендік қатардағы мүшелер гигротоптар деп аталады. 0- өте құрғақ тіршілік ортасы, 1- құрғақ, 2-жаңа, 3- ылғалды, 4- дымқыл, 5- батпақты. П.С.Погребняк бойынша химиялық құнарлығы, ылғалдылығы бірдей орман учаскесінің топырағы эдотоптар деп аталады. Эдофиттік торда трофотоптар мен гигротоптардың қыйылысуы оның тордағы орнын көрсетеді. Трофотоп жағдайында күрделі шырша өседі. Оны сурамень, ал еменді судубрава деп атайды. Егер жалпақ орман жағдайында шырша өсіп тұрса оны рамен, ал шəмшəтті букчина деп атайды. Эдофиттік торда экологиялық эндикаторлар болып ағаштар, одан басқа шөптесін өсімдіктер жатады. П.С.Погребняк типологиясы кей жағдайда орман типтерін көрсетпейді. Орманды далалы жəне далалы аймақтарында ағашты егу немесе отырғызуда тəжірибелік маңызға ие болатындығын көрсетіп, ағаш өсіретін орындардың қолайлы классификациясын анықтайды. Ол қылқанды ормандар аймағына қарағайлы жəне шыршалы орман типтерінің классификациялық сызба-нұсқа жасады жəне осының негізінде бедер, топырақ, сүрек жəне тірі топырақ үсті жамылғысы секілді белгілерін көрсетті. Кординат жүйесінде абцисса бойынша олардың қиылысуынан солға қарай топырақты шектен тыс ылғалдануы көбейіп, оның арты топырақтың құнарын азайтады. Ордината осьі бойынша қиылысу осьімен жоғары қарай топырақтың ылғалы жəне құнары төмендей түсіп, ал төмен қарай ылғалдануы мен топырақ құнарлығы артады. Ал, абцисса қиылысы осьімен оңға қарай біртіндеп топырақ құнарлығы арта түседі. Ормандардың жақын типтерін В.Н.Сукачев топтарға біріктірді. Орман типтерінің атауы сүректері жəне негізінен топырақ үсті жамылғысы мен шірік немесе аласа ағаштардың қандай түрінің басым (мысалы: қарағай-қызылмақ, қарағай-қызыл жидек, қарағай-саумалшық т.б.) соған байланысты болады.
Сукачевтың бұл схемасы шыршалы ормандарға да қатысты. Қортындылай келе ол келесідей анықтамасын көрсетеді. Орман типі - бұл ағаш тұқымдасының құрамы бойынша біртекті яғни өсімдік фаунасы, микроб ағзалары, климаттық, топырақ - грунты жəне гидрологиялық жағдайы өсімдіктер мен олардың ортасының ара қатынасы, ішкі биогеоценоздың жəне аралық биогеоценоздық зат жəне энергия алмасу, қайта қалпына келу процесстерінің өзгелігі бойынша анықталады. Бұл компоненттер біртекті биогеоценозды орман шаруашылық іс-шараларды қолдануда бір уақытта реттілікті талап етеді. В.Н.Сукачев бойынша қарағай типтері келесі топтарға бөлінеді: қыналы - қарағайлар, балдыр көктер, күрделі жəне қою шөптесіндер кіреді. Қарағайлы - қыналы топқа қыналардың негізгісіне жоталы рельефке, соның ішінде биік немесе шымылдықты құм төбеге бейімделген жас қарағайлы-қыналы орман өседі. Əдеттегідей сүректің жоғарғы шымылдығы аздап иілген жəне өнімділігі шағын. Қарағай ағаштары көбінесе бұтақты болып келеді. Топырақ үсті тіршілік жамылғысында қыналар кең таралған, ал аласа бұталар аз таралған.
Қарағай - балдыр көктер тобына қарағай - саумалдық, қарағай - итбүлдіргені, қарағай - қара жидегі кіреді. Мұндай орман типтеріне рельефтік жақсы немесе нашар дамығандығы, топырақтың жақсы құрғатудан өтуі, құмдақ болғанымен онша бай емес. Қарағай-итбүлдіргеніне аздап қайың жəне шырша араласқан, көбінесе орташа өнімділігі бар шымылдық- ақшыл сұрғылт құмдақ топыраққа бейімделген. Аласа ағаштар ішінде көбінесе арша, орыс бұтасы кездеседі. Тірі топырақ жамылғысында итбүлдірген, жасыл мүк, көк бұта, қара жидек, айрауық көп таралған. Қарағайлы-қаражидектер жердің еңіс бедеріне бейімделген. Топырағы шымды - сарғылт құмдақ, кейде ылғалды сазды құмдақты. Сүректері неғұрлым таза, əрі өнімділігі орташа. Аласа ағаштары нашар дамыған.Жамылғысында қаражидек, жасыл мүктер, айрауық кең таралған. Қарағай - саумалдық неғұрлым құнарлығы жоғары.Ағаш қалыптасуында көбінесе шырша, қайың, көктеректермен аралас келеді. Шырша көбінесе II қабатты (II ярус) құрайды. Топырақтары шымды сарғылт, құмдақты. Ал, əр түрлі бұталылар мен жамылғысында саумалдық, жасыл мүктер, қоянжем, алмұртшөп кең таралған. Қарағай - долгомошник топтарының негізгі тобына осы қарағай- долгомошнигі тип өкілі кең таралып, рельефінің аз дамуы, əлсіз құрғақталынған, біршама батпақты топырақта өседі. Бұл типтегі сүректер таза, əрі өнімділігі аз. Аласа ағаштары сирек, оның ішінде көкекзығыр, кей жерлерде сфагнум жəне көк жидек таралған. Бұл шөптесін өсімдіктер төменгі жазықты аймақтарда батпақты, шымды топырақтарда өседі. Сүрегі таза, бірақ өнімділігі нашар. Өсімдік жамылғысында сфагнум, қияқ мол өседі.
Қарағайлы - қалың шөпті үлкен тобының жер бедері əр түрлі, топырағы құнарлы, жеткілікті мөлшерде ылғалды, шөптесін қарағайлы жоғарғы өсімдікті болып келеді. Сүректері басқа тұқымдармен кең араласқан. Мүкті жамылғысы əр түрлі шөптесін өсімдіктерге өте бай.
Күрделі қарағайлы орман типті тобына қарағай, жөке ағашы, қайың тектес бұталы қарағайлар мен емен аралас қарағайлар өте бай. Олар саздақты жəне сұр орман топырақта, көтеріңкі бедерлі аймақта орналасқан. Қарағай бітімі шырша, көктерек, қайың, емен аралас ағаштар өседі. Екпелердің өнімділігі өте жоғары, мүк жамылғысы əлсіз, ал аласа ағаштар кең таралған.
Тірі топырақ үсті жамылғысында жалпақ жапырақты шөптер орын алады. Орман типтері жөнінде В.Н.Сукачевтің ілімі тек қана қылқанды ормандар ғана емес, сонымен қатар аралас жəне жапырақты ормандар шаруашылықтың тəжірибесінде кең қолданылады.
Орман типтерін жіктеу табиғи қалыптасқан бітімдерге қатысты қылқанды орман аймағының қалыптасуы жəне топырақтың механикалық құрамы бойынша анықтау қолданылады. Адамдардың орман массивтерінің тиіспеген аймақтары, басқада белгілері бойынша қазіргі таңда орман шаруашылығы тəжірибесін толық ақтамайды. Адамдардың орманға қарқыңды шабуылдары өз кезегінде табиғаттың ірі өзгерістеріне алып келеді. Сондықтан И.С.Мелехов жоғарғы зерттеулерді қарастыра отырып, В.Н.Сукачевтің ұсынған орман типтерінің динамикасын өз кезінде динамикалық деп атауды ұсынды. И.С.Мелехов бойынша динамикалық типологияда орман типтерінің жыйынтық кезеңдері, аралық типтердің сериясын көрсетеді. Сондықтан орман типтерінің қалыптасу бастамасын, ол орман типінің əуелгі қалыптасу кезеңін, оған орманды атау типтерінің түрлерін көрсетеді.

Орман типологиясы теориялық жəне тəжірибелік үлкен маңызға ие
Кесілген ағаштар типін білу үшін биология, экология жəне орман географиясын, олардың сапалық, мөлшерлік өнімін, əсіресе шаруашылықтағы бітім қорының көлемін игеру өте маңызды. Орманшылық əр түрлі типтерінде техникалық құрамының əр түрлілігімен ерекшеленетін сүректің əр түрлі көлемін өсіруге болады. Орман типіне байланысты басты кесуге арналған ағаштар тандалынып алынады. Жоғары сапалы бітімдерді өсіру, баптау, күту орман типологиясымен тығыз байланысты. Орман типтеріне байланысты орманды қалпына келтіру шаралары жоспарланып, мұның барлығы орманды отырғызу, табиғи қайта қалпына келтіру мен байланысты. Орман типологиясы кеспе ағаш қалдықтарымен жұмыс жасауда үлкен тəжірибелік маңызы бар. Қарағай долгомошниктарымен тазарту жұмыстары қыста жəне жазғы құрғақ уақытта жүргізілу керек. Орман типтерімен жұмыс жасау орман өрттеріне қарсы күрес, орман екпелерін рекреациялық қолдануда тығыз байланысты. Орман ішіндегі жанама жұмыстар (мал жайу, шөп шабу, саңырауқұлақ жəне жидек теру, уақытша ауыл шаруашылығына пайдалану) орман типтерімен тығыз жүргізіледі.

Жоғары сапалы өнім алу үшін өсімдіктердің өсіп дамуының əрбір кезеңінде онда болатын ерекшеліктерді есепке ала отырып, қажетті қоректік заттармен тиісінше қамтамасыз етіп отыруды қажет етеді. Өсімдікті аса құнды қоректі заттармен қамтамасыз ету үшін мынадай жағдайларды жете білген жөн. Біріншіден, өсімдіктің өсіп-жетіліп дамуының əрбір кезеңінде оның қандай қоректік заттарды қажет ететінін жақсы білу керек, екіншіден, өсімдіктің кейпіне (сыртқы пішініне) қарап, қолда бар қоректік заттар оның қажетін өтей алатын немесе алмайтынын тез анықтап білген жөн, үшіншіден, өсімдіктің өнім құрауына қолайлы жағдай жасау үшін оған қажетті қоректік заттар жеткізіп беруге дер кезінде шара қолдану қажет.
Микротыңайтқыш құрамында микроэлементтер (бор, мыс, кобальт, мырыш, т.б.) болатын бейнорганикалық қосылыстар. Микротыңайтқыштар алғаш шет елдерде жəне Ресейде 19 ғасырдың 2-жартысында қолданыла бастаған. Микротыңайтқышдың бор М-ы, мыс М-ы жəне құрамында екі жəне одан да көп микроэлементтер болатын полимикротыңайтқыш, т.б. түрлері бар. Микротыңайтқыш ретінде микроэлементтердің тұзы немесе өндіріс қалдықтары [[[қож]] (шлак), қоқыс(шлам)], фриттер, хелаттар алынады. Топырақта өсімдікке қажетті микроэлементтер жеткіліксіз болса оның өсуі, дамуы тежеледі, түсімнің сапасы кемиді, ауруға шалдығады. Бұл микроэлементтер ферменттер құрамына кіреді, биохимиялық реакцияны жəне нуклеин, амин қышқылдары, қант, крахмал, хлорофилл биосинтезін күшейтіп, дақылдың өнімінің артуына, сапасының жақсаруына əсер етеді. Микротыңайтқыштың қажеттілігі ауыл шауашылығындағы дақылдарының биологиялық ерекшелігіне жəне топыраққұрамындағы микроэлементтердіңмөлшеріне байланысты анықталады. Микротыңайтқыштарды тұқым себер алдында, дəнмен бірге (0,5 - 5 кгга), тамырдан тыс үстеме қоректендіру (0,1 - 0,05%-дық микроэлементтер ерітіндісімен бүрку), тұқымды себер алдында өңдеу (0,02 - 0,05%-дық ерітіндіде бөктіру) тəсілдері арқылы қолданады.
Топырақтарда микроэлементтер аз болған жағдайда микротыңайтқыштарды қолданады. Микротыңайтқыш құрамында өсімдікке өте аз мөлшерде қажет мыс, кобальт, мырыш жəне т.б. болады. Топырақта өсімдікке сіңетін микроэлементтер жеткіліксіз болса, дақылдың өсуі, дамуы тежеледі, түсімнің сапасы кемиді, ауруға шалдығады.Микроэлементтердің өсімдіктер тіршілігінде маңызы зор. Олар ферменттер құрамына енеді, дақылдың өнімін арттырады.

Өсімдіктер үшін микроэлементтердің маңызы зор

Көп жылдар бері өсімдіктерде өте аз мөлшерде кездесетін элеменнтер қоршаған ортадан кездейсоқ жағыдайларға байланысты енеді, олардың өсімдік тіршілігінде онша маңызы жоқ деген ұғымдар таралып келеді .
Өсімдіктер үшін микроэлементтердің өте зор маңызы бар. Микроэлементтерді өмірге əкелген де өсімдіктердің өзі, микроэлементтер туралы алғашқы зерттеуді Геохимия ғылымының негізін салушы В.И.Вернадский сонау 1918- 1919жылдары бастаған болатын микроэлементтер катализаторлық қызмет атқарады алаида белоктармен қосылуда катализаторлық қызмет күр артады. Бірақ, арнайы жүргізілген физологиялық тəжирбиелердің нəтижесінде осы элементтердің кейбіреуін өте аз мөлшерде топраққа немесе қоректік ортаға қосқанда, онда өсірлген өсімдіктердің өсуінің жеделденіп , түсімі көбейетіндігі байқалды, кейінірек, өте мұқияттап тазартылған өсімдіктердің қалыптағыдай өсіп дамуы бор, марганец, мырыш, молибден сияқты элементтерімен байланысты екені анықталды. осындай деректердің шығуынан əлдеқайда бұрын, орыстың аты əлемге жайылған ұлы ғалымы В.И.Вернадский аталған жəне басқа да табиғатта өте аз мөшерде кездесетін элементтердің тірі организімдерге қажеттілігін болжап , микроэлементтер туралы ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.