Химиялық байланыстың түрлері

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

«Қазақстан Республикасы Ғылым және Білім Министрлігі,

Қазақ Ұлттық қыздар педагогикалық университеті,

Жаратылыстану институты

Химия кафедрасы»

БӨЖ

Тақырыбы: Донорлы-акцепторлы байланыс

Тексерген : х. ғ. к. профессор м. а Азимбаева Г. Е

Орындаған :«6В05301-Химия» білім беру бағдарламасының

1 курс студенті : Бағланқызы Дана

Алматы, 2022 жыл

Жоспар

1. 1 Химиялық байланыс жалпы мәлімет

1. 2 Химиялық байланыстың түрлері

2. 1 Ковалентті байланысқа жалпы мәлімет

2. 2 Ковалентті байланыс түрлері

2. 3 Донорлы-акцепторлы байланыс

3. 1 Донорлы-акцепторлы байланыс механизімі

3. 2 Қорытынды

3. 3 Пайдаланылған әдебиет

1. 1. Химиялық байланыс жалпы мәлімет

Химиялық байланыстар - химиялық элементтер арасындағы тұрақты тепе-тең күйдегі жүйе жасауға келіп тірелетін (молекула, ион, радикал) электромагниттік әсерлесу жиынтығы. [1]

Химиялык байланыс теориясының негізгі ұғымы: атомның сыртқы энергетикалық деңгейі аяқталған, демек сегіз электрон-нан кұралған

(1-период элементтері үшін - екі электрон) атом

тұрақты күйде болады.

Сыртқы деңгейі аяқталган атомдар химиялық өте инертті, тұрақты. Олар химиялық әрекеттесуге әрен түседі. VIII негізгі (А) топшасының алты химиялық элементінің сыртқы денгейі сақталған. Олар - инертті, асыл газдар деп аталады. Қалған химиялық элементтердің атомдарының сыртқы деңгейлері аяқталмаған жэне химиялық реакция үрдісі барысында келесі

жолдармен аяқталуга тырысады:

• жалпы электрон жұптарының тузілуі;

• электрондардың берілуі немесе қосылуы;

• электрондардың ортақтасуы арқылы.

Бул үрдістер химиялық элементтер атомдары арасында химиялық байланыстардың тузілуіне әкеледі.

Химиялық байланыс (ХБ) - атомдардың молекулалар мен

кристалдарға қосылуына себепші болатын өзара әрекеті.

Химиялық байланыс тузілуінің нәтижесінде атомның электрондық құрылысы неғұрлым энергетикалық тиімді және

тұрақты болады. [2]

1. 2 Химиялық байланыстың түрлері

Химиялық байланыс түзілуіне қарай төртке бөлінеді:

иондық
ковалентті
металдық
сутектік

Иондық Химиялық байланыс электр терістілігі бойынша айырмашылығы үлкен металл мен бейметалл атомдары арасында түзіледі. Химиялық әрекеттескенде валенттік электрондарын беріп, оң зарядты иондарға (катиондарға) : К־-е-К+ бейметалл атомдары электрондар қосып алып, теріс зарядты иондарға (аниондарға) айналады: Cl+е-Cl־.

Әр аттас зарядты иондар бірін-бірі тартып молекула құрайды: K+ + Cl ־= KCl. Иондық Химиялық байланыс қарама-қарсы зарядталған иондардың электрстатикалық тартылысы нәтижесінде жүзеге асады. Иондар түзілу арқылы жүзеге асатын байланыстарды иондық байланыс, қосылыстың өзін иондық қосылыс деп атайды. Иондық қосылыстардың қайнау, балқу температурасы жоғары, қызуға тұрақты, олар полюстік еріткіштерде тез ериді, ерітінділері электр тогын жақсы өткізеді.

Ковалентті Химиялық байланыста - әрекеттесуші атомдарға ортақ электрондар жұбы пайда болып, олардың санына қарай бір немесе бірнеше еселенген байланыстар түзіледі. Мысалы, сутек молекуласы атомдары арасында бір (Н:Н), оттек молекуласында қос (:О::О:), азот молекуласында үш (:N:::N:) еселенген ковалентті Химиялық байланыс бар. Ковалентті Химиялық байланыстар электрон жұбының атомдардың арасында орналасуына қарай полюсті және полюссіз деп екіге бөлінеді.

Сутекті Химиялық байланыс - екі не бір молекуладағы атомдар арасында сутек атомының оң заряды арқылы түзіледі.

Металдық химиялық байланыс - металл атомдарының сыртқы қабатындағы бос электрондар қатысуымен түзілетін байланыс. Химиялық байланыс валенттік электрондар арқылы жүзеге асады. [3]

2. 1. Ковалентті байланысқа жалпы мәлімет

Ковалентті байланыс дегеніміз - бейметал элементтердің екі атомын қосып, молекула түзетін күш. Бұл одақтағы негізгі нәрсе - бұл атомдар байланыспен пайда болған молекуланың тұрақтылығына жету үшін олардың ең үстірт қабатынан «валенттілік қабаты деп аталады» электрон жұптарын бөлісуі.

Элементтердің тұрақты конфигурацияға жету тенденциясы октет ережесі деп аталады және ол ковалентті байланыстар мен химиялық байланыстардың басқа түрлерін (мысалы, иондық) қалыптастыру үшін негіз болып табылады.

Атомдардың электронды тарту қабілетіне байланысты ковалентті байланыс полярлы немесе полярсыз болуы мүмкін. Олар сондай-ақ қанша электронды бөлісетіндігіне байланысты бір, екі немесе үш есе болуы мүмкін.

Ковалентті байланыс полярсыз болғанда, яғни атомдардың электр термелілігі ұқсас болғанда анағұрлым тұрақты болады.
Олар тек металл емес элементтердің (оттегі (О), сутегі (Н), азот (N) және т. б. ) арасында түзіледі.
Электрондар әрқашан жұпта, бір, екі (төрт электрон) немесе үш (алты электрон) байланыста бөлінеді. [4]

2. 2 Ковалентті байланыс түрлері

Ковалентті байланыстарды байланыс атомдарының электр терістігі мен олардың арасында бөлінген электрондар санына қарай жіктейді.

Полярлы ковалентті байланыс

Молекула бірнеше атомдардан тұрады. Электрондарды үлкен қарқындылықпен тартатын атом болған кезде, молекуланың сол бөлігінде электрондардың үлкен концентрациясы түзіледі. Бұл құбылыс полярлық деп аталады.

Электрондар шоғырланған молекуланың бөлігі теріс парциалды зарядқа ие, ал басқа молекуланың оң бөлігі парциалды зарядқа ие.

Осы себепті байланыстың бұл түрі «полярлық» деп атайды, өйткені молекуланы құрайтын электрондардың біркелкі емес поляризациясы немесе таралуы болады.

Судың молекуласында «Н2O», оттек атомы - полярлығы жоғары атом сондықтан ол электронды сутектен алады.

Полярлы емес ковалентті байланыс

Бұл бірдей немесе өте ұқсас электр терістікке ие атомдар арасында жұп электрондар бөлінген кезде пайда болады. Бұл электрондардың тең бөлінуін қолдайды. Екі сутек атомынан тұратын сутек молекуласы «Н» полярлы емес ковалентті байланыстың мысалы болып табылады. [5]

2. 3 Донорлы-акцепторлы байланыс

Донорлы-акцепторлы (координациялык) байланыс дегеніміз бір атомнын кос электрондары бар орбиталь екінші атомнын бос орбиталімен буркескенде тузілетін ковалентті байланыс. Ковалентті байланыс екі орекеттесуші атомдардын электрон булттары буркескенде (жуптасканда) тузіледі деп білеміз. Сонда, донорлы-акцепторлы байланыстын ковалентті байланыстан айырмашыльны тек тузілу механизмінде больп тур.

Донорлы-акцепторлык химиялык байланыс ол нағыз ковалентті байланыс, ковалентті байланысты сипаттайтын (байланы энергиясы, диполь моменті т. б. ) мінездемелері бутан да тон. Бірак, донорлы-акцепторлы байланыспен тузілген заттардын полюстілігі, жай ковалентті байланыспен түзілген заттарга караганда кобірек.

"Координациялык байланыс деген угымды химияда алғаш рет Сиджвик деген ғалым, Льюистін екі электронды ковалентт байланы деген идеясына сүйене отырып енгізді. Байланыс түзуге қос электронды орбиталін, ягни электрон жұбын жұмсайтын атомды - донор деп, ал акцептор деп бос валентті орбиталі бар атомды атайды.

Донорлы-акцепторлы байланыстын тузілу механизмі ковалентті байланысқа қарағанда басқа механизммен жүреді, бірак сондай нотижеге океледі. Сол себептен аммоний-ионындары барлык терт байланы (азоттың - бір s, үш

р-орбитальдары), үш атом сутекпен және бір ион - сутекпен (s-орбитальдарының катынасымен) бірдей. [BF1 нонынданы байланысты да осылай сипаттауга болады. Таны бір молекуланын тузілуін карастырайык.

Молекула BF; NH, тузілгенде ушфторлы бор мен аммиактың қосылысуы да донорлы-акцепторлы механизм аркылы байланысады.

NH, +BF, -> NH, BF, +41 ккал/моль

Бул мысалда азот - донор, ал бор - акцептор. [6]

3. 1 Донорлы-акцепторлы байланысу механизімі

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.