Мәдениет құрылымы

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 13 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі
Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті

Журналистика факультеті
Баспасөз және электронды БАҚ кафедрасы
Медиакоммуникация мамандығы

БӨЖ

Тақырыбы: Мәдениет морфологиясы мен анатомиясы
Мәдениет тілі.

Орындаған: Ернатқызы А.
Тексерген: Кудерина А.Н.

Алматы, 2024 ж
Мазмұны:

І. Кіріспе
ІІ. Негізгі бөлім
2.1. Мәдениет түсінігінің қалыптасу тарихы: мәдениеттің мәнін және қызметін анықтау ыңғайларының көптүрлілігі.
2.2 Мәдениетті аксиологиялық, өркениеттік, құрылымдық, антропологиялық, экономикалық түсіндіру.
2.3. Ғылыми пән ретіндегі мәдениеттану тарихы: теориялық ыңғайлар генезисі, іргелі және қолданбалы мәдениеттану, мәдениетті
зерттеудің пәнаралық сипаты, мәдениет философиясы, теориясы мен әлеуметтануы, мәдени және әлеуметтік антропология,
мәдениет тарихы.
ІІІ. Қорытынды
ІV. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Кіріспе

Мәдениет-жеке адамның өмір сүру мақсаты мен құндылықтар жүйесі,адамның өмір сүрген ортамен қарым-қатынасы.Ол өзара қарым-қатынас негізінде қалыптасатын ерекше құбылыс. Бұл қарым-қатынастың мәні адам бұрынан жасап келе жатқан мәлениетті бойына сіңіреді,қабылдайды өзінің болашақ қызметінің алғышартына айналдырады.
Мәдениет дегеніміз не?- деген сұраққа жауап беру үшін бұл сөздің этимологиясына,яғни осы күрделі ұғымды білдіретін сөздің шығу тегіне тоқталуымыз керек. Қазақ тілінде бұл термин арабтың маданият-қала, қалалық деген сөзінен енген. Бұл ортағасырлардағы мұсылман мәдениетінің өркендеу кезеңінде қалыптасқан түсінікпен байланысты. Мәдениетке берілген көптеген анықтамаларды альтернативтік (қарсы қоюшылық)деп атауға болады. Бұл жерде ең алдымен көзге түсетіні-мәдениет пен табиғатты культура мен натураны қарсы қоюшылық. Көне заманда культура деген ұғым жерді өңдеу деген мағынаны берген. Кейінірек Цицерон еңбектерінде (б.з.д. 45ж) бұл сөздің мағынасы тереңдеп жанды жетілдіру деген ұғымды білдірді. Уақыт өткен сайын еуропалық тілдерде мәдениет сөзі білім беру, даму, қабілеттілік сияқты мағыналарға ие бола бастады. Қазіргі заманғы сөздіктерде мәдениетке берілген анықтамалар:
а) мәдениет - белгілі бір халықтың қол жеткен табыстары мен шығармашылығының жиынтығы;
ә) мәдениет - адамзат қауымының белгілі бір кеңістіктегі қызметі мен өзіндік ерекшеліктері (палеолит мәдениеті, қазақ мәдениеті және т.б.);
б) мәдениет - адамдық әрекеттің белгілі бір саласының жетілу деңгейі (сөйлеу мәдениеті, еңбек мәдениеті);
в) агромәдениет (дәнді өсімдіктер мәдениеті, цитрустық мәдениет).
Мәдениет ұғымын алғашқы рет ғылыми тұрғыдан анықтауға тырысқан философтар болды. Өкінішке орай, ХVІІІғ., яғни ағартушылық кезеңіне дейін басты құндылық - адам мен оның ақыл ойы деген қағида жүзеге асқанға дейін мәдениет сөзі термин ретінде қолданылмады, жаңа ұғымның синонимі ретінде пайдаланылды. Мәдениет ұғымы жерді жырту, бау бақшаны өңдеу, егіншілік пен ауылшаруашылығы тығыз байланысты. Оған қоса мәдениет ұғымының тәрбие мен біліммен байланыстылығының тамыры көне заманда жатыр. Білімсіз, тәрбиесіз адам еш уақытта мәдениетті бола алмайтыны ақиқат, білім мен тәрбие барлық халықтардың қайнар бұлағы болып табылады. Сонымен бірге мәдениет сөзі құрмет тұту, сыйлау, табынушылық деген мағынаға ие. Осылардың ең бастысы - діни табынушылық. Көне замандағы адамдар құдайлар қоршауында болды, олардың санасынан құдайлар берік орын алды. Белгілі эллинист Макс Поленц полистік патриотизмді ерекше дәріптеді.
Көне заманның адамы өзіне сену қасиетін мәңгілік кеңістік дүниесінен, оның ішінде табиғаттан алды.
Жаңа заманда (ХVІІ-ХІХғ.ғ.) мәдениеттің көптеген теориялары өмірге келді. Бұл дәуірдің мәдениет теориясына үлес қосқан өз алыптары болды. Олар (Англияда -- Толанд, Францияда -- Вольтер мен Монтеське, Германияда Лессинг, Шиллер, Гете) дүние мен адамзат жайындағы ақиқатты айту құқығын діннен тартып алып, адамның ақыл-ойының тәуелсіздігін батыл қолдады. Адам өзінің табиғи жаратылысынан-ақ қабілетті, ақылды жан, соны тиімді пайдаланудың нәтижесінде адам игілігіне сай қоғам құруға қабілетті.
Ұлы неміс философы Иммануэль Кант (1724-1804) ақыл-ойға табынған. Ол француз ағартушыларының дүниенің негізінде ақиқат, қайырымдық деген идеяларын қолдай отырып, мәдениет ұғымын моральдық тұрғыдан басқаша әрекет жасады. Канттың мен үшін екі құпия нәрсе бар, олар: жұлдызды аспан мен адамның ішкі рухани дүниесі деген қағидасы кең таралған. Кантта мәдениеттің мағынасы - адам бойындағы хайуандық сезімнің бастауы, ақыл-ойдың немесе адамгершіліктің көмегімен жеңуге әкеліп тіресе, ұлы ойшылдың бірі Фридрих Вильгельм Шеллинг (1775-1854) мәдениетті эстетикалық тұрғыдан ұғынып, меңгеруді басты орынға қойып, мәдениеттің басты мазмұны адамдардың көркемдік қызметі деп атады.
Болмыстың адамгершілік (моральдық) жағына ерекше мән бере отырып, мәдениетті адамды хайуандардан айыруға мүмкіндік беретін құдайдың адамға берген ерекше қабілеті адам бойындағы қайырымдылық пен ізгілік қасиеттерді келісімді императив деп атады. Бұл идеяға ұқсас идеяларды Спеноза, Фейербах, Маркс, Фрейд сияқты ұлы философтар айтқан. Кант ұғымынша мәдениет - табиғаттан бостандық патшалығына барар жол.
ХІХ ғасырда мәдениет мәселелерімен тығыз айналысқан ғалымның бірі, ағылшын ойшылы Эдуард Бернетт Тайлор (1832-1917) болды. Ол мәдениет жөніндегі ғылым-реформалар жөніндегі ғылым деп тұжырымдай отырып, мәдениетті үздіксіз даму үстіндегі процесс деп қарастырды. Нақты идеалды тұрғыдан мәдениет - жеке адам мен бүкіл қоғамды адамның бақыты мен болашағы жолындағы құндылықтарды дамыту арқылы адамзат баласын жан-жақты жетілдіру болып табылады. Тайлор мәдениетке адамның ақыл-ойы мен еңбегінің жемісі, дәлірек айтқанда материалдық және рухани құндылықтар ретінде қарады.
Көне заманнан бастап ХІХ ғасырдың аяғына дейін мәдениеттанымдық ойдың дамуын ғылыми тұрғыдан қарастыра отырып, қысқаша қорытынды жасауға болады. Еуропада кеңінен тараған мәдениет ұғымы діни сипатта мынадай қағидаларға келіп тіреледі:
а) мәдениетті ақыл-ойдың не табиғи сезімнің көмегі арқылы түсіну;
ә) мәдениетті ішкі адамгершілік заңдарының көмегімен тану (Кант);
в) ең соңында мәдениеттің адамзаттың тегіне қатыстылығы және оның абсолюттік идея мен дүниежүзілік рухты жүзеге асырудың құралына айналғандығы (Гегель);
г) адамзат мәдениеті үздіксіз дамып, өркендей отырып эволюция мен прогрестің жалпы заңдарына сөзсіз бағынады.
Мәдениет - адамзат баласының қызметінің жемісі деп есептелді. Мәдениетке байланысты қағидаларды, ағартушылық кезеңінің ойшылдары жаңа мәдени үлгілері (адам, қоғам, мемлекет, құқық, философия) жасауға тырысты және өткен заман мен жаңа заманның мәдени тәжірибесін жаңаша сын елегінен өткізе отырып қарастырды.

ІІ. Негізгі бөлім

Мәдениет түсінігінің дамуы мен логика тарихы.
Анықтаманың әр түрлілігі. Мәдениеттану - мәдениет туралы ғылым, алайда ойшылдар көптен бері мәдениеттің өзіне анықтама беруді ойластырып келеді. Әсіресе бұл мәселе мәдениет түсінігі қазіргі заманғы қоғамда фундаменталды түсінік болып қалған кезінде аса маңызды. Оның бірнеше анықтамалары бар, оның саны да үнемі артып келеді. Батыстық мәдениеттанушылар санағандай егер 1871 жылдан 1919 жыл аралығында тек қана жеті анықтама берілген болса, ал 1950 жылдан 1990 жылдары - 400 артық анықтама берілген.
Мәдениет сөзі - қазіргі заманғы қоғам танудың тек қана фундаменталды түсінігі ғана емес, ол күнделікті қолданыстағы тілдің, күнделікті тұрмыстың ажырамас бөлігі. Мәдениет туралы айтқанда ол тұрмысты реттейтін жағдайлардың барлығын қамтиды, адамзат тілінің тазалығы, көркемдігі, әдебі мен заңдылықтары сақталған қоғамға басшылық ету, театрлардың, мұражай мен кітапханалардың болуы, оған бару т.б.
А.С.Карминнің классификациясы. Күнделікті санада мәдениеттің түсінігі,деңгейі анықталмайды, тек қана эмпирикалық түрде түсіндірумен шектеледі. Олардың мағыналары аз, әрі бір тектес. Мәдениеттің ғылыми түсінігі көп түрлі, себебі ол әр түрлі ғылымдар арқылы беріледі. Олар социологиялық, мәдениантропологиялық анықтамалар. Ресей мәдениеттанушысы А.С. Кармин Мәдениеттанудың негіздері. Мәдениет морфологиясы еңбегінде 1996 жылы мәдениеттің 1500 анықтамасының болғанын ескере отырып, оларды сараптауға талпыныс жасады, мәдениеттің мына түрлерін бөліп алды: сипаттаушы, антропологиялық, құндылықты, нормативті, тарихи, функционалды.

2. Мәдениет құрылымы. Мәдениет тұтас жүйе.
Мәдениетін құрылымы: мәдени түрлердің саналуандығы және мәдени құрылымның күрделілігі.
Адамның жасаған әрекеті алдымен ойда, рухта пайда болады, тек содан кейін ғана белгілер мен нәрселерде көрініс табады.
Мәдениет құрылымы: рухани мәдениет және материалдық мәдениет.
Рухани мәдениет дегеніміз - білім, идея, заң, мінез-құлық, ережелер, белгілер, әдет-ғұрып, дәстүр мен тіл болып табылады.
Материалдық мәдениет дегеніміз - тұрмыстық және өндірістік білім, өндіріс техникасы мен технологиясы және т.б. Мәдени құбылыстарды көптеген нақты ғылымдар, атап айтсақ тарих, археология, этнография, антропология, әлеуметтану сондай-ақ сананың түрлі формаларын қарастыратын философия, өнер, эстетика, дін, мораль және т.б. ғылым салалары қарастырады.
Рухани мәдение саласына: дін, мораль;саясат, құқық;ғылым, білім, дене тәрбиесі, спорт, медицина;әдебиет, өнер; бұқаралық ақпарат құралдары, тіл;рухани іс-әрекеттің материалдық заттық өнімдері енеді.
Материалдық мәдениет саласына: ғылымның, білімнің, әдебиет және өнердің, медицинаның, дене тәрбиесі мен спорттың материалдық заттық құрылымдары;бұқаралық коммуникация құралдарының материалдық техникалық базалары,рухани іс-әрекетті өнімдерін өндірудегі материалдық базалар енеді.

3. Мәдениет құрылымының негізгі анықтамалары, ізденушіліктің негізі.
Осы мәдениеттің анықтамаларын жеке қарастырайық.
Құндылықты - бұл адамдар қолдан жасайтын материалдық және рухани құндылықтардың бірлігі, ал
құндылық - адам санасында қалыптасқан қандай да бір материалдық немесе идеалдық заттардың адамға жағымды мағыналары. Құндылықтың өзі объект болмайды, ол адамның қандай да бір қажеттілігін қанағаттандыра алу мүмкіндігі. Құндылық және құн - бірегей түсініктер емес. Құндылық - ол философиялық және мәдениеттану түсінігі, құн - экономикалық түсінік.
Мәдениеттің құндылық концепциясы ХVІІІ ғ. аяғында неміс философтары мен мәдениеттанушыларының еңбектерінде пайда болды, бүгінгі күні де мәдениеттану концепциясының маңызды бөлігі болып табылады.
Социологиялық концепциясы - мәдениет анықтамасын идея бірлігі ретінде, адамдардың ұжымдық әрекетін қамтамасыз ететін әлеуметтік құралдар ретінде түсіндіруден шығады.
Мәдениеттің технологиялық анықтамасы - мәдениетті нақты бір өндіріс пен қоғамдық өмір сүрудің, нақты бір деңгейі ретінде таниды, ол қоғамның технико-экономикалық көрсеткіштеріне тәуелді болады.
Мәдениеттің әрекеттілік анықтамасы - оны адамдар өмірінің ажырамас бір бөлігі ретінде түсінумен қатысты. Олар қару қолдану, белгілер мен нормалар, өзін-өзі ұстау ережелері, құндылықтар мен символдар.
Мәдениеттің сипаттау анықтамасы - оның нақты бір бөлшектері мен көріністерін тізіп шығу.
Мәдениеттің антропологиялығы - мәдениеттің өзі адамдар қолымен жасалған заттар әлемі екендігінде және табиғатқа қарсы тұру.
Тарихилығы - мәдениеттің өзі тарихтың, қоғамның жемісі екендігінде және де адамзаттың тәжірибе арқылы жинақталған тәжірибесінің ұрпақтан-ұрпаққа берілу арқылы дамуы. Л. Уайт. Мәдениет дегеніміз - символдар бірлігі. Мәдениеттің басқа бір қазіргі заманғы анықтамасын американдық мәдениеттанушы Л. Уайт берді. Ол оны адам барлығында символдарды ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.