Археологиялық мәдениеттер

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

``Қазақстан тарихы және әлеуметтік-қоғамдық пәндер``кафедрасы

Реферат

``Алғашқы қауымдық өнер ескерткіштеріндегі антропо-және зооморфтық бейнелердің ерекшеліктері``

Орындаған: Мамедхан Б.
Тобы: ВМ-СҚБ-01-23
Қабылдаған: Ибрагимова А.Ж.

Шымкент-2024ж

Тас дәуірі

Адамның пайда болуынан ежелгі тас дәуірі (палеолит) басталды. Б.з.б. 2,5 млн б.з.б. 12 мың жыл ара- лығын қамтитын ежелгі тас дәуірі үш кезеңге бөлінеді: 1. Ерте палеолит (б.з.б. 2,5 млн б.з.б. 140 мың жылдар аралығы). 2. Орта палеолит немесе мустье (б.з.б. 140-40 мыңжылдықтар). 3. Кейінгі палеолит (б.з.б. 40-12 мыңжылдықтар аралығы). Палеолит кезендері бір-бірінен тастан қару жасау әдістерімен ерекшеленеді. Қазба жұмысы барысында палеолиттік тұрақтың жоғары қабатынан табылған құралдардың ұқыпты жасалғаны байқалады. Палеолитте еңбек құралдары түрлі тастардан жасалынған. Шақпақ және әктастар кескіш құрал ретінде пайдаланылды. Олардан тас пышақтар мен соғыс қаруларын, базальт пен құмдақ тастардан еңбек құралдарын жасаған. Ежелгі тас дәуірінде ауа райы ұзақ уақыт суық және жылы болып тұрған. Алғашқы адамдар тас дәуірінің бас кезінде шыққан. Питекантроптар мен австралопитектер қаумалап аң аулаған. Олардың санының көбеюі өмір сүрген ортасында өзара бәсекелестікке жеткізді. Алғашқы адамдар үңгірде тұрып, тас құралдарды пайда- ланган. Алайда қазіргі кезеңде ежелгі тас дәуіріндегі тұрақтар таудан алыс орманды, жазық жерлерден де табылды. Адамдар үлкен құрастырмалы күркешатырға ұқсас көшпелі баспаналар тұрғызған. Тас құралдың көмегімен ағаш пен сүйектен тұрмыстық бұйымдардың он- даған түрін дайындаған. Тас құралдар үлкен жетістік саналып, ұрпақтан ұр- паққа киелі мұра ретінде беріліп отырған. Ежелгі адамдар үшін нағыз сынақ кезеңі палеолит кезеңінің ортасында басталды. Жер бетінде ауа райы күрт салқындап, мұз басу дәуірі орын алды. Мұз басу дәуірі бұдан 250 мың жыл бұрын басталды. Жер бетінің көп бөлігін қалың мұз қабаты басып қалды. Мұз басу дәуіріндегі ежелгі адамдардың суық ауа райына көндігуіне тура келді. Бәрінен бұрын суық ауа райына неандертальдықтар мен синантроптар бейімделді. Мұз уақыт- ша қайтқан кезде адамдар босаған аумақтарды игере баста- ды. Мұз қайта басқан уақытта тундраның шегарасына кетіп қалды. Негізінен үңгірде емес, жиналмалы үйлерде тұрғанын, тасқа сурет салып, діни ғұрыптарын атқарғанын дәлелдеп отыр. Тас дәуірінің діни орындарының бәрі бізге жеткен жоқ. Үңгірдегілері ғана сақталған. Олардың қатарында Оңтүстік Оралдағы Капова, Испания мен Франциядағы ғажайып суреттер салынған үңгірлерді атауға болады.[1]

Мезолит. Орта тас дәуірі (б.з.б. 12-5 мыңжылдықтар) Кейінгі палеолит пен мезолит кезеңі- нің басында ауа райы өзгеріп, мұз еріді. Қазақстан аумағында өзен, көл, батпақ көбейіп, қылқанжапырақты өсімдіктер қаулап шықты. Палеолит пен жаңа тас дәуірі аралығындағы кезеңме- золитте адамның қазіргі заманғы келбеті толықтай қалыптасты. Олар басым биологиялық түрге айналды. Мұздықтар еріп, солтүстікке қарай қозғалды, олармен бірге мамонт, салқын ауа райын бейімделген адамдар да жылжыды. Қиыр солтүстікке адамдардың мезолит дәуірінде келгені, олардың палеоазият, Монголоид өңдес болғаны анықталды.Бұл кезенде адамдар шымыр, ширақ болды. Олар бір орын- нан екінші орынға жиі ауысып отырды. Мезолитте адамдар тұрақты тұрғын үйді сирек тұрғызды және үлкен аумақта үнемі дерлік көшіп-қонып жүрді. Сондықтан олардың түрақтарын- да айтарлықтай мәдени қабат қалыптасып үлгермеді. Археологиялық зерттеулерде бұл дәуірдің түрақтары аз анықталған.[2]

Мезолит дәуірінің тағы бір ерекшелігі жануарлардың кейбір түрлері көбейді. Мысалы, қоян, бұғы, қасқыр және т.б. Бұл аңдарды жекелеген аңшылар аулады. Жүйрік андарды аулау үшін қару-жарақтың жаңа түрі- садақ пен жебе пайда болды. Халық саны көбейіп, аңшылық жерлердің жетіспеуіне бай- ланысты ежелгі адамдардың бір бөлігі мезолит дәуірінде сол- түстік аймақтарды мекендей бастады. Олар Есіл, Тобыл, Торғай, Жайық өзендерінің бойын қоныстанды. Тамақ табудың бас- ты көзі балық аулаумен айналысты. Еріген мұздықтар өзен- көлдердің деңгейін көтерді. Соның нәтижесінде адамдар қайық, ау, сүйектен жасалған сүңгіні ойлап тапты. Балық аулау арқылы бір мезгілде жеткілікті мөлшерде көп тамақ табуға болатын еді. Сонымен қатар адамдар жағалаудағы құстарды да ұстап, жұмыртқаларын жинады, қамыс арасындағы андарды, яғни жолбарыс пен қабан, құндыз т.б. аулады. Мезолитте еңбек құралдарын жасау техникасында түбегейлі өзгерістер орнықты. Агаш не сүйектің жарық өзегіне өткір жүзді ұсақ тастарды (микролит) орнатып, пышақ жасалды. Ағаш сапқа үшкір тас- тарды тарамыспен байлау арқылы жебе мен найза жасады. Аң терісі мен сүйекті өңдейтін қырғыш, кескіш, түрлі пышақ пен тескіш құралдар, ине, жебе, найза ұштары кеңінен қолданыла бастады. Өмір сүру жағ- дайы жақсарды, адамның ой-өрісі жетіліп, биологиялық тұрғыда дамыды. Мезолиттің соңғы кезінде адам- дар жабайы аңдарды қолға үйретіп, жабайы өсімдіктерді мәдени өсім дікке алмастыра бастады. Қой, ешкі, сиыр, шошқа, жылқы, ит қолға үйретілді. Адамдар өзен жағалауына бидай мен күріштің ежелгі тұқымдарын өсіре бастады. [3]

Неолит. Жаңа тас дәуірі (б.з.б. 5-3 мыңжылдықтар) Неолит дәуіріндегі Қазақстан аумағы- ның климаттық-табиғи жағдайы қазіргіге ұқсас келді. Мезолит кезеңінің табиғаты батпақты аралдар, орман, өзен-көл түрінде Арал төңірегінде, сондай-ақ Көкшетау. Есіл, Алакөл ауданда- рында ғана сақталды. Бұл дәуірде еліміздің аумағында палеоазиялық тайпалар ме- кен еткен еді. Мезолит дәуірінде қалыптасқан бұл тайпалардың бет пішіні монголоид өңдес болды. Олар балық пен су құстарын, өзен-көл жағалауын мекендеген аңдар аулап, жеуге жарайтын өсімдіктер мен тамырларды, құстардың жұмыртқаларын жина- ды. Неолиттен бастап барлық өлем тайпаларының материалдык мәдениеті тек дәуір сипаты бойынша ғана емес, аумақтың өзіндік белгілеріне байланысты ерекшелене бастады. Сол аумаққа ғана тән еңбек құралдары мен тұрмыстық бұйымдар қолданылды. Неолит тайпалары жекелеген аймақтардың климаттық-табиғи ерекшеліктеріне бейімделді. Археологиялық мәдениеттер. Қазақстан аумағында неолиттің үш археологиялық мәдениеті жақсы зерттелінген. Олар: Кел теминар, Атбасар және Жебелі. Келтеминарлықтар ежелгі Арал ойпатының жазиралы ай- мақтарында өмір сүрген. Келтеминар қоныстары Арал өңірінің аумағында жақсы зерттелген. Олардың ежелгі тұрақтары Әму- дария өзенінің жағалауында сақталған. Бұл тұрақтар келте- минарлықтар ішінде ошағы бар үлкен тікбұрышты үйлерде тұр- ганын дәлелдейді. Табылған сүйектер, керамика қалдықтары мен микролиттерге қарап, олардың негізгі кәсібі балықшылық пен терімшілік болғанын, жабайы аңдарды аула- ғанын білеміз. Кейін ежелгі Арал ойпатын теңіз суы басты. Кел- теминарлықтар біртіндеп солтүстік-батысқа, қазіргі Батыс Қа- закстан аумағына жылжыды. Олар өзен-көлдерден балық аула- ды, аңшылықпен де айналысты. Батыс Қазақстан жерінде соңғы Келтеминар мәдениетіне жататын екі ескерткіш Ақжайық ауданының Солянка және Тасқала ауданындағы Бауыржан-аяқ тұрақтары табылған. Олар өзен ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.