Дәрілік заттардың биотрансформациясы
1. Оқытушы туралы мәліметтер.
Абулгазимова Гульмира Алибаевна, Ветеринария және мал шаруашылығы технологиясы, Ветеринариялық медицина кафедрасының PhD, аға оқытушысы, кабинет нөмірі 8404, телефон +7715220600, кафедрадакеңес өткізу уақыты - сәрсенбі.
Жаманова Асель Муратовна, Ветеринария және мал шаруашылығы технологиясы, Ветеринариялық медицина кафедрасының магистрі, ассистенті, кабинет нөмірі 8404, телефон +77011203615, кафедрада кеңес өткізу уақыты - сәрсенбі.
2. Курстың қысқаша сипаттамасы.
Пәнді оқыту мақсаты Ветеринариялық фармакология және токсикология дәрілік препараттардың организмге әсер ету механизмдерің зерттеуге, дәрілердің фармакологиялық белсенділігін жоғарылата отырып, олардан туатын керісінші құбылыстарды азайту, улы химикаттардың, тыңайтқыштардың, улы өсімдіктердің, қосымша азықтардың кумуляциялық қасиеттерін және улылық дәрежесін тексеру.
Пәнді зерттеу міндеттері
- жаңа дәрілік заттарды іздеу және теориялық негізін бағыттау;
- фармакологиялық қатынаста ең белсенді қосылыстардың әсерін оқып үйрену;
- дәрілерді мөлшерлеу және концентрациямын есептеу
- дәрілік заттардың әсер ету ерекшелігі мен маңызын, қолданудағы көрсеткіштерін.
- дәрілік заттарды қолданғандағы фармакологиялық қасиеттерін мен қауіпсіздігін бақылау;
- пестицидтердің, минералды тынайтқыштардың, улы өсімдікті, қосымша азықтар және басқа да қоспалардың тірі организмге улылығын зерттеу,
- фармакокинетика заңдылығын зерттеу, органдар (ағзалар) мен ұлпалардаулы заттардың жиналуы мен таралуы;
- улануға диагностика әдістерін құрастыру, жануарларының уланғандағы профилактикасы мен антидотты терапиясы (емі)
Пәнді оқыту нәтижелері
Код
ББ бойынша қалыптастырылатын оқыту нәтижелері (кодтар)
Пәнді оқыту нәтижелері
ON1
Академиялық мәтіндерді жазу, рефераттау, зерттеу нәтижелерін құрастыру және ресімдеу тәсілдерін меңгеру.
Жалпы білім беретін пәндер саласындағы білімді сипаттау және байланыстыру, құқықтық және сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениет туралы жалпы түсініктерді білу, жоғары ойлау әлеуеті бар құзыретті жеке тұлғаны қалыптастыру үшін академиялық адалдық принциптері мен мәдениетінің маңыздылығын анықтау, сонымен қатар қазіргі заманғы кәсіби қызмет саласындағы ақпараттық құрылымдағы идеялар.
Білу және түсіну:
- академиялық адалдық қағидалар мен мәдениетінің маңызын ұстану
- дәрілік заттар тудыратын негізгі фармакодинамикалық әсерлер механизмдері;
- улардың уытты әсер ету механизмдері;
- дәрілік заттарды мөлшерлеу принциптері;
- рецептура және дәріханалық технология негіздері;
- антидот терапиясы және улану кезіндегі алғашқы көмек принциптері.
ON6
Оқу мәтіндерін жазу, қорытындылау, жинақтау және зерттеу нәтижелерін ұсыну әдістерін білу.
- Дәлелдер жасау, білімді қолдану және жануарлар ауруларын емдеу және алдыналу үшін фармакологиялық агенттерді қолдану, улануды растау үшін химиялық-токсикологиялық талдау жүргізу кезінде мәселелерді шешу.
- Әр түрлі агрегаттық күйлерде дәрілік түрлерді дайындау;
- рецептілерді латын тілінде жазу
-уыттылық өлшемдеріне сәйкес мал шаруашылығы өнімдерінің сапасына токсикологиялық бағалау жүргізу;
- токсикологиялық қорытынды жасау
-арнайы аппаратураны, аспаптарды және реактивтерді, дәрі-дәрмектерді қолдану.
ON7
Дәрілік заттардан туындаған фармакодинамикалық әсерлердің негізгі механизмдерін түсіну және ветеринариялық препараттарды мөлшерлеу принциптерін білу.
- Токсикологиялық зерттеулер жүргізу әдістері
- дәрілік заттарды ағзаға енгізу әдістері
- оқу бағдарламасын игерудегі өзіндік жұмыс әдістері
- дәрілік заттарды енгізгеннен кейін жануарлардың клиникалық жағдайына дербес бақылау жүргізу әдістері.
ON10
Жұқпалы емес этиологияның патологиялары, иондаушы сәулеленуден туындаған аурулар және улану кезіндегі этиопатогенездің және емдік-профилактикалық шаралардың теориялық және практикалық негіздерін тұжырымдау, зертханалық диагностика дағдыларын меңгеру және алынған нәтижелерді түсіндіру.
- Әлеуметтік және ғылыми көзқарастарды ескере отырып, ауырған жануарларды емдеу схемаларын жасау кезінде ақпаратты пайымдау және түсіндіру дағдылары, ағзаға дәрілік түрлерді әртүрлі жолдармен енгізу және олардың емдік тиімділігін бағалау дағдылары.
ON12
Жануарлардың мүшелері мен тіндерінің анатомиялық және физиологиялық жағдайын, әртүрлі патологиялардағы патологиялық жағдайларды диагностикалау және жою әдістерін талдаңыз, медициналық ойлауыңызды кәсіби қызметке біріктіріңіз.
- Ауру жануарларға дәрілік заттарды тағайындау, улану диагностикасы, ветеринариялық препараттарды тіркеу, дәріхана ісін ұйымдастыру және экономикасы, ветеринариялық препараттарды өткізу және инвестициялар мәселелерінде.
Пререквезиттер:
Физиология, микробиология, молекулялық биология, химия, биохимия, ботаника.
Постреквезиттер:
Жануарлардың ішкі жұқпалы емес аурулары, паразитология және инвазиялық аурулар, алғашқы ветеринарлық көмек, ветеринарлық акушерство және гинекология.
3. Курстың мазмұны
3.1 Дәрістік сабақтар тізімі
Модуль атауы
Тақырып атауы
1 семестр
Көлемі, сағат
Апта
Жалпы
фармакология
Фармакология пәніне кіріспе. Дәрі және дәрілік форма туралы түсінік. Дәрілік заттардың жіктелуі. Дәрі-дәрмектер туралы ілімнің даму тарихы.
1
1
ОЖЖ қызметін тежейтін және қоздыратын заттар
Дәрілік заттар әсерінің жалпы заңдылықтары. Енгізу жолдары. Доза және дозалау принциптері. Дәрілердің фармакокинетикасы, фармакодинамикасы және әсер ету механизмі.
1
2
Наркотикалық заттар. Наркоздың теориялық негіздері. Хирургиялық наркоз сатылары мен кезендері. Ингаляциялық және ингаляциялық емес наркотикалық заттардың фармакодинамикасы.
1
3
Мал дәрігерлігінде қолдаңылатын психотропты заттар. Нейролептиктердің, тыныштандырғыштардың және транквилизаторлардың фармакодинамикасы мен әсер ету механизмі.
1
4
Аналгезия жасайтын дәрілік заттар. Наркотикалық анальгетиктердің фармакодинамикасы. Апиын алкалоидтері. Синтетикалық препараттар.
1
5
Наркотикалық емес анальгетиктердің фармакодинамикасы және әсер ету механизмі. Қызу басатын және қабынуға қарсы әсер ететін дәрілер.
1
6
Орталық нерв жүйесің қоздыратын дәрілік заттар. Бас ми қыртыс қабығының, сопақша мидын және жұлынның қызметін үдететін дәрілер.
1
7
Афференттік нерв ұштары аумағынан әсерін тигізетін дәрілік заттар
Жергілікті анестезия жасайтын дәрілер. Тұтқырлайтын заттар және адсорбенттер
1
8
Тітіркендіретін, құстыратын, қақырық түсіретін және мес қарынның қызметін жақсартатын дәрілер.
1
9
Іш жүргізетін және өт айдайтын дәрілік заттар
1
10
Рефлекторлық доғаның эфференттік бөлігіне әсер ететін заттар
Эфференттік нерв ұштары аумағынан әсерін тигізетін дәрілік заттар. Синапс және оның функциялары. М-холиномиметикалық және М-холинолитикалық заттар.
1
11
Н-холиномиметикалық және Н-холинолитикалық заттар. Миорелаксанттар. Адреномиметикалық және адренолитикалық заттар.
1
12
Физиологиялық жүйелерге әсер етеін дәрілер
Жүрек-қан тамыр жүйесіне әсер ететін дәрілік заттар. Жүрек гликозидтер.
1
13
Несеп айдағыш дәрілер диуректиктер.
1
14
Қанға әсер етін дәрілік заттар.
1
15
Барлығы:
15
Модуль атауы
Тақырып атауы
2 семестр
Көлемі, сағат
Апта
Зат алмасу үрдістеріне әсер етеін дәрілер
Витаминдер және витаминдік препараттар.
1
1
Гормондар және гормоналдық препараттар.
1
2
Микробтарға және паразиттерге қарсы әсер ететін дәрілік заттар
Химиотерапевтикалық қоспалар.
Антисептикалық және дезинфекция жасаушы заттар.
1
3
Сульфаниламидтік препараттар. Антибиотиктер.Нитрофурандар.
1
4
Паразиттерге қарсы дәрілік заттар. Антигельминтиктер, инсектицидтер және акарицидтер, кокцидиостатиктер, антипротозойлық дәрілер.
1
5
Жалпы
токсикология
Токсикология пәніне кіріспе. У және улану. Токсикологияның даму тарихы. Улардың жіктелуі.
1
6
Жалпы токсикология.Улы қоспалардың түрлері. Организмге тұсу жолдары.Токсикокинетика, токсикодинамика. Уланған жағдайды балау диагностика және ем жәрдемін беру
1
7
У химикаттар және минералдық улар токсикологиясы
Фосфорорганикалық пестицидтер
Хлорорганикалық пестицидтер
1
8
Карбаматтық фунгицидтер токсикологиясы. Гербицидтер- 2,4-Д туындылары токсикологиясы
1
9
Сынапорганикалық және қорғасын қоспаларымен улану
1
10
Күшәла, мыс, кадмий, фтор және селен қоспаларымен улану.
1
11
Сапасыз азықпен улану
Азық уларымен улану.
Натрий хлоридымен және карбамидпен улану
1
12
Микотокси-коздар
Микроскопиялық саңырауқұлақтар уларымен улану.
1
13
Улы өсімдіктермен улану
Фитотоксикоздар.
1
14
Зоотоксиндармен улану
Жануар текті улар токсикологиясы.
1
15
Барлығы:
15
Жалпы:
30 с
3.2 Зертханалық-практикалық сабақтар тізімі (1 семестр)
Модуль атауы
Тақырып атауы
ЗПС тапсырмасы
Көлемі, сағат
Апта
Жалпы рецептура және дәрілік формалардың дәріханалық технологиясы
Фармакопея. Дәріхана.
Рецепт.
ҚР Мемлекттік Фармакопеясы. Дәріхана қызметі және оңы қйымдастыру тәртібі. Рецепт құрылысы.
2
1
Қатты дәрілік формалар рецептурасы
Ұнтақтарға, таблеткаларға, дражеге, таблеткаларға, капсулаларға, түйіршіктерге, брикеттерге рецепт жазу тәсілдері
2
2
Жұмсақ дәрілік формалар рецептурасы
Жақпа майларға, пасталарға, линименттерге, суппозиторийлерге, болюстерге, ботқаларға рецепт жазу тәсілдері
2
3
Сұйық формалар рецептурасы
Ерітінділерге рецепт жазу тәсілдері
2
4
Сұйық формалар рецептурасы
Тұндырма мен қайнатпаларға, тұнбалар мен сығындыларға, эмульсияларға, шырышқа рецепт жазу тәсілдері
2
5
Дәрілік түрлерінің дәріханалық технологиясы
Қатты дәрілік түрлерінің технологиясы.
Жұмсақ дәрілік түрлерінің технологиясы.
Сұйық дәрілік түрлерінің технологиясы.
Ұнтақтарды дайындау технологиясы
Жақпа майларды дайындау технологиясы Ерітінділерді дайындау технологиясы
2
6
Жалпы фармакология
Дәрілік заттарды организмге енгізу жолдары. Дәрілік заттар әсерінің жалпы заңдылықтары. Дәрілердің фармакокинетикасы, фармакодинамикасы
Энтералды және парентералды енгізу жолдарын игеру.
2
7
ОЖЖ қызметіне әсер ететін дәрілер
Ингаляциялық және ингаляциялық емес наркотикалық заттар.
Наркотикалық заттардың фармакодинамикасын зерттеу.
2
8
Нейролептикалық және тыныштандырғыш дәрілер.
Нейролептикалық және тыныштандырғыш заттардың әсер ету механизмін зерттеу.
2
9
Аналгезия жасайтын жансыздандыратын және дене қызуын басатын дәрілік заттар.
Наркотикалық және наркотикалық есмес анальгетиктердің әсерін салыстырмалы бағалау.
2
10
Орталық нерв жүйесінің қызметін үдететін дәрілік заттар.
Аналептиктердің ОЖЖ әсерін тәжірибеде анықтау.
2
11
Афференттік нерв ұштары аумағынан әсерін тигізетін дәрілік заттар
Жергілікті анестезия жасайтын дәрілер. Тұтқырлайтын, жұмсартатын, кілегейлі және сорғыш дәрілер.
Жергілікті анестезия түрлері. Афференттік рецепторлардың сезім талдығын төмендететін дәрілердің әсерін зерттеу тәжірибеде
2
12
Тітіркендіретін, құстыратын, қақырық түсіретін және мес қарынның жұмысын жақсартатын дәрілік заттар. Ащы дәмдер. Іш жүргізетін және өт айдайтын дәрілер.
Афференттік рецепторлардың сезім талдығын күшейтетін дәрілердің әсерін зерттеу Тұзды, өсімдік тектес және синтетикалық іш жүргізетін дәрілердің әсерің зерттеу
2
13
Рефлекстік доғаның эфференттік аумағына әсер ететін дәрілер
М-холиномиметикалық және М-холинолитикалық дәрілік заттар. Ганглионарлық және ганглиоблокаторлық заттар. Миорелаксанттар. Адренергиялық заттар.
Синапс және оның қызметі. Импульстің өту схемасын қарастыру. Холинергиялық және адренергиялық иннервацияға дәрілік заттардың әсер ету механизмі.
2
14
Физиологиялық жүйелерге әсер ететін дәрілер
Жүрек-қан тамыр жүйесіне әсер ететін дәрілік заттар. Диуретикалық несеп айдағыш дәрілер. Қанға әсер ететін дәрілік заттар.
Қанның ұюын өзгертетін заттар
Қан алмастырғыштар
Жүрек гликозидтерінің жүрекке әсер ету ерекшелігін зерттеу Коагулянттар және антикоагулянттардың әсер ету механизмін зерттеу
2
15
Барлығы:
30
Зертханалық-практикалық сабақтар тізімі (2 семестр)
Модуль атауы
Тақырып атауы
ЗПС тапсырмасы
Көлемі, сағат
Апта
Зат алмасу үрдістеріне әсер ететін дәрілер
Витаминдер және витаминдік препараттар.
Зат алмасу үрдістеріне әсер ететін дәрілерді қолданатын және қолданбайтын жағдайлар.
1
1
Гормондар және гормоналдық препараттар.
Зат алмасу үрдістеріне әсер ететін дәрілерді қолданатын және қолданбайтын жағдайлар.
1
2
Микробтарға және паразиттерге қарсы дәрілер
Сульфаниламидтер. Антисептикалық заттар
Сульфаниламидтер мен нитрофурандардың микробқа қарсы әсер ету механизмін зерттеу.
Жіктелуі.
1
3
Антибиотиктер.
Антибиотиктердің микробқа қарсы әсер ету механизмін, оларды қолдану шарттарын зерттеу.
1
4
Антгельминтиктер, инсектицидтер. Дератизациялық заттар
Паразиттерге қарсы дәрілердің
әсер ету механизмін зерттеу
1
5
Жалпы токсикология
У химикаттарымен және токсикологиялық зертханада жұмыс істеудің кауіпсіздік техникасы.
Токсикологиялық зерттеу жүргізу бағытында кауіпсіздік техникасын сақтау білу.
1
6
Химико-токсикологиялық талдау әдістері. Пат. материалды алу және зертханаға жіберу тәртібі.
Пат. материалды жинау, корабтандыру және зертханаға жіберу тәртібі. Жолдама құжатты толтыру.
1
7
Минералды улармен және улы химикаттармен улану
Пат. материалда натрий хлоридін анықтаудың аргентометриялық әдісі
Пат. материал және азық құрамынан ас тұзын титриметриялық әдісімен анықтау.
1
8
Ауыр металл тұздарын пат.материалдан біртіндеп аңықтау.
Түрлі-түсті сапалы әдістермен мыс, мырыш, сынапты пат материалдан белгілеу
1
9
Минералдық уларды пат.материалдан сапалық реакцияларымен белгілеу.
Пат. материал, су және азық құрамынан фтор мен мыстың бар болуын анықтау
1
10
Пат.материалдан фенол және формальдегидті зерттеу.
Пат. материал және азық құрамында фенол және формальдегид болуын анықтау
1
11
Зооцидтермен улануды дәлелдеу
Дифенацин, крысид уларымен улануды анықтауға зерттеу жасау
1
12
Азық сапасын белгілеу
Өсімдік және азық құрамынан сапониндерді, госсиполды, алкалоидтерді белгілеу.
Мақта құнжарасы бойында госсиполды көлемдік әдіспен анықтау. Гемолитикалық сынама арқылы азық құрамынан сапониндерді белгілеу
1
13
Азық сапасына токсикологиялық бағалау жасау.
Несслер реактивімен сынама жасау. Азық құрамынан аммиакты белгілеу. Азықтың шіріуіне сынама.
1
14
Микотоксикоздар
Азықта микотоксиндердің бар болуына токсикологиялық талдау.
Азықтың улылығын анықтау үшін гуппи балығына биологиялық сынама жасау. Мал азығын қара күйе және қастауыш бар болуына тексеру.
1
15
Барлығы:
15
Жалпы:
45 с
3.3 Пән бойынша БӨЖ тапсырмаларын орындау және тапсыру кестесі
№
пп
Модуль атауы
Сабақтың тақырыбы
(1 семестр)
БӨЖ тапсырмалары
Тапсырманы бақылау формасы
Тапсырманы тапсыру мерзімі
1
2
3
4
6
7
1
Жалпы рецептура және дәріханалық технологиясы
Жалпы ветеринарлық рецептура.
Дәрілік түрлерінің дәріханалық технологиясы
Рецептің құрылысы. Рецептура ережелері. Официналді және магистралді жазуы.
Қатты дәрілік формалар (рецептура және жеке технологиясы).
Жұмсақ дәрілік формалар (рецептура және жеке технологиясы).
Сұйық дәрілік формалар (рецептура және жеке технологиясы).
Газ тәріздес дәрілік формалар.
Сұрастыру, конспекті
1
2
3
4
2
Жалпы фармакология
Фармакология пәнінің мақсаттары мен міндеттері. Фармакологияның даму тарихы.
Жалпы фармакология.
Фармакологияның қысқаша даму тарихы. Дәрі және у туралы түсінік. Дәрілер әсерінің жалпы заңдылықтары. Дәрілердің әсер ету түрлері. Дәрілік заттарды организме енгізу жолдары. Доза және оның принциптері. Фармакокинетика және фармакодинамика. Дәрілердің әсер ету механизмі. Дәрілік заттардың сыйысушылығы мен сыйыспаушылығы. Дәрі-дәрмектерді қайталап енгізгенде, пайда болатын ерекше өзгерістер.
Сұрастыру, СӨЖ конспекті
5
3
Орталық жүйке жүйесіне әсер ететін дәрілер
Орталық нерв жүйесін тежейтін дәрілік заттар.
1. Наркотикалық заттар
2. Наркотикалық және наркотикалық емес анальгетиктер
3. Нейролептиктер, тыныштандырғыш заттар және транквилизаторлар
4 Антигистаминді заттар
Сұрастыру, СӨЖ конспекті
6-7
4
Орталық жүйке жүйесің қоздыратын дәрілер
Аналептиктер және жалпы тонус көтеруші заттар.
Бас миының қызметін үдетушілер
Сопақша мидың аналептиктері
Жүлынның қызметін қоздыратын препараттар
Өсімдік және жануар текті жалпы тонус көтеруші заттар
Антидепрессанттар
Сұрастыру, СӨЖ конспекті
8-9
5
Перифериялық жүйке жүйесіне әсер ететін дәрілер
Афференттік нерв ұштарының сезім талдығын өзгертетін дәрілік заттар
Тітіркендіретін, құстыратын, қақырық түсіретін және мес қарынның қызметін жақсартатын дәрілер. Іш жүргізетін және өт айдайтын дәрілік заттар
Сұрастыру, СӨЖ конспекті
10-11
6
Рефлекстік доғаның эфференттік аумағынан әсер ететін дәрілік заттар.
Эфференттік нерв ұштары аумағынан әсерін тигізетін дәрілік заттар.Синапс және оның функциялары. М-холиномиметикалық және М-холинолитикалық заттар. Н-холиномиметикалық және Н-холинолитикалық заттар. Миорелаксанттар Адреномиметикалық және адренолитикалық заттар.
Сұрастыру, СӨЖ конспекті
12-13
7
Физиологиялық жүйелерге әсер ететін дәрілер
Жеке физиологиялық жүйелерге әсер ететін дәрілік заттар.
Жүрек-қан тамыр жүйесіне әсер ететін дәрілік заттар. Жүрек гликозидтер.
Несеп айдағыш дәрілер диуректиктер. Қанға әсер етін дәрілік заттар.
Сұрастыру, СӨЖ конспекті
14-15
2 семестр
8
Метаболикалық үрдістерді реттейтін
дәрілер
Зат алмасу процестерге ықпал ететін дәрілік заттар.
1. Витаминдер және витаминдік препараттар
2. Гормондар және гормональдық препараттар.
3. Аминоқышқылдары және ферменттер.
4. Организмде қышқылдық-сілтілік тепе-тенділікті және иондық алмасуды реттейтін дәрілік заттар.
Сұрастыру, СӨЖ конспекті
1-2
9
Микробтарға қарсы ететін дәрілер
Химиотерапевтикалық заттар және оларды малдәрігерлігінде пайдалану.
1. Антисептикалық және микробтарға қарсы әсер ететін заттар.
2. Химиотерапевтикалық қоспалар.
3. Паразиттерге қарсы әсері бар дәрілік заттар.
Сұрастыру, СӨЖ конспекті
3-4
10
Жалпы токсикология
Улардың организмге жалпы әсері.
1.Токсикокинетика.
2. Уланудың жіктелуі.
3. Улылық дәрежесін белгілейтін критерийлер.
4. Улы заттардың организмге әсер етуінің негізі. Улануды аңықтау және емдеудің жалпы принциптері.
Сұрастыру, СӨЖ конспекті
презентация
5-6
11
Химиялық токсикоздар
Минералды улар токсикологиясы. Жануарлар у химикаттарымен улануы.
1. Жануарлар минералды улармен улануы: фтор, барий, қорғасын, күшәла, сынап және т.б.
2. Органикалық пестицидтермен улану (ФОҚ, ХОҚ, карбаматтар, зооцидтер).
3. 2,4-Д туындыларымен улану.
4. Симм-триазин туындыларына жататын гербицидтер.
5. Мочевина және басқа аммоний қоспаларымен улану.
Сұрастыру, СӨЖ конспекті,
презентация
7-8
12
Жануарлар сапасыз азықпен улану токсикологяисы
Азық токсикоздары
Токсикодинамиканы, клиникалықбелгілерін, патологиясыноқыпүйрену. Сапасыз азықтармен және азықтық қоспалармен уланғанда диагностика және емдеу әдістері.
1. Сапасызазықтармен улану.
2. Ас тұзымен улану
3. Карбамидпен улану
4. Нитраттарменжәненитриттермен улану
5. Азықконсерванттарымен улану
Сұрастыру, СӨЖ конспекті,
презентация
9-10
13
Микотоксикоздар
Микоздық туындылығы бар улар токсикологиясы.
1. Микотоксикоздардың жіктелуі.
2. Аспергиллотоксикоздар.
3. Фузариотоксикоздар.
4. Дендродохиотоксикоздар
5. Стахиоботриотоксикоздар
6. Клавицепстоксикоздар
Сұрастыру, СӨЖ конспекті, презентация
11
14
Фито- және табиғи токсиндер
Өсімдік текті улар.
1. Улы өсімдіктердің ботаникасы және фармакологиясы.
2. Токсикологиялық маңызы бойынша өсімдіктердің жіктелуі.
Сұрастыру, СӨЖ конспекті
презентация
12-13
15
Жануар текті улар.
1. Жануар текті улардың жіктелуі.
2. Жылан уларымен улану.
3. Өрмекші уларымен улану.
4. Ара уымен улану.
5. Басқа да улы жәндіктер уымен улану
Сұрастыру,
презентация
14-15
4. Оқытудың негізгі формалары мен әдістері
Оқытудың негізгі түрлері мен әдістері МБЖ талаптарына сәйкес жүзеге асырылады.
Дәріс оқу. Жаңа тақырыпты түсіндіру, әдебиет көздерін ұсыну, әңгіме, тақырып бойынша сұрақтарды тексеретін қосымша кеңес беру.
Зертханалық-тәжірибелік сабақтар, оқыту тапсырмаларын орындау, өзіндік жұмысқа арналған тапсырмалар, білімді бағалау.
Бақылау сабағы (тест, ауызша сұрау, жазбаша жұмыс, сынақ, викторина).
Әдебиеттер тізімі
5.1 Негізгі әдебиет
1. Айтжанов Б.Д., Заманбеков Н.А. және б. Фармакология оқулық. Алматы, 2017.
2. Есжанова Г.Т., Мырзагүлов Қ.Қ. Ветеринарлық токсикология. Астана, 2021.
3. Қорабаев Е.М., Заманбеков Н.А., Өтенов Ә.М., Айтжанов Б.Д., Көбдікова Н.К., Байниязов А.А. Токсикология. Оқулық. 2021.-328 б.
Қосымша әдебиет
1. Фармакология Соколов В.Д. ред М., 2021.
2. Есжанова Г.Т. Вегетативтік нерв жүйесінің эфференттік аумағына әсер ететін дәрілік заттар оқу құрал. Астана, 2019.
3. Харкевич Д.А. Фармакология. М.: Медицина, 2017.
4. Бекмухамедов Э.Л., Арыстангулов С.С., Есжанова Г.Т., Койгельдина А.Е., Абулгазимова Г.А. Лекарственная флора Казахстана Нур-Султан, 2022.
5. Машковский М.Д. Лекарственные средства. М., Медицина, 2021.
6. Тойкина Г.Н., Ахметжанова Н.А., Біләлов Е.Е., Кенжебаева Т.Х. Ветеринариялық жалпы рецептура: оқу құрал.-Семей, 2019.-135 с.
Электрондық сілтеме немесе электрондық әдебиет
1. https:www.elibrary.rudownloadel ibrary_44127936_53031747.pdf
2. https:www.elibrary.rudownloadel ibrary_46502164_42572762.pdf
3. http:repository.kazatu.kzjspuih andle1234567891328
4. libring.rubooks140192
5. https:e.lanbook.combook147893
6. https:e.lanbook.combook125440
7. https:www.elibrary.rudownloadel ibrary_44402908_55021645.pdf
8. https:e.lanbook.combook158957
9. https:e.lanbook.combook113390
10. https:library.kazatu.kzjirbis2i ndex.php?lang=ru
11. http:rmebrk.kzbook1173734
12. http:rmebrk.kzbook1168865
13. Есжанова Г.Т. Вегетативтік нерв жүйесінің эфференттік аумағына әсер ететін дәрілік заттар электронды оқу құрал. Астана, 2019.
14. Есжанова Г.Т. Фармакология электронды оқу құрал.
6. Курс саясаты
Аталған оқу курсы С. Сейфуллин атындағы ҚАТУ КеАҚ Академиялық саясатының талаптарына (сайтқа сілтеме: https:kazatu.edu.kzrupagesobuc enie akademiceskaa-politika) сәйкес ұйымдастырылған. Академиялық талаптарды орындамаған және сабаққа қатысуы төмен болған жағдайда ықтимал салдарларға назар аудару ұсынылады. Осы пәнді оқу барысында оқытушы мен білім алушылар университетте қабылданған білім беру процесіне қатысушылардың Академиялық адалдық кодексін ұстануы тиіс https:kazatu.edu.kzrupagesobuc enieakademiceskaa-politika (7 тармақ). Университеттің Академиялық саясаты және білім беру процесіне қатысушылардың Академиялық адалдық кодексі университет сайтында еркін қолжетімді. Барлық білім алушыларға сабақтардағы оқу тақырыптарын талқылауға тең мүмкіндік беріледі. Силлабуста көрсетілген оқу тақырыптары бойынша барлық білім алушылар сұрақтар қоюға және жауаптар алуға құқылы. Мұғалімнің тапсырмаларын орындау кезінде ойлау ерекшелігі, оқушылардың шығармашылық көзқарасы құпталады. Барлық білім алушылардан мінез-құлықтың академиялық мәдениетін сақтау, бір-біріне өзара құрмет көрсету талап етіледі. Ерекше білім беру қажеттіліктері бар білім алушылар оқытуда жеке көзқарас құқығын пайдалана алады.
7. Білім алушылардың оқу жетістіктерін бағалау саясаты
Білім алушылардың оқу жетістіктері (білімі, іскерліктері, дағдылары мен құзыреттері) халықаралық практикада қабылданған цифрлық эквиваленті бар әріптік жүйеге сәйкес келетін 100 балдық шкала бойынша (оң бағалар, кему шамасына қарай, А-дан D - ға дейін және қанағаттанарлықсыз - FХ, F,) және дәстүрлі жүйе бойынша бағалаулар.
Білім алушылардың оқу жетістіктерін бағалау саясаты университет сайтының 9-тармағындағы Академиялық саясатта ұсынылған талаптарға сәйкес келеді (сайтқа сілтеме: https:kazatu.edu.kzrupagesobuc enieakademiceskaa-politika).
7.1 Білім алушылардың оқу жетістіктерін бағалау критерийлері
Әріптік жүйе бойынша бағалау
Баллдардың сандық баламасы
%-дық мазмұны
Дәстүрлі жүйебойынша бағалау
Бағалау критерийлері
А
4,0
95-100
Өте жақсы
А бағасы қойылған сұраққа толық, егжей-тегжейлі жауап берілген кезде, тұжырымдамалармен еркін жұмыс жасауда, оның маңызды және маңызды емес белгілерін, себеп-салдарлық байланыстарды ажырата білуінде көрінетін объект туралы саналы білімнің жиынтығы көрсетілген кезде жағдайда қойылады.
А-
3,67
90-94
А- бағасы қойылған сұраққа толық, егжей-тегжейлі жауап берілген, объект туралы саналы білімнің жиынтығы көрсетілген, тақырыптың негізгі ережелері дәлелденген жағдайда қойылады; жауапта ашылатын ұғымдардың, теориялардың, құбылыстардың мәнін көрсететін нақты құрылым, логикалық дәйектілік байқалады. Объект туралы білім оны осы ғылым жүйесінде және пән аралық қатынастарда түсіну аясында көрсетіледі. Жауап әдеби тілде ғылым тұрғысынан берілген. Жауап беру процесінде білім алушы өз бетінше түзеткен ұғымдарды айқындаудағы кемшіліктерге жол берілуі мүмкін жағдайда қойылады.
В+
3,33
85-89
Жақсы
В+ бағасы білім алушыларға қойылған сұраққа толық, толық жауап берілген, тақырыптың негізгі ережелері дәлелденген жағдайда қойылады жауапта ашылатын ұғымдардың, теориялардың, құбылыстардың мәнін көрсететін нақты құрылым, логикалық дәйектілік байқалады. Жауап әдеби тілде ғылым тұрғысынан берілген. Жауапта білім алушының оқытушының көмегімен түзеткен кемшіліктеріне жол берілген жағдайда қойылады.
B
3,0
80-84
В бағасы қойылған сұраққа толық, егжей-тегжейлі жауап берілген, маңызды және маңызды емес белгілерді, себеп-салдарлық байланыстарды ажырата білу қабілеті көрсетілген жағдайда жасалады. Жауап нақты құрылымдалған, қисынды, әдеби тілде ғылым тұрғысынан берілген. Білім алушы оқытушының көмегімен түзеткен кемшіліктер немесе елеусіз қателіктер жіберілуі мүмкін жағдайда қойылады.
В-
2,67
75-79
В-бағасы қойылған сұраққа толық жауап берілген кезде, маңызды және маңызды емес белгілерді, себеп-салдарлық байланыстарды анықтау мүмкіндігі көрсетілген жағдайда қойылады. Жауап нақты құрылымдалған, қисынды, ғылым тұрғысынан берілген. Алайда, студенттерге жетекші сұрақтар арқылы түзетілген кішігірім қателіктер немесе кемшіліктер жіберілген жағдайда қойылады.
С+
2,33
70-74
С+ бағасы қойылға нсұраққа толық, бірақ жеткілікті дәйекті жауап берілмеген жағдайда қойылады, бірақ сонымен бірге маңызды және елеусіз белгілер мен себеп-салдарлық байланыстарды ажырата білу қабілеті көрсетіледі. Жауап қисынды және ғылым тұрғысынан берілген. Білім алушы өз бетінше түзете алмайтын негізгі ұғымдарды анықтауда 1-2 қате жіберілуі мүмкін жағдайда қойылады.
C
2,0
65-69
Қанағаттанарлық
С бағасы жеткіліксіз толық және жеткілікті толық емес жауап берілген жағдайда қойылады. Презентация логикасы мен дәйектілігі бұзылған. Ұғымдарды ашуда, терминдерді қолдануда қателіктер жіберілді. Білім алушы маңызды және маңызды емес белгілерді және себеп-салдарлық байланыстарды өз бетінше анықтай алмайды. Білім алушы жалпыланған білімдерін нақтылай алады, мысалдарда олардың негізгі ережелерін тек оқытушының көмегімен дәлелдей алады. Сөйлеуді түзетуді қажет ететін жағдайларда қойылады.
С-
1,67
60-64
С- бағасы толық емес жауап, логика берілген кезде және презентацияның дәйектілігі айтарлықтай бұзылуларға ие болған жағдайда қойылады. Ашылған ұғымдардың, теориялардың, құбылыстардың мәнін анықтауда студенттердің олардың маңызды және маңызды емес белгілері мен байланыстарын түсінбеуі салдарынан өрескел қателіктержі берілді. Жауапта тұжырымдар жоқ. Жалпыланған білімнің нақты көріністерін ашу мүмкіндігі көрсетілмеген. Сөйлеуді тіркеу түзетуді, түзетуді қажетететін жағдайда қойылады.
D+
1,33
55-59
D+ бағасы толық емес жауап берілген жағдайда қойылады. Логикалық презентация бар. Тренингке дәлелдеу қиын. Терминдердің, ұғымдардың анықтамаларында, фактілердің, құбылыстардың сипаттамасында көптеген маңызды қателіктер. Жауапта тұжырымдар жоқ. Сөйлеусауатсыз. Қосымша сұрақтарға жауап бергенде, мұғалімнің нұсқауынан кейін ғана білім арасындағы байланыстың бар екенін түсіне бастайтын жағдайда қойылады.
D
1,0
50-54
D бағасы толық емес жауап берілген кезде қойылады, бұл анықтамаларда айтарлықтай қателіктері бар сұрақ тақырыбы бойынша шашыраңқы білім. Фрагментация, қисынсыз презентация бар. Оқытушы осы ұғымның, теорияның, құбылыстың модульдің (пәннің) басқа объектілерімен байланысын түсінбейді. Тұжырымдар, нақтылау және дәлелдеме жоқ. Сөйлеусауатсыз. Оқытушының қосымша және нақтылайтын сұрақтары білім алушының қойылған сұраққа ғана емес, модульдің (пәннің) басқа сұрақтарына да жауабын түзетуге әкелмейтін жағдайда қойылады.
FХ
0,5
25-49
Қанағаттанарлықсыз
Қанағаттанарлықсыз деген бағаға 0 сандық баламасы және 0-49 пайыздық мазмұны бар FХ, F әрпі сәйкес келеді. Бұл баға, егер білім алушы бағдарламада көзделген негізгі материалды білудегі ол қылықтарды тапса, модуль (пән) бағдарламасының жартысынан астамын меңгермесе, жауаптарда қағидаттық қателіктер жіберсе, ағымдағы, аралық және қорытынды бақылау нысандарында көзделген жекелеген тапсырмаларды орындамаса, бағдарламада көзделген барлық негізгі әдебиетті пысықтамайтын жағдайда қойылады.
F
0
0-24
ЕББҚ бар білім алушыларды оқытуға жеке амалдар
Ерекше білім берілуіне қажеттілігі бар білім алушыларды (бұдан әрі - ЕББҚ) оқыту кезінде оқыту әдістерін таңдауды оқытушы жүзеге асырады және әрбір жекелеген жағдайда оқыту мақсаттарымен, қолда бар білімнің, іскерліктің, дағдылардың бастапқы деңгейімен, педагогтің кәсіптік даярлық деңгейімен, әдістемелік және материалдық-техникалық қамтамасыз етумен, ЕББҚ бар білім алушылар үшін олардың қолжетімділігіне қарай білім алушылардың ақпаратты қабылдау ерекшеліктерімен негізделеді.
ЕББҚ бар білім алушыларды ҚБТ қолданып оқыту процесінде азаматтардың санаттар бойынша оқыту траекториясын даралау мүмкіндігі қолға алынады. Бұл білім алушының оқу іс-әрекетінің мазмұнын, әдістерін, қарқынын дараландыруды, нақты міндеттерді шешу кезінде ЕББҚ бар білім алушының нақты іс-әрекеттерін бақылау мүмкіндігін, қажет болған жағдайда білім алушы мен оқытушының қызметіне қажетті түзетулерді енгізуді білдіреді.
Білім беру процесінде оқытушы Оnline және Оffline сабақтарды ұйымдастырудың әртүрлі формаларын, соның ішінде виртуалды дәрістерді, чаттар, вебинарлар, семинарлар аясында пәнді меңгеру мәселелерін талқылауды, білім беру процесінің барлық қатысушыларын пәнді (модулді) игеру барысында зерделенетін пәндер бойынша белсенді жұмысқа қосу мүмкіндігімен жобалық қызмет технологияларын қолдана отырып, бірлескен жұмыстарды орындауды белсенді түрде қолдана алады.
Оқытушылар ЕББҚ бар білім алушыларды оқытуда оқу материалдарын жасақтаудың қол жетімділік бойынша негізгі принциптеріне сәйкестікті қамтамасыз етулері тиіс (контент мазмұнының түсініктілігі мен болжамдылығы, суреттер үшін балама мәтінді көрсету, жеңілдетілген сөйлесім, материалдың қысқаша баяндалуы және т.б.).
Нақты пән бойынша ЕББҚ бар білім алушылар үшін ағымдағы және қорытынды бақылау жүргізу формалары жеке психофизиологиялық ерекшеліктерді (ауызша, қағазда жазбаша, компьютерде жазбаша, тестілеу формасында және т.б.), жеке мүмкіндіктері мен денсаулық жағдайын (жеке ерекшеліктер) ескере отырып белгіленеді. Қажет болған жағдайда ЕББҚ бар білім алушыға емтиханға жауап дайындау үшін қосымша уақыт беріледі.
Құрастырушы (лар): Абулгазимова Г.А.
(автордың Т.А.Ә., қолы)
Дәрістер тезистері
1 семестр
№1 Дәріс:
Фармакология пәніне кіріспе. Дәрі туралы түсінік. Дәрі-дәрмектер туралы ілімнің даму тарихы.
№2 Дәріс:
Дәрілік заттар әсерінің жалпы заңдылықтары. Енгізу жолдары. Дәрілердің фармакокинетикасы, фармакодинамикасы және әсер ету механизмі.
№3 Дәріс:
Наркотикалық заттар. Наркоздың теориялық негіздері. Хирургиялық наркоз сатылары мен кезендері. Ингаляциялық және ингаляциялық емес наркотикалық заттардың фармакодинамикасы. Ұйықтататын дәрілер.
№4 Дәріс:
Мал дәрігерлігінде қолдаңылатын психотропты заттар. Нейролептиктердің, тыныштандырғыштардың және транквилизаторлардың фармакодинамикасы мен әсер ету механизмі.
№5 Дәріс:
Аналгезия жасайтын дәрілік заттар. Наркотикалық анальгетиктердің фармакодинамикасы. Апиын алкалоидтері. Синтетикалық препараттар.
№6 Дәріс:
Наркотикалық емес анальгетиктердің фармакодинамикасы және әсер ету механизмі. Қызу басатын және қабынуға қарсы әсер ететін дәрілер.
№7 Дәріс:
Орталық нерв жүйесің қоздыратын дәрілік заттар. Бас ми қыртыс қабығының, сопақша мидын және жұлынның қызметін үдететін дәрілер.
№8 Дәріс:
Жергілікті анестезия жасайтын дәрілер. Тұтқырлайтын, шырышты заттар және адсорбенттер.
№9 Дәріс:
Тітіркендіретін, құстыратын, қақырық түсіретін және мес қарынның қызметін жақсартатын дәрілер. Ащы дәмдер.
№10 Дәріс:
Іш жүргізетін және өт айдайтын дәрілік заттар.
№11 Дәріс:
Эфференттік нерв ұштары аумағынан әсерін тигізетін дәрілік заттар. М-холиномиметикалық және М-холинолитикалық заттар.
№12 Дәріс:
Н-холиномиметикалық және Н-холинолитикалық заттар. Миорелаксанттар. Адреномиметикалық және адренолитикалық заттар.
№13 Дәріс:
Жүрек-қан тамыр жүйесіне әсер ететін дәрілік заттар. Қан тамырларын кенейтетін дәрілер.
№14 Дәріс:
Несеп айдағыш дәрілер диуректиктер.
№15 Дәріс:
Қанға әсер етін дәрілік заттар.
2 триместр
№1 Дәріс:
Витаминдер және витаминдік препараттар.
Антибиотиктер.Нитрофурандар.
№2 Дәріс:
Гормондар және гормоналдық препараттар.
№3 Дәріс:
Химиотерапевтикалық қоспалар.
Антисептикалық және дезинфекция жасаушы заттар.
№4 Дәріс:
Сульфаниламидтік препараттар.
№5 Дәріс:
Паразиттерге қарсы дәрілік заттар. Антигельминтиктер, инсектицидтер және акарицидтер, кокцидиостатиктер, антипротозойлық дәрілер.
№6 Дәріс:
Токсикология пәніне кіріспе. У және улану. Токсикологияның даму тарихы. Улардың жіктелуі.
№7 Дәріс:
Жалпы токсикология.Улы қоспалардың түрлері. Организмге тұсу жолдары.Токсикокинетика, токсикодинамика. Уланған жағдайды балау диагностика және ем жәрдемін беру
№8 Дәріс:
Фосфорорганикалық пестицидтер
Хлорорганикалық пестицидтер
№9 Дәріс:
Карбаматтық фунгицидтер токсикологиясы. Гербицидтер- 2,4-Д туындылары токсикологиясы
№10 Дәріс:
Сынапорганикалық және қорғасын қоспаларымен улану
№11 Дәріс:
Күшәла, мыс, кадмий, фтор және селен қоспаларымен улану.
№12 Дәріс:
Азық уларымен улану. Натрий хлоридымен және карбамидпен улану
№13 Дәріс:
Микроскопиялық саңырауқұлақтар уларымен улану.
№14 Дәріс:
Фитотоксикоздар
№15 Дәріс:
Жануар текті улар токсикологиясы.
№1Дәріс
Тақырыбы: Фармакология және токсикология пәніне кіріспе. Дәрі туралы түсінік. Дәрі-дәрмектер туралы ілімнің даму тарихы.
Дәрістің мақсаты: ветеринарлық фармакологияның міндеттерін ашу, пәннің даму тарихы туралы ақпарат беру
Түйінді сөздер (терминдер): дәрі, улану, фармакодинамикасы, фармакопрофилактика, фармакостимуляция, фармакотерапия
Дәріс сұрақтары:
1. Фармакология пәні туралы түсінік. Тарихының даму жолы.
2. Фармакологияның негізгі мақсаттары. Дәрілік заттарды зерттеу тәсілдері.
Фармакология (грек тілінен Farmacon - дәрі, logus - ілім) - тірі организмге дәрілік заттардың әсер етуін зерттейтін ғылым. Қазіргідегі тәжірибелік және клиникалық фармакология дәрілердің организмге тигізетін әсерін рецептор және бөлек жасуша дәрежесінде зерттейді, сонымен қатар организммен дәрінің қарым қатынасының заңдылықтарын анықтайды
Дәрілік заттар туралы ілімнің дамуына үлесің қосқан бірінші зерттеуші Корнелий Цельс (ж.б..э.д. І - ІІ ж.ж.э.). Ол дәрілерді жалпы және арнаулы түрлеріне бөледі.
Рим дәрігері Диоскорид (І ғ.ж.э.) дәрілік өсімдіктерінің жинағын құрастырды-Алексифармака. Ежелгі Рим ғалымы Клавдий Гален өсімдіктердің құрамының фармакологиялық негіздерін алу әдісін тапты және күрделі дәрілік қоспаларын жасады. тұнба, сығынды -40-70 пайыз спирт
Дәрілік заттар туралы ілімнің дамуына ролін атқарғандар: Авиценна, Парацельс, Ресейде - Н.М. Максимович - Амбодик, Н.И.Пирогов, А.П.Нелюбин, О.В.Забелин, Р.Бухгейм, Е.В.Пеликан.
Сошественский Н.А.-ветеринарлық фармакология негізін қалаушы. И.М.Сеченов нейротроптық дәрілердің фармакологиялық қасиеттерін зерттеді, С.П.Боткин кардиотроптық дәрілерді анықтады, И.П.Павлов дәрілік заттардың орталық нерв жүйесіне ықпал етуін зерттеді. Мал дәрігерлік фармакологияның дамуына көп үлесін қосқан Н.П.Кравков. Ол дәрінің биологиялық әсері оның концентрациясына және мөлшеріне байланысты екенің белгіледі. Н.П.Кравков бірнеше баспадан өткен Фармакология негіздері деген оқулықтың авторы. Мозгов И.Е. - 8 рет оқулық 1948-1985.
Фармакологияның негізгі мақсаттарының бірі - жаңа дәрілерді іздестіру. Бұл дәрілер организмнің қорғаушы күштерін жоғарлатуға, жануарлардың өсуіне, дамуына қабілет жасап олардың өнімділігін жақсартуға және мал өнімдерінің экологиялық тазалығын қамтамасыз етуге тиіс.
Фармакологияда пайдаланылатын зерттеу тәсілдері:
1. Жекеленген дене мүшесінің тәсілі
2. Вивисекция тәсілі (ғылыми - зерттеу мақсатымен тірі жәндікті сою)
3. Ұзақ тәжірибе тәсілі
4. Электрографиялық тәсілі
5. Морфологиялық тәсілдер (гистохимия, ультрамикроскопия)
6. Биохимиялық тәсілдер.
Бақылау сұрақтары:
Фармакология пәнінің мақсаты мен міндеттері
Фармакологияның негізгі зерттеу әдістері
Фармакологияның қысқаша даму тарихы
Білім алушылардың оқу нәтижелеріне қол жеткізуін бағалау критерийлері - дәрісте қаралатын мәселелер ЗТС бақылау мәселелеріне кіреді
Ұсынылатын әдебиеттер
1. Айтжанова Б.Д., Өтенов Ә.М., Заманбеков Н.А. Фармакология оқулық. Алматы, 2016
2 Дәріс
Тақырыбы: Жалпы фармакология. Дәрілік заттардың әсер етуінің
жалпы заңдылықтары.
Дәрістің мақсаты: дәрілік молекуланың ағзаның биосубстанциясымен өзара әрекеттесуінің жалпы заңдылықтарын ашу
Түйінді сөздер (терминдер): доза, фармакокинетика, фармакодинамика, резорбция, биотрансформация, элиминация
Сұрақтары: 1. Фармакокинетика
2. Фармакодинамика
3. Дәрілердің әсер ету механизмі
4. Доза және дәрілердің мөлшерлену принциптері
5. Дәрілік заттардың әсер ету түрлері, енгізілу жолдары.
Жалпы фармакология тірі организммен дәрінің қарым-қатынасының жалпы заңдылықтарын зерттейді.
Жеке фармакология жекеленген фармакологиялық топтармен бөлек препараттарды қарастырады.
Фармакокинетика деген дәрінің организмге сінуің, таратылуын, алмасуын және бөлініп шығуын зерттейтің фармакология тарауы.
Дәрінің организмге сіңу жылдамдылығы оның түріне және ұлпалардың функционалдық, морфологиялық жағдайларына байланысты. Сіңгенен кейін дәрі қан арқылы организмнің ұлпаларымен ағызаларына таратылады. Дәрілердің көбі жануар организмінде бір келкі таратылмайды, сол себептен олардың фармакодинамикалық тиімділігі мүшелермен жүйелерде әр түрлі мерзімде пайда болады. Дәрілердің бір келкі таратылмауы организмде гематоэнцефалық, гистогематикалық, плацентарлық т.б тосқауылдардың бар болуына байланысты, олар қорғайтың мүшелеріне фармакологиялық заттың жағымсыз әсер ететін концентрациясын өткізбейді.
Дәрілік заттардың биотрансформациясы. Барлық дәрілер организмде биохимиялық және морфологиялық дәрежесінде зат алмасу процестеріне кіріседі. Биотрансформация процестері әр түрлі ферменттердің көмегімен іске асырылады. Биохимиялық процестердің дәрежесі жануардың түріне, жыңысына, патологиялық немесе физиологиялық жағдайына және дәрілік заттын химиялық құрылысына байланысты. Мысалы, жас малда, еркек малда және құстарда зат алмасу процесстерінің дәрежесі жоғары болады, сол себептен фармакологиялық заттардың биотрансформациясыда жылдам жасалады және толық өтеді.
Дәрілік заттар организмде екі түрде өзгереді:
Зат алмасу трансформациясы - дәрі молекуласы тотығу, тотықсыздандыру және гидролиз процесстері арқылы өзгереді.
Конъюгация- дәрі моллекуласына метилдену, ацетилдену т.б реакциялар арқылы әртүрлі химиялық топтар қосылады.
Осыдан, бірінші түрінде дәрі моллекуласы ыдырайды, екінші түрінде күрделу биохимиялық қоспалардың құрылуына пайдаланады.
Дәрінің биотрансформациясын терен білу фармакотерапияны тиімді ықшамдауға көмектеседі.
Дәрілік заттардың организмнен шығу жолдары. Дәрілер организмнен бүйрек, бауыр, ішек, сүт, өкпе арқылы, терімен жене сілекеймен шығады. *-+ Сіңген дәрілік заттардың көптеген мөлшері қанмен айналады. Қан бүйректің капиллярларынан және шумақтарынан өтіп алғашқы несеппен өтеді. Дәрі молекуласы несеп жолдарынан сіңіп қан арқылы несеппен шығады. Кейбір дәрілер ауыз арқылы берілген кезде нашар сіңеді де нәжіс арқылы шығарылады.
Дәрілік заттар организме энтералдық ас қорыту жолына соғып және парентералдық ас қорыту жолына соқпай енгізіледі.
Организмге дәрілік заттар жергілікті, жалпы резорбциялық, қосымша, таңдаулы, жағымсыз әсерлерің тигізеді.
Дәрілік заттардың негізгі әсер ету заңдылықтары.
Қолданылатын препараттың әсері дозасына, концентрациясына, мөлшеріне, химиялық қасиеттеріне, енгізу жолына байланысты.
Дәрілер екі жолмен тағайындалады:
I - enteral - дәріні ішке енгізеді, яғни:
а) ауыз арқылы (per os), ең қолайлы тәсіл, бірақ бұл жерде препарат асқазанға түскенде әр түрлі кедергілерден өтуі ескерілу қажет - бұл ең алдымен асқазанның рН, ауыз қуысында сілекей, құрамында лизоцим ферменті бар. Бірақ бұл кедергілерден айналып өтуге де болады, дәрі-дәрмектерді зонд немесе болюс арқылы енгізуге болады. Дәрілік затқа әсер ететіндерге асқазан сөлі (муцин, тұз қышқылы, пепсин), ұйқы безі секрециясы (трипсин), ішек сөлінде көптеген ферменттер (карбогидраза, нуклеоза). Бұл әдістің жалпы кемшілігі енгізілген препараттың тек 50% -ы ғана терапиялық әсерге қол жеткізеді.
б) тік ішек (per rectum) - тік ішек арқылы - бұл жерде асқазан мен жіңішке ішектегідей ферментация процесстері болмайды. Бауыр барьерін айналып өтіп, препарат қанға бірден түседі. Инъекцияланған ерітіндінің жылы болуы керектігін ескеру керек, яғни. жануардың дене температурасына сәйкес болуы керек.
в) емдік заттар тимпания кезінде күшпен мес қарынға (руминальді түрде) енгізіледі. Мес қарынның өткір метеоризмінде жинақталған газдарды кетіру үшін оны кейде трокармен тесіп, ашыту процестерін және қалған заттардың адсорбциясын үшін, сонымен қатар жаңадан пайда болған газдарды, микробқа қарсы және адсорбциялық заттарды троакар түтігі арқылы енгізеді.
II әдіс - парентеральды - энтеральді енгізуге қарағанда препараттарды парентеральді енгізумен, олардың резорбтивті әсері көрінеді. Бұл ағзадағы қанның жылдам айналымына және дәрілік-ақуызды компоненттерді ажырату қабілетіне байланысты, бұл препаратты ағзалар мен тіндерге тез жеткізуді қамтамасыз етеді және соның салдарынан дәрілік әсердің әсері жылдамырақ пайда болады. Дәрілік заттарды парентеральді енгізудің өзіндік ерекшеліктері бар, ең алдымен, бұл инъекциялық су ерітінділері стерильді болуы керек.
1. Тері ішілік - бұл жол ұзақ және баяу. Дәрілік зат келесі кедергілерден өтуі керек:
a) ауа қабығы;
b) су-май қабаты;
c) мүйіз қабаты, ол өлі қабат деп саналса да, кератин заты онда негізгі рөл атқарады;
d) Терінің шыны тәрізді және түйіршікті қабаты - қышқыл реакциясы;
e) Тікенді қабат - бейтарап реакция;
f) ұрық қабаты - оның сіңуіне негізгі кедергі болатын жүйке ұштарының бай торы бар;
g) Дерма - үлкен кедергіні білдіртпейді;
h) Гиподерма - мүлдем араласпайды.
2. көктамыр ішіне (intravenos), негізінен мойынға; ұсақ жануарға - жамбас және құлақ аймағында. Бұл әдіс өте сирек қолданылады, өйткені қанға және жүрек бұлшықетінің өзіне әсер етуі мүмкін. Ол баяу енгізіледі, минутына 4 мл жылдамдықпен, 370С дейін қыздырып.
3. Бұлшықет ішіне (intramuscularis) - бұл трицепс бұлшықетінде, сонымен қатар жамбас аймағында, ортаңғы бұлшықетте ең кең таралған әдіс.
4. Тыныс алу жолдары - ингаляция жолымен газ тәрізді заттар түрінде (inhalatio - тыныстану) - аэрозольдер. Олар лакрималды мембраналар мен капиллярлық жүйе арқылы тез сіңеді.
Төтенше жағдайларда дәрілік заттарды тікелей жүрекке, жұлын каналына енгізуге болады.
5. Интравагинальды енгізу - пилюля, май, таблетка, бүрку.
6. Тері (жергілікті) қолдану - емдік губкалар, компресстер, майлар, сылақ.
7. Конъюнктивалық қапшыққа енгізу - препараттың енгізу мөлшері 0,1 мл-ден аспайды (2 тамшы сулы ерітінді), препарат құрамында ауыр металдардың тұздары, жүйкенің беткейлокализациясына байланысты тітіркендіргіш және күйдіргіш дәрілер болмауы керек.
Дәрі-дәрмектерді қабылдаудың басқа жолдары бар: тіласты, плевра ішілік, құрсақ ішілік енгізу және т.б.
Дәрілік заттардың әсер ету түрлері.
Дәрілік заттар жергілікті, резорбтивті, рефлекторлы, жанама, қарсы, таңдамалы әсергеие.
Жергілікті әрекет дәрілік зат молекуласы дененің тірі затымен белгілі бір аймақта әрекеттескенде көрінеді. Тері рецепторлармен жабдықталғандықтан, абсолютті жергілікті әсер болуы мүмкін емес, дәрілік заттың жергілікті жердегі әрекеті басым болуыкерек.
Рефлекторлық әрекет - бұл рефлекторлық доғасы арқылы атқарушы органнан орталық жүйке жүйесіне препарат әсерінен болатын өзгерістер туралы ақпарат беру. Мысалы, қанға түскеннен кейін коразол каротидті синусқа әсер етеді, сол жерден тыныс алу және вазомоторлық орталықтардың орталықтарына баратын импульстар пайда болады, бұл орталықтардың қозуы жүрек пен тыныс алу мүшелерінің жұмысын рефлекторлы түрде күшейтеді.
Таңдамалы әрекеті. Абсолютті таңдау әрекеті жоқ, тек басымдылық әрекет. Кофеин орталық жүйке жүйесінің стимуляторы болып табылады, бірақ соның нәтижесінде ол бір мезгіде жүрек-қантамыр жүйесінің жұмысына - жалпыға бірдей байланысты және өзара тәуелділік заңының арқасында тиімді әсеретеді.
Жанама әрекет. Жүрек гликозидтерінің селективті әсер ету нүктесі - жүрек бұлшық еті, бірақ бұл, өзкезегінде, жанама түрде қан ағымының үдеуіне, зәр шығарудың артуына әкеледі.
Қарама-қарсы жанама әсері теріс - бір монетаның екі жағы сияқты, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Абулгазимова Гульмира Алибаевна, Ветеринария және мал шаруашылығы технологиясы, Ветеринариялық медицина кафедрасының PhD, аға оқытушысы, кабинет нөмірі 8404, телефон +7715220600, кафедрадакеңес өткізу уақыты - сәрсенбі.
Жаманова Асель Муратовна, Ветеринария және мал шаруашылығы технологиясы, Ветеринариялық медицина кафедрасының магистрі, ассистенті, кабинет нөмірі 8404, телефон +77011203615, кафедрада кеңес өткізу уақыты - сәрсенбі.
2. Курстың қысқаша сипаттамасы.
Пәнді оқыту мақсаты Ветеринариялық фармакология және токсикология дәрілік препараттардың организмге әсер ету механизмдерің зерттеуге, дәрілердің фармакологиялық белсенділігін жоғарылата отырып, олардан туатын керісінші құбылыстарды азайту, улы химикаттардың, тыңайтқыштардың, улы өсімдіктердің, қосымша азықтардың кумуляциялық қасиеттерін және улылық дәрежесін тексеру.
Пәнді зерттеу міндеттері
- жаңа дәрілік заттарды іздеу және теориялық негізін бағыттау;
- фармакологиялық қатынаста ең белсенді қосылыстардың әсерін оқып үйрену;
- дәрілерді мөлшерлеу және концентрациямын есептеу
- дәрілік заттардың әсер ету ерекшелігі мен маңызын, қолданудағы көрсеткіштерін.
- дәрілік заттарды қолданғандағы фармакологиялық қасиеттерін мен қауіпсіздігін бақылау;
- пестицидтердің, минералды тынайтқыштардың, улы өсімдікті, қосымша азықтар және басқа да қоспалардың тірі организмге улылығын зерттеу,
- фармакокинетика заңдылығын зерттеу, органдар (ағзалар) мен ұлпалардаулы заттардың жиналуы мен таралуы;
- улануға диагностика әдістерін құрастыру, жануарларының уланғандағы профилактикасы мен антидотты терапиясы (емі)
Пәнді оқыту нәтижелері
Код
ББ бойынша қалыптастырылатын оқыту нәтижелері (кодтар)
Пәнді оқыту нәтижелері
ON1
Академиялық мәтіндерді жазу, рефераттау, зерттеу нәтижелерін құрастыру және ресімдеу тәсілдерін меңгеру.
Жалпы білім беретін пәндер саласындағы білімді сипаттау және байланыстыру, құқықтық және сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениет туралы жалпы түсініктерді білу, жоғары ойлау әлеуеті бар құзыретті жеке тұлғаны қалыптастыру үшін академиялық адалдық принциптері мен мәдениетінің маңыздылығын анықтау, сонымен қатар қазіргі заманғы кәсіби қызмет саласындағы ақпараттық құрылымдағы идеялар.
Білу және түсіну:
- академиялық адалдық қағидалар мен мәдениетінің маңызын ұстану
- дәрілік заттар тудыратын негізгі фармакодинамикалық әсерлер механизмдері;
- улардың уытты әсер ету механизмдері;
- дәрілік заттарды мөлшерлеу принциптері;
- рецептура және дәріханалық технология негіздері;
- антидот терапиясы және улану кезіндегі алғашқы көмек принциптері.
ON6
Оқу мәтіндерін жазу, қорытындылау, жинақтау және зерттеу нәтижелерін ұсыну әдістерін білу.
- Дәлелдер жасау, білімді қолдану және жануарлар ауруларын емдеу және алдыналу үшін фармакологиялық агенттерді қолдану, улануды растау үшін химиялық-токсикологиялық талдау жүргізу кезінде мәселелерді шешу.
- Әр түрлі агрегаттық күйлерде дәрілік түрлерді дайындау;
- рецептілерді латын тілінде жазу
-уыттылық өлшемдеріне сәйкес мал шаруашылығы өнімдерінің сапасына токсикологиялық бағалау жүргізу;
- токсикологиялық қорытынды жасау
-арнайы аппаратураны, аспаптарды және реактивтерді, дәрі-дәрмектерді қолдану.
ON7
Дәрілік заттардан туындаған фармакодинамикалық әсерлердің негізгі механизмдерін түсіну және ветеринариялық препараттарды мөлшерлеу принциптерін білу.
- Токсикологиялық зерттеулер жүргізу әдістері
- дәрілік заттарды ағзаға енгізу әдістері
- оқу бағдарламасын игерудегі өзіндік жұмыс әдістері
- дәрілік заттарды енгізгеннен кейін жануарлардың клиникалық жағдайына дербес бақылау жүргізу әдістері.
ON10
Жұқпалы емес этиологияның патологиялары, иондаушы сәулеленуден туындаған аурулар және улану кезіндегі этиопатогенездің және емдік-профилактикалық шаралардың теориялық және практикалық негіздерін тұжырымдау, зертханалық диагностика дағдыларын меңгеру және алынған нәтижелерді түсіндіру.
- Әлеуметтік және ғылыми көзқарастарды ескере отырып, ауырған жануарларды емдеу схемаларын жасау кезінде ақпаратты пайымдау және түсіндіру дағдылары, ағзаға дәрілік түрлерді әртүрлі жолдармен енгізу және олардың емдік тиімділігін бағалау дағдылары.
ON12
Жануарлардың мүшелері мен тіндерінің анатомиялық және физиологиялық жағдайын, әртүрлі патологиялардағы патологиялық жағдайларды диагностикалау және жою әдістерін талдаңыз, медициналық ойлауыңызды кәсіби қызметке біріктіріңіз.
- Ауру жануарларға дәрілік заттарды тағайындау, улану диагностикасы, ветеринариялық препараттарды тіркеу, дәріхана ісін ұйымдастыру және экономикасы, ветеринариялық препараттарды өткізу және инвестициялар мәселелерінде.
Пререквезиттер:
Физиология, микробиология, молекулялық биология, химия, биохимия, ботаника.
Постреквезиттер:
Жануарлардың ішкі жұқпалы емес аурулары, паразитология және инвазиялық аурулар, алғашқы ветеринарлық көмек, ветеринарлық акушерство және гинекология.
3. Курстың мазмұны
3.1 Дәрістік сабақтар тізімі
Модуль атауы
Тақырып атауы
1 семестр
Көлемі, сағат
Апта
Жалпы
фармакология
Фармакология пәніне кіріспе. Дәрі және дәрілік форма туралы түсінік. Дәрілік заттардың жіктелуі. Дәрі-дәрмектер туралы ілімнің даму тарихы.
1
1
ОЖЖ қызметін тежейтін және қоздыратын заттар
Дәрілік заттар әсерінің жалпы заңдылықтары. Енгізу жолдары. Доза және дозалау принциптері. Дәрілердің фармакокинетикасы, фармакодинамикасы және әсер ету механизмі.
1
2
Наркотикалық заттар. Наркоздың теориялық негіздері. Хирургиялық наркоз сатылары мен кезендері. Ингаляциялық және ингаляциялық емес наркотикалық заттардың фармакодинамикасы.
1
3
Мал дәрігерлігінде қолдаңылатын психотропты заттар. Нейролептиктердің, тыныштандырғыштардың және транквилизаторлардың фармакодинамикасы мен әсер ету механизмі.
1
4
Аналгезия жасайтын дәрілік заттар. Наркотикалық анальгетиктердің фармакодинамикасы. Апиын алкалоидтері. Синтетикалық препараттар.
1
5
Наркотикалық емес анальгетиктердің фармакодинамикасы және әсер ету механизмі. Қызу басатын және қабынуға қарсы әсер ететін дәрілер.
1
6
Орталық нерв жүйесің қоздыратын дәрілік заттар. Бас ми қыртыс қабығының, сопақша мидын және жұлынның қызметін үдететін дәрілер.
1
7
Афференттік нерв ұштары аумағынан әсерін тигізетін дәрілік заттар
Жергілікті анестезия жасайтын дәрілер. Тұтқырлайтын заттар және адсорбенттер
1
8
Тітіркендіретін, құстыратын, қақырық түсіретін және мес қарынның қызметін жақсартатын дәрілер.
1
9
Іш жүргізетін және өт айдайтын дәрілік заттар
1
10
Рефлекторлық доғаның эфференттік бөлігіне әсер ететін заттар
Эфференттік нерв ұштары аумағынан әсерін тигізетін дәрілік заттар. Синапс және оның функциялары. М-холиномиметикалық және М-холинолитикалық заттар.
1
11
Н-холиномиметикалық және Н-холинолитикалық заттар. Миорелаксанттар. Адреномиметикалық және адренолитикалық заттар.
1
12
Физиологиялық жүйелерге әсер етеін дәрілер
Жүрек-қан тамыр жүйесіне әсер ететін дәрілік заттар. Жүрек гликозидтер.
1
13
Несеп айдағыш дәрілер диуректиктер.
1
14
Қанға әсер етін дәрілік заттар.
1
15
Барлығы:
15
Модуль атауы
Тақырып атауы
2 семестр
Көлемі, сағат
Апта
Зат алмасу үрдістеріне әсер етеін дәрілер
Витаминдер және витаминдік препараттар.
1
1
Гормондар және гормоналдық препараттар.
1
2
Микробтарға және паразиттерге қарсы әсер ететін дәрілік заттар
Химиотерапевтикалық қоспалар.
Антисептикалық және дезинфекция жасаушы заттар.
1
3
Сульфаниламидтік препараттар. Антибиотиктер.Нитрофурандар.
1
4
Паразиттерге қарсы дәрілік заттар. Антигельминтиктер, инсектицидтер және акарицидтер, кокцидиостатиктер, антипротозойлық дәрілер.
1
5
Жалпы
токсикология
Токсикология пәніне кіріспе. У және улану. Токсикологияның даму тарихы. Улардың жіктелуі.
1
6
Жалпы токсикология.Улы қоспалардың түрлері. Организмге тұсу жолдары.Токсикокинетика, токсикодинамика. Уланған жағдайды балау диагностика және ем жәрдемін беру
1
7
У химикаттар және минералдық улар токсикологиясы
Фосфорорганикалық пестицидтер
Хлорорганикалық пестицидтер
1
8
Карбаматтық фунгицидтер токсикологиясы. Гербицидтер- 2,4-Д туындылары токсикологиясы
1
9
Сынапорганикалық және қорғасын қоспаларымен улану
1
10
Күшәла, мыс, кадмий, фтор және селен қоспаларымен улану.
1
11
Сапасыз азықпен улану
Азық уларымен улану.
Натрий хлоридымен және карбамидпен улану
1
12
Микотокси-коздар
Микроскопиялық саңырауқұлақтар уларымен улану.
1
13
Улы өсімдіктермен улану
Фитотоксикоздар.
1
14
Зоотоксиндармен улану
Жануар текті улар токсикологиясы.
1
15
Барлығы:
15
Жалпы:
30 с
3.2 Зертханалық-практикалық сабақтар тізімі (1 семестр)
Модуль атауы
Тақырып атауы
ЗПС тапсырмасы
Көлемі, сағат
Апта
Жалпы рецептура және дәрілік формалардың дәріханалық технологиясы
Фармакопея. Дәріхана.
Рецепт.
ҚР Мемлекттік Фармакопеясы. Дәріхана қызметі және оңы қйымдастыру тәртібі. Рецепт құрылысы.
2
1
Қатты дәрілік формалар рецептурасы
Ұнтақтарға, таблеткаларға, дражеге, таблеткаларға, капсулаларға, түйіршіктерге, брикеттерге рецепт жазу тәсілдері
2
2
Жұмсақ дәрілік формалар рецептурасы
Жақпа майларға, пасталарға, линименттерге, суппозиторийлерге, болюстерге, ботқаларға рецепт жазу тәсілдері
2
3
Сұйық формалар рецептурасы
Ерітінділерге рецепт жазу тәсілдері
2
4
Сұйық формалар рецептурасы
Тұндырма мен қайнатпаларға, тұнбалар мен сығындыларға, эмульсияларға, шырышқа рецепт жазу тәсілдері
2
5
Дәрілік түрлерінің дәріханалық технологиясы
Қатты дәрілік түрлерінің технологиясы.
Жұмсақ дәрілік түрлерінің технологиясы.
Сұйық дәрілік түрлерінің технологиясы.
Ұнтақтарды дайындау технологиясы
Жақпа майларды дайындау технологиясы Ерітінділерді дайындау технологиясы
2
6
Жалпы фармакология
Дәрілік заттарды организмге енгізу жолдары. Дәрілік заттар әсерінің жалпы заңдылықтары. Дәрілердің фармакокинетикасы, фармакодинамикасы
Энтералды және парентералды енгізу жолдарын игеру.
2
7
ОЖЖ қызметіне әсер ететін дәрілер
Ингаляциялық және ингаляциялық емес наркотикалық заттар.
Наркотикалық заттардың фармакодинамикасын зерттеу.
2
8
Нейролептикалық және тыныштандырғыш дәрілер.
Нейролептикалық және тыныштандырғыш заттардың әсер ету механизмін зерттеу.
2
9
Аналгезия жасайтын жансыздандыратын және дене қызуын басатын дәрілік заттар.
Наркотикалық және наркотикалық есмес анальгетиктердің әсерін салыстырмалы бағалау.
2
10
Орталық нерв жүйесінің қызметін үдететін дәрілік заттар.
Аналептиктердің ОЖЖ әсерін тәжірибеде анықтау.
2
11
Афференттік нерв ұштары аумағынан әсерін тигізетін дәрілік заттар
Жергілікті анестезия жасайтын дәрілер. Тұтқырлайтын, жұмсартатын, кілегейлі және сорғыш дәрілер.
Жергілікті анестезия түрлері. Афференттік рецепторлардың сезім талдығын төмендететін дәрілердің әсерін зерттеу тәжірибеде
2
12
Тітіркендіретін, құстыратын, қақырық түсіретін және мес қарынның жұмысын жақсартатын дәрілік заттар. Ащы дәмдер. Іш жүргізетін және өт айдайтын дәрілер.
Афференттік рецепторлардың сезім талдығын күшейтетін дәрілердің әсерін зерттеу Тұзды, өсімдік тектес және синтетикалық іш жүргізетін дәрілердің әсерің зерттеу
2
13
Рефлекстік доғаның эфференттік аумағына әсер ететін дәрілер
М-холиномиметикалық және М-холинолитикалық дәрілік заттар. Ганглионарлық және ганглиоблокаторлық заттар. Миорелаксанттар. Адренергиялық заттар.
Синапс және оның қызметі. Импульстің өту схемасын қарастыру. Холинергиялық және адренергиялық иннервацияға дәрілік заттардың әсер ету механизмі.
2
14
Физиологиялық жүйелерге әсер ететін дәрілер
Жүрек-қан тамыр жүйесіне әсер ететін дәрілік заттар. Диуретикалық несеп айдағыш дәрілер. Қанға әсер ететін дәрілік заттар.
Қанның ұюын өзгертетін заттар
Қан алмастырғыштар
Жүрек гликозидтерінің жүрекке әсер ету ерекшелігін зерттеу Коагулянттар және антикоагулянттардың әсер ету механизмін зерттеу
2
15
Барлығы:
30
Зертханалық-практикалық сабақтар тізімі (2 семестр)
Модуль атауы
Тақырып атауы
ЗПС тапсырмасы
Көлемі, сағат
Апта
Зат алмасу үрдістеріне әсер ететін дәрілер
Витаминдер және витаминдік препараттар.
Зат алмасу үрдістеріне әсер ететін дәрілерді қолданатын және қолданбайтын жағдайлар.
1
1
Гормондар және гормоналдық препараттар.
Зат алмасу үрдістеріне әсер ететін дәрілерді қолданатын және қолданбайтын жағдайлар.
1
2
Микробтарға және паразиттерге қарсы дәрілер
Сульфаниламидтер. Антисептикалық заттар
Сульфаниламидтер мен нитрофурандардың микробқа қарсы әсер ету механизмін зерттеу.
Жіктелуі.
1
3
Антибиотиктер.
Антибиотиктердің микробқа қарсы әсер ету механизмін, оларды қолдану шарттарын зерттеу.
1
4
Антгельминтиктер, инсектицидтер. Дератизациялық заттар
Паразиттерге қарсы дәрілердің
әсер ету механизмін зерттеу
1
5
Жалпы токсикология
У химикаттарымен және токсикологиялық зертханада жұмыс істеудің кауіпсіздік техникасы.
Токсикологиялық зерттеу жүргізу бағытында кауіпсіздік техникасын сақтау білу.
1
6
Химико-токсикологиялық талдау әдістері. Пат. материалды алу және зертханаға жіберу тәртібі.
Пат. материалды жинау, корабтандыру және зертханаға жіберу тәртібі. Жолдама құжатты толтыру.
1
7
Минералды улармен және улы химикаттармен улану
Пат. материалда натрий хлоридін анықтаудың аргентометриялық әдісі
Пат. материал және азық құрамынан ас тұзын титриметриялық әдісімен анықтау.
1
8
Ауыр металл тұздарын пат.материалдан біртіндеп аңықтау.
Түрлі-түсті сапалы әдістермен мыс, мырыш, сынапты пат материалдан белгілеу
1
9
Минералдық уларды пат.материалдан сапалық реакцияларымен белгілеу.
Пат. материал, су және азық құрамынан фтор мен мыстың бар болуын анықтау
1
10
Пат.материалдан фенол және формальдегидті зерттеу.
Пат. материал және азық құрамында фенол және формальдегид болуын анықтау
1
11
Зооцидтермен улануды дәлелдеу
Дифенацин, крысид уларымен улануды анықтауға зерттеу жасау
1
12
Азық сапасын белгілеу
Өсімдік және азық құрамынан сапониндерді, госсиполды, алкалоидтерді белгілеу.
Мақта құнжарасы бойында госсиполды көлемдік әдіспен анықтау. Гемолитикалық сынама арқылы азық құрамынан сапониндерді белгілеу
1
13
Азық сапасына токсикологиялық бағалау жасау.
Несслер реактивімен сынама жасау. Азық құрамынан аммиакты белгілеу. Азықтың шіріуіне сынама.
1
14
Микотоксикоздар
Азықта микотоксиндердің бар болуына токсикологиялық талдау.
Азықтың улылығын анықтау үшін гуппи балығына биологиялық сынама жасау. Мал азығын қара күйе және қастауыш бар болуына тексеру.
1
15
Барлығы:
15
Жалпы:
45 с
3.3 Пән бойынша БӨЖ тапсырмаларын орындау және тапсыру кестесі
№
пп
Модуль атауы
Сабақтың тақырыбы
(1 семестр)
БӨЖ тапсырмалары
Тапсырманы бақылау формасы
Тапсырманы тапсыру мерзімі
1
2
3
4
6
7
1
Жалпы рецептура және дәріханалық технологиясы
Жалпы ветеринарлық рецептура.
Дәрілік түрлерінің дәріханалық технологиясы
Рецептің құрылысы. Рецептура ережелері. Официналді және магистралді жазуы.
Қатты дәрілік формалар (рецептура және жеке технологиясы).
Жұмсақ дәрілік формалар (рецептура және жеке технологиясы).
Сұйық дәрілік формалар (рецептура және жеке технологиясы).
Газ тәріздес дәрілік формалар.
Сұрастыру, конспекті
1
2
3
4
2
Жалпы фармакология
Фармакология пәнінің мақсаттары мен міндеттері. Фармакологияның даму тарихы.
Жалпы фармакология.
Фармакологияның қысқаша даму тарихы. Дәрі және у туралы түсінік. Дәрілер әсерінің жалпы заңдылықтары. Дәрілердің әсер ету түрлері. Дәрілік заттарды организме енгізу жолдары. Доза және оның принциптері. Фармакокинетика және фармакодинамика. Дәрілердің әсер ету механизмі. Дәрілік заттардың сыйысушылығы мен сыйыспаушылығы. Дәрі-дәрмектерді қайталап енгізгенде, пайда болатын ерекше өзгерістер.
Сұрастыру, СӨЖ конспекті
5
3
Орталық жүйке жүйесіне әсер ететін дәрілер
Орталық нерв жүйесін тежейтін дәрілік заттар.
1. Наркотикалық заттар
2. Наркотикалық және наркотикалық емес анальгетиктер
3. Нейролептиктер, тыныштандырғыш заттар және транквилизаторлар
4 Антигистаминді заттар
Сұрастыру, СӨЖ конспекті
6-7
4
Орталық жүйке жүйесің қоздыратын дәрілер
Аналептиктер және жалпы тонус көтеруші заттар.
Бас миының қызметін үдетушілер
Сопақша мидың аналептиктері
Жүлынның қызметін қоздыратын препараттар
Өсімдік және жануар текті жалпы тонус көтеруші заттар
Антидепрессанттар
Сұрастыру, СӨЖ конспекті
8-9
5
Перифериялық жүйке жүйесіне әсер ететін дәрілер
Афференттік нерв ұштарының сезім талдығын өзгертетін дәрілік заттар
Тітіркендіретін, құстыратын, қақырық түсіретін және мес қарынның қызметін жақсартатын дәрілер. Іш жүргізетін және өт айдайтын дәрілік заттар
Сұрастыру, СӨЖ конспекті
10-11
6
Рефлекстік доғаның эфференттік аумағынан әсер ететін дәрілік заттар.
Эфференттік нерв ұштары аумағынан әсерін тигізетін дәрілік заттар.Синапс және оның функциялары. М-холиномиметикалық және М-холинолитикалық заттар. Н-холиномиметикалық және Н-холинолитикалық заттар. Миорелаксанттар Адреномиметикалық және адренолитикалық заттар.
Сұрастыру, СӨЖ конспекті
12-13
7
Физиологиялық жүйелерге әсер ететін дәрілер
Жеке физиологиялық жүйелерге әсер ететін дәрілік заттар.
Жүрек-қан тамыр жүйесіне әсер ететін дәрілік заттар. Жүрек гликозидтер.
Несеп айдағыш дәрілер диуректиктер. Қанға әсер етін дәрілік заттар.
Сұрастыру, СӨЖ конспекті
14-15
2 семестр
8
Метаболикалық үрдістерді реттейтін
дәрілер
Зат алмасу процестерге ықпал ететін дәрілік заттар.
1. Витаминдер және витаминдік препараттар
2. Гормондар және гормональдық препараттар.
3. Аминоқышқылдары және ферменттер.
4. Организмде қышқылдық-сілтілік тепе-тенділікті және иондық алмасуды реттейтін дәрілік заттар.
Сұрастыру, СӨЖ конспекті
1-2
9
Микробтарға қарсы ететін дәрілер
Химиотерапевтикалық заттар және оларды малдәрігерлігінде пайдалану.
1. Антисептикалық және микробтарға қарсы әсер ететін заттар.
2. Химиотерапевтикалық қоспалар.
3. Паразиттерге қарсы әсері бар дәрілік заттар.
Сұрастыру, СӨЖ конспекті
3-4
10
Жалпы токсикология
Улардың организмге жалпы әсері.
1.Токсикокинетика.
2. Уланудың жіктелуі.
3. Улылық дәрежесін белгілейтін критерийлер.
4. Улы заттардың организмге әсер етуінің негізі. Улануды аңықтау және емдеудің жалпы принциптері.
Сұрастыру, СӨЖ конспекті
презентация
5-6
11
Химиялық токсикоздар
Минералды улар токсикологиясы. Жануарлар у химикаттарымен улануы.
1. Жануарлар минералды улармен улануы: фтор, барий, қорғасын, күшәла, сынап және т.б.
2. Органикалық пестицидтермен улану (ФОҚ, ХОҚ, карбаматтар, зооцидтер).
3. 2,4-Д туындыларымен улану.
4. Симм-триазин туындыларына жататын гербицидтер.
5. Мочевина және басқа аммоний қоспаларымен улану.
Сұрастыру, СӨЖ конспекті,
презентация
7-8
12
Жануарлар сапасыз азықпен улану токсикологяисы
Азық токсикоздары
Токсикодинамиканы, клиникалықбелгілерін, патологиясыноқыпүйрену. Сапасыз азықтармен және азықтық қоспалармен уланғанда диагностика және емдеу әдістері.
1. Сапасызазықтармен улану.
2. Ас тұзымен улану
3. Карбамидпен улану
4. Нитраттарменжәненитриттермен улану
5. Азықконсерванттарымен улану
Сұрастыру, СӨЖ конспекті,
презентация
9-10
13
Микотоксикоздар
Микоздық туындылығы бар улар токсикологиясы.
1. Микотоксикоздардың жіктелуі.
2. Аспергиллотоксикоздар.
3. Фузариотоксикоздар.
4. Дендродохиотоксикоздар
5. Стахиоботриотоксикоздар
6. Клавицепстоксикоздар
Сұрастыру, СӨЖ конспекті, презентация
11
14
Фито- және табиғи токсиндер
Өсімдік текті улар.
1. Улы өсімдіктердің ботаникасы және фармакологиясы.
2. Токсикологиялық маңызы бойынша өсімдіктердің жіктелуі.
Сұрастыру, СӨЖ конспекті
презентация
12-13
15
Жануар текті улар.
1. Жануар текті улардың жіктелуі.
2. Жылан уларымен улану.
3. Өрмекші уларымен улану.
4. Ара уымен улану.
5. Басқа да улы жәндіктер уымен улану
Сұрастыру,
презентация
14-15
4. Оқытудың негізгі формалары мен әдістері
Оқытудың негізгі түрлері мен әдістері МБЖ талаптарына сәйкес жүзеге асырылады.
Дәріс оқу. Жаңа тақырыпты түсіндіру, әдебиет көздерін ұсыну, әңгіме, тақырып бойынша сұрақтарды тексеретін қосымша кеңес беру.
Зертханалық-тәжірибелік сабақтар, оқыту тапсырмаларын орындау, өзіндік жұмысқа арналған тапсырмалар, білімді бағалау.
Бақылау сабағы (тест, ауызша сұрау, жазбаша жұмыс, сынақ, викторина).
Әдебиеттер тізімі
5.1 Негізгі әдебиет
1. Айтжанов Б.Д., Заманбеков Н.А. және б. Фармакология оқулық. Алматы, 2017.
2. Есжанова Г.Т., Мырзагүлов Қ.Қ. Ветеринарлық токсикология. Астана, 2021.
3. Қорабаев Е.М., Заманбеков Н.А., Өтенов Ә.М., Айтжанов Б.Д., Көбдікова Н.К., Байниязов А.А. Токсикология. Оқулық. 2021.-328 б.
Қосымша әдебиет
1. Фармакология Соколов В.Д. ред М., 2021.
2. Есжанова Г.Т. Вегетативтік нерв жүйесінің эфференттік аумағына әсер ететін дәрілік заттар оқу құрал. Астана, 2019.
3. Харкевич Д.А. Фармакология. М.: Медицина, 2017.
4. Бекмухамедов Э.Л., Арыстангулов С.С., Есжанова Г.Т., Койгельдина А.Е., Абулгазимова Г.А. Лекарственная флора Казахстана Нур-Султан, 2022.
5. Машковский М.Д. Лекарственные средства. М., Медицина, 2021.
6. Тойкина Г.Н., Ахметжанова Н.А., Біләлов Е.Е., Кенжебаева Т.Х. Ветеринариялық жалпы рецептура: оқу құрал.-Семей, 2019.-135 с.
Электрондық сілтеме немесе электрондық әдебиет
1. https:www.elibrary.rudownloadel ibrary_44127936_53031747.pdf
2. https:www.elibrary.rudownloadel ibrary_46502164_42572762.pdf
3. http:repository.kazatu.kzjspuih andle1234567891328
4. libring.rubooks140192
5. https:e.lanbook.combook147893
6. https:e.lanbook.combook125440
7. https:www.elibrary.rudownloadel ibrary_44402908_55021645.pdf
8. https:e.lanbook.combook158957
9. https:e.lanbook.combook113390
10. https:library.kazatu.kzjirbis2i ndex.php?lang=ru
11. http:rmebrk.kzbook1173734
12. http:rmebrk.kzbook1168865
13. Есжанова Г.Т. Вегетативтік нерв жүйесінің эфференттік аумағына әсер ететін дәрілік заттар электронды оқу құрал. Астана, 2019.
14. Есжанова Г.Т. Фармакология электронды оқу құрал.
6. Курс саясаты
Аталған оқу курсы С. Сейфуллин атындағы ҚАТУ КеАҚ Академиялық саясатының талаптарына (сайтқа сілтеме: https:kazatu.edu.kzrupagesobuc enie akademiceskaa-politika) сәйкес ұйымдастырылған. Академиялық талаптарды орындамаған және сабаққа қатысуы төмен болған жағдайда ықтимал салдарларға назар аудару ұсынылады. Осы пәнді оқу барысында оқытушы мен білім алушылар университетте қабылданған білім беру процесіне қатысушылардың Академиялық адалдық кодексін ұстануы тиіс https:kazatu.edu.kzrupagesobuc enieakademiceskaa-politika (7 тармақ). Университеттің Академиялық саясаты және білім беру процесіне қатысушылардың Академиялық адалдық кодексі университет сайтында еркін қолжетімді. Барлық білім алушыларға сабақтардағы оқу тақырыптарын талқылауға тең мүмкіндік беріледі. Силлабуста көрсетілген оқу тақырыптары бойынша барлық білім алушылар сұрақтар қоюға және жауаптар алуға құқылы. Мұғалімнің тапсырмаларын орындау кезінде ойлау ерекшелігі, оқушылардың шығармашылық көзқарасы құпталады. Барлық білім алушылардан мінез-құлықтың академиялық мәдениетін сақтау, бір-біріне өзара құрмет көрсету талап етіледі. Ерекше білім беру қажеттіліктері бар білім алушылар оқытуда жеке көзқарас құқығын пайдалана алады.
7. Білім алушылардың оқу жетістіктерін бағалау саясаты
Білім алушылардың оқу жетістіктері (білімі, іскерліктері, дағдылары мен құзыреттері) халықаралық практикада қабылданған цифрлық эквиваленті бар әріптік жүйеге сәйкес келетін 100 балдық шкала бойынша (оң бағалар, кему шамасына қарай, А-дан D - ға дейін және қанағаттанарлықсыз - FХ, F,) және дәстүрлі жүйе бойынша бағалаулар.
Білім алушылардың оқу жетістіктерін бағалау саясаты университет сайтының 9-тармағындағы Академиялық саясатта ұсынылған талаптарға сәйкес келеді (сайтқа сілтеме: https:kazatu.edu.kzrupagesobuc enieakademiceskaa-politika).
7.1 Білім алушылардың оқу жетістіктерін бағалау критерийлері
Әріптік жүйе бойынша бағалау
Баллдардың сандық баламасы
%-дық мазмұны
Дәстүрлі жүйебойынша бағалау
Бағалау критерийлері
А
4,0
95-100
Өте жақсы
А бағасы қойылған сұраққа толық, егжей-тегжейлі жауап берілген кезде, тұжырымдамалармен еркін жұмыс жасауда, оның маңызды және маңызды емес белгілерін, себеп-салдарлық байланыстарды ажырата білуінде көрінетін объект туралы саналы білімнің жиынтығы көрсетілген кезде жағдайда қойылады.
А-
3,67
90-94
А- бағасы қойылған сұраққа толық, егжей-тегжейлі жауап берілген, объект туралы саналы білімнің жиынтығы көрсетілген, тақырыптың негізгі ережелері дәлелденген жағдайда қойылады; жауапта ашылатын ұғымдардың, теориялардың, құбылыстардың мәнін көрсететін нақты құрылым, логикалық дәйектілік байқалады. Объект туралы білім оны осы ғылым жүйесінде және пән аралық қатынастарда түсіну аясында көрсетіледі. Жауап әдеби тілде ғылым тұрғысынан берілген. Жауап беру процесінде білім алушы өз бетінше түзеткен ұғымдарды айқындаудағы кемшіліктерге жол берілуі мүмкін жағдайда қойылады.
В+
3,33
85-89
Жақсы
В+ бағасы білім алушыларға қойылған сұраққа толық, толық жауап берілген, тақырыптың негізгі ережелері дәлелденген жағдайда қойылады жауапта ашылатын ұғымдардың, теориялардың, құбылыстардың мәнін көрсететін нақты құрылым, логикалық дәйектілік байқалады. Жауап әдеби тілде ғылым тұрғысынан берілген. Жауапта білім алушының оқытушының көмегімен түзеткен кемшіліктеріне жол берілген жағдайда қойылады.
B
3,0
80-84
В бағасы қойылған сұраққа толық, егжей-тегжейлі жауап берілген, маңызды және маңызды емес белгілерді, себеп-салдарлық байланыстарды ажырата білу қабілеті көрсетілген жағдайда жасалады. Жауап нақты құрылымдалған, қисынды, әдеби тілде ғылым тұрғысынан берілген. Білім алушы оқытушының көмегімен түзеткен кемшіліктер немесе елеусіз қателіктер жіберілуі мүмкін жағдайда қойылады.
В-
2,67
75-79
В-бағасы қойылған сұраққа толық жауап берілген кезде, маңызды және маңызды емес белгілерді, себеп-салдарлық байланыстарды анықтау мүмкіндігі көрсетілген жағдайда қойылады. Жауап нақты құрылымдалған, қисынды, ғылым тұрғысынан берілген. Алайда, студенттерге жетекші сұрақтар арқылы түзетілген кішігірім қателіктер немесе кемшіліктер жіберілген жағдайда қойылады.
С+
2,33
70-74
С+ бағасы қойылға нсұраққа толық, бірақ жеткілікті дәйекті жауап берілмеген жағдайда қойылады, бірақ сонымен бірге маңызды және елеусіз белгілер мен себеп-салдарлық байланыстарды ажырата білу қабілеті көрсетіледі. Жауап қисынды және ғылым тұрғысынан берілген. Білім алушы өз бетінше түзете алмайтын негізгі ұғымдарды анықтауда 1-2 қате жіберілуі мүмкін жағдайда қойылады.
C
2,0
65-69
Қанағаттанарлық
С бағасы жеткіліксіз толық және жеткілікті толық емес жауап берілген жағдайда қойылады. Презентация логикасы мен дәйектілігі бұзылған. Ұғымдарды ашуда, терминдерді қолдануда қателіктер жіберілді. Білім алушы маңызды және маңызды емес белгілерді және себеп-салдарлық байланыстарды өз бетінше анықтай алмайды. Білім алушы жалпыланған білімдерін нақтылай алады, мысалдарда олардың негізгі ережелерін тек оқытушының көмегімен дәлелдей алады. Сөйлеуді түзетуді қажет ететін жағдайларда қойылады.
С-
1,67
60-64
С- бағасы толық емес жауап, логика берілген кезде және презентацияның дәйектілігі айтарлықтай бұзылуларға ие болған жағдайда қойылады. Ашылған ұғымдардың, теориялардың, құбылыстардың мәнін анықтауда студенттердің олардың маңызды және маңызды емес белгілері мен байланыстарын түсінбеуі салдарынан өрескел қателіктержі берілді. Жауапта тұжырымдар жоқ. Жалпыланған білімнің нақты көріністерін ашу мүмкіндігі көрсетілмеген. Сөйлеуді тіркеу түзетуді, түзетуді қажетететін жағдайда қойылады.
D+
1,33
55-59
D+ бағасы толық емес жауап берілген жағдайда қойылады. Логикалық презентация бар. Тренингке дәлелдеу қиын. Терминдердің, ұғымдардың анықтамаларында, фактілердің, құбылыстардың сипаттамасында көптеген маңызды қателіктер. Жауапта тұжырымдар жоқ. Сөйлеусауатсыз. Қосымша сұрақтарға жауап бергенде, мұғалімнің нұсқауынан кейін ғана білім арасындағы байланыстың бар екенін түсіне бастайтын жағдайда қойылады.
D
1,0
50-54
D бағасы толық емес жауап берілген кезде қойылады, бұл анықтамаларда айтарлықтай қателіктері бар сұрақ тақырыбы бойынша шашыраңқы білім. Фрагментация, қисынсыз презентация бар. Оқытушы осы ұғымның, теорияның, құбылыстың модульдің (пәннің) басқа объектілерімен байланысын түсінбейді. Тұжырымдар, нақтылау және дәлелдеме жоқ. Сөйлеусауатсыз. Оқытушының қосымша және нақтылайтын сұрақтары білім алушының қойылған сұраққа ғана емес, модульдің (пәннің) басқа сұрақтарына да жауабын түзетуге әкелмейтін жағдайда қойылады.
FХ
0,5
25-49
Қанағаттанарлықсыз
Қанағаттанарлықсыз деген бағаға 0 сандық баламасы және 0-49 пайыздық мазмұны бар FХ, F әрпі сәйкес келеді. Бұл баға, егер білім алушы бағдарламада көзделген негізгі материалды білудегі ол қылықтарды тапса, модуль (пән) бағдарламасының жартысынан астамын меңгермесе, жауаптарда қағидаттық қателіктер жіберсе, ағымдағы, аралық және қорытынды бақылау нысандарында көзделген жекелеген тапсырмаларды орындамаса, бағдарламада көзделген барлық негізгі әдебиетті пысықтамайтын жағдайда қойылады.
F
0
0-24
ЕББҚ бар білім алушыларды оқытуға жеке амалдар
Ерекше білім берілуіне қажеттілігі бар білім алушыларды (бұдан әрі - ЕББҚ) оқыту кезінде оқыту әдістерін таңдауды оқытушы жүзеге асырады және әрбір жекелеген жағдайда оқыту мақсаттарымен, қолда бар білімнің, іскерліктің, дағдылардың бастапқы деңгейімен, педагогтің кәсіптік даярлық деңгейімен, әдістемелік және материалдық-техникалық қамтамасыз етумен, ЕББҚ бар білім алушылар үшін олардың қолжетімділігіне қарай білім алушылардың ақпаратты қабылдау ерекшеліктерімен негізделеді.
ЕББҚ бар білім алушыларды ҚБТ қолданып оқыту процесінде азаматтардың санаттар бойынша оқыту траекториясын даралау мүмкіндігі қолға алынады. Бұл білім алушының оқу іс-әрекетінің мазмұнын, әдістерін, қарқынын дараландыруды, нақты міндеттерді шешу кезінде ЕББҚ бар білім алушының нақты іс-әрекеттерін бақылау мүмкіндігін, қажет болған жағдайда білім алушы мен оқытушының қызметіне қажетті түзетулерді енгізуді білдіреді.
Білім беру процесінде оқытушы Оnline және Оffline сабақтарды ұйымдастырудың әртүрлі формаларын, соның ішінде виртуалды дәрістерді, чаттар, вебинарлар, семинарлар аясында пәнді меңгеру мәселелерін талқылауды, білім беру процесінің барлық қатысушыларын пәнді (модулді) игеру барысында зерделенетін пәндер бойынша белсенді жұмысқа қосу мүмкіндігімен жобалық қызмет технологияларын қолдана отырып, бірлескен жұмыстарды орындауды белсенді түрде қолдана алады.
Оқытушылар ЕББҚ бар білім алушыларды оқытуда оқу материалдарын жасақтаудың қол жетімділік бойынша негізгі принциптеріне сәйкестікті қамтамасыз етулері тиіс (контент мазмұнының түсініктілігі мен болжамдылығы, суреттер үшін балама мәтінді көрсету, жеңілдетілген сөйлесім, материалдың қысқаша баяндалуы және т.б.).
Нақты пән бойынша ЕББҚ бар білім алушылар үшін ағымдағы және қорытынды бақылау жүргізу формалары жеке психофизиологиялық ерекшеліктерді (ауызша, қағазда жазбаша, компьютерде жазбаша, тестілеу формасында және т.б.), жеке мүмкіндіктері мен денсаулық жағдайын (жеке ерекшеліктер) ескере отырып белгіленеді. Қажет болған жағдайда ЕББҚ бар білім алушыға емтиханға жауап дайындау үшін қосымша уақыт беріледі.
Құрастырушы (лар): Абулгазимова Г.А.
(автордың Т.А.Ә., қолы)
Дәрістер тезистері
1 семестр
№1 Дәріс:
Фармакология пәніне кіріспе. Дәрі туралы түсінік. Дәрі-дәрмектер туралы ілімнің даму тарихы.
№2 Дәріс:
Дәрілік заттар әсерінің жалпы заңдылықтары. Енгізу жолдары. Дәрілердің фармакокинетикасы, фармакодинамикасы және әсер ету механизмі.
№3 Дәріс:
Наркотикалық заттар. Наркоздың теориялық негіздері. Хирургиялық наркоз сатылары мен кезендері. Ингаляциялық және ингаляциялық емес наркотикалық заттардың фармакодинамикасы. Ұйықтататын дәрілер.
№4 Дәріс:
Мал дәрігерлігінде қолдаңылатын психотропты заттар. Нейролептиктердің, тыныштандырғыштардың және транквилизаторлардың фармакодинамикасы мен әсер ету механизмі.
№5 Дәріс:
Аналгезия жасайтын дәрілік заттар. Наркотикалық анальгетиктердің фармакодинамикасы. Апиын алкалоидтері. Синтетикалық препараттар.
№6 Дәріс:
Наркотикалық емес анальгетиктердің фармакодинамикасы және әсер ету механизмі. Қызу басатын және қабынуға қарсы әсер ететін дәрілер.
№7 Дәріс:
Орталық нерв жүйесің қоздыратын дәрілік заттар. Бас ми қыртыс қабығының, сопақша мидын және жұлынның қызметін үдететін дәрілер.
№8 Дәріс:
Жергілікті анестезия жасайтын дәрілер. Тұтқырлайтын, шырышты заттар және адсорбенттер.
№9 Дәріс:
Тітіркендіретін, құстыратын, қақырық түсіретін және мес қарынның қызметін жақсартатын дәрілер. Ащы дәмдер.
№10 Дәріс:
Іш жүргізетін және өт айдайтын дәрілік заттар.
№11 Дәріс:
Эфференттік нерв ұштары аумағынан әсерін тигізетін дәрілік заттар. М-холиномиметикалық және М-холинолитикалық заттар.
№12 Дәріс:
Н-холиномиметикалық және Н-холинолитикалық заттар. Миорелаксанттар. Адреномиметикалық және адренолитикалық заттар.
№13 Дәріс:
Жүрек-қан тамыр жүйесіне әсер ететін дәрілік заттар. Қан тамырларын кенейтетін дәрілер.
№14 Дәріс:
Несеп айдағыш дәрілер диуректиктер.
№15 Дәріс:
Қанға әсер етін дәрілік заттар.
2 триместр
№1 Дәріс:
Витаминдер және витаминдік препараттар.
Антибиотиктер.Нитрофурандар.
№2 Дәріс:
Гормондар және гормоналдық препараттар.
№3 Дәріс:
Химиотерапевтикалық қоспалар.
Антисептикалық және дезинфекция жасаушы заттар.
№4 Дәріс:
Сульфаниламидтік препараттар.
№5 Дәріс:
Паразиттерге қарсы дәрілік заттар. Антигельминтиктер, инсектицидтер және акарицидтер, кокцидиостатиктер, антипротозойлық дәрілер.
№6 Дәріс:
Токсикология пәніне кіріспе. У және улану. Токсикологияның даму тарихы. Улардың жіктелуі.
№7 Дәріс:
Жалпы токсикология.Улы қоспалардың түрлері. Организмге тұсу жолдары.Токсикокинетика, токсикодинамика. Уланған жағдайды балау диагностика және ем жәрдемін беру
№8 Дәріс:
Фосфорорганикалық пестицидтер
Хлорорганикалық пестицидтер
№9 Дәріс:
Карбаматтық фунгицидтер токсикологиясы. Гербицидтер- 2,4-Д туындылары токсикологиясы
№10 Дәріс:
Сынапорганикалық және қорғасын қоспаларымен улану
№11 Дәріс:
Күшәла, мыс, кадмий, фтор және селен қоспаларымен улану.
№12 Дәріс:
Азық уларымен улану. Натрий хлоридымен және карбамидпен улану
№13 Дәріс:
Микроскопиялық саңырауқұлақтар уларымен улану.
№14 Дәріс:
Фитотоксикоздар
№15 Дәріс:
Жануар текті улар токсикологиясы.
№1Дәріс
Тақырыбы: Фармакология және токсикология пәніне кіріспе. Дәрі туралы түсінік. Дәрі-дәрмектер туралы ілімнің даму тарихы.
Дәрістің мақсаты: ветеринарлық фармакологияның міндеттерін ашу, пәннің даму тарихы туралы ақпарат беру
Түйінді сөздер (терминдер): дәрі, улану, фармакодинамикасы, фармакопрофилактика, фармакостимуляция, фармакотерапия
Дәріс сұрақтары:
1. Фармакология пәні туралы түсінік. Тарихының даму жолы.
2. Фармакологияның негізгі мақсаттары. Дәрілік заттарды зерттеу тәсілдері.
Фармакология (грек тілінен Farmacon - дәрі, logus - ілім) - тірі организмге дәрілік заттардың әсер етуін зерттейтін ғылым. Қазіргідегі тәжірибелік және клиникалық фармакология дәрілердің организмге тигізетін әсерін рецептор және бөлек жасуша дәрежесінде зерттейді, сонымен қатар организммен дәрінің қарым қатынасының заңдылықтарын анықтайды
Дәрілік заттар туралы ілімнің дамуына үлесің қосқан бірінші зерттеуші Корнелий Цельс (ж.б..э.д. І - ІІ ж.ж.э.). Ол дәрілерді жалпы және арнаулы түрлеріне бөледі.
Рим дәрігері Диоскорид (І ғ.ж.э.) дәрілік өсімдіктерінің жинағын құрастырды-Алексифармака. Ежелгі Рим ғалымы Клавдий Гален өсімдіктердің құрамының фармакологиялық негіздерін алу әдісін тапты және күрделі дәрілік қоспаларын жасады. тұнба, сығынды -40-70 пайыз спирт
Дәрілік заттар туралы ілімнің дамуына ролін атқарғандар: Авиценна, Парацельс, Ресейде - Н.М. Максимович - Амбодик, Н.И.Пирогов, А.П.Нелюбин, О.В.Забелин, Р.Бухгейм, Е.В.Пеликан.
Сошественский Н.А.-ветеринарлық фармакология негізін қалаушы. И.М.Сеченов нейротроптық дәрілердің фармакологиялық қасиеттерін зерттеді, С.П.Боткин кардиотроптық дәрілерді анықтады, И.П.Павлов дәрілік заттардың орталық нерв жүйесіне ықпал етуін зерттеді. Мал дәрігерлік фармакологияның дамуына көп үлесін қосқан Н.П.Кравков. Ол дәрінің биологиялық әсері оның концентрациясына және мөлшеріне байланысты екенің белгіледі. Н.П.Кравков бірнеше баспадан өткен Фармакология негіздері деген оқулықтың авторы. Мозгов И.Е. - 8 рет оқулық 1948-1985.
Фармакологияның негізгі мақсаттарының бірі - жаңа дәрілерді іздестіру. Бұл дәрілер организмнің қорғаушы күштерін жоғарлатуға, жануарлардың өсуіне, дамуына қабілет жасап олардың өнімділігін жақсартуға және мал өнімдерінің экологиялық тазалығын қамтамасыз етуге тиіс.
Фармакологияда пайдаланылатын зерттеу тәсілдері:
1. Жекеленген дене мүшесінің тәсілі
2. Вивисекция тәсілі (ғылыми - зерттеу мақсатымен тірі жәндікті сою)
3. Ұзақ тәжірибе тәсілі
4. Электрографиялық тәсілі
5. Морфологиялық тәсілдер (гистохимия, ультрамикроскопия)
6. Биохимиялық тәсілдер.
Бақылау сұрақтары:
Фармакология пәнінің мақсаты мен міндеттері
Фармакологияның негізгі зерттеу әдістері
Фармакологияның қысқаша даму тарихы
Білім алушылардың оқу нәтижелеріне қол жеткізуін бағалау критерийлері - дәрісте қаралатын мәселелер ЗТС бақылау мәселелеріне кіреді
Ұсынылатын әдебиеттер
1. Айтжанова Б.Д., Өтенов Ә.М., Заманбеков Н.А. Фармакология оқулық. Алматы, 2016
2 Дәріс
Тақырыбы: Жалпы фармакология. Дәрілік заттардың әсер етуінің
жалпы заңдылықтары.
Дәрістің мақсаты: дәрілік молекуланың ағзаның биосубстанциясымен өзара әрекеттесуінің жалпы заңдылықтарын ашу
Түйінді сөздер (терминдер): доза, фармакокинетика, фармакодинамика, резорбция, биотрансформация, элиминация
Сұрақтары: 1. Фармакокинетика
2. Фармакодинамика
3. Дәрілердің әсер ету механизмі
4. Доза және дәрілердің мөлшерлену принциптері
5. Дәрілік заттардың әсер ету түрлері, енгізілу жолдары.
Жалпы фармакология тірі организммен дәрінің қарым-қатынасының жалпы заңдылықтарын зерттейді.
Жеке фармакология жекеленген фармакологиялық топтармен бөлек препараттарды қарастырады.
Фармакокинетика деген дәрінің организмге сінуің, таратылуын, алмасуын және бөлініп шығуын зерттейтің фармакология тарауы.
Дәрінің организмге сіңу жылдамдылығы оның түріне және ұлпалардың функционалдық, морфологиялық жағдайларына байланысты. Сіңгенен кейін дәрі қан арқылы организмнің ұлпаларымен ағызаларына таратылады. Дәрілердің көбі жануар организмінде бір келкі таратылмайды, сол себептен олардың фармакодинамикалық тиімділігі мүшелермен жүйелерде әр түрлі мерзімде пайда болады. Дәрілердің бір келкі таратылмауы организмде гематоэнцефалық, гистогематикалық, плацентарлық т.б тосқауылдардың бар болуына байланысты, олар қорғайтың мүшелеріне фармакологиялық заттың жағымсыз әсер ететін концентрациясын өткізбейді.
Дәрілік заттардың биотрансформациясы. Барлық дәрілер организмде биохимиялық және морфологиялық дәрежесінде зат алмасу процестеріне кіріседі. Биотрансформация процестері әр түрлі ферменттердің көмегімен іске асырылады. Биохимиялық процестердің дәрежесі жануардың түріне, жыңысына, патологиялық немесе физиологиялық жағдайына және дәрілік заттын химиялық құрылысына байланысты. Мысалы, жас малда, еркек малда және құстарда зат алмасу процесстерінің дәрежесі жоғары болады, сол себептен фармакологиялық заттардың биотрансформациясыда жылдам жасалады және толық өтеді.
Дәрілік заттар организмде екі түрде өзгереді:
Зат алмасу трансформациясы - дәрі молекуласы тотығу, тотықсыздандыру және гидролиз процесстері арқылы өзгереді.
Конъюгация- дәрі моллекуласына метилдену, ацетилдену т.б реакциялар арқылы әртүрлі химиялық топтар қосылады.
Осыдан, бірінші түрінде дәрі моллекуласы ыдырайды, екінші түрінде күрделу биохимиялық қоспалардың құрылуына пайдаланады.
Дәрінің биотрансформациясын терен білу фармакотерапияны тиімді ықшамдауға көмектеседі.
Дәрілік заттардың организмнен шығу жолдары. Дәрілер организмнен бүйрек, бауыр, ішек, сүт, өкпе арқылы, терімен жене сілекеймен шығады. *-+ Сіңген дәрілік заттардың көптеген мөлшері қанмен айналады. Қан бүйректің капиллярларынан және шумақтарынан өтіп алғашқы несеппен өтеді. Дәрі молекуласы несеп жолдарынан сіңіп қан арқылы несеппен шығады. Кейбір дәрілер ауыз арқылы берілген кезде нашар сіңеді де нәжіс арқылы шығарылады.
Дәрілік заттар организме энтералдық ас қорыту жолына соғып және парентералдық ас қорыту жолына соқпай енгізіледі.
Организмге дәрілік заттар жергілікті, жалпы резорбциялық, қосымша, таңдаулы, жағымсыз әсерлерің тигізеді.
Дәрілік заттардың негізгі әсер ету заңдылықтары.
Қолданылатын препараттың әсері дозасына, концентрациясына, мөлшеріне, химиялық қасиеттеріне, енгізу жолына байланысты.
Дәрілер екі жолмен тағайындалады:
I - enteral - дәріні ішке енгізеді, яғни:
а) ауыз арқылы (per os), ең қолайлы тәсіл, бірақ бұл жерде препарат асқазанға түскенде әр түрлі кедергілерден өтуі ескерілу қажет - бұл ең алдымен асқазанның рН, ауыз қуысында сілекей, құрамында лизоцим ферменті бар. Бірақ бұл кедергілерден айналып өтуге де болады, дәрі-дәрмектерді зонд немесе болюс арқылы енгізуге болады. Дәрілік затқа әсер ететіндерге асқазан сөлі (муцин, тұз қышқылы, пепсин), ұйқы безі секрециясы (трипсин), ішек сөлінде көптеген ферменттер (карбогидраза, нуклеоза). Бұл әдістің жалпы кемшілігі енгізілген препараттың тек 50% -ы ғана терапиялық әсерге қол жеткізеді.
б) тік ішек (per rectum) - тік ішек арқылы - бұл жерде асқазан мен жіңішке ішектегідей ферментация процесстері болмайды. Бауыр барьерін айналып өтіп, препарат қанға бірден түседі. Инъекцияланған ерітіндінің жылы болуы керектігін ескеру керек, яғни. жануардың дене температурасына сәйкес болуы керек.
в) емдік заттар тимпания кезінде күшпен мес қарынға (руминальді түрде) енгізіледі. Мес қарынның өткір метеоризмінде жинақталған газдарды кетіру үшін оны кейде трокармен тесіп, ашыту процестерін және қалған заттардың адсорбциясын үшін, сонымен қатар жаңадан пайда болған газдарды, микробқа қарсы және адсорбциялық заттарды троакар түтігі арқылы енгізеді.
II әдіс - парентеральды - энтеральді енгізуге қарағанда препараттарды парентеральді енгізумен, олардың резорбтивті әсері көрінеді. Бұл ағзадағы қанның жылдам айналымына және дәрілік-ақуызды компоненттерді ажырату қабілетіне байланысты, бұл препаратты ағзалар мен тіндерге тез жеткізуді қамтамасыз етеді және соның салдарынан дәрілік әсердің әсері жылдамырақ пайда болады. Дәрілік заттарды парентеральді енгізудің өзіндік ерекшеліктері бар, ең алдымен, бұл инъекциялық су ерітінділері стерильді болуы керек.
1. Тері ішілік - бұл жол ұзақ және баяу. Дәрілік зат келесі кедергілерден өтуі керек:
a) ауа қабығы;
b) су-май қабаты;
c) мүйіз қабаты, ол өлі қабат деп саналса да, кератин заты онда негізгі рөл атқарады;
d) Терінің шыны тәрізді және түйіршікті қабаты - қышқыл реакциясы;
e) Тікенді қабат - бейтарап реакция;
f) ұрық қабаты - оның сіңуіне негізгі кедергі болатын жүйке ұштарының бай торы бар;
g) Дерма - үлкен кедергіні білдіртпейді;
h) Гиподерма - мүлдем араласпайды.
2. көктамыр ішіне (intravenos), негізінен мойынға; ұсақ жануарға - жамбас және құлақ аймағында. Бұл әдіс өте сирек қолданылады, өйткені қанға және жүрек бұлшықетінің өзіне әсер етуі мүмкін. Ол баяу енгізіледі, минутына 4 мл жылдамдықпен, 370С дейін қыздырып.
3. Бұлшықет ішіне (intramuscularis) - бұл трицепс бұлшықетінде, сонымен қатар жамбас аймағында, ортаңғы бұлшықетте ең кең таралған әдіс.
4. Тыныс алу жолдары - ингаляция жолымен газ тәрізді заттар түрінде (inhalatio - тыныстану) - аэрозольдер. Олар лакрималды мембраналар мен капиллярлық жүйе арқылы тез сіңеді.
Төтенше жағдайларда дәрілік заттарды тікелей жүрекке, жұлын каналына енгізуге болады.
5. Интравагинальды енгізу - пилюля, май, таблетка, бүрку.
6. Тері (жергілікті) қолдану - емдік губкалар, компресстер, майлар, сылақ.
7. Конъюнктивалық қапшыққа енгізу - препараттың енгізу мөлшері 0,1 мл-ден аспайды (2 тамшы сулы ерітінді), препарат құрамында ауыр металдардың тұздары, жүйкенің беткейлокализациясына байланысты тітіркендіргіш және күйдіргіш дәрілер болмауы керек.
Дәрі-дәрмектерді қабылдаудың басқа жолдары бар: тіласты, плевра ішілік, құрсақ ішілік енгізу және т.б.
Дәрілік заттардың әсер ету түрлері.
Дәрілік заттар жергілікті, резорбтивті, рефлекторлы, жанама, қарсы, таңдамалы әсергеие.
Жергілікті әрекет дәрілік зат молекуласы дененің тірі затымен белгілі бір аймақта әрекеттескенде көрінеді. Тері рецепторлармен жабдықталғандықтан, абсолютті жергілікті әсер болуы мүмкін емес, дәрілік заттың жергілікті жердегі әрекеті басым болуыкерек.
Рефлекторлық әрекет - бұл рефлекторлық доғасы арқылы атқарушы органнан орталық жүйке жүйесіне препарат әсерінен болатын өзгерістер туралы ақпарат беру. Мысалы, қанға түскеннен кейін коразол каротидті синусқа әсер етеді, сол жерден тыныс алу және вазомоторлық орталықтардың орталықтарына баратын импульстар пайда болады, бұл орталықтардың қозуы жүрек пен тыныс алу мүшелерінің жұмысын рефлекторлы түрде күшейтеді.
Таңдамалы әрекеті. Абсолютті таңдау әрекеті жоқ, тек басымдылық әрекет. Кофеин орталық жүйке жүйесінің стимуляторы болып табылады, бірақ соның нәтижесінде ол бір мезгіде жүрек-қантамыр жүйесінің жұмысына - жалпыға бірдей байланысты және өзара тәуелділік заңының арқасында тиімді әсеретеді.
Жанама әрекет. Жүрек гликозидтерінің селективті әсер ету нүктесі - жүрек бұлшық еті, бірақ бұл, өзкезегінде, жанама түрде қан ағымының үдеуіне, зәр шығарудың артуына әкеледі.
Қарама-қарсы жанама әсері теріс - бір монетаның екі жағы сияқты, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz