Медициналық көмектің сапасы

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ

ДЕНСАУЛЫҚ САҚТАУ МИНИСТРЛІГІ

ҚАЗАҚ МЕДИЦИНАЛЫҚ ҮЗДІКСІЗ БІЛІМ БЕРУ УНИВЕРСИТЕТІ

Ж. К. Ахметова, Ғ. Ж. Билибаева, Т. К. Қудайбергенов, Ф. А. Кусаинова,

Р. Қажығаликызы, М. Ш. Шарипова

ЖҮКТІ ӘЙЕЛДЕРДІ БОСАНУҒА ДАЙЫНДАУ КЕЗІНДЕГІ МЕДИЦИНАЛЫҚ ҰЙЫМДАРДЫҢ ҚЫЗМЕТІН ТАЛДАУ

Оқу құралы

Алматы

«ҚазМҮББУ»

2020ж.

УДК 618 (075. 8)

ББК 57. 16я73

Ж 94

Рецензенттер:

Садуакасова Ш. М. - медицина ғылымдарының кандидаты, С. Ж. Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медицина университетінің акушерия және гинекология кафедрасының доценті

Коркан А. И. - медицина ғылымдарының докторы, Қазақ медициналық үздіксіз білім беру университетінің акушерия және гинекология кафедрасының профессоры

Ж. К. Ахметова, Г. Ж. Билибаева, Т. К. Кудайбергенов, Ф. А. Кусаинова,

Р. К. Кажигаликызы, М. Ш. Шарипова Жүкті әйелдерді босануға дайындау кезіндегі медициналық ұйымдардың қызметін талдау: Оқу құралы. / Ж. К. Ахметова, Г. Ж. Билибаева, Т. К. Кудайбергенов, Ф. А. Кусаинова, Р. К. Кажигаликызы, М. Ш. Шарипова- Алматы: ҚазМҮББУ, 2020. - 102 бет.

"Амбулаториялық акушерия" пәні бойынша "Жүкті әйелдерді босануға дайындау кезіндегі медициналық ұйымдардың қызметін талдау" оқу құралы Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігі бекіткен үлгілік оқу жоспарына және пән бойынша үлгілік оқу бағдарламасына сәйкес келеді.

Оқу құралы семинар және практикалық сабақтарды өткізу кезінде "Акушерия және гинекология, соның ішінде балалар гинекологиясы" мамандығы бойынша интерндерге, резиденттерге арналған.

Нұсқаулықта халықтың денсаулығын мемлекеттің демографиялық қауіпсіздігінің құрамдас бөлігі ретінде сипаттайтын материалдар ұсынылған, ана мен бала денсаулығын қорғау саласындағы нормативтік құжаттардың тізімі берілген. Әйелдер халқына амбулаториялық-емханалық медициналық көмекті ұйымдастыру, емдеу-диагностикалық көмекті ұйымдастыру, оның ішінде жүкті әйелдерді амбулаториялық және стационарлық Денсаулық сақтау ұйымдарында босануға дайындау, ана мен бала денсаулығын қорғау қызметінде пайдаланылатын медициналық құжаттама және оны рәсімдеуге қойылатын талаптар ұсынылған.

Нұсқаулықта әйелдер консультациясы, перзентхана қызметінің көрсеткіштерін есептеу, талдау және бағалау бойынша тест тапсырмалары мен нұсқалары, сондай-ақ ана мен бала денсаулығын қорғау қызметі ұйымдарындағы еңбекке қабілеттілікті сараптау бойынша жеке тапсырмалар бар. Аталған оқу құралының негізгі мақсаты- теориялық білімнің кең көлемін меңгерген, кәсіби міндеттерді табысты шешуге қабілетті, дифференциалды-диагностикалық іздеу жүргізе алатын; медициналық көмекті толық көлемде көрсете алатын; жүктілік және босану кезінде әйелдің өмірі мен денсаулығын сақтау бойынша барлық қажетті алдын алу және оңалту іс-шараларын жүргізе алатын жоғары білікті дәрігер маман акушер-гинеколог даярлау болып табылады.

ISBN 978-601-7830-33-5

Алматы қаласы, «ҚазМҮББУ», 2020жыл

КІРІСПЕ

1. Жүкті әйелдерге босануға дайындық кезінде медициналық-әлеуметтік-психологиялық көмекті ұйымдастырудың қазіргі мәселелері

Жүктілік және босану бойынша алғашқы көмек халықтың денсаулығын қорғаудың кең тәсілінің бөлігі ретінде қарастырылуы мүмкін. Жүкті әйелге алғашқы көмек босанудың сәтті аяқталуына, кейіннен ана мен баланың денсаулығына ықпал етеді.

Жүктілікке арналған алғашқы көмек сау жүктіліктің барлық жағдайларын жасауға бағытталған. Мұндай бірлескен модельдің мақсаты болашақ аналарға алғашқы көмек алдында тұрған проблемаларды жою болып табылады. Бірлескен модельдің барлық әйелдер үшін ананы қорғау жөніндегі қызметтердің қолжетімділігі мен сапасын арттыру үшін әлеуеті бар.

Прегравидарлық дайындық (лат. gravida-жүкті, pre-алдыңғы), немесе алдын-ала дайындық (ағылш. conception-тұжырымдама) ерлі - зайыптыларды толыққанды тұжырымдамаға, жүктілікке және сау баланың туылуына дайындауға бағытталған диагностикалық және емдеу-профилактикалық іс-шаралар кешенін қамтиды. Қауіп-қатер факторларын алдын ала тізбектей бағалау және анықталған бұзушылықтарды түзету-акушерлік және перинаталдық асқынуларды: ана мен перинаталдық өлім-жітімді, ана мен неонаталдық сырқаттанушылықты, ұрықтың туа біткен даму кемістіктерінің және хромосомдық ауытқулардың таралуын, өздігінен түсетін түсіктердің және мерзімінен бұрын босанудың жиілігін, сондай-ақ шала туған балалар мен мүгедек балаларды бағып-күтуге және оңалтуға байланысты қоғам үшін әлеуметтік және экономикалық салдарларды төмендетудің ең жақсы дәлелденген тәсілі. 2016ж. "Прегравидарлық дайындық" клиникалық хаттамасы жарияланды, онда отандық және әлемдік дәлелдер базасын зерттеуге негізделген әр түрлі клиникалық жағдайларда ерлі-зайыптыларды жүктілікке дайындау мәселелері бойынша сарапшылардың консенсусы көрсетілген. Қазақстан Республикасында 2012 жылы ҚР ДСМ 3. 07. 2012 ж. № 452 "БМСК деңгейінде фертильді жастағы әйелдерді тексеру алгоритмі" бұйрығы шығарылды, онда прегравидарлық дайындық алгоритмі әзірленді [6] .

Ынтымақтастық шеңберіндегі алғашқы медициналық көмектің пәнаралық моделін анықтау келесідей: "Модель сапалы күтімді қамтамасыз етуге әрбір кәсіби бірліктің белсенді қатысуына жәрдемдесуге арналған. Ол әйелге бағытталған, әйелдер мен олардың отбасының мақсаттары мен құндылықтарын құрметтейді, медицина қызметкері арасындағы тұрақты қарым-қатынас тетіктерін қамтамасыз етеді, медицина қызметкерінің клиникалық шешімдер қабылдауға қатысуын оңтайландырады (пәндер шегінде және арасында) және барлық пәндердің үлесін құрметтеуге тәрбиелейді"[1] .

Баланың денсаулығы құрсақ ішілік кезеңде қалыптаса бастайды және көбінесе ата-аналардың денсаулығы мен жүктіліктің өтуімен анықталады. Жүктілік алдындағы дайындық-бұл диагностикалық, профилактикалық және емдік шаралар кешені, денені толыққанды тұжырымдамаға дайындау, сау баланы көтеру және тудыру. Жүкті және оның туылмаған баласының денсаулығын қорғау қазіргі заманғы медицинаның басым міндеттерінің бірі болып табылатындығына қарамастан, преэклампсия, өздігінен түсік тастау, мерзімінен бұрын босану сияқты жүктіліктің асқынулары олардың таралуына, әйелдің денсаулығы үшін қолайсыз нәтижелер мен перинаталды шығындар қаупіне байланысты жоғары өзектілігін сақтайды. Нәрестелер өлімі мен балалардың аурушаңдығы, өз кезегінде, фетоплацентарлық кешен функцияларының бұзылуы нәтижесінде шала туылумен және/немесе шарана дамуының кідірісімен ғана емес, сондай-ақ жаңа туған нәрестелердің 3-5% - ында байқалатын және Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының (ДДСҰ) деректері бойынша сырқаттанушылық пен мүгедектік құрылымында 20% - ды, перинаталдық өлім құрылымында 15-20% - ды алатын даму ақауларымен де байланысты [2, 3, 4] . Жаңа туылған нәрестелердің ақаулары-бұл отбасының қасіреті ғана емес, сонымен бірге мемлекетке айтарлықтай ауыртпалық түсіретін маңызды әлеуметтік проблема, сондықтан олардың пайда болуына жол бермеу маңызды медициналық және әлеуметтік міндет болып табылады [5] . Жоғары сапалы мультидисциплинарлық көмек пациенттің аурушаңдығының барлық компоненттерін азайтуға бағытталған болуы керек. Науқастың кешенді күтімге және әртүрлі көмек түрлеріне қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін бұл жұмысқа әртүрлі мамандықтағы мамандардың қатысуы қажет. Сондықтан аурухана бригадасы немесе штаты әдетте дәрігерлерден, тиісті біліктілігі бар медбикелерден, психологтан, әлеуметтік қызметкерден тұрады. Басқа мамандар қажет болған жағдайда көмек көрсетуге тартылады. Туыстары мен еріктілердің көмегі де қолданылады. Айта кету керек, пациенттердің өздері мультидисциплинарлық көмек көрсету процесінің толық қатысушылары болып табылады және олардың қатысуының мәні ешқашан төмендемеуі керек [7] .

Жүктілік-бұл табиғи физиологиялық процестер, бірақ сонымен бірге тиімді күтім мен бақылауды қажет ететін ықтимал қауіптер бар екенін атап өткен жөн. Медициналық кәсіптердің ешқайсысы жеке мамандардың дағдылары мен тәжірибесін оқшаулауда денсаулық сақтаудың барлық мәселелерін тиімді шеше алмайтыны түсінікті. Ынтымақтастық моделінің эволюциясы әркімнің қажеттіліктері мен қоғамның шындығына негізделген. Әр түрлі медициналық кәсіптердің өкілдері ынтымақтастық қатынастарын дамыту және олардың қоғамындағы ұзақ мерзімді әлеуметтік артықшылықтарды қарастыру үшін бірге жұмыс істей алады. Мультидисциплинарлық тәсілді іске асырудың төрт стратегиялық басымдығы бар [8, 9] :

1. Балалардың өмірінің ең жақсы басталуын қамтамасыз ету мақсатында ананың денсаулығы мен әл-ауқатына негізделген тәсіл. Аналар мен отбасылар денсаулығы мен әл-ауқатын жақсарту үшін қолдау мен мүмкіндікке ие болады;

2. Әйелдер қауіпсіз, жоғары білікті, қолжетімді, әйелге бағытталған жүктілік және босану бойынша күтімге қол жеткізе алады;

3. Жүктілік және босану қалыпты физиологиялық процесс деп танылады және әйелдің тілегін ескере отырып, босану орнын таңдау мүмкіндігін береді;

4. Перзентханалар әйелдермен серіктестікте мамандардың білікті және құзыретті жұмысы жүзеге асыратын күшті және тиімді басшылыққа, басқару тетіктеріне сүйене отырып, жеткілікті ресурстар алады.

Ең дұрысы, ынтымақтастық моделі ана болуды интеграцияланған бастапқы күтімнің аймақтық жүйесіне айналады. Ынтымақтастық-бұл ортақ мақсат үшін бірлескен жұмыс. Ынтымақтастық жалпы денсаулық сақтау қажеттіліктерін қанағаттандыру мақсатында шешім қабылдау процесінде бірлескен өзара іс-қимыл болып табылады. Пациенттерге сапалы көмекке әртүрлі мамандықтағы дәрігерлердің, орта және кіші медициналық қызметкерлердің бірлескен үлесі арқылы қол жеткізіледі деп саналады. Нағыз бірлескен тәжірибеде иерархия жоқ. Әр қатысушының қосқан үлесі дәстүрлі жұмыс беруші / қызметкер қарым-қатынасынан гөрі тәжірибеге енгізілген білімге немесе тәжірибеге негізделген [10] .

Екі немесе одан да көп мамандар команданың негізгі моделіне жатуы мүмкін. Команда нақты қажеттілікке немесе проблемаға байланысты қосымша жеке тұлғаларды, командаларды немесе топтарды және / немесе практика әдістерін қолданады. Модель негізгі болып табылатын және әйелмен үнемі байланыста болатын медицина қызметкерлерінің негізгі тобына негізделген. Бұл отбасылық дәрігерлер, медбикелер, акушерлер және акушер - гинекологтар болуы мүмкін. Әйелдер осы мамандардың кейбірін немесе барлығын нақты қажеттіліктерге және жүктіліктің өзгеретін жағдайларына байланысты модельде көре алады. Кейбір жерлерде, әсіресе ауылдық жерлерде, хирургия және / немесе анестезиология саласындағы тәжірибесі бар жалпы тәжірибелік дәрігерлер де негізгі мүше бола алады [13, 14, 15] . Алғашқы медициналық көмек мамандарының көпшілігі жүктіліктің асқыну қаупі төмен әйелдерге ана болу қызметін ұсынса да, акушерлер жоғары қауіпті жүктілікті жүргізуде жетекші рөл атқарады. Көптеген акушерлер жеке кәсіби мамандығына байланысты алғашқы аналық күтімді қамтамасыз етуде әлдеқайда үлкен рөл атқарады [11, 12] .

Акушериядағы экстрагенитальды патологияның мәні ешқашан төмендемейді. Бұл тек оның жиілігінің тұрақты өсуі ғана емес, бұл жалпы халықтың денсаулығының нашарлауына және жүкті әйелдер арасында 35 жастан асқан әйелдердің үлесінің артуына байланысты. Біріншіден, кейбір ауыр экстрагенитальды аурулар ана өлімін тудырады, екіншіден, бірқатар аурулар перинаталды ауру мен өлімнің едәуір өсуіне әкеледі, үшіншіден, экстрагенитальды патологиямен жүктіліктің, босанудың және босанғаннан кейінгі кезеңнің асқыну жиілігі табиғи түрде жоғары, төрт есе, патологияның кейбір түрлері ана мен перинаталды өлімге де, тіпті жүктіліктің асқыну жиілігіне де әсер етпейді, табиғи емес жеткізу әдісінің қажеттілігін анықтайды [16] . Жоғарыда айтылғандарға байланысты экстрагенитальды патологиясы бар жүкті әйелдерге медициналық көмек сапасын жақсарту жалпы акушерлік қызметтің көрсеткіштерін жақсартудың және, ең бастысы, әйелдер санының үлкен контингенттерінің денсаулығын сақтаудың ең перспективалы жолдарының бірі болып қала береді [17] . Жүкті әйелдердің репродуктивті денсаулығының нашарлауы босанудың қолайсыз нәтижелерінің өсуіне әкеледі, жаңа туған нәрестелердің денсаулық жағдайына теріс әсер етеді және репродуктивті шығындарды анықтайды [27] . Көрсетілген процестер демографиялық жағдайды айқындайтын фертильді жастағы халықтың әлеуметтік, жас және психологиялық көрсеткіштеріндегі елеулі өзгерістермен қатар жүреді [28, 29, 30, 31, 32] .

Босанатын әйелдердің денсаулық жағдайына мынадай факторлар сенімді әсер ететіні анықталды: тұрғын үй-тұрмыстық жағдайлар, жас, материалдық қамтамасыз ету, босанудың қалыптылығы, созылмалы аурулардың болуы, осы жүктілік ағымының асқынуы, кәсіптік зияндылықтың болуы, емдеуге жатқызу саны, некенің ұзақтығы, жүктілікке байланысты әйелдер консультациясына қай мерзімде жүгінгені, түсіктер саны [33, 34, 35] .

Бірқатар жұмыстардағы босанған әйелдердің репродуктивті денсаулығының жай-күйін талдау бірнеше жұмыстарда [36, 37, 38] жеке көрсеткіштер бойынша зерттелді: жүктілік, түсік түсіру, босану, созылмалы және жұқпалы аурулардың болуы, босанудың асқынуы және т. б.

А. С. Ярославцев [39] Астрахан облысындағы әйелдердің репродуктивті денсаулығын зерттеу аясында кейбір әлеуметтік-гигиеналық және медициналық-әлеуметтік факторлардың әйелдердің денсаулығы мен репродуктивті жағдайларына әсерін анықтау мақсатында қалалық емханалар негізінде сауалнама жүргізілді. Арнайы әзірленген бағдарлама бойынша 1000-нан астам әйелден сұхбат алды. Жүргізілген талдау дені сау әйелдер 20 жасқа дейінгі (33, 3%) екенін көрсетті. Гинекологқа жылына 1 реттен жиі баратын әйелдердің 62, 5% - ында созылмалы патология болған.

Жүктілік пен босанудың сәтті ағымының маңызды факторларының бірі-жүкті әйелдің жасы. 18 жасқа дейінгі жасөспірім аналарда және 30 жастан асқан әйелдерде өлім қаупі қалыпты репродуктивті топтағы әйелдер үшін ана жоғалту қаупінен 2-6 есе жоғары [40, 41, 42] .

Медициналық-әлеуметтік факторлардың ана өліміне әсерін зерттеу ана жасы мен өлім арасындағы тікелей байланысты анықтады. 30 жастан асқан жас аналар мен әйелдерде өлім қаупі оңтайлы жас тобына қарағанда 4-6 есе жоғары, 35-40 жас аралығында 4 есе және 40-45 жас аралығында 7 есе артады [43, 44, 45, 46, 47, 48, 49 ] . Медициналық-әлеуметтік зерттеу деректері алғашқы жүктілік кезіндегі жүктіліктің асқынуы әйелдердің 26, 0% - на дейін байқалғанын көрсетті. Екінші жүктілік кезінде асқынулар 12, 0% - ға дейін байқалды. Зерттеу нәтижелерін талдау кезінде көп жағдайда әйелдің аралас және бірнеше патологиясы бар екендігіне назар аударылады [50, 51, 52, 53, 54, 55, 56, 57] .

Жүкті әйелдердің едәуір бөлігінде (30, 0%) амниотикалық сұйықтықтың уақтылы кетпеуімен, ұрықтың дұрыс орналаспауымен, қан кетумен және жарақаттармен, хирургиялық араласулармен бірге босану ерекшеліктері анықталды. Ең жиі кездесетін асқынулар: босану кезіндегі ауытқулар, плацентаның бөлінуіне байланысты қан кету, сепсис, аралықтың жыртылуы, жатырдың жыртылуы [58, 59, 60, 61, 62, 63] .

Топтық босануға дейінгі дайындықтың (бұдан әрі-БДД) әсеріне қатысты дәлелдер Кохран шолуынан алынды, оған 2350 әйел (174) қатысқан төрт зерттеу кірді. АҚШ-тан екі зерттеу "CenteringPregnancy ® " топтық БДД моделін қолданды, оған сәйкес ДРП ұқсас мерзімі бар 8-12 жүкті әйелдер тобында жүргізіледі; жүктілік кезінде 8-10 сабақ өткізіледі, әрқайсысы 90-120 минутқа созылады. Сабақтарға өзін-өзі тексеру (мысалы, қан қысымын өлшеу), жеңіл пікірталас пен сөйлесу уақыты бар топтық жаттығулар, жеке тексерулер бөлек/қоршалған экран аймағында өткізіледі. Швецияда жүргізілген бір зерттеу американдыққа ұқсас модельді қолданды, бірақ негізінен медицина қызметкерлерінің нәтижелерін бағалады және шолу үшін бірнеше мәліметтер берді. Иран Ислам Республикасында жүргізілген төртінші зерттеу "CenteringPregnancy ® " моделіне ұқсас топтық БДД зерттеген кластерлік рондомизирленген клиникалық зерттеу болды.

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс