Абай Құнанбаевпен Ыбырай Алтынсариннің педагогикалық көзқарастары

Күллі адамзат қауымында өткен ақыл – парасат алыптарының ішінде ой кермегін татып, тіршілік тұңғиықтарына терең бойлап, ұғынған, кемеліне жеткен сол кемеңгерліктерін ұрпақ тәрбиесіне арнамаған ғұламалар жоқтың қасы десек те болады. Сонау ерте заман данышпандары Сократ та, Платон да, Аристотель де, төрткүл тіршіліктің тылсым сырларын ұғынған ғұламалар - Әбунасыр Әл – Фараби, Әбу – Абдолла иын Мұса әл – Хорезми, Әбу Райхин әл – Бируни, Жүсіп Баласағұн да мектеп ашып, шымырлай аққан ой құдіретін ұрпақ тәрбиесіне бұрған. Олай болса, ұлы ойшылдардың қол созған мұраттары тікелей ұрпақтар тәрбиесімен астасып жатыр.
Ұлы ойшылдардың бірі, қазақ халқының данышпан ұлы Абай (Ибраһим) Құнанбайұлы тәрбие мәселесіне көп көңіл бөлген, және оның педагогикалық, психологиялық, философиялық көзқарастары бар.
Абайдың өзі де ес біле бастағаннан – ақ шәкірттікке жан тәнімен беріліп, тәрбие мен тәлім ерекше ынтызарлық танытады. Оның балиғат жасына жаңа жеткен балалық мінәжатына құлақ түрген:
Физули, Шәмси, Сәйхали,
Новаи, Сағди, Фирдоуси,
Хожа Хафиз – бұҺәлимаш
Мәдәт бер шариғи фәрияд –
деген үнінен тәлімге тәнті аппақ сезімдерін аңғармау мүмкін емес. Ол шынайы сүйіспеншілікпен тәрбиелі болуға үлкен жауапкершілікпен қарайды. Абай өзінің тілігей теңіз ұстаздық даналығын сөз өнерімен көркемдеп, әуелі, өлең сөздің патшасы арқылы ұсынса, кейінірек ғақлия үлгісінде қара сөзбен өрнектеуге тырысқан. Ол өз бойындағы ілім мен білім жолындағы тәлімінің аздығына өкінішті екенінде жасырмаған:
Жасымда ғылым бар деп ескермедім,