Метал кешенінің даму тарихы

Жоспар

Пән: Өнеркәсіп, Өндіріс
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 18 бет
Таңдаулыға:

Кіріспе
Қоғам игілігіне пйдаланатын барлық байлықты негізгі 2
топқа бөледі. Бұлар рухани және материалдық байлық.
Материалдық байлық қырына жататын, өмір мақтаждығына өте қажетті
материалдар тас көмір, мұнай, газ, минералды және минералсыз
сулар, органикалық заттар.
Сондай – ақ жер қойнауынан өндірілетін металдар орны
ерекше. Әлемдегі элементтер түгелдей Д. И. Менделеев қасиетінде
түзілген. Онда жалпы саны 107 эелементтің аты аталған.
Бұлардың 83 – і яғни бестен төрт бөлігі металдар. Көне
дәуірде пайдаланылатын металдар санаулы ғана болғаны мәлім.
Олар мыс, алтын, күміс темір, қорғасын, сынап. Адамзат баласының
өткен дәуірі сол кезде еңбек құралы ретінде қолданылған
металдардың негізі (мыс, қола, темір) металдар болған.
ХХ – ХХІ ғасырлар - ғылыми техникалық ревалюция ғасыры
қазір халық шаруашылығының қай саласына көз саламыз да
үздіксіз жаңарып жатқан еңбек технологиясын, түрлі машиналар
мен құрал саймандарды көресіз жаңа машина, жаңа техника,
технология, аспаптар көбие түсуде. Техника ашып, оны игеруге,
Айбетінде із қалдыра , атомды бейбіт бүгінгі таңда химиялық
элементердің барлығы дерлік сырына үңілді.
Бүгінгі таңда химиялық элементтердің барлығы дерлік
игеріліп олардың әр қайсысы өзіне тән пайдалы қасиеттеріне орай
адам қажетіне жұмсалуда. Жаңа талаптарға сай элементтердің
әр түрлі қоспаларын қорытпларын іздеп табу, Оны жете зерттеп
игілікке айналдыру кезеңінен өріс алып отыр.
Біз қазіргі өндіріс, құрылыс, байланыс, ауыл шаруашылығы
сан алуан техника салаларына зер салып көңіл аударсақ, олардың
бәрінде қорданылып жүрген негізгі материял – металл екенін
бізбілеміз. Ғарыш кеңістігінде самғаш зымырандардың корпусынан
бастап, балалардың ойыншығына дейін металдан жасалады. Бұған
қарап әрине , адам баласының өмір қажеттігін тек металдар
өтейді деуге болмайды. Олардың орнын олмастыратын органикалық
материялдар, әр түрлі пластмассалар да жетіп артылады.
Дегенмен бұл салада металдың орны ерекше екенін атап
айтуымыз керек. ХІХ – ХХ ғ. дүние жүзінде кісі басына
шаққанда 1 км. металл өндірілген. Бүгінде металдар, олардың жаңа
қорытпалар қатары бұрын болып көрмеген дәрежеге жетті.
Игерілген металл түрлері де , оларды өндіру мол шері де үнемі
ұлғаюда. Оны ғылыми техникалық процестің арқауы деп
қарастырамыз. Ғылыми техникалық процесті тездетудің мәні
металдарды көптеп пайдалануда ғана емес, оны үнемдеуде сапасын
жақсартуда жатыр.

Метал кешенінің даму тарихы.
Қазақстан КСРО – ның құрамы кезінде қара және түсті
металлургия өндіру жөніндегі аса маңызды ау аудандардың
бірі. Ұлы Октябр ревалюциясына дейін құл сала республикада тез
балқитын, тотықтырылған бай рудалар мен түсті ауыр және
бағалы металдарды балқытумен ғана ай айналысқан. Қарапайым ұстаз
кәсіпорын түрінде болады. Ол кезде мұндай кәсіпорындар
негізінен Кенді Алтайда , Қарқаралыда, Баянауылда, Қызылеспеде, Нілдіде,
Екі бастұза , Ақжарда т.б. жерлерде орналасқан.
Қазақстанда Ұлы Октябр социалистік ревалюциядан кейін ғана
өндіргіш күштердің қарқында дамуына барлық шарттар жасалып
металургияны кеңінен өркендетуге мүмкіндік туды. Совет өкіметі
жылдарында республикада түсті металлургия саласынан қуатты
кәсіпорындар салынды. Лениногор, Ертіс, Ащыспай , полимаеталл Балқаш
және Жезқазған кен металлур комбинаттары, Шымкент қорғасын
заңды , Өскемен мырыш – қорғасын комбинаты, Павлодар алюмини заңды,
Өскемен титан – магнит комбинаты т.б. сондай – ақ қара металлургия
саласынан да ірі кәсіпорындар құрылды. Қарағанды метал
комбинаты, Ақтөбе мен Ермак ферро қорытпа заводтары т.б.
Қазақстан кәсіпорындары түсті , сирек кездесетін, асыл
металдардың 40 – астам түрін өндірген Қазақстанда өндірілетін түсті
мемалдар дүние жүзінің 30 – дан астам елдерінде көрмеге
қойылды. Өндірілген қара металургияның 16 - % - ке шуығы, ,
феррославтың 12 %
хролист рудасының 30 % - і экспортқа шығарылды.
Қазақстан жерінде металургия кәсібі өте ерте заманда
т.б. А.Қ.Қ өзінде Қазақстан жерінде металлургияның белгілі
формасы болғаны анықталған. Қаз. Сср ҒА археол. экспедициялары
орт. қазғы Атасу маңынан көне заманның мыс қорытатын ескі
пештерін тапқан. Бұдан 3 мың бұрынғы осынау песитер сол -
сол заманда бұл көлкеде металургияның ердәуір дамығаны
байқалады. 1767 – 74 ж. Қазақстанды зертелген П.С. Паллас Алтай
тауларында қорғасын, күміс кендерінің қазылған орындары көп екенін
айтады.
1771 ж. Қазақстанда болған Н.Рычков ұлытау маңында Сол елді
мекендеген халық қазған мыс кеннің көптеген орындарының болуы
алтын мен күміс кендерін қазғандығын аңғартатын белгі сияқты –
деп жазған.
19 ғасырдың ақ тау кен заводтары пайда бола бастайды
Қазақстанның қара түсті металлургиясының қалыптасуы ең алдымен
тау кен заводы кәсіпорындарынан басталады. 19 ғ. аяқ
кезінде тау кен заводтық өнеркәсібі дамуының 2 – кезеңіне
жетті. Бұл кезде пайдалы кен орындарын игеру үшін ірі – ірі
капиталдар жұмсайтын қоғамдар құрылды. 1889 – Воскресенон Тау кен
заводтық өнеркәсіп қоғамы ұйымдастырылды. 1858 ж. күміс, қорғасын
рудаларына негізделген Николаевск заводы құрылды.
Қазақстан өнеркәсібі оның ішінде металлургия Октревн кейін
ғана дәуірлеп өсе бастады. 1920 ж. Жезқазған, нілді (успинск),
Риддер рудниктері мен заводттары жұмыс істеді.
1921 ж. риддер руднигі алғашқы рудасын берді, 1927 ж.
риддерліктер тұңғыш қазақстандық қорғасында тарту етті. Бір
жылдан кейін қарсақбай мыс қорыту завод қабарға қайта бір
жылдан кейін қарсақбай мыс қорыту заводы қабарға қайта
қосылды.
1 Бесжылдықта (1929 – 32 ) Республиканың ауыр индустриясынан
бөлінген барлық күрделі қорының 43 % түсті металлургияны
өркендетуге берілді. Бұл уақыт кшінде мыс рудасының өнімі 1928
ж 7,3 мың т – дан 1932 ж 47,5 мың тоннаға артты.
Түсті металлургия 2 бесжылдықта да (1933 – 37) жедел қарқынмен
өркендей берді. Түсті металдардың кейбір түрлерінің жалпы
өнімінің көлемі жағынан Қазақстан СССР – де 1 орынға көтерілді.
Республиканың үлесіне қорғасынның 70 % - ке жуығы, түсті
металургиядағы жалпы одақтың күрделі қаржының 31 % - тиісті .
Бес жылдықтың аяғында республикада түсті металлургия саласының
20 ірі кәсіпорны жұмыс істеді. Олардың ішінде Шымкент қорғасын
заводы, Ащысай полиметалл және Ленингор комбинаттары бар.
Республикада қара металлургияның алғашқы объектісі Донской
хромит руда басқармасы болды. ол, 1933 ж. алғашқы хромит
рудасын берді. Оңт. кемпірсайдағы бірегей кен орында орналасқан
бұл рудниктің халық шаруашылығы үшін үлкен маңызы болды.
1940 ж. Ақтөбе Ферросплов заводы салына бастады, сөйтіп 1943 ж.
пайдалануға берілді.
Ұлы Отан соғысы жылдары (1941 – 45) Қазақстан индустриясы ,
әсіресе металлургия баға жетпес үлкен роль атқарады. Бұл
кезеңде республика мйдан аренасының біріне айналды. Соғыс
жылдары республика майдан аренасының біріне айналды. Соғыс
жылдары республикасының территориясында жаққа кәсіпорындарының
125 рудник, шахта және карьерлер 11 байыту фы құрылысын салу
кеңінен өріс алды. Еліміздің Европ бөлігінен көшіп келген
әр түрлі 150 кәсіпорының пайдалануға берілуіне байланысты
республикасының өндірістік қуат артты. Шығыс қоңырат ,
Шырғалыпсай , Березовск рудииктері алғашқы өнімдерін берді.
Тікелей қорғасын - мырыш комбинатының 1 – кезегі пайдалануға
берілді. Белоусовск пен Березовск байыту комбинаттары іске
қосылды. Ақшатау вольфрам комбинаты жұмыс істей бастады (1943),
Шымкент қорғасын заводы едәуір ұлғайтылды. 1943 ж. Ақтөбе
Феросплав заводы алғашқы рет Феррохрон берді. Жезді марганец
рудингі 38 күн ішінде пайдалануға берілді, бұл рудник Орал
металлургиясына басты марганец жеткізуші болды. Теміртаудағы
қазақ металлургия заводы жедел қар қарқынмен салынды. Завод
1944 ж. 31 дека брьден болат, ал 1945 ж. прокат бере бастады.
Соғыстан кейінгі жылдары (1946 – 55) Қазақстанның алдында
еліміздің соғыста қираған аудандарын қайта қалпына келтіру
халық шаруашылығын соғысқа дейінгі дәрежесіне жеткізу және
мұнан кейін ол дәрежеден едәуір мөлшерде асыру міндеті
қойылды.
Республиканың жалпы өкімі 1945 ж. қарағанда 1955 ж. 36 есе ,
қызыл мыс қорыту 3,1 есе, тазартылған қорғасын 5,9 есе өсті.
Қара металлургияда болат қорыту 4,6 мың Тониядан 2 34,5 мың
тоннаға дейін , немесе 51 есе , хронит рудасының өнімі 2,2 есе
марганец рудасы бірнеше есе артты.
1956 – 65 ж. арасындағы кезең Одақ үшінде, қазақстан үшіншіден
экономиканың жедел өркендеуінің жаңа бір сатысы болды. Бұлтың
және тыңайған жерлерді игерудің басталуымен сәйкес келді.
Қазақстан өнеркәсібі, оның ішінде металлургиясы үшін 1965 – 75 жыл
онан әрі өрлей өркендеу кезеңі болды.
9 – бесжылдыққа республикасының түсті металлургия саласына жаңа
техниканы енгізу жөнінде 500- ден астам аса маңызды шаралар
жүзеге асырды. Бұл өндіріске жұмсалатын шығынды 75 – миллион
сомағ дейін кемітуге және еңбек өнімділігін 7,8 % ке арттыруға
мүмкіндік берді. Так кен жұмыстарында рудан ашық әдіспен
өндірудің үлесі 1976 ж 45 % болды. Жер асты тау кен жұмыстарында
өндірілген барлық өнімнің 75 % - і жоғары өнім беретін жүйелі
қолдану арқылы алынды. Жер асты жұмыстарында тех прогресттің негізгі
бағыты өзі жүріп тұратын жоғары өнімді жабдықтарды қолдану арқылы
өндіру жүйесін енгізу болып табылмақ. Мұның үлес салмағы 1976 ж 45,6
% , ал Ащысай комбинаты мен Жезқазған комбинатында 70 % болды.
Металургия өндірісінде тех прогреске сүйене отырып, түсті метал
өнімдерінің қазіргі заман талабына жауап бере алатын түр - түрі
көбейтілген. Түсті металургия өндірістік процестерді комплексті
механика ендіру жүзеге асырылуда.
Республикада металлургия саласның шикізат базасын едәуір
дәрежеде ұлғайту көзделіп отыр. Саяқ руднигі құрылысын аяқтау,
қоңырат карьерін қайта құру, түсті металлургияның басқа
кәсіпорындарын пайдалануға беру арқылы мыс рудасы өнімін 10,5
% арттыру жүзеге асырылады. Орловск , Николасвск, қарағайлы, Ақмал
және жәйрем рудниктерін пайдалануға берілді.

Қазақстанның шикізат комплексінің дүние жүзіндегі орны.
Қазақстан минералды шикізат комплексі дүие жүзінде алдыңғы
қатарлы және маңызды орындарға не болып отыр. (ейде
салалары бойынша - стратегиялық рольге ие) Евро – Азия аймағында
үлкен маңызға ие және алы одан әрі дамыту мен дүние
жүзінің минерал мен шикізат рыногына әсерінің өсу
маңызына ие болып отыр. 1.01.2003 ж. Қазақстанның дүние жүзі
бойынша шикізат қорының жағдайын есептегенде :
Пайдалы қазбалар:
Алтын - 2,7% (Дүние жүзі бойынша 8 орында)
Күміс – 16 % (2 орында)
Мыс – 7,1 % (3 орында)
Цинк – 1,5 % (2 орында)
Қорғасын 22,% (1 орында)
Никель 1,4 % (12 орында)
Кобольт – 3,9 % (5 орында)
Борксит – 1,4 % (10 орында)
Темір – 6 % (5 орында)
Марганец – 30 % (2 орында)
Хром рудасы – 37,6 (1 орында)
Барит – 47, 2 % (1 орында)
Фосфорит – 4,5 % (6 орында)
Қазақстан шикізат өнімдерін өндіру мен өндеуде дүние жүзі бойынша:
Хролитоен – 2 орында
Титаннан – 2-3 орында
Цинктен – 6 орында
Марганецтан – 8 орында
Күмістан – 9 орында
Мыстан – 10 орында
Темірден – алдыңғы 20 елдің қатарына көтерілді.
Қазақстан әлем рыногы бойынша мыс, титан, Ферроспяов пен сатль
өндіру бойынша маңызды роль атқарады. Евро – Азияның суб
континентінде хром бойынша монополист болып табылдаы. Аймақтық елдердің
(ТМД елдері, біріншіден – Ресейге) темір, маранец, алюмини рыногына
әсер етуі маңызды болып отыр.

Маңызды өнеркәсіптер мен салаларды шикізатпен қамтамасыздандыру.

Қара металлургия. Қазіргіуақттағы шикізат базасы темір рудалы,
марганец рудалық және хром рудалық салаларды қазіргі уақытта нағыз
преспективті қажеттілігін және де республиканың өнекәсіптерін қара
металлургиямен эксротпен және де толығымен қамтамасыз ету
мүмкіндігіне ие. Салаларда активті шикізатт қорының қамтамасыз ету,
өндіру комплекстерінің жоспарлы күші мынадай: темір рудалық, сала
бойынша – 80 жылдан астам марганец рудалы -100 жылдан астам, ал хром
рудасынан 50 – жылдам астам.
Бақыланған қорлар салалардың ашық түрде өндіру үшін
қамтамасыздандыру төмен болып отыр.
темір рудалық сала – 30 жылға
марганец рудасы – 20 жылға
хром рудасы – тек 7 жылға.
Осылайша қара металлургия салаларының жалпы жақсы
қамтамасызданғанымен олардың алдында көптеген тапсырмалар бар,
Мысалы: жаңа өндіру күштерін табумен оларды алмастыру және де
жер асты өндіруде толығымен өту мақсатары қойылуда.
Түсті металлургия (базалық металдар) Мыс рудасын және қорғасын мен
цинк рудасын шикізат базасын жағдайы өнеркәсіпте аса күрделі.
Бақыланған қорлардың эксплуатацияға түсетін мыс орындарын
салаларын 20 жылға қамтамасыздандырылған, ал, қорғасын мен цинк ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.