Әлеуметтік медицинаның пәні және оның негізгі бөлімдері
Бұл кітап «Әлеуметтік медицина» оқулығының практикалық жалғасы және оның материалдарын қайталамайды. Бұл оқулық ЖОО оқитындарды қазіргі күндегіактуалды болып саналатын әлеуметтік медиктердің берілген және басқа да берілген тапсырмаларды шешудің маңыздылығын таныстыру болып табылады. Сонымен қатар әлеуметтік медицина пәнінің өзі . қоғамдық денсаулық және қоғамның денсаулығы . бұл динамикалық және бұзылған өзгерулер болып табылады. Ол кітаптың мазмұны жағынан да, сонымен қатар түрі жағынан да әлеуметтік медицинаның ішіндегі кейбір жабылып қалған түсініксіз жайттер мұнда осы күнгі жағдаймен және өзгертілген күйде берілген.
Кейбір негізгі түсініктердің оның көрсетілетінін қайтып айта кеткен жөн.
Қоғамдық денсаулық . бұл өте күрделі түсінікқоғам мен фактордың әртүрлі аспектілерінің жағдайын, олардың түрі мен мазмұнын анықтайтындығын көрсетіп береді. Ол өзіне мықты әлеуметтікң.медициналық мағынаны зерттейді, серіктестік әртүрлі әлеуметтік құрылым бұзылуларын (психикалық эпидемиялар, криминалды топтар, социопаттар, девиантты және деликвентті мінез.құлық өкілдерін, гомицидтер, суицидтер, қоғамдағы демографиялық жылжулар және т.б.). Қоғам денсаулығы бұл ең алдымен, әлеуметтік дәрігердің қоғамдағы барлық жағдайды бағандаудағы моральдік және деонтологиялықбағасы болып табылады.
Ал «әлеуметтік медицинаның» өзі соңғы екі жылда өзіндік біліктерге бөлінді. Ал олардың жеке пәні, әдістері мен тапсырмаларының шешуінің өзінің ерекшелігі бар. Бұл:
1. Бұқаралық медицина . бұл заңды түрдегі тұлғалармен жұмысты қалайды; еңбек коллективінің денсаулығының жағдайымен шұғылданады,
Кейбір негізгі түсініктердің оның көрсетілетінін қайтып айта кеткен жөн.
Қоғамдық денсаулық . бұл өте күрделі түсінікқоғам мен фактордың әртүрлі аспектілерінің жағдайын, олардың түрі мен мазмұнын анықтайтындығын көрсетіп береді. Ол өзіне мықты әлеуметтікң.медициналық мағынаны зерттейді, серіктестік әртүрлі әлеуметтік құрылым бұзылуларын (психикалық эпидемиялар, криминалды топтар, социопаттар, девиантты және деликвентті мінез.құлық өкілдерін, гомицидтер, суицидтер, қоғамдағы демографиялық жылжулар және т.б.). Қоғам денсаулығы бұл ең алдымен, әлеуметтік дәрігердің қоғамдағы барлық жағдайды бағандаудағы моральдік және деонтологиялықбағасы болып табылады.
Ал «әлеуметтік медицинаның» өзі соңғы екі жылда өзіндік біліктерге бөлінді. Ал олардың жеке пәні, әдістері мен тапсырмаларының шешуінің өзінің ерекшелігі бар. Бұл:
1. Бұқаралық медицина . бұл заңды түрдегі тұлғалармен жұмысты қалайды; еңбек коллективінің денсаулығының жағдайымен шұғылданады,
Кіріспе
§1 Әлеуметтік медицинаның пәні және оның негізгі бөлімдері және
медициналық және әлеуметтік білімнің құрылымдағы алатын орны.
Бұл кітап Әлеуметтік медицина оқулығының практикалық жалғасы және
оның материалдарын қайталамайды. Бұл оқулық ЖОО оқитындарды қазіргі
күндегіактуалды болып саналатын әлеуметтік медиктердің берілген және басқа
да берілген тапсырмаларды шешудің маңыздылығын таныстыру болып табылады.
Сонымен қатар әлеуметтік медицина пәнінің өзі – қоғамдық денсаулық және
қоғамның денсаулығы – бұл динамикалық және бұзылған өзгерулер болып
табылады. Ол кітаптың мазмұны жағынан да, сонымен қатар түрі жағынан да
әлеуметтік медицинаның ішіндегі кейбір жабылып қалған түсініксіз жайттер
мұнда осы күнгі жағдаймен және өзгертілген күйде берілген.
Кейбір негізгі түсініктердің оның көрсетілетінін қайтып айта кеткен
жөн.
Қоғамдық денсаулық – бұл өте күрделі түсінікқоғам мен фактордың
әртүрлі аспектілерінің жағдайын, олардың түрі мен мазмұнын анықтайтындығын
көрсетіп береді. Ол өзіне мықты әлеуметтікң-медициналық мағынаны зерттейді,
серіктестік әртүрлі әлеуметтік құрылым бұзылуларын (психикалық эпидемиялар,
криминалды топтар, социопаттар, девиантты және деликвентті мінез-құлық
өкілдерін, гомицидтер, суицидтер, қоғамдағы демографиялық жылжулар және
т.б.). Қоғам денсаулығы бұл ең алдымен, әлеуметтік дәрігердің қоғамдағы
барлық жағдайды бағандаудағы моральдік және деонтологиялықбағасы болып
табылады.
Ал әлеуметтік медицинаның өзі соңғы екі жылда өзіндік біліктерге
бөлінді. Ал олардың жеке пәні, әдістері мен тапсырмаларының шешуінің өзінің
ерекшелігі бар. Бұл:
1. Бұқаралық медицина – бұл заңды түрдегі тұлғалармен жұмысты қалайды;
еңбек коллективінің денсаулығының жағдайымен шұғылданады,
психологиялық деңгейін және социометрикалық өзгерулерін анықтайды,
сонымен қатар еңбек коллективініңмүшелерінің функциясын анықтайды.
2. Қоғамдық медицина – жекелеген физикалық топтармен жұмыс жасайды;
адамда туындаған зорлық, апаттан кейін, аурушылықтан кейінгі
жағдайларды шешумен айналысады.
3. Әлеуметтік медицина – медицинадағы ғылыми техникалық прогресспен,
соның айналасындағылардың қоғамдағы қашып құтыла алмайтын, жаһандық
өзгерулерді қарастырады.
4. Пенитенциарлы медицина – (терминге сәйкестік аз; біреу грекше пени -
бұйыру десе, енді біреулер латынша poenitetia – сабасына түсу
дейді) - тума қылмыскердің еркін бостандығын оқытады. Әлеуметтік
фактор мен психопатикалық зорлық пен қарсылыққа орнының болуының
өзіндік көзқарасы.
5. Әскери әлеуметтік медицина - Әскери операцияларға қатысқандардың
моральдық және психофизикалық жағдайын үйретеді әскери қимылдардың
қайда болғаны жайлы адамдардың тұрғылықты орны мен арнайы іс-
қимылдарына баға береді.
Әлеуметтік медицина денсаулық сақтау мен халықты әлеуметтік қорғаудың
қиылысқан жерінде тұрады, бір жағынан қарағанда клиникалық медицинаға (ең
біріншіден оларджың гигиена және санитарка деген сияқты бөліктеріне),
екінші жағынан - әлеуметтік қорғауға ойысады. әлеуметтік медицина мен
гигиена адам денсаулығымен айналысса да, бірақ олардың істері әртүрлі
жағдайларды және оларды әртүрлі істермен орындауы әр басқа. Бұл бөліктерді
мысал ретінде қарастыруға болады. Әлеуметтік дәрігер мен гигиенист
дәрігердің пайымдаулары еңбектің адам денсаулығына әсері болып табылады.
Гигиенист еңбек талаптарын аурушылықтың сол немесе басқа түрін өзінің
көзқарасы бойынша үйренеді. Мысалы цементпен жұмыс істейтіндер силикозбен
ауруы мүмкін, ал дәрігердің міндеті жұмыс істейтіндерге арнайы киімді жасау
болып саналады. Сонымен қатар олар радиациясы көп жерде жұмыс істейтіндер
үшін арнайы киімдер істейді, және оны қысқартылған күн режимінде хабарлайды
және қайыпті тағамдарды өңдеу мамандарына да. Бірақ ондай кең таралған
жағдайды қазіргі қоғамда адамның прогрессиональді деформация мінез-құлық
түрінде ешқандай гигиеналық әдістершеше алмайды. Ондай және басқа кәсіптер
адам мінез-құлқына әсер етуші және содан туындайтын іздестірулерді,
әлеуметтік жағдайларды әлеуметтік медицина зерттейді. Біз әлеуметтік
практикалық медицинаны бөліктерін қарай отыра, біз әлеуметтік дәрігердің
басқа мамандықтағы әріптестерімен әсерлдерінің сұрағын табуға келетін
боламыз.
Сонымен мынаны ескеру қажет алдыңғы пәндердегі шектелмелі сызықты,
функциялар мен тапсырмаларды.
Әлеуметтік дәрігерлер әрине мыналармен қарым қатынаста бола алады:
Санитарлық-эпидемиологиялық станциялармен, гигиенистермен жұмыс істей
алады, және қиын тапсырмаларды шеше алады (саңыраулықпенауруды, энцефалит,
тамақтан болған таксикомандық, инфекция әсерінен болған, салмақтан болған
өнімге әкелу, халықтың невротазиялық аурулары және жас әйелдердің көп
аурулары, бедеуліктің 1 және 2 дәрежесімен ауыратындар және т.б.).
Әлеуметтік дәрігер тұрғылықты аудандағы жағдайды жетік білетін санитарлық
жағдайдың яғни экологиялық жағдайды жақсы білетін әріптес болуы, бақылайдың
жоғары дәрежеде болуын және олардың одан әрі кеңеюін қамтамасыз етеді.
Психогигиенистермен болған жеке жұмыс жағдай адамның құқы жайында болады:
жеке өмірдің еркіндігі және өз-өзін көрсетуі жайында, сөз бостандығына
дейін.
Әлеуметтік дәріәгер сонымен қатар емхана қызметкерлерімен,
ауруханалармен, диспансерлермен, өндірістегі медико санитарлық бөлімдермен
тығыз байланысты болады. Барлық емдеуі мекемесіне қаралып келген пациенттер
әлеуметтік дәрігердің клиенті болуы тиіс, оның әлеуметтік туындаған
жағдайларын болмаса. Әлеуметтік дәрігер мен емдеу мекемесінің
дәрігерлерінің арасындағы айырмашылық мынада емдеу мекемесіндегілер
емдейді, әлеуметтік дәрігерлер оның басында туындаған жағдайларды шешуге
көмектеседі.
Ол туындаған жағдайлар мыналар болуы мүмкін:
a) Жекелегендер (адамның еңбек қабілеттілігіне серпілісімен адамның
жазылмайтын ауруына мәліметтер жинаудан бастап)
b) Жекешеленгендермен (мысалы: ауруға деген туысқандарының
көзқарасының өзгеруі, ол асыраушыдан оның арамтамаққа айналуы)
c) Микроәлеуметті (жанұя ішіндегі, өндірістік)
d) Макроәлеуметтік (мүгедек болып қалғандар, аурулар ауруға дейін
мемлекеттік қызметте жұмыс істегендер)
Әрине бұлар әлеуметтік дәрігермен туындаған барлық оқиғалар емес.
Алдыңғы бөлімдерде біз оқиға проблемелеры жайлы, олардың шешілу әдістерінің
шешілуі жайлы талдайтын боламыз. Ол әлеуметтік медицинаның әртүрлі
салаларына бөлінеді біз бұл жерде жақында болған тарихқа көз жіберетін
боламыз. Елімізге түсірейікші біздің ел президенттің ауруына, және оған
қауіпті жағдайға қалай әсер еткені (мықты адамнан әлеуметтік жекелеген
адамға дейін) Әлде АҚШ-тағы және әлеумдегі Клинтонның ауруы жыйлы (оның
Моника Левински арасындағы қарым-қатынасы) Диана ханымның өлуі, Леонский
атындағы институттың әлеуметтік психологиялық зерттеулері Ұлыбританияның
жүйкесін екі есе тоздырды. Оны жерлеу рәсімінде жас әйелдердің өзін өзі
өлтіруі тез арада жоғарылап кетті. Бірақ ол өзін-өзі өлтірулер ханшайымның
өліміне қатысты емес еді! Ондай мемлекеттік деңгейдегі мәселелер, жекелеген
адамдарға байланысты болуына қарамастан, мемлекеттен тыс әлеуметтік
қақтығыстар көбеюі мүмкін, одан қоғамның ауруы ғажап емес. Біздің қазіргі
уақытымызда көптеген елдер бүкіләлемдік интернет жүйесіне байланғандықтан
да, әлеуметтік толқулар бір елден екінші бір мемлекетке өз әсерін тигізуі
мүмкін. Оған Бельгиялық феномен мысал бола алады. Саясаттағы және
экономикадағы сәтті Бельгия көптеген мемлекеттік проблемалар деңгейін
қабылдады және ең сорақысы психикалық эпидемияны (оның ішінде жаман формасы
- жәбірлеу мен бала өлтірулер)
Мемлекеттік деңгейден тыс әлеуметтік пробюлемалар мыналар болып
табылады: ғаламдық мекен жайлар салулар, зейнетақы жасындағыларды дереу
жасарту мен дамушы елдердегі Альцгеймер дертінің көптеп таралуы, әлеуметтік
дәрігердің жөнсіз пікірімен айтатын болсақ медицинаға (кейбір елдерде 75%)
бөлінген бюджет қаржысының дұрыс орындалмауы оның ішінде сақталмалы
ауруларға және т.б. мемлекеттік билік жүйесі мен институты, қоғам
институтын, басқарушылар, соттар мен жазалаушы органдардың әлеуметтік
медицинадағы бостандық орны болып, егерде мемлекеттік, жеке және заңды
тұлғалар, мемлекеттік функцияларды атқарушы болса, олардың клиенттері
болады. Осыдан-ақ белгілі әлеуметтік медицина қозғалмалы. Ол өзінің
формасымен де сонымен қатар оның мазмұны жағынан да. Әлеуметтік дәрігердің
компетенция диаппазоны өте жоғары және өрлеуіне, дамуына мүмкіндіктер мол.
Сондықтан да әлеуметтік медицина, қайталап айтамыз, қоғамдық денсаулығымен
айналысса да, қоғам денсаулығының мемлекеттік өтеқажетті қорғаушысы болып
табылады.
Ал қоғам, мемлекет, ел, халық – бұның өзі әр адамның қабілетін, күші
мен бағытын анықтаушы фактор болып табылатын адамдар тобы, олар қоршаған
ортаға өз әсерін тигізеді. Осыдан түйген нәтиже, қоғамдық денсаулық,
жекелеген адамдардың денсаулығының бағасы болып табылмаса да , әлеуметтік
медицинаның пәні ретінде мыналармен байланысады. Моральдық, психикалық
және физикалық тұрғыдан әр жеке адамға қиындық туғызбайды.
Сонымен әлеуметтік медицина әр адамның психопатикалық ерекшеліктерін
зерттей отыра, адам даму қоғамдастығы мен заңдылықтарын іске асырылуын
үйретеді. Әлеуметтік медицинаның осындай әртүрлі планды пәні оның
бөліктерін мынадай түрде анықтап береді. Бұқаралық медицина, қоғамдық
медицина және әлеуметтік медицина.
§2 Әлеуметтік медицина пәніндегі практикалық өзгешеліктері.
Практикалық әлеуметтік медицинаны әртүрлі елдерде, міне, жарты ғасыр
болды, өткізіліп келе жатқанына. Бірақ та әлі де болса пәннің әдістері мен
ерекшеліктері, бірыңғай стандарттары әлі де жасалғын доқ. Бұл мына
жайттармен түсіндіріледі: политикалық, идеологиялық және экономикалық
факторлармен, сонымени қатар тарихи-мәдениетті, діни және этникалық
дәстүрге байланысты. Әлемді жаулаушы психикалық эпидемиялар мен криминалдық
топтар әртүрлі түрде Батыс пен Шығысқа, Америкаға, Африка мен Ресейге ғана
емес, сонымен қатар европаны ңәртүрлі мемлекеттеріне де қатер төндіруде.
Мысалы Швейцария мен Австрияда болған әлеуметтік шарттар негативті
құрылыстар, көбіне Франция, Италия және Норвегияның әлеуметтік шарттарына
келеді. Бельгиялық феномен Еуропада Бельгияға ғана тән, ал ол тамыры
бойынша Тайландқа ауысады. Франкенштейн синдромы АҚШ-та откен ғасырдың 80-
жылдары-ақ болған болатын, енді ол бүкіл адамзаттың мәселесі проблемасы
болды. Лолита син.дромын алайық, Еуропаның әртүрлі елдерінде полярлық
қатынаста болып тұр. Солтүстік және орталық Италияда Эдриан Лаимның Лолита
фильмінің көрсетілуіне тыйым салынады. Ал шығыста ондай синдром мүлдем
кездеспейді. Эвтоназия мен адамды клондау Еуропалық одақ елдерімен БҰҰ-н
екі қабылджамаушы лагерьге бөліп тастады. Сонымен қатар АҚШ-ң әртүрлі
штаттарымен Австралия, Германияның әртүрлі жерлері қазіәргі уақыттағы
жағдайға өздерінің қарсы көзқарастарын білдіреді. Әлеуметтік медициналық
практиканы үйрету керекті уақытта қоғамдық керекті мемлекеттердің
әлеуметтік проблемалар мен тапсырмаларды шешуде нақты білімді қажет
етедіРесейде соңғы он жылда әлеуметтік медицина әдістерімен технологияларын
ауыстыруы мүмкін еді.
Ресейдегі плюролизм, тарихта көрсетілгендей мораль мен жүріс тұрыс
нормаларымен басталып, сонымен аяқталады. Практикалық әлеуметтік
медицинаның үйретілуі ондай жағдайда, біріншіден бірыңғай және шыдамды
стандарттардың болуы мүмкін емес. Екіншіден, ылғи құламалы, шыдамсыз пән
болуы мүмкін.
Ресейдегі біржынысты некелер - бұл қоғамның денсаулығының көрсеткіші
ме әлде қоғам ауруы ма? Бұл сұраққа қазіргі таңда жауап жоқ. Жоғарыда
айтылғандай және қызмет барысында көрсетілгендей әлеуметтік медицинаны жеке
тармақтарға бөлу, мұның пәні әртүрлі жоспарлы болып келеді. Соның өзінде
әлеуметтік медицина концептуалды мағынадағы жалғыз алаңда орналасқан.
Әлеуметтік медицина ұраны барлық тармақтарында, барлық мемлекеттерде
және қай уақытта болмасын бірдей болған және бола бермек. Қоғам денсаулығы
барлық құндылықтардың эквиваленті кез келген қызығушылықтар мен акциалардың
басты және соңғы сферасы. Дені сау қоғам барлық мемлекеттердің және жеке
институттардың заңды және жеке тұлғаларқызметінің деңгейлік және
императивті және соңғы мақсаты. Жоғарыда айтылғанды ескере отырып
әлеуметтік медицинаны оқыту арнайы бөлімдерге сәйкес формалар қабылдап,
сәйкес әдістерді қолданады.
Бұқаралық медицина бұл топтар мен адамдардың бірғана мәселесін
қамтитын әдістерді үйретеді. Осы қызмет арқылы топ құрамы норма мөлшерінен
шектен шығады. Бұл жылдар бойы жиналған тәжірибежаңа өмірдегі жағдайларға
кірмейді. Себебі, ақыл-ой құндылығы мен бағыттың дезадаптар адамдардың
мінездемелеріне сай емес. Осындай топтарға біріккен адамдар ойларына ие
бола алмай өз имидждерін жоғалтады. Одан кейін олар өз беткейшілікке
бағынышты болады. Оларда беталыс талқандай мен агрессия тез байқалмайды,
олар ұзақ уақыт бойы ұрандардың маскировкасында болады. Акция топтары
астракқа немесе нақты болып жатқан оқиғаларға да мән береді. Мысалы:
саясатты олар күштеп қорқыта алады. Бұл топтар көбінесе ажитиров,
экзальтиров немесе аспантанды және төменгі топтарды бағындыра алады.
Кәдімгі аркестрдің шығармашұылық музыкалары орындалып, жұрттар сонда
жиналған болса, онда олар сол жерде фашистік шабуыл жасауы мүмкін. Мүмкін
барлығы дирижердің ісінде (бұл француздің Оркестрдің жаттығуында
фильмінде анық байқалған) осындай криминалды топтарға адамдар қызығып
(қызығушылықпен, раһат алудан, іші пысқанынан) жиналады. Диногратиялық
бостандық сөз бостандығы, абырой мен шындықтың адамдардың атқан оқтай
барлық эпидемия каноны барлық елдерде таталитарлы сектаның шығуымен
байланысты болады. Одан ең жоғары дәрежеге ашық шыға алады.
Саентология шіркеуін олар АҚШ конгресінде қадірледі және осы барлық
елдерге Европа, Азия, Афрмка, Австралия, Жаңа Зеландия, Канада, Колумбия,
Мексика, Венесуела және де бесқа да елдерге әсер етті осы Ресейдің
саентология шіркеуі Мәскеуде 1994 жылдың 25 қаңтарында тіркелді. Оның
мақсаты Ресейдегі болып жатқан жағдайларды бақылауға алу таталитарлық
секталар ірімемлекеттік төрелерді өздерінің қатарларына тартады. Криминалды
топтардың тағы да қауыпті жағдайлары олар зиянсыз ұрандарға дайындалудан
тұрады. Олар көптеген ақпараттарды мыңдаған адамдардың арасынан емес,
интернеттен алады (мысалы: экстрималды қоғам, сыраны жақсы көрушілер және
т.б.). Фирмалар мен өнім өндіруші кәсіпорындар жарнама беру мақсатымен
стадионда және ашық қоғамдық транспорттарда жиналады.криминалды топтар
алкоголь, наркотиктардың әсерінен өздерін фестивальда жүргендай сезінеді
кез-келген топ криминал потенциясы болады. Егерде адамдар осындай топтармен
біріксе онда қоғам әлсірейді. Кінаратты тұқымдар барлық психикалық
эпидемияны таратады.
Бұл оқу құралда психикалық эпидемия және криминалды топтарды зерттеуге
арналған әдістер арқылы және де аудио визуалды диагностикамен адамдарда
болатын көп жағдайларды зерттеп оқытады. Бұқаралық дәрігердің ең көп
қолданатын әдісі аудиовизуалды диагностикалық әдіс болып саналады. Бұл
кітапта ең көп маңызды түрлері ашылады және де аудио визуалды
диагностиканың әртүрліәдістері қолданылады. Бұл практикалық қоғамдық
медицина тақырыбанда студенттер әр түрлі әлеуметтік психикалық
тапсырмаларды орындайды. Біріншіден психосоматикалық ерекшеліңктерді,
екіншіден нақты әлеуметтік жағдайларды қолданады. Бұл жағдайларды шешу
әлеуметтік дәрігердің міндетіне кіреді. Ол клиенттің өміріндегі әртүрлі
жағдайларына байланысты. Егер заңды тұлға туралы айтатын болсақ бұл
параметрлер бірін-бірі толықтырады. Егер қоғамда әлі нарықтық қарым қатынас
қалыптаспаса, жалғыз саясат және идеологиялық бұқаралық аурулар
синдромдарын білдіреді. Осындай қоғамда әрқашан жүрек тамыр аурулары
психикалық-нерв жүйесі аурулар, аяқ астынан өлуі денсаулығы жақсы күш қуаты
жоғары еркектерде көп кездеседі. Денсаулығы мықты әйелдердің бедеулігі
бұқаралық дәрігер осының алдын алуы керек. Әрине бұл жинақта барлық өмірлік
жағдайларға шешім жоқ. Көптеген жағдайларда өзі ізденіп шешім табу
үшінарнетиптер қоғамдық титерді білдіреді. Бұл әдісті ерте заманда Эсхина,
Софокла және Еврипида қолдаған. Әр көрермен бірыңғай тұлға болады. Бұл оқу
құралда азаматтардың жағдайындағы әр түрлі архетипі берілген. Студенттер
көптеген тәжірибелер жинап клиенттерге болашақта көмек көрсете алады. Осы
құрал архетип жағдайларын талдауы отандық классиктерге берілген. Пушкин,
Лермонтов, Достоевский, Тургенев, Толстой, Будин және басқа Ресейлік
классиктер, Сонымен бірге осы замандық Мысалы: В.М.Шукшин адамдардың
критериялық жағдай мен уайымның негізгі барлық архетиптерін алып жүруші
болып табылады. Бұл құралда шетелдік әдебиеттер қолданылған.
Социологиялық тәжірибеде медицинаның екі әдісі анық байқалады, бірінші
клиенттердің проблемалықтест пен сұрақ қою арқылы, және тест интервью
арқылы әлеуметтік дәрігер әдістерді бөліп және айыра білуі керек және
диагностикалық әдістердің негізін тәжірибелік жұмыцста қолдана білуі керек.
Бұл тақырыптың мазмұнын біле келе осы сабақтың кемшіліктері толық
ашылады сондықтан осы кітаптың мақсаты: әлеуметтік қызметкерді, әлеуметтік
тәжірибелі медицинаға үйретіп қана қоймай, сонымен қатар әлеуметтік
медицинаның мұғалімдерін көптеген әдістерге үйрету керек. Сондықтан бұл
жиынтық тек қана жоғары оқу орнының студенттеріне беріліп қоймай және де
әлеуметтік медицина ұстаздарына арналған.
1 тарау.
Бұқаралық дәрігер мен оның клиент арасындағы өзара қарым қатынасы.
§1 жеке және заңды тұлға ретіндегі бұқаралық дәрігер.
Әлемдік статиктиканың мағлұматтары бойынша жұмыс өнімділігіне
жалақының өсуі әсер етпейді, оған осы жұмыстың медициналық жағдайы әсерін
тигізеді. Сонда осы медициналық жағдайлардың ішінде сарапшылардың ең
бастысы еңбек қарым қатынасының саулығы болып табылады. Бұл үшін
өндірістегі дәрігерлер жауап бермай бұқаралық дәрігерлер жауапты. Олар
жұмыскерлердің қоғамдық денсаулығы үшін жауапты. Бұқаралық дәрігерлердің ең
басты мақсатыаймағындағы мекемелеріндегі қоғамдық денсаулық үшін
жауапты.бірақ Ақ үй менМемлекеттік Дума қоршаған территориямен бүкіл АҚШ
пен Ресей территориясында орналасқандықтан қызметкерлердің қоғамдық
денсаулықтары үшін АҚШ пен Ресейдің барлық әлеуметтік дәрігерлері жауап
береді. Бұл таңқаларлық жағдай емес. Осындай принцип бойынша өрт
сөндірушілер, милиция, соттар, прокуратуралар да жұмыс істейді.
Бұқаралық дәрігер оның алдына заңды тұлға қойған мәселелерді шешер
кезде заңды тұлғаның қызметкері болуы мүмкін(мысалы фирманың штатында болуы
мүмкін) немесе өзінің жұмісін қатарымен орындалуы мүмкін. Бұқаралық дәрігер
өз қатарында мысалы: әлеуметтік медицинаның округтік бюросы бола отырып,
заңды тұлға да болуы мүмкін. Сонда бұқаралық дәрігер мен заңды субьект
арасындағы қарым-қатынас заңды тұлға арқылы шартпен құжаттандырылады.
Бұқаралық дәрігер мен заңды тұлға арасындағы келіспеушіліктер орбитаждық
сотта шешіледі.
әлеуметтік медицина жақсы дамып келе жатқан мемлекеттердің тәжірибесі
көрсетіп отырғандай оның құрылымы жеке және өзіндік мінезге басым болып
келеді. Олар әлеуметтік қорғау мен денсаулық сақтау органдарынан тәуелді
емес, бірақ олармен тьығыз қарым-қатынаста болады. Бұқаралық дәрігер
әлеуметтік қызметкер сияқты емдеумен байланысты мәселелерді шешпейді.
Сондай-ақ ол өзінің клиенттерін дәрілік қамсыздандырумен айналыспайды.
§2 Әлеуметтік медицина мекемелері заңды тұлғалар ретінде.
Қазіргі уақытта дамыған мемлекеттерде әлеуметтік медицина заңды тұлға
ретінде:
a) Округтік бюро – берілген округте тұратын немесе жұмыс істейтін
халықтың денсаулығын диагностикалау , профилактикалау және
халықтық қоғамдық денсаулығын сақтау жұмыстарын атқарады.
b) Орталық, жоғарыда аталған функциялардың барлыған атқарады және
ауруларға арналға төсек орындары бар, мысалы: ауруханалардағы
Альцгеймер синдромы бар ауруларды күту бөлімі, кризистік жағдайлар
(жастық, ситуациялық индивидуалдық тұлғалық) девиантты және
деликвенттімінезді жасөспірімдер, психикалық аурулармен ауыратын
адамдардың туыстарына көмек көрсету бөлімі орталықта тек жоғарыда
аталған клиенттерге әлеуметтік медициналық көмек немесе ғылыми
зерттеу жұмыстары атқарылады.
c) әлеуметтік -әлеуметтанушылық ғылыми орталық, демографиялық
көрсеткіштерді анализдеумен және заңды тұлғаларға әлеуметтік
медициналық ұсыныстарды дамытумен, демографиялық прогрестерге
мегативті ықпал ететіндерге жауаптылар негізінде ғылыми
жұмыстармен айналысады.
d) әлеуметтік медициналық институт әлеуметтік дәрігерлер мен клинист
дәрігерлерді әлеуметтік медицина дайындау мен дәрежесін көтеру
курстарын ұйымдастыру кезінде ғылыми зерттеулік және
педагогикңалық жұмыстарды қатар жүргізеді. Институтта жоғарыда
аталған клиенттер категориясына арнылған стационарлар мен санатори-
профилакторилері болуы мүмкін.
Қазіргі кезде жоғарыда айтылып кеткен әлеуметтік медицина тараптары
бірбөлім бойынша басымырақ жұмыс істеуде: бұқаралық, қоғамдық, әлеуметтік.
Әлеуметтік медицинаның институты әлеуметтік медицинаның барлық актуалды
проблемаларымен айналысады, оныңішінде панитенциарлық және әскери.
2 тарау.
Психологиялық эпидемия
§1 Қазіргі психологиялық эпидемияларға тән ерекшеліктер.
Қазіргі заманғы психологиялық эпидемиялар бір ортақ заңдылықтарға ие:
олар құпия түрде таратылады. Айтқандай, қазіргі кездегі көптеген аурулар
осындай ерекшеліктерге ие (асқазан, өкпе, несеп және соматикалық аурулар)
олар ұзақ уақыт бойы ауру симптомдарын, не мүше немесе жүйе функцияларының
бұзылуы туралы белгілер бермейді. Айрықша психологиялық аурулардың ауыр
түрлері жасырылады: шизофрения, эпилепсия, депрессиялық психоз.
Онтологиялық аурулар да бейдауа алдындағы жағдайлар түрінде ұзақ уақыт бойы
созылуы мүмкін. Осыдан кеш диагностикалау мен емдеу. Көп жағдайда осындай
ауруларды емдеу кеш болып кетеді. Мысалы: жүрек ауруымен немесе өкпе
метастаз ыдырауы мен таралуы.
Егер соматикалық аурулардың жасырыну себептері әдістегідеу генетикалық
болса. Онда психологиялық эпидемияның жасырылуы әлеуметтік себептерге
байланысты. Сондықтан психологиялық эпидемиялардың дәстүрлі таралу
каналдарын білу, олардың негіздері мен фундаментальдық негіздерін білу
міндетті. Алайда психологиялық эпидемиялар әлеуметтік құбылыстар мен
жаңалықтардың артында жасырынып, диагносталмай, яғни тоқтатылмай қалатын
болады.
Мысалы, сериялы өрттер, мемлекеттік әртүрлі аумақтарындағы заказды
және заказды емес кісі өлтірулерімен, солдаттардың әскери бөлімдерден
қашуы, көмір шахталарындағы сериялық жарылыстар, сериялық ереуілдер және
т.б. әлеуметтік негізделген наразылықтың артында жасырылған кәдімгі
психологиялық эпидемияны байқау мен диагностикалау? Бұл наразылық орындалуы
бойынша индивидуалды, топтық немесе массалық түрде болуы мүмкін.
Басынан айта кететін мәселе психологиялық эпидемия барлық халықтар мен
уақыттардың себебі бойынша әлеуметтік негізделген наразылықтар болатын.
Мысалы, бүкіл ортағасырлақ Европаға тараған – мыстандар, және де келесіде
контрәлеуметтік наразылық – мыстандарға шабуыл, ол да бүкіл ортағасырлық
Европаны қамтыды. Оба, картоп бунттары психологиялық эпидемиялар, яғни
әлеуметтік наразылықтардың формалары болды.
Жоғарыда айтылғандарды көрнекті көрсету үшін қазіргі ресейлік
психологиялық эпидемиялардың біреуіне назар аударайық. Союздік Белоруссияда
әлеуметтік жағдайлар Ресейге қарағанда әлде қайда нашар. Бірақ осы
республикада бір де бір сериялық кісі өлтіру, сериялық солдаттардың қашуы,
бір де бір орман мен үйлердің жануы болған емес. Осыдан Ресейде таралатын
психологиялық эпидемияның буынында бір бөліктің жетіспейтіні туралы
қорытынды жасауға болады.
Егер психологиялық эпидемия басталып кетсе оны диагностикалау қиын
емес. Кейбір кезде әр түрлі аймақтардың криминалдық элементтері үшін ортақ
және бірдей және сериялардың кеңістігінде (кейбір кезде уақыттың да)
таралуын атап кетсең психологиялық эпидемияның басталғанын білуге болады.
КСРО кезіндеСергей Есениннің өлімінен кйін психологиялық эпидемия
басталды. Ақынды жерлегеннен кейін және жерлеу суреттерін орталық газетте
жариялағаннан кейін Мәскеу, Ленинград, Балтықжағалауы қалаларында, Орталық
Азия, Кавказ, Қиыр Шығыста жастар арасында өз өзіне қол жұмсау жағдайлары
көбейді. Тек Благовещенскіде13 адам асылып өлген (6 қыз бен 7 жігіт).
Барлық өз - өзіне қол жұмсаулардың ортақ белгісі бірінші, барлығы асылып
өлген, екінші, барлығы өлең жазған. Зерттеулер көрсеткендей өз - өзіне қол
жұмсаушылардың көбі ақынның өмірбаяны мен шығармашылығы туралы аз білген.
Себебі Есенин сол жылдары көп жарияланбаған және танымал болған емес. Ол өз
есімінен кейін танымал болып, оның барлық өлеңдері жариялана бастады.
Психалогиялық эпидемма екі факторға байланысты туды. Біріншіден, Мәскеудің
орталығында Пушкиннің ескерткіші жанында Есенинді ғұлама тұлға ретінде
үлкен ереуілмен жерлеген, бұл бүкіл мемлекеттің КПСС – тің XIV сьузін
қадағалауына қарамастан. Екіншіден, Есенин туралы және оның өлеңдері туралы
адамдар аз білген, сондықтан ол және оның поэзиясы аңыз болып кеткен.
Қазіргі уақыттың тілімен айтатын болсақ Есениннің жерлеуінен қара PR
жасаған. Фактордың криминогендігі – психологиялық эпидемманың ең басты
симптомы. Ол қанша өліммен емес, қанша ақынның жерлеуімен және жерлеудің
барысын газет беттерінде жариялаумен және оқиғаның аңыздылығымен
байланысты. Оқиға туралы ақпарат аз болған сайын оның криминогендік
дәрежесі өседі. Владимир Высадкидің өлімі мен жерлеуі Сергей Есениннің
өлімі мен жерлеуіне ұқсас. Высоцкийде кездейсоқ және сәйкес емес уақытта
қайтыс болған. Ол кезде бүкіл мемлекет үлкен оқиға, Мәскеудегі –
Олимпиаданы қадағалауда болған. Бірақ оның өлімінен қара PR жасаларда
ол Есениннің өлімінен жасалған, қара PR – дай криминогендік күшіне ие
болған жоқ. Оның себебі Высоцкидің ғұлама тұлға болмағандығы (ғұлама -
бұл сөздің шынайы мағынасында – жалған). Владимир Высоцкиді бүкіл мемлект
білген, оның әндерібарлық үйлерде және СССР – дің барлық шеттерінде, оны
көптеген фильмдерде қараған, ол мемлекттің әр түрлі қалаларында концерттер
берген. Ол туралы ақпарат көп болған. Әрине оның атының айналасында
(қазірге дейін) аңыздар аз болған емес. Бұл ақпараттың көп болғанына
байланысты. Есенин туралы аңыздардың пайда болуы ол туралы ақпараттың аз
болғанында (оны көбі табытта бірінші рет көрген, оның атымен көптеген
аңыздар тараған, тек оның өлеңдері туралы емес).
Психологиялық эпидеммалардың бір – бірімен байланысты ортақ симптомы
фантом. Оған тән бастапқы оқиғаның қиялға күшті әсері. Осылай көркемді
түрде солдаттың кезекшіліктен келіп, автоматты оқтап, қосымша оқ тізер
алып, казармаға кіріп ұйықтап жатқан майдандастарын ата бастағаны туралы
айтылған. Бірақ кісі өлтіруші кім екендігі айтылмайды (немесе тек шет жағы
ғана айтылады).? Кейбір кезде оның аты, жасы, қайдан ол, оның қызмет ету
жағдайлары және т.б. айтылмайды. Осылай фантом қалыптастырылады (немесе,
қара PR). Бұл бұқаралық ақпараттың құралдарымен лезде таратылады,
осылайша өлілер, аруақтар, зомбилер контингенті қалыптастыралыды.
Ресейдің әр түрлі аймақтарында осындай солдаттардың дезертирліктері мен
қызметтестерін өлтірулер кездеседі. Бұл психологиялық эпидеммия екендігін
оқиғалардың орындалу тәртібі дәлелдейді. Дезерттер – кісі өлтірушілер
жолына түскен кез – келген адамның қолына түсіп, өздерінің іс -
әрекеттеріне жауап бере алмайды. Бұған себеп әрбір психологиялық
эпидеммияға қатысушы тарылтылған сондай жағдайда болады. (өлі, аруақ
секілді, зомби секілді ). Сонадан тыс нәрселер еске кірмейді.
Бұл 1979 жылы тайгада орналасқан әскери бөлімде болды (ең жақын
елдімекенге дейін 300км). Бір күні солдаттарға Скованные одной цепью
американдық фильмін көрсетеді (сюжеті бойынша бұрын бір-біріне қарсы болған
ақ және қара американдықтар бір кісенмен бекітіліп бірге қашады). Фильмді
барлығы көріп болғаннан кейін барлығы казармаға оралып, эмоциональді және
қызу түрде фильмді талқылай бастады. Бұл фильмді жүрекке ең жақын 6 адам
қабылдады (олардың барлығына әскерде қызмет етуге бірнеше ай қалған). Олар
казармангың бір бұрышында жиналған. Бұл: орыс, грузин, қазақ, еврей,
молдован және белорус. Бұл балалар бірге екі жыл қызмет етсе де, бұрын
бірге жиналып көрмеген. Жақсы, біркелкі қызмет еткен. Барлығы әскери
мамандықтарға ие болған, отандарына демалуға мадақтау ретінде жіберіліп
отырылатын. Барлықтарында ата-аналары, аға және әпкелері, қалыңдықтары
болған. Барлықтары туыстарымен хат алмасып отырған.
Келесі күні осы топтың төртеуі кезекшілікке шығып, автомат пен
оқтардың комплекттерін алды. Кезекшіліктен оралып олар жолда
кездескендердің барлығын оқпен ата бастаған. Олардың қарсы алдарынан
казармадан кешегі екі қызметтестері (беларусь пен грузин) жүгіріп шыққан.
Олар солдаттарды тоқтатуға тырысқан. Солдаттар ол екеуіне оқ атпаған, тіпті
біреуінен автомат тартып алған. Саяси жетекші көрінген кезде грузин
қазақтан автоматты тартып алып, қаруланған қызметтестеріне: қаруларыңды
тастаңдар! Барлықтарың жерге! Атам. барлықтары көніп ал саяси жетекші
жақындай берген кезде грузин кездейсоқ автоматты командирге бұрып оны тұра
ата бастаған. Солдаттар жерде жата берген. Сонда грузин барлығын тепкілеп
тұрғыза бастаған: Не жатырсыңдар? Тездету керек!. Солдаттар көтеріліп,
автоматтарын ұстап, қару жарақ сақталатын ғимаратқа қаша жөнелді. Жолда
олар тағы бірнеше адамды атып өлтірген. Ғимаратқа кіріп кезекшілерді
өлтірген. Содан кейін әрбіреуі бір-бір автоматтан және оқтардың
комплектерін алған. Сырттан автоматтары көрінбейтіндеу екі адамнан бағанға
тұрып, далаға шыққан. Бөлімнің алдында газик тұрған. Оның жүргізушісі
қорқынышпенбарлығына қарап көріп тұрған. Солдаттар машинаға жақындай берген
кезде, жүргізуші сөзсіз кілтті беріп, казарма жаққа жүгірген. Ол есікке
жақындай берген кезде қазақ пен молдованоны атып тастаған. Машинаға отырып
олар бөлімнен шығып кеткенолар кіргізу пунктінің және екі блокпосттың
күзетшілерін атып өтіп кеткен. Бірақ үшінші постқа 50 километр жетпей жол
кірпімен қоршалып тұрған. Машина тоқтаған кезде оларға қолдарын көтеріп
берілсін деген бұйрық берілді. Сонымен қатар оларға қарсы бронетранспертер
және вертолеттар ұшып келе жатқаны айтылды. Солдаттар көнбей блокпост
бойынша ата бастады. Ол жақтан да жауап берілді. Қашқындардың машинасы тез
бұрылып артқа жүрді. Оқ машинаның артқы терезесіне тиіп терезе сынығы
грузиннің ұйқы безін кесіп жіберді. Сонда машина тоқтап, оқ асынған қан-қан
бес солдаторман жаққа жүгірді. Осы уақытта вертолеттердің гуілі естілді.
Балалар вертолеттерден түскен десанттардан қашып үлгерді. Олар қараңғы
батқанша тал, бұтақтар, ағаштар арасынан жүгіріп, құлаған бойда ұйықтап
қалған. 20 сағаттық ұйқыдан кейін оянып, бір-біріне қарап, жан-жақты қарап
не болғанын әзер дегенде естеріне түсіре бастады. Олар қатты шөлдеген,
бірақ су да, тамақ та болмады. Бақытқа орай қастарында кең емес бірақ терең
өзен ағып жатқан. Балалар біріншіден шөлдерін қандырып, жуынып алып барлығы
да үндемей бір іс-әрекет жасаған. Дәл солай барлығы бірге бөлімге өз
беттерімен берілмек болған.
Бірақта олар адасып жолдан бірнеше ондаған шақырымға кетіп қалыпты.
Осылай бөлімге оралу екі айға созылды. Жеміс-жидектермен,
саңырауқұлақтармен екі рет қырғауыл атып жеп қоректенді. Бір-бірімен
сөйлеспей болған жайтты баяндамады. Аяқтары ұстамай жерге құлап бірнеше
сағаттай ұйқыға батып жатты. Қарулары мен оқтарын тастамады. Бір ай тайгада
адасқаннан кейін галюцинациялар бастады. Әрдайым екі үш адамның дауыстарын
естіп отырды. Бір айдан кейін гластерге, бір қалыпты қабылдай бастады,
бірақ барлығы бірдей есінен адасып, бір-бірін қарумен атып өлтіріп аламызба
деп қорқып, содан кейін автоматтарын оқсыздандырды.
Алайда барлығы галюцинацияны бірдей бір уақытта өткерді, қазақ
айқайлағанда Барыс қуыстарда! Секіруге дайын тұр! барлығы бұрылып
арттарынан барысты көріп, автоматты құрып ата бастады. Бірақ барыс қалай
тұрды солай тұра берді. Еғстерін жинағанда барыс жоқ болып кетті. Екеуі
барыстың болғанын және ол кетіп қалғанын айтты, ал үшеуі оның елес екенін
айтты. Бір кеште тамақтанып отырып бәрінің көңілдері көтеріліп кетті. Бүкіл
дауыспен көп күлді, бір-біріне саусақтарымен көрсетіп, содан кейін қайда
болса сонда қаруларымен ата бастады. Мұндай көңіл көтеру бір-ақ рет болды,
одан басқа уақытта қашқындар өздерін бір қалыпта ұстады.
Одан кейін олармен не болатынын ойламады.
Содан кейін шығып ат арбамен кетіп бара жатқан жасы үлкен еркекті
көріп, автоматтарын соған қаратып тоқтасын деп бұйырды. Ол тоқтап қолына
балтасын алды. Шал солдаттар қашқаны туралы естіпті, бірақ олар тым алысқа
кететінін ойламапты (250 шақырым). Бір кезде солдаттар берілетінін айтты,
ал шал беріліңдер деді. Бірақ солдаттар жарты сағаттай автоматтарын, ал шал
балтасын тастамады. Бір кезде шал балтасын алысқа лақтырып шіберді. Сол
сәтте солдаттар қару жарақтарын оқтарын жерге тастап, қолдарын көтерді. Шал
арбадан түсіп, бір-бірлеріңнің қолдарын ұстаңдар беп бұйырды. Олар бұйрықты
бұлжытпай орындады. Сонда шал орындықтың астынан арқанды алып, онымен аяқ
қолдарын байлады. Одан кейін брезент қапты алып оған қарулары мен оқтарды
салды да солдаттарға арбаға шығыңдар деп бұйырды. Арбаға шыққаннан кейін
өздерінің терең ұйқыға кірісті. Ол әйелімен кіші бауырымен және оның
баласы, 50 жастағы мүгедек, бірақ дәу және физикалық күшті, осы кезде
учаскелік милиционер автоматымен үйде отыр екен. Шал милиционерге солдаттар
өз бетімен берілгендігін және оларда қару жарақ жоқ екенін айтты. Дабылды
естіген шалдың бауыры мен баласы үйден шығып арбаға жүре бастады. Ақылдасып
еркектер солдаттардың аяқ қолдарын шешуді ұйғарды. Милиционер автоматты
түсірмей арбаға бағыттады. Ал ағайындылар солдаттардың аяқ қолын шеше
бастады. Милиционер жерде жатқан солдаттардың үстіне келіп, автоматты
соларға бағыттады. Арба үстінде соңғы болып қалған қазақ, милиционерге
секіріп, аяғынан жығып, автоматты алып тоғайға қашты. Қазақтың достары
бұған мән бермей жата берді. Милиционер пистолетін алып, қашып бара жатқан
қазаққа екі рет атты. Біріншісі оқ өлімді едібірақ қашқын бірнеше қадам
жасап екінші оқ тиді.
Ертеңіне милиционер қашқындар ұсталғаны туралы мәлім еттіжәне бір рота
солдат бронетранспортермен келді. Шал мен баланы алқалармен және бағалы
сыйлықтармен марапаттады. Милиционер жасаған қылмысы үшін бір ай бойы
түсініктеме жазып шықты. Әскери прокурор милиционерді Заңсыз қаруды
қолданы деген айып тақты. Куәгерлердің айтуы бойынша ғана милиционер
жазадан аман қалды.
Қарулы қашу ұйымдастырған солдаттар жүз екі өзінің полктастарын
өлтірген. Тірі қалғандардың барлығы әр түрлі мерзімге сотталды. Түрмеде
барлығы бірінен кейін бірі әр-түрлі мүмкіндіктермен өздеріне қол жұмсап
өлді. Соттық психиатор экспертизаның қорытындысы бойыншабарлығы психикалық
сау адамдар. Мүмкін индуцирлік топтық психоз орын алған және оның индукторы
қазақ болған. Осы тергеуге қатысқан әскери психологтар Скованные одной
цепью кинолентасында мұқият 25 кадрларды іздеді.
Психикалық эпидемияның ошағы екі фактормен байланысты.
1. әскери бөлімде қарулы көтерілістен кейін профилактикалық шаралар
қолданды.
2. дезертирлік көтеріліс туралы мәліметтер кем келді.
Бірінші жағдайда ошақ бәрі бірде болушы еді, себебі қайбір әңгіме
болмасын, алдын алу шараларын болмасын, практика жүзінде психогендік
фантомға бөгет бола алмайды.
Оның алдын алу қоғамдық дәрігердің жұмысы керек, ол өзінің әдістері
арқылы характері фонтомға криминогендік жауап қайтаратын адамдарды бөліп
шығарады. Сонымен бірге қоғамдық дәрігер димпонсерлік және тығынулы
димпонсерлік жағдайлар бар солдаттарды анықтайды.
Потенциялды реципиенттерді анықтағаннан кейін қоғамдық дәрігер онымен
жұмыс істейді, оның мақсаты реципиенттің дезактуализация және оған
психологиялық қорғауды ұйымдастыру.
Көптеген жағдайда маскіленген психиялық эпидемияны анықтау өте қиын,
мысалы: Ресейдің региондарындағы шахталардың жарылуы. Эксперттердің есеп
беруіндегі көптеген жарылыстарды обьективті жағдайлармен түсіндіру де қиын.
Адамдық фактор мұнда ең соңғы орында. Бірақта обьективті жағдайлермен
түсіндірілген шахтаның жарылысы психикалық эпидемияның криминогендік
фантомына алып келді. Ал оның тарату тарату жолдары қазіргі жағдайда өте
көп.
Егер фантом құрылып, оған шахтер реципиент түссе, онда нағыз
профессионалдың, психикалық эпидемияның бір түріне айналады. Өліктің,
аруақтың, немесе зомбидің шахтада көрініс табуы техникалық сақтау
ережелерінің бұзылуымен байланысты.
Осыдан кейін шахтадағы жарылыстардың зардаптары толық түрде мемлекетке
көрсетілімдер арқылы таралады, сол үшін Ресейдің басқа да шахталарындағы
жұмысшыларымен қоғамдық дәрігердің жұмысын өткізуін қадағалау қажет.
Психикалық эпидемия түріне, затына құрамына қарамастан және ортақ қалай
маскіленсе де тағы үш характеристикасы бар
1. тотальдық немесе фонтомды жұқтырғандар
2. бірқалыпты немесе Сириялық көрсеткіштердің қайталануы
3. стереотиптік жағымсыз жақтардың айналық ұқсастығы және әртүрлі
региондардағы адамдардың ауруларының симптомдары.
Психикалық эпидемия бұл көптеген адамдардың қатысуымен және олар
өздерінің жасаған істеріне оған саясаттық, идеологиялық, экономикалық
факторлар эпидемияның сериясына біртиптілігіне әлеуметтік қажет
көріністермен байланыстырса да есеп бере алмайды. Психикалық эпидемиядағы
адамдар өзінің сомнамбула сияқты болады. Олар өзінің психикалы приматтар
түріне дейін түседі. Бұл қандай және қалай болатыны туралы З.Фрейд
Психоанализ және невроз деген кітабында толығымен жазып шыққан.
Біздің мемлекетімізде қайта құру кезінде психикалық эпидемияның әр-
түрлі мінездері көрінді. МММ алдауының құрбаны білімсіздер мен бірге,
экономистер және математиктер болды. Телевизор экранынан кремді, суды
қойып.
Кашпировский шығып оқыған дұғалары ем болады деген. Елде медицина
күшті орын алып отырса да, көптеген елшілердің астральді ғылымының
академиктерінің орталықтары ашылып жатты. Жақында ғана барлық ел
килограмдап гарболаиф жеп, литрлеп битнер ішіп жатты.
§2 Психикалық эпидемияның құрылу механизмі.
Психикалық эпидемия болуы мүмкін:
1. спонтанды (көп адамдардың әлеуметтік жағдайларының төмендеуі)
2. арнайы шақырылған нақты және оңай диагностикаланатын түрлері
(тауарлардың жарнамасы және сайлаулар)
3. маскіленген (социальді, моральдық, экономикалық, идеологиялық
партияның қоғаммен тоқтығыстары)
4. осы барлық жағдайларда психикалық эпидемия қоғамдық медицинаның
құрамы болып табылады.
Психикалық эпидемияның механизмі спонтанды немесе әдейі көп адамның
массасын басқаруда қолданылады.
Массалық естің мониляторлары нақты жағдайларды: экономикалық,
саясаттық, идеологиялық жағдайларды қуалайды. Қазіргі кезде эпидемиялық
психология криминальдық топтармен нақты механизмдермен яғни жарнама арқылы,
жаңалықтар арқылы таратылады. Психикалық эпидемияны қолдану арқылы
сайлаушыларды дайындауға болады.
Кезінде вьетнам синдромын өткерген американдық солдаттар туралы көп
жазылды. Осындай жағдайды авганистанда болған біздің елдің солдаттары
бастарынан өткерді. Осы екі соғыстан кейін болмаған аурулар адамдарда пайда
бола бастады. Бірақ дәрігерлер ешқандай ауру таба алмады.біздің елде мұндай
жағдай Чернобыль апатынан кейін пайда болды. Осы кезге дейін апаттың алдын
алу шараларына қатысқан адамдар жоқ себебі олар радиоактивті сәуленің
жоғары деңгейін алған. Тірі қалғандар бірінен соң бірі дәрігерге қарала
бастады. Дәрігерлер ештеңе таба алмады яғни көмектесе де алмады. Шөлдегі
дауыл атты синдром Ирактағы НАТО солдаттарынан табылды. Аурудың
ерекшеліктері келесідей болды: тәбеттің бұзылуы, бас ауруы, ұйқысыздық,
импотенция, салмақтың түсуі және т.б. бірақ дәрігерлер ешқандай ауруды таба
алмады. Бұл синдром алғашында бірнеше адамда пайда болды. Бірақ аурудың
симптомдары түсініксіз болып, әртүрлі тұжырымдар айтыла басталды. Осы
шөлдегі дауыл синдромымен аурушылар саны көбейе берді және шағымдар бір
типті болды.
Үшінші бір жағдай НАТО әскерлерінің Балкан түбіндегі соғысқа, яғни
югославтар мен албандар арасындағы қарулы қақтығысқа қатысумен байланысты.
Алдыңғы жағдайлар сияқты солдаттарды белгілі бір уақыттан кейін шағымдар
және функционалды бұзылулар пайда болды. Себебі осы контингенттің қаруында
снарядтардың сыртқы радиациялық активтілігі төмен құраммен қапталған.
Айтпақшы осында қаруларды қазіргі әскерлердің көбі қолданады. Ең бірінші
аурулар пайда болғанда оны госы радиациялық сәулемен байланыстырды.
Бірақ Шөлдегі дауыл операциясы кезінде құпия қару қолданды деген,
бірақ ол қандай қару екендігі белгісіз. Бұл қару солдаттарды жұқтырды, сол
қарумен жұмыс істегендерді мұқият тексергеннен кейін олардан радиациялық
ауруларды таппады.
Бұл снарядтың радиациялық деңгейі соншалықты төмен, одан радиация алу
үшін 128 тәулік ұстап тұру керек екен. Эксперттердің айтқаны поциенттерді
қанағаттандырмады. Әлеуметтік дәрігерлерді әскерилерге жіьермеді. Мәлімет
бұқаралық ақпарат құралдарына жетті, интернетте пайда болды. Бұл жағдай тез
арада әртүрлі ойлар және сөздермен көбейді. Ең жоғарй деңгейде тәуелсіз
комиссияны құруды ұйғарды. Аурулардың саны көбейе берді. Дәрігер
клиницистер ешқандай ауруларды емделушілерден таппады.
Осыған орай барлық үш жағдай келесі белгілермен түсіндіріледі:
1. Таралудың бірдейлігі;
2. Ауыр аурудың фантомы бар екені.
Чернобыль апатына қатысқан адамдардан мынадый факторлар: досының
қайтыс болуы, радиациялық, онкологиялық аурулар, шағымдар және
функциональдық бұзылулардың және еңбек ету қабілетінен айрылуы сияқты
факторлар. Шөлдегі дауыл солдаттарынан: шағымдар мен функциональдық
бұзылулар, бұқаралық ақпарат құралдарының және журналистердің тарататын
мәліметтері. Бірақ та дәрігерлер емдеуге қарсы яғни – емдеу кеш;
генералдар құпия қару қолданғанын жасыруды; және т.б. байкалда болған
солдаттар бұдан да қиын психологиялық жағдайды бастарынан өткерді. Бір
жағынан барлығы радиациялық снаряд туралы жазса, екінші жағынан
радиацияның нақты деңгейін жасырды және осы жайт радиациялық ауруды
әкелді деді және осыны тәуелсіз эксперттер дәлелдеді.
Осыдан психикалық эпидемияның классикалық фонтомы құрылды. Бұқаралық
ақпараттар құралдары оны тарату жолдары. Осыдан тотальды, массаның
сериялық, стереотиптік бұзылуы пайда болды. Барлық жағдайларда
функционалдық симптомдар бұзылуы бір қалыпты.
Медицина мен генетикадағы ғылыми техникалық жетістіктер психикалық
эпидемияның пайда болуына әкеледі. Осыған байланысты Ұлыбританияда 2000
жылдың 22 ақпанында лордтар палатасы көп адамдардың айтуы бойынша клондауды
рұқсат етті. 1980 жылдары біздің ғаламшар екі психикалық эпидемияны басынан
өткерді.екі психикалық эпидемия генетиктер мен дәрігерлердің
жетістіктерімен тікелей байланысты болды. Бірінші жағдайда кемеңгер адам
спермотозойдымен ұрықтанған кез келген әйел жұмыртқа клеткасы кемеңгерді
жаратады деген фант құрылды. Нобель жүлдегерлерінің тспермалар банкі
құрылды және кез келген әйел жүлдегер саналуға лайық ақымен спермамен
ұрықтануға мүмкіндік алды. Ұрықтанған әйелдердің нақты саны белгісіз.
Кейбір деректер бойынша олардың саны 50 ден астам. Данышпан ұрығымен
ұрықтанғысы келетіндер саны миллионға жуық болды. Тәжірибе толық күйреумен
аяқталды, данышпандар саны дүние жүзінде көбейген жоқ. Бірақ Нобель
жүлделерінің ұрық банкісі әлі де жойылған жоқ.
Бір уақытта СССР және басқа дамыған елдерді қамтыған психикалық індет
тарады. Бұл жолы фант болғанхалықтың креогенденуі еді. Ақпарат жіберуіне
қарай кез келген адам өзін он жылдыққа қатынауға болады., ал келесі
қатыруға дейін жіберуге болады. Жазылмайтын ауру адамдар, қарттар,
пайдақорлар өздерін дәрігерге сене отырып, баю үшін, қатыруға мәжбүр болды.
Кейбір мәліметтер бойынша креогенденгендер туралы ақпараттар нобель
жүлдегерлері спермасымен ұрықтанғандар сияқты құпия сақталады) 1980 жылы
әлемде 300 адам қатырылады.
Берілген фант пен түрлі елдерде көптеген адамдар зақымданған
Голливуд, Париж, Варшавада америка, француз, поляк жұлдыздары ойнаған
Нобель жүлдегерлерінің спермасының кемеңгерлері және қатырылғандар
сюжетіне көркем фильмдер түсірілді. Бірақ фильмдер шүбәсіз, сол сияқты
кездейсоқ емес, комедиялар жынрында орындалды. Бұл фильмдер аталған фантқа
қарсы у болды.
Қазіргі уақытта психикалық індеттің заңы бойынша медицинада жетістік
саналатын: мүшелерді қайта орнына қою, алып тастау фантомы таралуда. Бұл
індет толық қызығуда газеттер, журналдар, теледидар және интернет мағынасы
төмендегідей ақпаратты қамтамасыз етуде.
1. Әр адамның қорда жасанды жүрегі болуы қажет;
2. Қайта қойылмайтын адам мүшесі болмайды.
Көп елдерде теледидар және кинотеатр экрандарында полицейлікке дейін,
трагедия, комедия бірнеше ондаған көркем фильмдер көрсетілді. Көп халыққа
адамның мүшелерін қайта қоюға сату мафиясы есірткі мафиясынан құдіреттірек
екені белгілі болды. Осындай үлгімен франкенштейн синдромы құрылды. Бірақ
көп адамның санасына екі маңызды жағдай туралы ақпарат әлі жеткен жоқ.
1. Реципиент ағзасына трансплантация (орнату), сол сияқты алу
(имплантация) кезінде иммундық жүйеге берілетін химиялық
препораттар – иммунодепрессанттар егіледі.
2. адамның өмірі оның дені сау мүшесіне реципленттің
генетикалықбағдарламасын иосы операция өзгертетін болса, қайта
орнатуда өзгертуі мүмкін. Сондықтан жалпы трансплантация мен
имплантация нәтижесі мутанттар (дегенераторлар) қоғамын
дайындайды, франкенштейндер қоғамын құрыту мүмкін, ал дамыған және
мәдениетті техникалық және үнемді халықтар үшінші әлемнің
халықтарынаорын босатады. Мүшелерді конвейірлі орнату
жалғасымдылығы осындай болады.
Психикалық індеттің механизмдері осы уақытта жақсы зертелген. Олар
әртүрлі мақсаттағы адамдар қолынданәтижелі құрал болады. өз тауарын пайдалы
сатқанын өз кандидатын заңды ұйымдарға сайлағанға дейін. Әр психикалықіндет
негізінде қоғамдық денсаулықты зақымдайтын екі фактор жатыр; сананың сөнуі
(елге супестивті әсер ететін, олардың көпшілікке айналуы) және санасы
өзгерген адамдарды алдау (өлілер, елестер, зомбилер). Кең әрі
осындай практикаға қарсы заңдылық ешбір елде әлі жоқ.
Жаңа жетекшінің тобы – жаңа қызметкерлер пайда болады.
Бұрыңғы жетекші босаған күні қала мәрі федеральді жетекшілер босатқан,
барлық қызметкерлерді баяю қайта орнына келтіретін, бұрынғы жетекшінің
мамандығын орнына келтіре, бірақ тікелей қаланың бағынуында болатын сәл
осындай мекеме құруға бұйрық шығарады. Федеральді жетекші мердің шешімін
өзгертпейді. Мекеменің екі жетекшісіне істелген жұмыс пен қызметті өзара
бөлу ұсынылады. Соның, берілген мекемедегі шешілген міндеттердің
төтеншелігін ескере отырып, ондада осы міндеттер қоғам өміріндегі
өзгерістерге және жыл бойы ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
§1 Әлеуметтік медицинаның пәні және оның негізгі бөлімдері және
медициналық және әлеуметтік білімнің құрылымдағы алатын орны.
Бұл кітап Әлеуметтік медицина оқулығының практикалық жалғасы және
оның материалдарын қайталамайды. Бұл оқулық ЖОО оқитындарды қазіргі
күндегіактуалды болып саналатын әлеуметтік медиктердің берілген және басқа
да берілген тапсырмаларды шешудің маңыздылығын таныстыру болып табылады.
Сонымен қатар әлеуметтік медицина пәнінің өзі – қоғамдық денсаулық және
қоғамның денсаулығы – бұл динамикалық және бұзылған өзгерулер болып
табылады. Ол кітаптың мазмұны жағынан да, сонымен қатар түрі жағынан да
әлеуметтік медицинаның ішіндегі кейбір жабылып қалған түсініксіз жайттер
мұнда осы күнгі жағдаймен және өзгертілген күйде берілген.
Кейбір негізгі түсініктердің оның көрсетілетінін қайтып айта кеткен
жөн.
Қоғамдық денсаулық – бұл өте күрделі түсінікқоғам мен фактордың
әртүрлі аспектілерінің жағдайын, олардың түрі мен мазмұнын анықтайтындығын
көрсетіп береді. Ол өзіне мықты әлеуметтікң-медициналық мағынаны зерттейді,
серіктестік әртүрлі әлеуметтік құрылым бұзылуларын (психикалық эпидемиялар,
криминалды топтар, социопаттар, девиантты және деликвентті мінез-құлық
өкілдерін, гомицидтер, суицидтер, қоғамдағы демографиялық жылжулар және
т.б.). Қоғам денсаулығы бұл ең алдымен, әлеуметтік дәрігердің қоғамдағы
барлық жағдайды бағандаудағы моральдік және деонтологиялықбағасы болып
табылады.
Ал әлеуметтік медицинаның өзі соңғы екі жылда өзіндік біліктерге
бөлінді. Ал олардың жеке пәні, әдістері мен тапсырмаларының шешуінің өзінің
ерекшелігі бар. Бұл:
1. Бұқаралық медицина – бұл заңды түрдегі тұлғалармен жұмысты қалайды;
еңбек коллективінің денсаулығының жағдайымен шұғылданады,
психологиялық деңгейін және социометрикалық өзгерулерін анықтайды,
сонымен қатар еңбек коллективініңмүшелерінің функциясын анықтайды.
2. Қоғамдық медицина – жекелеген физикалық топтармен жұмыс жасайды;
адамда туындаған зорлық, апаттан кейін, аурушылықтан кейінгі
жағдайларды шешумен айналысады.
3. Әлеуметтік медицина – медицинадағы ғылыми техникалық прогресспен,
соның айналасындағылардың қоғамдағы қашып құтыла алмайтын, жаһандық
өзгерулерді қарастырады.
4. Пенитенциарлы медицина – (терминге сәйкестік аз; біреу грекше пени -
бұйыру десе, енді біреулер латынша poenitetia – сабасына түсу
дейді) - тума қылмыскердің еркін бостандығын оқытады. Әлеуметтік
фактор мен психопатикалық зорлық пен қарсылыққа орнының болуының
өзіндік көзқарасы.
5. Әскери әлеуметтік медицина - Әскери операцияларға қатысқандардың
моральдық және психофизикалық жағдайын үйретеді әскери қимылдардың
қайда болғаны жайлы адамдардың тұрғылықты орны мен арнайы іс-
қимылдарына баға береді.
Әлеуметтік медицина денсаулық сақтау мен халықты әлеуметтік қорғаудың
қиылысқан жерінде тұрады, бір жағынан қарағанда клиникалық медицинаға (ең
біріншіден оларджың гигиена және санитарка деген сияқты бөліктеріне),
екінші жағынан - әлеуметтік қорғауға ойысады. әлеуметтік медицина мен
гигиена адам денсаулығымен айналысса да, бірақ олардың істері әртүрлі
жағдайларды және оларды әртүрлі істермен орындауы әр басқа. Бұл бөліктерді
мысал ретінде қарастыруға болады. Әлеуметтік дәрігер мен гигиенист
дәрігердің пайымдаулары еңбектің адам денсаулығына әсері болып табылады.
Гигиенист еңбек талаптарын аурушылықтың сол немесе басқа түрін өзінің
көзқарасы бойынша үйренеді. Мысалы цементпен жұмыс істейтіндер силикозбен
ауруы мүмкін, ал дәрігердің міндеті жұмыс істейтіндерге арнайы киімді жасау
болып саналады. Сонымен қатар олар радиациясы көп жерде жұмыс істейтіндер
үшін арнайы киімдер істейді, және оны қысқартылған күн режимінде хабарлайды
және қайыпті тағамдарды өңдеу мамандарына да. Бірақ ондай кең таралған
жағдайды қазіргі қоғамда адамның прогрессиональді деформация мінез-құлық
түрінде ешқандай гигиеналық әдістершеше алмайды. Ондай және басқа кәсіптер
адам мінез-құлқына әсер етуші және содан туындайтын іздестірулерді,
әлеуметтік жағдайларды әлеуметтік медицина зерттейді. Біз әлеуметтік
практикалық медицинаны бөліктерін қарай отыра, біз әлеуметтік дәрігердің
басқа мамандықтағы әріптестерімен әсерлдерінің сұрағын табуға келетін
боламыз.
Сонымен мынаны ескеру қажет алдыңғы пәндердегі шектелмелі сызықты,
функциялар мен тапсырмаларды.
Әлеуметтік дәрігерлер әрине мыналармен қарым қатынаста бола алады:
Санитарлық-эпидемиологиялық станциялармен, гигиенистермен жұмыс істей
алады, және қиын тапсырмаларды шеше алады (саңыраулықпенауруды, энцефалит,
тамақтан болған таксикомандық, инфекция әсерінен болған, салмақтан болған
өнімге әкелу, халықтың невротазиялық аурулары және жас әйелдердің көп
аурулары, бедеуліктің 1 және 2 дәрежесімен ауыратындар және т.б.).
Әлеуметтік дәрігер тұрғылықты аудандағы жағдайды жетік білетін санитарлық
жағдайдың яғни экологиялық жағдайды жақсы білетін әріптес болуы, бақылайдың
жоғары дәрежеде болуын және олардың одан әрі кеңеюін қамтамасыз етеді.
Психогигиенистермен болған жеке жұмыс жағдай адамның құқы жайында болады:
жеке өмірдің еркіндігі және өз-өзін көрсетуі жайында, сөз бостандығына
дейін.
Әлеуметтік дәріәгер сонымен қатар емхана қызметкерлерімен,
ауруханалармен, диспансерлермен, өндірістегі медико санитарлық бөлімдермен
тығыз байланысты болады. Барлық емдеуі мекемесіне қаралып келген пациенттер
әлеуметтік дәрігердің клиенті болуы тиіс, оның әлеуметтік туындаған
жағдайларын болмаса. Әлеуметтік дәрігер мен емдеу мекемесінің
дәрігерлерінің арасындағы айырмашылық мынада емдеу мекемесіндегілер
емдейді, әлеуметтік дәрігерлер оның басында туындаған жағдайларды шешуге
көмектеседі.
Ол туындаған жағдайлар мыналар болуы мүмкін:
a) Жекелегендер (адамның еңбек қабілеттілігіне серпілісімен адамның
жазылмайтын ауруына мәліметтер жинаудан бастап)
b) Жекешеленгендермен (мысалы: ауруға деген туысқандарының
көзқарасының өзгеруі, ол асыраушыдан оның арамтамаққа айналуы)
c) Микроәлеуметті (жанұя ішіндегі, өндірістік)
d) Макроәлеуметтік (мүгедек болып қалғандар, аурулар ауруға дейін
мемлекеттік қызметте жұмыс істегендер)
Әрине бұлар әлеуметтік дәрігермен туындаған барлық оқиғалар емес.
Алдыңғы бөлімдерде біз оқиға проблемелеры жайлы, олардың шешілу әдістерінің
шешілуі жайлы талдайтын боламыз. Ол әлеуметтік медицинаның әртүрлі
салаларына бөлінеді біз бұл жерде жақында болған тарихқа көз жіберетін
боламыз. Елімізге түсірейікші біздің ел президенттің ауруына, және оған
қауіпті жағдайға қалай әсер еткені (мықты адамнан әлеуметтік жекелеген
адамға дейін) Әлде АҚШ-тағы және әлеумдегі Клинтонның ауруы жыйлы (оның
Моника Левински арасындағы қарым-қатынасы) Диана ханымның өлуі, Леонский
атындағы институттың әлеуметтік психологиялық зерттеулері Ұлыбританияның
жүйкесін екі есе тоздырды. Оны жерлеу рәсімінде жас әйелдердің өзін өзі
өлтіруі тез арада жоғарылап кетті. Бірақ ол өзін-өзі өлтірулер ханшайымның
өліміне қатысты емес еді! Ондай мемлекеттік деңгейдегі мәселелер, жекелеген
адамдарға байланысты болуына қарамастан, мемлекеттен тыс әлеуметтік
қақтығыстар көбеюі мүмкін, одан қоғамның ауруы ғажап емес. Біздің қазіргі
уақытымызда көптеген елдер бүкіләлемдік интернет жүйесіне байланғандықтан
да, әлеуметтік толқулар бір елден екінші бір мемлекетке өз әсерін тигізуі
мүмкін. Оған Бельгиялық феномен мысал бола алады. Саясаттағы және
экономикадағы сәтті Бельгия көптеген мемлекеттік проблемалар деңгейін
қабылдады және ең сорақысы психикалық эпидемияны (оның ішінде жаман формасы
- жәбірлеу мен бала өлтірулер)
Мемлекеттік деңгейден тыс әлеуметтік пробюлемалар мыналар болып
табылады: ғаламдық мекен жайлар салулар, зейнетақы жасындағыларды дереу
жасарту мен дамушы елдердегі Альцгеймер дертінің көптеп таралуы, әлеуметтік
дәрігердің жөнсіз пікірімен айтатын болсақ медицинаға (кейбір елдерде 75%)
бөлінген бюджет қаржысының дұрыс орындалмауы оның ішінде сақталмалы
ауруларға және т.б. мемлекеттік билік жүйесі мен институты, қоғам
институтын, басқарушылар, соттар мен жазалаушы органдардың әлеуметтік
медицинадағы бостандық орны болып, егерде мемлекеттік, жеке және заңды
тұлғалар, мемлекеттік функцияларды атқарушы болса, олардың клиенттері
болады. Осыдан-ақ белгілі әлеуметтік медицина қозғалмалы. Ол өзінің
формасымен де сонымен қатар оның мазмұны жағынан да. Әлеуметтік дәрігердің
компетенция диаппазоны өте жоғары және өрлеуіне, дамуына мүмкіндіктер мол.
Сондықтан да әлеуметтік медицина, қайталап айтамыз, қоғамдық денсаулығымен
айналысса да, қоғам денсаулығының мемлекеттік өтеқажетті қорғаушысы болып
табылады.
Ал қоғам, мемлекет, ел, халық – бұның өзі әр адамның қабілетін, күші
мен бағытын анықтаушы фактор болып табылатын адамдар тобы, олар қоршаған
ортаға өз әсерін тигізеді. Осыдан түйген нәтиже, қоғамдық денсаулық,
жекелеген адамдардың денсаулығының бағасы болып табылмаса да , әлеуметтік
медицинаның пәні ретінде мыналармен байланысады. Моральдық, психикалық
және физикалық тұрғыдан әр жеке адамға қиындық туғызбайды.
Сонымен әлеуметтік медицина әр адамның психопатикалық ерекшеліктерін
зерттей отыра, адам даму қоғамдастығы мен заңдылықтарын іске асырылуын
үйретеді. Әлеуметтік медицинаның осындай әртүрлі планды пәні оның
бөліктерін мынадай түрде анықтап береді. Бұқаралық медицина, қоғамдық
медицина және әлеуметтік медицина.
§2 Әлеуметтік медицина пәніндегі практикалық өзгешеліктері.
Практикалық әлеуметтік медицинаны әртүрлі елдерде, міне, жарты ғасыр
болды, өткізіліп келе жатқанына. Бірақ та әлі де болса пәннің әдістері мен
ерекшеліктері, бірыңғай стандарттары әлі де жасалғын доқ. Бұл мына
жайттармен түсіндіріледі: политикалық, идеологиялық және экономикалық
факторлармен, сонымени қатар тарихи-мәдениетті, діни және этникалық
дәстүрге байланысты. Әлемді жаулаушы психикалық эпидемиялар мен криминалдық
топтар әртүрлі түрде Батыс пен Шығысқа, Америкаға, Африка мен Ресейге ғана
емес, сонымен қатар европаны ңәртүрлі мемлекеттеріне де қатер төндіруде.
Мысалы Швейцария мен Австрияда болған әлеуметтік шарттар негативті
құрылыстар, көбіне Франция, Италия және Норвегияның әлеуметтік шарттарына
келеді. Бельгиялық феномен Еуропада Бельгияға ғана тән, ал ол тамыры
бойынша Тайландқа ауысады. Франкенштейн синдромы АҚШ-та откен ғасырдың 80-
жылдары-ақ болған болатын, енді ол бүкіл адамзаттың мәселесі проблемасы
болды. Лолита син.дромын алайық, Еуропаның әртүрлі елдерінде полярлық
қатынаста болып тұр. Солтүстік және орталық Италияда Эдриан Лаимның Лолита
фильмінің көрсетілуіне тыйым салынады. Ал шығыста ондай синдром мүлдем
кездеспейді. Эвтоназия мен адамды клондау Еуропалық одақ елдерімен БҰҰ-н
екі қабылджамаушы лагерьге бөліп тастады. Сонымен қатар АҚШ-ң әртүрлі
штаттарымен Австралия, Германияның әртүрлі жерлері қазіәргі уақыттағы
жағдайға өздерінің қарсы көзқарастарын білдіреді. Әлеуметтік медициналық
практиканы үйрету керекті уақытта қоғамдық керекті мемлекеттердің
әлеуметтік проблемалар мен тапсырмаларды шешуде нақты білімді қажет
етедіРесейде соңғы он жылда әлеуметтік медицина әдістерімен технологияларын
ауыстыруы мүмкін еді.
Ресейдегі плюролизм, тарихта көрсетілгендей мораль мен жүріс тұрыс
нормаларымен басталып, сонымен аяқталады. Практикалық әлеуметтік
медицинаның үйретілуі ондай жағдайда, біріншіден бірыңғай және шыдамды
стандарттардың болуы мүмкін емес. Екіншіден, ылғи құламалы, шыдамсыз пән
болуы мүмкін.
Ресейдегі біржынысты некелер - бұл қоғамның денсаулығының көрсеткіші
ме әлде қоғам ауруы ма? Бұл сұраққа қазіргі таңда жауап жоқ. Жоғарыда
айтылғандай және қызмет барысында көрсетілгендей әлеуметтік медицинаны жеке
тармақтарға бөлу, мұның пәні әртүрлі жоспарлы болып келеді. Соның өзінде
әлеуметтік медицина концептуалды мағынадағы жалғыз алаңда орналасқан.
Әлеуметтік медицина ұраны барлық тармақтарында, барлық мемлекеттерде
және қай уақытта болмасын бірдей болған және бола бермек. Қоғам денсаулығы
барлық құндылықтардың эквиваленті кез келген қызығушылықтар мен акциалардың
басты және соңғы сферасы. Дені сау қоғам барлық мемлекеттердің және жеке
институттардың заңды және жеке тұлғаларқызметінің деңгейлік және
императивті және соңғы мақсаты. Жоғарыда айтылғанды ескере отырып
әлеуметтік медицинаны оқыту арнайы бөлімдерге сәйкес формалар қабылдап,
сәйкес әдістерді қолданады.
Бұқаралық медицина бұл топтар мен адамдардың бірғана мәселесін
қамтитын әдістерді үйретеді. Осы қызмет арқылы топ құрамы норма мөлшерінен
шектен шығады. Бұл жылдар бойы жиналған тәжірибежаңа өмірдегі жағдайларға
кірмейді. Себебі, ақыл-ой құндылығы мен бағыттың дезадаптар адамдардың
мінездемелеріне сай емес. Осындай топтарға біріккен адамдар ойларына ие
бола алмай өз имидждерін жоғалтады. Одан кейін олар өз беткейшілікке
бағынышты болады. Оларда беталыс талқандай мен агрессия тез байқалмайды,
олар ұзақ уақыт бойы ұрандардың маскировкасында болады. Акция топтары
астракқа немесе нақты болып жатқан оқиғаларға да мән береді. Мысалы:
саясатты олар күштеп қорқыта алады. Бұл топтар көбінесе ажитиров,
экзальтиров немесе аспантанды және төменгі топтарды бағындыра алады.
Кәдімгі аркестрдің шығармашұылық музыкалары орындалып, жұрттар сонда
жиналған болса, онда олар сол жерде фашистік шабуыл жасауы мүмкін. Мүмкін
барлығы дирижердің ісінде (бұл француздің Оркестрдің жаттығуында
фильмінде анық байқалған) осындай криминалды топтарға адамдар қызығып
(қызығушылықпен, раһат алудан, іші пысқанынан) жиналады. Диногратиялық
бостандық сөз бостандығы, абырой мен шындықтың адамдардың атқан оқтай
барлық эпидемия каноны барлық елдерде таталитарлы сектаның шығуымен
байланысты болады. Одан ең жоғары дәрежеге ашық шыға алады.
Саентология шіркеуін олар АҚШ конгресінде қадірледі және осы барлық
елдерге Европа, Азия, Афрмка, Австралия, Жаңа Зеландия, Канада, Колумбия,
Мексика, Венесуела және де бесқа да елдерге әсер етті осы Ресейдің
саентология шіркеуі Мәскеуде 1994 жылдың 25 қаңтарында тіркелді. Оның
мақсаты Ресейдегі болып жатқан жағдайларды бақылауға алу таталитарлық
секталар ірімемлекеттік төрелерді өздерінің қатарларына тартады. Криминалды
топтардың тағы да қауыпті жағдайлары олар зиянсыз ұрандарға дайындалудан
тұрады. Олар көптеген ақпараттарды мыңдаған адамдардың арасынан емес,
интернеттен алады (мысалы: экстрималды қоғам, сыраны жақсы көрушілер және
т.б.). Фирмалар мен өнім өндіруші кәсіпорындар жарнама беру мақсатымен
стадионда және ашық қоғамдық транспорттарда жиналады.криминалды топтар
алкоголь, наркотиктардың әсерінен өздерін фестивальда жүргендай сезінеді
кез-келген топ криминал потенциясы болады. Егерде адамдар осындай топтармен
біріксе онда қоғам әлсірейді. Кінаратты тұқымдар барлық психикалық
эпидемияны таратады.
Бұл оқу құралда психикалық эпидемия және криминалды топтарды зерттеуге
арналған әдістер арқылы және де аудио визуалды диагностикамен адамдарда
болатын көп жағдайларды зерттеп оқытады. Бұқаралық дәрігердің ең көп
қолданатын әдісі аудиовизуалды диагностикалық әдіс болып саналады. Бұл
кітапта ең көп маңызды түрлері ашылады және де аудио визуалды
диагностиканың әртүрліәдістері қолданылады. Бұл практикалық қоғамдық
медицина тақырыбанда студенттер әр түрлі әлеуметтік психикалық
тапсырмаларды орындайды. Біріншіден психосоматикалық ерекшеліңктерді,
екіншіден нақты әлеуметтік жағдайларды қолданады. Бұл жағдайларды шешу
әлеуметтік дәрігердің міндетіне кіреді. Ол клиенттің өміріндегі әртүрлі
жағдайларына байланысты. Егер заңды тұлға туралы айтатын болсақ бұл
параметрлер бірін-бірі толықтырады. Егер қоғамда әлі нарықтық қарым қатынас
қалыптаспаса, жалғыз саясат және идеологиялық бұқаралық аурулар
синдромдарын білдіреді. Осындай қоғамда әрқашан жүрек тамыр аурулары
психикалық-нерв жүйесі аурулар, аяқ астынан өлуі денсаулығы жақсы күш қуаты
жоғары еркектерде көп кездеседі. Денсаулығы мықты әйелдердің бедеулігі
бұқаралық дәрігер осының алдын алуы керек. Әрине бұл жинақта барлық өмірлік
жағдайларға шешім жоқ. Көптеген жағдайларда өзі ізденіп шешім табу
үшінарнетиптер қоғамдық титерді білдіреді. Бұл әдісті ерте заманда Эсхина,
Софокла және Еврипида қолдаған. Әр көрермен бірыңғай тұлға болады. Бұл оқу
құралда азаматтардың жағдайындағы әр түрлі архетипі берілген. Студенттер
көптеген тәжірибелер жинап клиенттерге болашақта көмек көрсете алады. Осы
құрал архетип жағдайларын талдауы отандық классиктерге берілген. Пушкин,
Лермонтов, Достоевский, Тургенев, Толстой, Будин және басқа Ресейлік
классиктер, Сонымен бірге осы замандық Мысалы: В.М.Шукшин адамдардың
критериялық жағдай мен уайымның негізгі барлық архетиптерін алып жүруші
болып табылады. Бұл құралда шетелдік әдебиеттер қолданылған.
Социологиялық тәжірибеде медицинаның екі әдісі анық байқалады, бірінші
клиенттердің проблемалықтест пен сұрақ қою арқылы, және тест интервью
арқылы әлеуметтік дәрігер әдістерді бөліп және айыра білуі керек және
диагностикалық әдістердің негізін тәжірибелік жұмыцста қолдана білуі керек.
Бұл тақырыптың мазмұнын біле келе осы сабақтың кемшіліктері толық
ашылады сондықтан осы кітаптың мақсаты: әлеуметтік қызметкерді, әлеуметтік
тәжірибелі медицинаға үйретіп қана қоймай, сонымен қатар әлеуметтік
медицинаның мұғалімдерін көптеген әдістерге үйрету керек. Сондықтан бұл
жиынтық тек қана жоғары оқу орнының студенттеріне беріліп қоймай және де
әлеуметтік медицина ұстаздарына арналған.
1 тарау.
Бұқаралық дәрігер мен оның клиент арасындағы өзара қарым қатынасы.
§1 жеке және заңды тұлға ретіндегі бұқаралық дәрігер.
Әлемдік статиктиканың мағлұматтары бойынша жұмыс өнімділігіне
жалақының өсуі әсер етпейді, оған осы жұмыстың медициналық жағдайы әсерін
тигізеді. Сонда осы медициналық жағдайлардың ішінде сарапшылардың ең
бастысы еңбек қарым қатынасының саулығы болып табылады. Бұл үшін
өндірістегі дәрігерлер жауап бермай бұқаралық дәрігерлер жауапты. Олар
жұмыскерлердің қоғамдық денсаулығы үшін жауапты. Бұқаралық дәрігерлердің ең
басты мақсатыаймағындағы мекемелеріндегі қоғамдық денсаулық үшін
жауапты.бірақ Ақ үй менМемлекеттік Дума қоршаған территориямен бүкіл АҚШ
пен Ресей территориясында орналасқандықтан қызметкерлердің қоғамдық
денсаулықтары үшін АҚШ пен Ресейдің барлық әлеуметтік дәрігерлері жауап
береді. Бұл таңқаларлық жағдай емес. Осындай принцип бойынша өрт
сөндірушілер, милиция, соттар, прокуратуралар да жұмыс істейді.
Бұқаралық дәрігер оның алдына заңды тұлға қойған мәселелерді шешер
кезде заңды тұлғаның қызметкері болуы мүмкін(мысалы фирманың штатында болуы
мүмкін) немесе өзінің жұмісін қатарымен орындалуы мүмкін. Бұқаралық дәрігер
өз қатарында мысалы: әлеуметтік медицинаның округтік бюросы бола отырып,
заңды тұлға да болуы мүмкін. Сонда бұқаралық дәрігер мен заңды субьект
арасындағы қарым-қатынас заңды тұлға арқылы шартпен құжаттандырылады.
Бұқаралық дәрігер мен заңды тұлға арасындағы келіспеушіліктер орбитаждық
сотта шешіледі.
әлеуметтік медицина жақсы дамып келе жатқан мемлекеттердің тәжірибесі
көрсетіп отырғандай оның құрылымы жеке және өзіндік мінезге басым болып
келеді. Олар әлеуметтік қорғау мен денсаулық сақтау органдарынан тәуелді
емес, бірақ олармен тьығыз қарым-қатынаста болады. Бұқаралық дәрігер
әлеуметтік қызметкер сияқты емдеумен байланысты мәселелерді шешпейді.
Сондай-ақ ол өзінің клиенттерін дәрілік қамсыздандырумен айналыспайды.
§2 Әлеуметтік медицина мекемелері заңды тұлғалар ретінде.
Қазіргі уақытта дамыған мемлекеттерде әлеуметтік медицина заңды тұлға
ретінде:
a) Округтік бюро – берілген округте тұратын немесе жұмыс істейтін
халықтың денсаулығын диагностикалау , профилактикалау және
халықтық қоғамдық денсаулығын сақтау жұмыстарын атқарады.
b) Орталық, жоғарыда аталған функциялардың барлыған атқарады және
ауруларға арналға төсек орындары бар, мысалы: ауруханалардағы
Альцгеймер синдромы бар ауруларды күту бөлімі, кризистік жағдайлар
(жастық, ситуациялық индивидуалдық тұлғалық) девиантты және
деликвенттімінезді жасөспірімдер, психикалық аурулармен ауыратын
адамдардың туыстарына көмек көрсету бөлімі орталықта тек жоғарыда
аталған клиенттерге әлеуметтік медициналық көмек немесе ғылыми
зерттеу жұмыстары атқарылады.
c) әлеуметтік -әлеуметтанушылық ғылыми орталық, демографиялық
көрсеткіштерді анализдеумен және заңды тұлғаларға әлеуметтік
медициналық ұсыныстарды дамытумен, демографиялық прогрестерге
мегативті ықпал ететіндерге жауаптылар негізінде ғылыми
жұмыстармен айналысады.
d) әлеуметтік медициналық институт әлеуметтік дәрігерлер мен клинист
дәрігерлерді әлеуметтік медицина дайындау мен дәрежесін көтеру
курстарын ұйымдастыру кезінде ғылыми зерттеулік және
педагогикңалық жұмыстарды қатар жүргізеді. Институтта жоғарыда
аталған клиенттер категориясына арнылған стационарлар мен санатори-
профилакторилері болуы мүмкін.
Қазіргі кезде жоғарыда айтылып кеткен әлеуметтік медицина тараптары
бірбөлім бойынша басымырақ жұмыс істеуде: бұқаралық, қоғамдық, әлеуметтік.
Әлеуметтік медицинаның институты әлеуметтік медицинаның барлық актуалды
проблемаларымен айналысады, оныңішінде панитенциарлық және әскери.
2 тарау.
Психологиялық эпидемия
§1 Қазіргі психологиялық эпидемияларға тән ерекшеліктер.
Қазіргі заманғы психологиялық эпидемиялар бір ортақ заңдылықтарға ие:
олар құпия түрде таратылады. Айтқандай, қазіргі кездегі көптеген аурулар
осындай ерекшеліктерге ие (асқазан, өкпе, несеп және соматикалық аурулар)
олар ұзақ уақыт бойы ауру симптомдарын, не мүше немесе жүйе функцияларының
бұзылуы туралы белгілер бермейді. Айрықша психологиялық аурулардың ауыр
түрлері жасырылады: шизофрения, эпилепсия, депрессиялық психоз.
Онтологиялық аурулар да бейдауа алдындағы жағдайлар түрінде ұзақ уақыт бойы
созылуы мүмкін. Осыдан кеш диагностикалау мен емдеу. Көп жағдайда осындай
ауруларды емдеу кеш болып кетеді. Мысалы: жүрек ауруымен немесе өкпе
метастаз ыдырауы мен таралуы.
Егер соматикалық аурулардың жасырыну себептері әдістегідеу генетикалық
болса. Онда психологиялық эпидемияның жасырылуы әлеуметтік себептерге
байланысты. Сондықтан психологиялық эпидемиялардың дәстүрлі таралу
каналдарын білу, олардың негіздері мен фундаментальдық негіздерін білу
міндетті. Алайда психологиялық эпидемиялар әлеуметтік құбылыстар мен
жаңалықтардың артында жасырынып, диагносталмай, яғни тоқтатылмай қалатын
болады.
Мысалы, сериялы өрттер, мемлекеттік әртүрлі аумақтарындағы заказды
және заказды емес кісі өлтірулерімен, солдаттардың әскери бөлімдерден
қашуы, көмір шахталарындағы сериялық жарылыстар, сериялық ереуілдер және
т.б. әлеуметтік негізделген наразылықтың артында жасырылған кәдімгі
психологиялық эпидемияны байқау мен диагностикалау? Бұл наразылық орындалуы
бойынша индивидуалды, топтық немесе массалық түрде болуы мүмкін.
Басынан айта кететін мәселе психологиялық эпидемия барлық халықтар мен
уақыттардың себебі бойынша әлеуметтік негізделген наразылықтар болатын.
Мысалы, бүкіл ортағасырлақ Европаға тараған – мыстандар, және де келесіде
контрәлеуметтік наразылық – мыстандарға шабуыл, ол да бүкіл ортағасырлық
Европаны қамтыды. Оба, картоп бунттары психологиялық эпидемиялар, яғни
әлеуметтік наразылықтардың формалары болды.
Жоғарыда айтылғандарды көрнекті көрсету үшін қазіргі ресейлік
психологиялық эпидемиялардың біреуіне назар аударайық. Союздік Белоруссияда
әлеуметтік жағдайлар Ресейге қарағанда әлде қайда нашар. Бірақ осы
республикада бір де бір сериялық кісі өлтіру, сериялық солдаттардың қашуы,
бір де бір орман мен үйлердің жануы болған емес. Осыдан Ресейде таралатын
психологиялық эпидемияның буынында бір бөліктің жетіспейтіні туралы
қорытынды жасауға болады.
Егер психологиялық эпидемия басталып кетсе оны диагностикалау қиын
емес. Кейбір кезде әр түрлі аймақтардың криминалдық элементтері үшін ортақ
және бірдей және сериялардың кеңістігінде (кейбір кезде уақыттың да)
таралуын атап кетсең психологиялық эпидемияның басталғанын білуге болады.
КСРО кезіндеСергей Есениннің өлімінен кйін психологиялық эпидемия
басталды. Ақынды жерлегеннен кейін және жерлеу суреттерін орталық газетте
жариялағаннан кейін Мәскеу, Ленинград, Балтықжағалауы қалаларында, Орталық
Азия, Кавказ, Қиыр Шығыста жастар арасында өз өзіне қол жұмсау жағдайлары
көбейді. Тек Благовещенскіде13 адам асылып өлген (6 қыз бен 7 жігіт).
Барлық өз - өзіне қол жұмсаулардың ортақ белгісі бірінші, барлығы асылып
өлген, екінші, барлығы өлең жазған. Зерттеулер көрсеткендей өз - өзіне қол
жұмсаушылардың көбі ақынның өмірбаяны мен шығармашылығы туралы аз білген.
Себебі Есенин сол жылдары көп жарияланбаған және танымал болған емес. Ол өз
есімінен кейін танымал болып, оның барлық өлеңдері жариялана бастады.
Психалогиялық эпидемма екі факторға байланысты туды. Біріншіден, Мәскеудің
орталығында Пушкиннің ескерткіші жанында Есенинді ғұлама тұлға ретінде
үлкен ереуілмен жерлеген, бұл бүкіл мемлекеттің КПСС – тің XIV сьузін
қадағалауына қарамастан. Екіншіден, Есенин туралы және оның өлеңдері туралы
адамдар аз білген, сондықтан ол және оның поэзиясы аңыз болып кеткен.
Қазіргі уақыттың тілімен айтатын болсақ Есениннің жерлеуінен қара PR
жасаған. Фактордың криминогендігі – психологиялық эпидемманың ең басты
симптомы. Ол қанша өліммен емес, қанша ақынның жерлеуімен және жерлеудің
барысын газет беттерінде жариялаумен және оқиғаның аңыздылығымен
байланысты. Оқиға туралы ақпарат аз болған сайын оның криминогендік
дәрежесі өседі. Владимир Высадкидің өлімі мен жерлеуі Сергей Есениннің
өлімі мен жерлеуіне ұқсас. Высоцкийде кездейсоқ және сәйкес емес уақытта
қайтыс болған. Ол кезде бүкіл мемлекет үлкен оқиға, Мәскеудегі –
Олимпиаданы қадағалауда болған. Бірақ оның өлімінен қара PR жасаларда
ол Есениннің өлімінен жасалған, қара PR – дай криминогендік күшіне ие
болған жоқ. Оның себебі Высоцкидің ғұлама тұлға болмағандығы (ғұлама -
бұл сөздің шынайы мағынасында – жалған). Владимир Высоцкиді бүкіл мемлект
білген, оның әндерібарлық үйлерде және СССР – дің барлық шеттерінде, оны
көптеген фильмдерде қараған, ол мемлекттің әр түрлі қалаларында концерттер
берген. Ол туралы ақпарат көп болған. Әрине оның атының айналасында
(қазірге дейін) аңыздар аз болған емес. Бұл ақпараттың көп болғанына
байланысты. Есенин туралы аңыздардың пайда болуы ол туралы ақпараттың аз
болғанында (оны көбі табытта бірінші рет көрген, оның атымен көптеген
аңыздар тараған, тек оның өлеңдері туралы емес).
Психологиялық эпидеммалардың бір – бірімен байланысты ортақ симптомы
фантом. Оған тән бастапқы оқиғаның қиялға күшті әсері. Осылай көркемді
түрде солдаттың кезекшіліктен келіп, автоматты оқтап, қосымша оқ тізер
алып, казармаға кіріп ұйықтап жатқан майдандастарын ата бастағаны туралы
айтылған. Бірақ кісі өлтіруші кім екендігі айтылмайды (немесе тек шет жағы
ғана айтылады).? Кейбір кезде оның аты, жасы, қайдан ол, оның қызмет ету
жағдайлары және т.б. айтылмайды. Осылай фантом қалыптастырылады (немесе,
қара PR). Бұл бұқаралық ақпараттың құралдарымен лезде таратылады,
осылайша өлілер, аруақтар, зомбилер контингенті қалыптастыралыды.
Ресейдің әр түрлі аймақтарында осындай солдаттардың дезертирліктері мен
қызметтестерін өлтірулер кездеседі. Бұл психологиялық эпидеммия екендігін
оқиғалардың орындалу тәртібі дәлелдейді. Дезерттер – кісі өлтірушілер
жолына түскен кез – келген адамның қолына түсіп, өздерінің іс -
әрекеттеріне жауап бере алмайды. Бұған себеп әрбір психологиялық
эпидеммияға қатысушы тарылтылған сондай жағдайда болады. (өлі, аруақ
секілді, зомби секілді ). Сонадан тыс нәрселер еске кірмейді.
Бұл 1979 жылы тайгада орналасқан әскери бөлімде болды (ең жақын
елдімекенге дейін 300км). Бір күні солдаттарға Скованные одной цепью
американдық фильмін көрсетеді (сюжеті бойынша бұрын бір-біріне қарсы болған
ақ және қара американдықтар бір кісенмен бекітіліп бірге қашады). Фильмді
барлығы көріп болғаннан кейін барлығы казармаға оралып, эмоциональді және
қызу түрде фильмді талқылай бастады. Бұл фильмді жүрекке ең жақын 6 адам
қабылдады (олардың барлығына әскерде қызмет етуге бірнеше ай қалған). Олар
казармангың бір бұрышында жиналған. Бұл: орыс, грузин, қазақ, еврей,
молдован және белорус. Бұл балалар бірге екі жыл қызмет етсе де, бұрын
бірге жиналып көрмеген. Жақсы, біркелкі қызмет еткен. Барлығы әскери
мамандықтарға ие болған, отандарына демалуға мадақтау ретінде жіберіліп
отырылатын. Барлықтарында ата-аналары, аға және әпкелері, қалыңдықтары
болған. Барлықтары туыстарымен хат алмасып отырған.
Келесі күні осы топтың төртеуі кезекшілікке шығып, автомат пен
оқтардың комплекттерін алды. Кезекшіліктен оралып олар жолда
кездескендердің барлығын оқпен ата бастаған. Олардың қарсы алдарынан
казармадан кешегі екі қызметтестері (беларусь пен грузин) жүгіріп шыққан.
Олар солдаттарды тоқтатуға тырысқан. Солдаттар ол екеуіне оқ атпаған, тіпті
біреуінен автомат тартып алған. Саяси жетекші көрінген кезде грузин
қазақтан автоматты тартып алып, қаруланған қызметтестеріне: қаруларыңды
тастаңдар! Барлықтарың жерге! Атам. барлықтары көніп ал саяси жетекші
жақындай берген кезде грузин кездейсоқ автоматты командирге бұрып оны тұра
ата бастаған. Солдаттар жерде жата берген. Сонда грузин барлығын тепкілеп
тұрғыза бастаған: Не жатырсыңдар? Тездету керек!. Солдаттар көтеріліп,
автоматтарын ұстап, қару жарақ сақталатын ғимаратқа қаша жөнелді. Жолда
олар тағы бірнеше адамды атып өлтірген. Ғимаратқа кіріп кезекшілерді
өлтірген. Содан кейін әрбіреуі бір-бір автоматтан және оқтардың
комплектерін алған. Сырттан автоматтары көрінбейтіндеу екі адамнан бағанға
тұрып, далаға шыққан. Бөлімнің алдында газик тұрған. Оның жүргізушісі
қорқынышпенбарлығына қарап көріп тұрған. Солдаттар машинаға жақындай берген
кезде, жүргізуші сөзсіз кілтті беріп, казарма жаққа жүгірген. Ол есікке
жақындай берген кезде қазақ пен молдованоны атып тастаған. Машинаға отырып
олар бөлімнен шығып кеткенолар кіргізу пунктінің және екі блокпосттың
күзетшілерін атып өтіп кеткен. Бірақ үшінші постқа 50 километр жетпей жол
кірпімен қоршалып тұрған. Машина тоқтаған кезде оларға қолдарын көтеріп
берілсін деген бұйрық берілді. Сонымен қатар оларға қарсы бронетранспертер
және вертолеттар ұшып келе жатқаны айтылды. Солдаттар көнбей блокпост
бойынша ата бастады. Ол жақтан да жауап берілді. Қашқындардың машинасы тез
бұрылып артқа жүрді. Оқ машинаның артқы терезесіне тиіп терезе сынығы
грузиннің ұйқы безін кесіп жіберді. Сонда машина тоқтап, оқ асынған қан-қан
бес солдаторман жаққа жүгірді. Осы уақытта вертолеттердің гуілі естілді.
Балалар вертолеттерден түскен десанттардан қашып үлгерді. Олар қараңғы
батқанша тал, бұтақтар, ағаштар арасынан жүгіріп, құлаған бойда ұйықтап
қалған. 20 сағаттық ұйқыдан кейін оянып, бір-біріне қарап, жан-жақты қарап
не болғанын әзер дегенде естеріне түсіре бастады. Олар қатты шөлдеген,
бірақ су да, тамақ та болмады. Бақытқа орай қастарында кең емес бірақ терең
өзен ағып жатқан. Балалар біріншіден шөлдерін қандырып, жуынып алып барлығы
да үндемей бір іс-әрекет жасаған. Дәл солай барлығы бірге бөлімге өз
беттерімен берілмек болған.
Бірақта олар адасып жолдан бірнеше ондаған шақырымға кетіп қалыпты.
Осылай бөлімге оралу екі айға созылды. Жеміс-жидектермен,
саңырауқұлақтармен екі рет қырғауыл атып жеп қоректенді. Бір-бірімен
сөйлеспей болған жайтты баяндамады. Аяқтары ұстамай жерге құлап бірнеше
сағаттай ұйқыға батып жатты. Қарулары мен оқтарын тастамады. Бір ай тайгада
адасқаннан кейін галюцинациялар бастады. Әрдайым екі үш адамның дауыстарын
естіп отырды. Бір айдан кейін гластерге, бір қалыпты қабылдай бастады,
бірақ барлығы бірдей есінен адасып, бір-бірін қарумен атып өлтіріп аламызба
деп қорқып, содан кейін автоматтарын оқсыздандырды.
Алайда барлығы галюцинацияны бірдей бір уақытта өткерді, қазақ
айқайлағанда Барыс қуыстарда! Секіруге дайын тұр! барлығы бұрылып
арттарынан барысты көріп, автоматты құрып ата бастады. Бірақ барыс қалай
тұрды солай тұра берді. Еғстерін жинағанда барыс жоқ болып кетті. Екеуі
барыстың болғанын және ол кетіп қалғанын айтты, ал үшеуі оның елес екенін
айтты. Бір кеште тамақтанып отырып бәрінің көңілдері көтеріліп кетті. Бүкіл
дауыспен көп күлді, бір-біріне саусақтарымен көрсетіп, содан кейін қайда
болса сонда қаруларымен ата бастады. Мұндай көңіл көтеру бір-ақ рет болды,
одан басқа уақытта қашқындар өздерін бір қалыпта ұстады.
Одан кейін олармен не болатынын ойламады.
Содан кейін шығып ат арбамен кетіп бара жатқан жасы үлкен еркекті
көріп, автоматтарын соған қаратып тоқтасын деп бұйырды. Ол тоқтап қолына
балтасын алды. Шал солдаттар қашқаны туралы естіпті, бірақ олар тым алысқа
кететінін ойламапты (250 шақырым). Бір кезде солдаттар берілетінін айтты,
ал шал беріліңдер деді. Бірақ солдаттар жарты сағаттай автоматтарын, ал шал
балтасын тастамады. Бір кезде шал балтасын алысқа лақтырып шіберді. Сол
сәтте солдаттар қару жарақтарын оқтарын жерге тастап, қолдарын көтерді. Шал
арбадан түсіп, бір-бірлеріңнің қолдарын ұстаңдар беп бұйырды. Олар бұйрықты
бұлжытпай орындады. Сонда шал орындықтың астынан арқанды алып, онымен аяқ
қолдарын байлады. Одан кейін брезент қапты алып оған қарулары мен оқтарды
салды да солдаттарға арбаға шығыңдар деп бұйырды. Арбаға шыққаннан кейін
өздерінің терең ұйқыға кірісті. Ол әйелімен кіші бауырымен және оның
баласы, 50 жастағы мүгедек, бірақ дәу және физикалық күшті, осы кезде
учаскелік милиционер автоматымен үйде отыр екен. Шал милиционерге солдаттар
өз бетімен берілгендігін және оларда қару жарақ жоқ екенін айтты. Дабылды
естіген шалдың бауыры мен баласы үйден шығып арбаға жүре бастады. Ақылдасып
еркектер солдаттардың аяқ қолдарын шешуді ұйғарды. Милиционер автоматты
түсірмей арбаға бағыттады. Ал ағайындылар солдаттардың аяқ қолын шеше
бастады. Милиционер жерде жатқан солдаттардың үстіне келіп, автоматты
соларға бағыттады. Арба үстінде соңғы болып қалған қазақ, милиционерге
секіріп, аяғынан жығып, автоматты алып тоғайға қашты. Қазақтың достары
бұған мән бермей жата берді. Милиционер пистолетін алып, қашып бара жатқан
қазаққа екі рет атты. Біріншісі оқ өлімді едібірақ қашқын бірнеше қадам
жасап екінші оқ тиді.
Ертеңіне милиционер қашқындар ұсталғаны туралы мәлім еттіжәне бір рота
солдат бронетранспортермен келді. Шал мен баланы алқалармен және бағалы
сыйлықтармен марапаттады. Милиционер жасаған қылмысы үшін бір ай бойы
түсініктеме жазып шықты. Әскери прокурор милиционерді Заңсыз қаруды
қолданы деген айып тақты. Куәгерлердің айтуы бойынша ғана милиционер
жазадан аман қалды.
Қарулы қашу ұйымдастырған солдаттар жүз екі өзінің полктастарын
өлтірген. Тірі қалғандардың барлығы әр түрлі мерзімге сотталды. Түрмеде
барлығы бірінен кейін бірі әр-түрлі мүмкіндіктермен өздеріне қол жұмсап
өлді. Соттық психиатор экспертизаның қорытындысы бойыншабарлығы психикалық
сау адамдар. Мүмкін индуцирлік топтық психоз орын алған және оның индукторы
қазақ болған. Осы тергеуге қатысқан әскери психологтар Скованные одной
цепью кинолентасында мұқият 25 кадрларды іздеді.
Психикалық эпидемияның ошағы екі фактормен байланысты.
1. әскери бөлімде қарулы көтерілістен кейін профилактикалық шаралар
қолданды.
2. дезертирлік көтеріліс туралы мәліметтер кем келді.
Бірінші жағдайда ошақ бәрі бірде болушы еді, себебі қайбір әңгіме
болмасын, алдын алу шараларын болмасын, практика жүзінде психогендік
фантомға бөгет бола алмайды.
Оның алдын алу қоғамдық дәрігердің жұмысы керек, ол өзінің әдістері
арқылы характері фонтомға криминогендік жауап қайтаратын адамдарды бөліп
шығарады. Сонымен бірге қоғамдық дәрігер димпонсерлік және тығынулы
димпонсерлік жағдайлар бар солдаттарды анықтайды.
Потенциялды реципиенттерді анықтағаннан кейін қоғамдық дәрігер онымен
жұмыс істейді, оның мақсаты реципиенттің дезактуализация және оған
психологиялық қорғауды ұйымдастыру.
Көптеген жағдайда маскіленген психиялық эпидемияны анықтау өте қиын,
мысалы: Ресейдің региондарындағы шахталардың жарылуы. Эксперттердің есеп
беруіндегі көптеген жарылыстарды обьективті жағдайлармен түсіндіру де қиын.
Адамдық фактор мұнда ең соңғы орында. Бірақта обьективті жағдайлермен
түсіндірілген шахтаның жарылысы психикалық эпидемияның криминогендік
фантомына алып келді. Ал оның тарату тарату жолдары қазіргі жағдайда өте
көп.
Егер фантом құрылып, оған шахтер реципиент түссе, онда нағыз
профессионалдың, психикалық эпидемияның бір түріне айналады. Өліктің,
аруақтың, немесе зомбидің шахтада көрініс табуы техникалық сақтау
ережелерінің бұзылуымен байланысты.
Осыдан кейін шахтадағы жарылыстардың зардаптары толық түрде мемлекетке
көрсетілімдер арқылы таралады, сол үшін Ресейдің басқа да шахталарындағы
жұмысшыларымен қоғамдық дәрігердің жұмысын өткізуін қадағалау қажет.
Психикалық эпидемия түріне, затына құрамына қарамастан және ортақ қалай
маскіленсе де тағы үш характеристикасы бар
1. тотальдық немесе фонтомды жұқтырғандар
2. бірқалыпты немесе Сириялық көрсеткіштердің қайталануы
3. стереотиптік жағымсыз жақтардың айналық ұқсастығы және әртүрлі
региондардағы адамдардың ауруларының симптомдары.
Психикалық эпидемия бұл көптеген адамдардың қатысуымен және олар
өздерінің жасаған істеріне оған саясаттық, идеологиялық, экономикалық
факторлар эпидемияның сериясына біртиптілігіне әлеуметтік қажет
көріністермен байланыстырса да есеп бере алмайды. Психикалық эпидемиядағы
адамдар өзінің сомнамбула сияқты болады. Олар өзінің психикалы приматтар
түріне дейін түседі. Бұл қандай және қалай болатыны туралы З.Фрейд
Психоанализ және невроз деген кітабында толығымен жазып шыққан.
Біздің мемлекетімізде қайта құру кезінде психикалық эпидемияның әр-
түрлі мінездері көрінді. МММ алдауының құрбаны білімсіздер мен бірге,
экономистер және математиктер болды. Телевизор экранынан кремді, суды
қойып.
Кашпировский шығып оқыған дұғалары ем болады деген. Елде медицина
күшті орын алып отырса да, көптеген елшілердің астральді ғылымының
академиктерінің орталықтары ашылып жатты. Жақында ғана барлық ел
килограмдап гарболаиф жеп, литрлеп битнер ішіп жатты.
§2 Психикалық эпидемияның құрылу механизмі.
Психикалық эпидемия болуы мүмкін:
1. спонтанды (көп адамдардың әлеуметтік жағдайларының төмендеуі)
2. арнайы шақырылған нақты және оңай диагностикаланатын түрлері
(тауарлардың жарнамасы және сайлаулар)
3. маскіленген (социальді, моральдық, экономикалық, идеологиялық
партияның қоғаммен тоқтығыстары)
4. осы барлық жағдайларда психикалық эпидемия қоғамдық медицинаның
құрамы болып табылады.
Психикалық эпидемияның механизмі спонтанды немесе әдейі көп адамның
массасын басқаруда қолданылады.
Массалық естің мониляторлары нақты жағдайларды: экономикалық,
саясаттық, идеологиялық жағдайларды қуалайды. Қазіргі кезде эпидемиялық
психология криминальдық топтармен нақты механизмдермен яғни жарнама арқылы,
жаңалықтар арқылы таратылады. Психикалық эпидемияны қолдану арқылы
сайлаушыларды дайындауға болады.
Кезінде вьетнам синдромын өткерген американдық солдаттар туралы көп
жазылды. Осындай жағдайды авганистанда болған біздің елдің солдаттары
бастарынан өткерді. Осы екі соғыстан кейін болмаған аурулар адамдарда пайда
бола бастады. Бірақ дәрігерлер ешқандай ауру таба алмады.біздің елде мұндай
жағдай Чернобыль апатынан кейін пайда болды. Осы кезге дейін апаттың алдын
алу шараларына қатысқан адамдар жоқ себебі олар радиоактивті сәуленің
жоғары деңгейін алған. Тірі қалғандар бірінен соң бірі дәрігерге қарала
бастады. Дәрігерлер ештеңе таба алмады яғни көмектесе де алмады. Шөлдегі
дауыл атты синдром Ирактағы НАТО солдаттарынан табылды. Аурудың
ерекшеліктері келесідей болды: тәбеттің бұзылуы, бас ауруы, ұйқысыздық,
импотенция, салмақтың түсуі және т.б. бірақ дәрігерлер ешқандай ауруды таба
алмады. Бұл синдром алғашында бірнеше адамда пайда болды. Бірақ аурудың
симптомдары түсініксіз болып, әртүрлі тұжырымдар айтыла басталды. Осы
шөлдегі дауыл синдромымен аурушылар саны көбейе берді және шағымдар бір
типті болды.
Үшінші бір жағдай НАТО әскерлерінің Балкан түбіндегі соғысқа, яғни
югославтар мен албандар арасындағы қарулы қақтығысқа қатысумен байланысты.
Алдыңғы жағдайлар сияқты солдаттарды белгілі бір уақыттан кейін шағымдар
және функционалды бұзылулар пайда болды. Себебі осы контингенттің қаруында
снарядтардың сыртқы радиациялық активтілігі төмен құраммен қапталған.
Айтпақшы осында қаруларды қазіргі әскерлердің көбі қолданады. Ең бірінші
аурулар пайда болғанда оны госы радиациялық сәулемен байланыстырды.
Бірақ Шөлдегі дауыл операциясы кезінде құпия қару қолданды деген,
бірақ ол қандай қару екендігі белгісіз. Бұл қару солдаттарды жұқтырды, сол
қарумен жұмыс істегендерді мұқият тексергеннен кейін олардан радиациялық
ауруларды таппады.
Бұл снарядтың радиациялық деңгейі соншалықты төмен, одан радиация алу
үшін 128 тәулік ұстап тұру керек екен. Эксперттердің айтқаны поциенттерді
қанағаттандырмады. Әлеуметтік дәрігерлерді әскерилерге жіьермеді. Мәлімет
бұқаралық ақпарат құралдарына жетті, интернетте пайда болды. Бұл жағдай тез
арада әртүрлі ойлар және сөздермен көбейді. Ең жоғарй деңгейде тәуелсіз
комиссияны құруды ұйғарды. Аурулардың саны көбейе берді. Дәрігер
клиницистер ешқандай ауруларды емделушілерден таппады.
Осыған орай барлық үш жағдай келесі белгілермен түсіндіріледі:
1. Таралудың бірдейлігі;
2. Ауыр аурудың фантомы бар екені.
Чернобыль апатына қатысқан адамдардан мынадый факторлар: досының
қайтыс болуы, радиациялық, онкологиялық аурулар, шағымдар және
функциональдық бұзылулардың және еңбек ету қабілетінен айрылуы сияқты
факторлар. Шөлдегі дауыл солдаттарынан: шағымдар мен функциональдық
бұзылулар, бұқаралық ақпарат құралдарының және журналистердің тарататын
мәліметтері. Бірақ та дәрігерлер емдеуге қарсы яғни – емдеу кеш;
генералдар құпия қару қолданғанын жасыруды; және т.б. байкалда болған
солдаттар бұдан да қиын психологиялық жағдайды бастарынан өткерді. Бір
жағынан барлығы радиациялық снаряд туралы жазса, екінші жағынан
радиацияның нақты деңгейін жасырды және осы жайт радиациялық ауруды
әкелді деді және осыны тәуелсіз эксперттер дәлелдеді.
Осыдан психикалық эпидемияның классикалық фонтомы құрылды. Бұқаралық
ақпараттар құралдары оны тарату жолдары. Осыдан тотальды, массаның
сериялық, стереотиптік бұзылуы пайда болды. Барлық жағдайларда
функционалдық симптомдар бұзылуы бір қалыпты.
Медицина мен генетикадағы ғылыми техникалық жетістіктер психикалық
эпидемияның пайда болуына әкеледі. Осыған байланысты Ұлыбританияда 2000
жылдың 22 ақпанында лордтар палатасы көп адамдардың айтуы бойынша клондауды
рұқсат етті. 1980 жылдары біздің ғаламшар екі психикалық эпидемияны басынан
өткерді.екі психикалық эпидемия генетиктер мен дәрігерлердің
жетістіктерімен тікелей байланысты болды. Бірінші жағдайда кемеңгер адам
спермотозойдымен ұрықтанған кез келген әйел жұмыртқа клеткасы кемеңгерді
жаратады деген фант құрылды. Нобель жүлдегерлерінің тспермалар банкі
құрылды және кез келген әйел жүлдегер саналуға лайық ақымен спермамен
ұрықтануға мүмкіндік алды. Ұрықтанған әйелдердің нақты саны белгісіз.
Кейбір деректер бойынша олардың саны 50 ден астам. Данышпан ұрығымен
ұрықтанғысы келетіндер саны миллионға жуық болды. Тәжірибе толық күйреумен
аяқталды, данышпандар саны дүние жүзінде көбейген жоқ. Бірақ Нобель
жүлделерінің ұрық банкісі әлі де жойылған жоқ.
Бір уақытта СССР және басқа дамыған елдерді қамтыған психикалық індет
тарады. Бұл жолы фант болғанхалықтың креогенденуі еді. Ақпарат жіберуіне
қарай кез келген адам өзін он жылдыққа қатынауға болады., ал келесі
қатыруға дейін жіберуге болады. Жазылмайтын ауру адамдар, қарттар,
пайдақорлар өздерін дәрігерге сене отырып, баю үшін, қатыруға мәжбүр болды.
Кейбір мәліметтер бойынша креогенденгендер туралы ақпараттар нобель
жүлдегерлері спермасымен ұрықтанғандар сияқты құпия сақталады) 1980 жылы
әлемде 300 адам қатырылады.
Берілген фант пен түрлі елдерде көптеген адамдар зақымданған
Голливуд, Париж, Варшавада америка, француз, поляк жұлдыздары ойнаған
Нобель жүлдегерлерінің спермасының кемеңгерлері және қатырылғандар
сюжетіне көркем фильмдер түсірілді. Бірақ фильмдер шүбәсіз, сол сияқты
кездейсоқ емес, комедиялар жынрында орындалды. Бұл фильмдер аталған фантқа
қарсы у болды.
Қазіргі уақытта психикалық індеттің заңы бойынша медицинада жетістік
саналатын: мүшелерді қайта орнына қою, алып тастау фантомы таралуда. Бұл
індет толық қызығуда газеттер, журналдар, теледидар және интернет мағынасы
төмендегідей ақпаратты қамтамасыз етуде.
1. Әр адамның қорда жасанды жүрегі болуы қажет;
2. Қайта қойылмайтын адам мүшесі болмайды.
Көп елдерде теледидар және кинотеатр экрандарында полицейлікке дейін,
трагедия, комедия бірнеше ондаған көркем фильмдер көрсетілді. Көп халыққа
адамның мүшелерін қайта қоюға сату мафиясы есірткі мафиясынан құдіреттірек
екені белгілі болды. Осындай үлгімен франкенштейн синдромы құрылды. Бірақ
көп адамның санасына екі маңызды жағдай туралы ақпарат әлі жеткен жоқ.
1. Реципиент ағзасына трансплантация (орнату), сол сияқты алу
(имплантация) кезінде иммундық жүйеге берілетін химиялық
препораттар – иммунодепрессанттар егіледі.
2. адамның өмірі оның дені сау мүшесіне реципленттің
генетикалықбағдарламасын иосы операция өзгертетін болса, қайта
орнатуда өзгертуі мүмкін. Сондықтан жалпы трансплантация мен
имплантация нәтижесі мутанттар (дегенераторлар) қоғамын
дайындайды, франкенштейндер қоғамын құрыту мүмкін, ал дамыған және
мәдениетті техникалық және үнемді халықтар үшінші әлемнің
халықтарынаорын босатады. Мүшелерді конвейірлі орнату
жалғасымдылығы осындай болады.
Психикалық індеттің механизмдері осы уақытта жақсы зертелген. Олар
әртүрлі мақсаттағы адамдар қолынданәтижелі құрал болады. өз тауарын пайдалы
сатқанын өз кандидатын заңды ұйымдарға сайлағанға дейін. Әр психикалықіндет
негізінде қоғамдық денсаулықты зақымдайтын екі фактор жатыр; сананың сөнуі
(елге супестивті әсер ететін, олардың көпшілікке айналуы) және санасы
өзгерген адамдарды алдау (өлілер, елестер, зомбилер). Кең әрі
осындай практикаға қарсы заңдылық ешбір елде әлі жоқ.
Жаңа жетекшінің тобы – жаңа қызметкерлер пайда болады.
Бұрыңғы жетекші босаған күні қала мәрі федеральді жетекшілер босатқан,
барлық қызметкерлерді баяю қайта орнына келтіретін, бұрынғы жетекшінің
мамандығын орнына келтіре, бірақ тікелей қаланың бағынуында болатын сәл
осындай мекеме құруға бұйрық шығарады. Федеральді жетекші мердің шешімін
өзгертпейді. Мекеменің екі жетекшісіне істелген жұмыс пен қызметті өзара
бөлу ұсынылады. Соның, берілген мекемедегі шешілген міндеттердің
төтеншелігін ескере отырып, ондада осы міндеттер қоғам өміріндегі
өзгерістерге және жыл бойы ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz