Бүйректің қызметтері

Мазмұны

Кіріспе

Бүйректің қызметтері

Бүйрек қызметінің реттелуі. Метаболитикалық ерекшеліктері

Қорытынды

Пайдаланған әдебиеттер тізімі

Кіріспе
Бүйректе бірнеше биологиялық активті заттар өндірілуіне байланысты оны инкреторлық мүше деп қарастыруға мүмкіндік береді. Бүйрек белок, көмірсу, липид алмасуына қатысады. Тек белоктың метоболитикалық ерекшеліктерімен зат алмасуды шатастыруға болмайды, яғни оның паренхималық бөлігіндегі зат алмасудың негізінде бүйрекке қажетті әртүрлі формалар түзіледі. Қан мен бүйрек арасындағы қатынасқа байланысты болып табылады. Бүйректік клубочкада төмен молекулалы белок, пептид түзіледі. Нефронның проксималды бөлімнің жасушалары пептидтерді аминқышқылдарына немесе дипептидтерге дейін ыдыратып, базальды плазмалық мембранадан қанға қарай тасымалдайды. Бұл организмде амин қышқылын қорға жинап, адам организміне белок аз түскен кезде оны пайдалануға жағдай жасайды. Бүйрек ауруға шалдыққан кезде бұл функциясы бұзылуы мүмкін. Бүйрек белокты синтездеуге қабілетті. Ол ашығу кезінде қанға тасымалданатын барлық глюкозаның 50 % синтездеуге қабілетті болады. Бүйрек фосфатидилинозиттің, плазматикалық мембрананың қажетті компонентінің синтезделу жері. Энергия жұмсау үшін бүйрек глюкозаны немесе бос май қышқылдарын пайдаланады. БМҚ пайдалану қан құрамында глюкоза мөлшері өте аз болған кезде ыдыратады. Ал гипергликемия жағдайында глюкозаны ыдыратады. БМҚ бүйректе триацилглицерин және фосфоглицерин құрамында кездесіп, қанға да сол күйде түседі.
Бүйрек жұмысының бір ерекшелігі әртүрлі диапазондағы заттарды өзгеріске ұшырату, ол заттар су, электролитті және электролитті емес заттар. Бұл бүйректің физикалық және химиялық сұйықтықтардың тұрақтылығын орнатуға арналған. Кең көлемді реабсорбциялық жылдамдықты өзгерту, адам организміне қажетті, жасуша регуляциясына қажетті механизмді қажет етеді. Гормондар және медиаторлардың әрекеті, иондар тасымалдауына және суға әсер етеді. Су каналдарының, иондардың, иондық насостардың өзгерісі бақыланады. Бірнеше биохимиялық механизмдер белгілі. Олардың арқасында гормондар және медиаторлар нефрон жасушаларының заттарын тасымалдануын бақылайды. Бір жағдайда геномдардың активаторы және спецификалық белоктар синтезін күшейту рөлін, ал екінші жағдайда насостардың жұмысы геномның қатысынсыз жүреді.
Альдостерон мен вазопрессиннің салыстырмалы түрде артықшылықтарын зерттеу, екі жақтың да регулятор туріндегі әсерін көруге болады.
Альдостерон бүйрек каналшаларындағы жасушаның Na+ реабсорбциясын көтереді, базальды мембрананың цитоплазмасына еніп, рецептормен байланысып, комплекс құрып ядромен байланысады. Ядрода ДНҚ байланысқан тРНҚ синтезі стимульденеді, белок түзілуі активтенеді. Ол Na+ тасымалдануын жоғарылатады. Альдостерон натрий насос компонентінің (Na+, К+,-АТФаза) синтезін стимульдейді. Қалыпты, физиологиялық жағдайда фактордың бірі реабсорбциялық Na+ тежеуші, апикальді плазматикалық мембранаға енгізуші болып табылады. Натрий каналдарының санын жоғарылату, олардың өту қарқындылығын, Na+ активті тасымалдауын стимулдейді.
К+ секрециясын үлкейтіп, альдостеронның әсерінен калийлық апикальды мембрананың өткізгіштігі артады. Na+, К+,-АТФазаның ситезінің күшеюі де байқалады.
Механизмнің екінші варианты бойынша гормондарды қарастырамыз, мысал ретінде АДГ, ол V2-рецепторымен байланысады. G-белоктардың қатысымен аденилатциклазаның активтенуі басталады және АТФ тан 3',5'-АМФ (цАМФ) түзіледі. Ол протеинкиназаны стимульдейді. Сулық каналдардың (аквапорин) түзілуіне қатысады. Одан әрі цАМФ фосфодиэстеразаны ыдыратып, 3'5'-АМФ түзіледі.
Бүйректің қызметтері.
I. Тазалау және экскреторлық: бүйре қандағы барлық керек емес заттарды белок алмасуының соңғы өнімдерін, тұздарды, дәрілерді, бояуды, улы заттарды ағзадан сыртқа шығарады.

Пайдаланған әдебиеттер тізімі

1. Биохимияны студенттер өздігінен оқып білуге арналған оқу құралы.-Алматы,2009.
2. Шарманов Т.Ш., Плешкова С.М. «Метаболические основы питания с курсом общей биохимии».-Алматы, 1998г.
3. Тапбергенов С.О. Медициналық биохимия. – Павлодар, 2008.
4. Сейтембетов Т.С., Төлеуов. Б.И. Биологиялық химия.-Қарағанды, 2007.
5. Абитаева С.А. Биохимияның кейбір тараулары.- Алматы. 2004.
6. Маршалл В.Дж. Клиническая биохимия.-2000.