Жалайырлар тайпасы қазақтардың Ұлы жүзінің құрамындағы тайпа

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 73 бет
Таңдаулыға:

1СҰРАҚ:Жоғарғы оқу орындарының студенттеріне арналған Қазақстан тарихы пәнінің лекция мәтіндері Қазақстан Республикасының білім туралы заңының жаңа редакциясын және Қазақстан Республикасының мемлекеттік білім стандартының талаптарын ескере отырып құрастырылған жаңа бағдарламаға сәйкес дайындалды.

Отандық тарих туралы білім берудің мазмұнын айқындауда, жетекші идея ретінде жалпы адамзаттық және ұлттық құндылықтар, олардың өзара байланыстары мен бірін-бірі толықтыруы, білімді демократияландыру және ізгілендіру принциптерін басшылыққа алу қажет.

Бұл идеяны іске асыру үшін тарих пәнін заман талабына сәйкес құнды ұстанымдармен зерттеуіміз құп болады. Олар мыналар:

 Тарихилық ұстанымы;

 Жалпыадамзаттық құндылық ұстанымы (евроцентризмнен шығу) ;

 Қазақстан Республикасы Конституциясының және соның аясындағы өзге

заңдардың, мемлекет жүргізіп отырған идеологиялық шаралардың рухани

сәйкестілігі ұстанымы.

Ұсынылып отырған Қазақстан тарихы пәнінің дәріс мәтіндерінің мазмұны М. Әуезов

атындағы ОҚУ-інің оқу бағдарламасына сай іріктеліп, қайта құрылды және жүйеге келтірілді.

Пәннің міндеттері:

1) Ұлы дала аумағында көшпелі өркениет пен мемлекеттіліктің қалыптасу ерекшеліктерін ашу (б. з. д. III ғасыр - б. з. II ғасыр) .

2) XIII-XV ғғ. Орталық Азиядағы түркітілдес халықтардың этномәдени интеграциясының кезеңдерін, Қазақ хандығының қалыптасуының тарихи алғышарттарын талдау.

3) Қазақстанның жаңа дәуір кезеңдегі тарихи даму ерекшеліктерін ашу(XVIII - ХХ ғғ. басы) .

4) Кеңестік әкімшілік-басшылық жүйе құрамындағы Қазақстанның рөліне объективті баға беру.

5) Тәуелсіз Қазақстанның мемлекеттік даму стратегиясына, қазақстандық қоғамды демократияландыру ерекшеліктеріне талдау жасау.

Оқу нәтижелері:

1) Қазақстанның көне заманнан бүгінгі күнге дейінгі тарихын жалпы, арнайы және жеке, нақты фактілер мен әлемдік дамудың тұтас бейнесінің бірлігінде көрсету.

2) Қазақстанның өткен және қазіргі қоғамдық құбылыстарының көп өлшемділігіне, тарихи үдерістердің қарама-қайшылығы мен диалектикалық түсінігіне талдау жасау.

3) Алуан түрлі тарихи және қазіргі заманғы дереккөздердің ақпаратын жан- жақты, сыни тұрғыдан талдау, өткен және қазіргі кездегі қоғамдық даму мәселелерін өз бетінше, шығармашылық тұрғыдан түсіну қабілетін дамыту.

4) Отандық және дүниежүзілік тарих пен мәдениетке деген құрметін, материалдық және рухани мәдениет саласында өз республикасының және адамзаттың мұрасын сақтауға және көбейтуге ұмтылысын дамыту.

Пәннің мақсаты - білім алушыларды Қазақстан тарихы туралы объективті ұсыныммен қамтамасыз ету.

Қазақстан тарихы пәнін үйренудің бұл мақсаттары мен міндеттерін белгілегенде төмендегідей етіп негізделуі қажет деп санаймыз:

-Тарихи құбылыс, оқиға қашан, қай жерде болған? - талқылау;

- Объективтік және субъективтік себептері, тарихи мәні, тұлғалардың ролі- талдау.

- Бұл тарихи тәжірибеден бүгінгі таңда қандай қорытынды жасай аламыз,

пайдаланамыз, өз басымыздың, мемлекеттің және әлеуметтік, қоғамдық өмірінде тәжиребеде қалай етіп қолданамыз? - қортындылау.

Тарих пәнін оқып үйренудің орасан зор танымдық және тәрбиелік мәні бар екендігі баршаға мәлім. Өткеніңді зерделемей болашақты болжау мүмкін емес. Кеңес дәуірінде Отан тарихы өрескел бұрмаланып, көптеген өзекті проблемалар “ақтаңдақ беттерге” айналды. Осы олқылықтарды жоюға азда болса өз үлесімізді қосу мақсатында осы еңбекті ұсынып отырмыз. Ел тарихын өз дәрежесінде меңгерген әрбір студенттің Қазақ елінің патриоты, ұлтжанды және халықтар достығын қастерлейтін азамат болып қалыптасатына кәміл сенеміз.

Қазақстан тарихы пәнінің тарихнамасы және дереккөздері: Қазақстан тарихы пәнінің ежелгі дәуірінде археологиялық деректер кең пайдаланылады, ортағасырлық Қазақстан тарихында кесенелер және жаза деректер негіз болады. Тарихнама - тарихтың тарихы.

2. Адамның даму тарихы - күрделі және қарама- қайшы көзқарастармен сипатталады.

Приматтар эволюциясы сүтқоректі жануарлардан басқа отрядтары сияқты, шамамен, бұдан 60 млн жыл бұрын басталған үштік кезеңде өтті. Үштік кезеңнің екекінші жартысында кең таралған жоғары сатыдағы маймылдардың қазбалық тобы - дриопитектер екі эволюциялық бағытқа: понгидтер мен гоминидтерге бастама берді. Понгидтер ұрпағы - гориллалар мен шимпанзелер қазіргі кезде де тіршілік етеді. Гоминидтерге қазіргі уақытта бір ғана түр - Саналы адам жатады. Адамның арғы тегі эволюция жолымен бірте-бірте қалай дамығанын зерделеу қиын: қазба қалдықтар өте аз және оладың өзі толық емес. Сондықтан гоминидтер эволюциясының әр түрлі нұсқалары бар. Рамапитектер Бірқатар ғалымдар бідің ғаламшарымызда 14 млн жыл бұрын гоминидтер тұқымдасына жатқызуға болатын маймылдар пайда болды деп болжайды. Олар Үндістан, Шығыс Еуропа, Ресей аумағында тіршілік еткен. Аустралопитектер Олардығ көптеген қазба қалдықтары Оңтүстік және Шығыс Африка аумағынан табылған. Аустралопитектер ізашарларына қарағандаадамға едәуір дәрежеде көбірек ұқсас болған. Олар тік жүрген, беті жалпақтау, миының көлемі орташа 530 см3 болған. Тік жүретін адам Ежелгі адамдардың қазба қалдықтары Азия, Еуропа және Африкадан табылған. Оларды ғылымда тік жүретін адам деп атайды. Олар бұдан 1 млн - 300 мың жыл аралығында тіршілік еткен. Тік жүретін адамдардың негізгі эволюциялық жетістігі - тас құралдарын жасау, абстрактілі ойлау және сөйлеу нышаны болған. Неандертальдықтар Бұл ертедегі адамдардың қазба қалдықтары Еуропа, Азия, Африкадан көптеп табылған. Ертедегі адамдар 300 - 400 мың жыл бұрын тіршілік еткен. Ғалымдар осы заманғы алғашқы адамдар, шамамен, 40 мың жыл бұрын пайда болған деп жорамалдайды. Олар неандертальдықтардың арасында өмір сүрген. Кроманьондықтар Осы заманғы типті адамдар кроманьондықтар деп аталады. Соңғы 40 мың жыл ішінде адамның сыртқы кейпі аса өзгерген жоқ деуге болады. Осы заманғы алғашқы адамдардан эволюция барысында Саналы адам пайда болды.

3. Сіз өз өміріңізде адамның пайда болуы туралы әр түрлі пікірлер есіткенсіз, бірақ бұл

мәселе сізге әлі-де жұмбақты болып түр.

Өйткені, тарих ғылымының үлкен жетістіктеріне қарамастан адамзаттың пайда болуы туралы сұраққа анық жауап беру әлі де күрделі күйінде қалып отыр. Бұл проблемада жұмбақты тұстар мол.

Алғашқы қауымдық құрылыс адамзат тарихының ең алғашқы кезеңі. Бұл кезеңнің басталу мерзімін ғалымдар 1 млн. жыл бұрын, яғни ежелгі тас дәуірі -деп есептейтін. 1959 жылы Шығыс Африкадағы Олдувое мекенінен табылған адамның жақ сүйектері адамның пайда болуы түралы мәселеге үлкен жаңалық енгізді. Ғалымдар бұл адамды шартты түрде “зинджантроп” деп атады . Ол 1. 750 000 жыл бұрын өмір сүрген деп саналады. 1960 жылы дәл сол жерден археологтар 11-12 жастағы баланың бас сүйегін қазып алды. Ол зинджантроп табылған қабықтан төменгі қабықта орналасқан екен. Зерттеушілер бұл ежелгі адамды оның дене бітіміне және онымен бірге табылған тас қарулар негізінде “епті адам” деп атаған.

Аталмыш жәдігер адамзаттың ежелгі әулеттері 2 млн. жыл бұрын пайда болғандығынан дерек береді. Оның бас миының көлемі 652 см3-ді құраған, яғни қазіргі маймылдардың миынан әлде қайда үлкен болған. Ол маймыл сияқты төрт аяқпен емес, екі аяқпен жүрген. Олардың негізгі еңбек қарулары тастан жасалған.

Адамзат дамуының кезекті сатысы “тік жүретін адамдар” кезеңі. Бұл адамдардың өкілдері питекантроп пен синантроп.

Питекантроп адамы бірінші рет 1891 жылы Ява аралынан табылған. Ол осыдан 1 млн. жыл бұрын өмір сүрген. Қазіргі уақытта Европа және Азиядан, Шығыс және Оңтүстік Африкадан 10 питекантроп адамының сүйектері табылған. “Епті адаммен” салыстырғанда питекантроптың бас миының көлемі үлкен, яғни 950 см3 болған. Бас және жақ сүйектері кішірейген, аяғы ұзарып, қолы қысқарған.

Синантроп адамы 1927 жылы Пекин маңындағы Чжоу Коу Дянь үңгірінен табылған. Қазіргі ғылымда 50 синантроп мекендері зертелген. Синантроп адамдарының сүйектері мен олардың тас қарулары, отқа күйдірілген тастар табылған. Мүның өзі синантроптың отты пайдалана білгендігін дәлелдейді.

Адамзат дамуының кезекті сатысы неондерталь адамының дәуірі, ол алғаш Германияның Неондерталь қаласы маңынан табылған. Оны өзінің бұрынғы әулеттерімен салыстырғанда дене құрылымында едәуір өзгерістер болған: қас үстіндегі томпақ жоғалып, маңдайы тегістелген, иегі пайда бола бастаған. Бас миы қабығының көлемі 1300-1400 см3 болған.

Қазіргі тарих ғылымында Евразия және Африка аймақтарынан 120-дан астам неондертал адамының қалдықтары зерттелген. Сондай-ақ неондерталь адамы 1938 жылы Өзбекстан Республикасының Тесікташ үңгірінен де табылған.

Алғашқы адамдар бірге жүріп, өздеріне баспана, мекен-жай үшін үңгірлерді, апандарды жануарлардан тартып ала бастайды. Жыртқыш жануарлардан бірге жүріп қорғанады. Тапқан табыс ортақ болған. Бұлардың өмірі маркстік турғыдан қарағанда, алғашқы қауымдық “коммунизм” деп аталған.

Алғашқы қауымның өндіргіш күштері түралы мәліметті археология ғылымы береді. Олар:

- бірінші - алғашқы адам;

- екіншісі - оның тас құралы;

Археология ғылымы зерттеуді осы тас құралдардан бастайды.

Қазақстандағы алғашқы қауымдық қүрылыс ескерткіштерінің зерттелуінің азды-

көпті өзіндік тарихнамасы бар. Қазақстан жеріндегі тас құралдар туралы алғашқы деректер ХІХ ғасырдың 50- жылдарынан басталады.

1862 жылы қазіргі Атырау облысының Александров портынан пышақ тәріздес тас құралдар табылса, ал 1883 жылы Абайдың досы П. Михайэлестың тілегі бойынша, Семей қаласында өлкелік музей ашылып, оның сөрелеріне 80-нен астам тас жебелер, тас найзаның ұштары, қырғыштар, пышақ тәріздес жаңқышақтар, тас балталар қойылады.

Бұқтырма үңгіріндегі адамдар тұрған қонысқа қазба жұмысы жүргізілген. Жұмыстың барысында от орындары, көп қырлы жаңқышақталған өзекшелер табылған. Көне тас дәуірінің үш кезеңінен табылған тастан жасалған құрал - жабдықтарға зер салып қарасақ, алғашқы адамдар өміріндегі болған жаңалықтарды байқау қиын емес. Тастан жасалатын құралдар саны - сапасы, түрі жағынан дамып отырған. Бұдан байқалатыны адам баласының жетілұі, ойлау санасының дамуы, еңбек процесіне деген қабілетінің біртіндеп өсуі.

- Алғашқы адамдар топ-топ болып жүрді дейміз, оны қалай білуге болады? - деген сұрақ тууы мүмкін.

- Оны біз тастан жасалған құралдардың бір жерден және от жағылған жердің айналысынан көптеп кездесуінен көреміз. Мәселен, Арыстанды өзенінің бойындағы Ш.

Уәлиханов қонысындағы мыңдаған тас құралдардың бір жерден табылуы адамдардың алғашқы қоғамдық ұйымын, дәлірек айтсақ, рулық құрылыстың бастамасы екендігін көрсетеді. Ал қоныстардан отты пайдаланудың байқалуы алғашқы адамдардың өмірінде өз кезіндегі үлкен прогрессивтік жаңалық екендігін Ф. Энгельс орта ғасыр дәуріндегі адам баласының бумен жүретін машинаның табуымен салыстырады. Отты пайдалану деген сөз алғашқы адамдардың өмір сүру үшін табиғатпен күрес жүргізуінің басталғандығы.

Дүние жүзіндегі тас дәуірінің классификациясы бойынша көне тас дәуірі мен жаңа тас дәуірінің арасында өтпелі дәуір мезолит - (мезо-орта, лит-тас, яғни “орта тас”) дәуірі бар. Бұл дәуір б. з. д. 10 мың жылдықтан - б. з. д. 5 мың жылдыққа дейіндегі тарихи дәуірді қамтиды.

Мезолит дәуірінің өзіне тән бір ерекшелігі - адам баласының өмірінде ірі- ірі екі оқиға болды:

- Біріншісі, - жаңа қарудың пайда болуы: Садақ пен жебе ойлап шығарылды және микролиттер - үшбұрыш, ромб, трапеция, сигмент тәрізді ұсақ қалақтар пайда болды.

- Екіншісі, - дәуірдің аса маңызды белгісі мал өсіру мен егіншілік, яғни өндіруші шаруашылық деп аталатын шаруашылық туды; бұл өндіруші шаруашылық табиғаттың дайын өнімдерін иемдену орнына: жиып - теру, аң аулаудың орнына келеді.

Шаруашылықтың жаңа түрлерінің шығуының адамзат қоғамының дамуы үшін орасан зор маңызы болды, адамның еңбек кәсібінің саласын кеңейтті, сонымен қатар оның сипатын сапа жағынан өзгертті. Адамның экономикалық қызметінен одан кейін талай мың жылдарға созылған бүкіл тарихы шаруашылықтың осы екі формасының даму, жетілу тарихы болып табылады.

Жаңа тас-“неолит” дәуірі б. з. б. бес мың жылдық пен б. з. б. үш мың жылдық арасын қамтиды.

Еліміздегі жаңа тас дәуірінің ескерткіштерін зерттеуде академик Ә. К. Марғұлан бастаған қазақ археологтарының еңбектері де айтарлықтай. Олардың ішінде, әсіресе тас дәуірдің маманы Х. Алпысбаевтың еңбегі зор. Ғалым Оңтүстік Қазақстанда жүргізген ғылыми барлау жүмыстарының барысында (1970-1977жж. ) Жаңашелек 1, 2, 3, Маятас, Дермене 1, 2, 3, Арыс 1, Тасқотан жерлерінен және Жезқазған жерінен Щалқия 1 қаласын орта және жаңа тас дәуірлерінің ескерткіштерін зерттеген. Ғалым табылған тас құралдарға анализ жасай келіп, Оңтүстік Қазақстаннан табылған тас құралдар орта және жаңа тас дәуріне жататындығын айтса, ал Жезқазған өңірінен табылған тас құралдар жаңа тас дәуірінің соңғы кезіне жататын дығын дәлелдейді. Бұдан шығатын қорытынды, егер, Оңтүстік Қазақстан көне тас дәуірінің кезіндегі адамдардың Отаны болса, одан біртіндеп, орта және жаңа тас дәуірінің кезіндегі адамдар Қазақстанның басқа аудандарына тарай бастаған деген ой туғазды.

Қазақстанда жаңа тас дәуірінің молалары өте аз кездеседі. Оларға жүргізілген қазба жұмыстар осы дәуірдің өзінде-ақ оларда діни әдет-ғұрыптардың болғандығын көрсетеді. Мәселен, Солтүстік Қазақстанда Ертіс өзенінің бойындағы Железинка поселкасының жанындағы молалардағы зерттеу жүмысын жүргізгенде, жерленген адамның жартылай өртеліп қойылғандығы және оның жанында ыдыстың сынықтары, жануарлардың сүйектері кездеседі. Қасқыр, карсақ, түлкі сияқты жыртқыш аңдардың тісінен жасалған моншақтар, өлген адамдармен бірге жерленгені олардың о дүниеге ойын білдірсе, ал өртеп ыдыспен бірге жерлеу алғаш рет қол өнердің пайда болғандығын көрсетеді.

Жаңа тас дәуіріндегі қоғамдық құрылыстың көрінісі, аналық рулық құрылыстың болғандығын байқатады. Жан бағу, күн көруде аналардың ролі басым болған. Бұл дәуір тарихта матриархат дәуірі деп аталған. Оның негізгі себебі қоғамдық еңбек бөлінісіне байланысты болады.

4. Ескерткіш 15 га алаңды алып жатыр. Ботай мәдениеті ежелгі адамның алғаш рет жылқыны қолға үйреткендігімен әлемге әйгілі. Бұл мәдениеттің өмір сүру уақытты б. ғ. д. V-IV ғасырларда өтті. Зерттеулердің тарихи маңызы - жылқыны алғаш қолға үйретудің жер жүзінде ең басты орталығы Қазақстан болып саналуында.

Ботай мәдениеті

Ботай әлемдегі - ертедегі Еуразия жылқы өсірушілерінің ғажайып қонысы.

Ботай мәдениеті - энеолит дәуірінде Солтүстік Қазақстанды мекендеген тайпалар мәдениеті. Солтүстік Қазақстан облысы Айыртау ауданының Никольское ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 1, 5 км жердегі Ботай қоныстарына байланысты аталған. Қазба жұмыстарын жүргізген Солтүстік Қазақстан университетінің археологиялық экспедициясы (1981 - 83, жетекшісі В. Ф. Зайберт) 15 га жерді алып жатқан қоныстан 158 үйдің орны қазылып аршылды. Олар қабырғалары бір-біріне жалғастырып салынған бірнеше тұйықталған бөліктерден тұрады. Кейбіреулерінде 30-ға тарта үйлер болған. Шаруашылық құралдары түрлі тастардан, балшықтан және сүйектерден жасалынған. Ботай мәдениетін жасаған тайпалар жылқыны қолға үйреткен. Тастан жасалған пышақ, қанжар, жебенің, найзаның ұштарының көптеп табылуы қоғам өмірінде аңшылықтың рөлін айқын көрсетеді. Сонымен қатар гарпун, ине, жуалдыз, тескіштер, тұмар және әшекей бұйымдардың кездесуі шаруашылықтың әр саласынан хабар береді. Ботай мәдениетінің қалыптасуына Атбасар неолиттік мәдениетін жасаған тайпалары араласқан. Ботай мәдениеті Жайық пен Ертіс өзендерінің аралығын қоныстанған тайпалар мәдениетіне жатады.

5. Беғазы-Дәндібай мәдениеті - қола дәуірінің соңғы кезеңінде (б. з. б. 9 - 8 ғасырлар) Орталық Қазақстанды қоныстанған тайпалар мәдениеті. Беғазы және Дәндібай ескерткіш кешендерін алғаш зерттеп, мәдениет атауын ғылыми айналымға енгізген академик Ә. Марғұлан. Беғазы-Дәндібай мәдениетін өркендеткен тайпалар батысында Ұлытау, шығысында Абыралы, Шыңғыс таулары, оңт-нде Жетіқоңырдан Ертіс бойына дейінгі Нұра, Сарысу, Кеңгір өзендері бойлары мен Қызылтау, Бұғылы, Қызыларай, Қарқаралы, Баянауыл таулары аралығындағы кең жазықтарды қоныс еткен. Бұл кезде одан бұрынғы андрон мәдениетіне тән үлгілер сақталумен қатар, жаңа жерлеу ғимараттары, тұрғын үйлер пайда болып, жерлеу салты, өзіндік шаруашылық түрлері қалыптасады. Жаңа мәдениет қауымның жоғарғы лауазымды билеушілеріне арнап салынған қақпақ тастардан тұрғызылған зәулім кесенелерімен, мәйітті бір қырынан, аяқ-қолын бауырына жинап, сонымен қатар шалқалатып жерлеу, олардың жандарына қару-жарақ, әшекей бұйымдар қою ғұрыптарымен ерекшеленеді. Қыш көзелердің пішіні, жасалу, өрнектелу өзгешелігімен де айрықшаланады. Б. -Д. м-нің кесенелері күрделі сәулет өнері ескерткіштеріне жатады (Ақсу-Аюлы, Бұғылы, Беғазы, Дәндібай, Ортау, т. б. ) . Олар көбіне дөңгелек, төртбұрышты болып келеді. Ғимараттардың үсті қақпақ тастармен немесе жуан бөренелермен сатылы (пирамидалы) әдіспен жабылып, мәйіт ортадағы үлкен тас жәшіктерге жерленген. Қоныстар мен тұрақтардан табылған көзе ыдыстардың таяқшамен батыңқы сызылып салынған сыртқы өрнектері қарапайым, қиғаш, көлбей салынған шырша, тырнақ, шекілдеуік, жарты ай бейнелі, мойны мен ернеуіне белдемшелер жапсырылған. Ал қабірлердің ішіне қойылған ыдыстардың пішімдері мен өрнектері мүлде өзгеше. Олар қыл мойын құмыра пішімді, шығыңқы бүйірлі кесе, тостаған тәрізді, сырты сүйек қалыпшалармен әсем етіп өрнектелген. Осы кезеңде бұл өңірде ірі елді мекендер (Кент, Бұғылы, Шортанды-бұлақ, Қарқаралы, Ақкезең, Ұлытау, т. б. ) пайда болған. Тұрғын үй құрылыстары әр түрлі. Қабырғасы, іргесі таспен өрілген 4 - 6 бөлмелі үйлермен қатар, бір-екі бөлмелі жер кепе және киіз үй пішіндес құрастырмалы жеңіл үйлер де көп болған. Олардың орта тұсында немесе шетінде биіктеу етіп тастан салынған төртбұрышты ғибадат ету орындары бар. Әрбір үлкен қоныстардың айналасында 3 - 5 шағын мекендер болған. Бұл жерлерді қоныстанған тайпалардың басым көпшілігі мыс балқыту, көзе жасау, егін егумен, мал ш-мен айналысқан. Б. -Д. м. жасаушы тайпалар да андрондықтар сияқты негізінен табиғат күштеріне (күн, от, су, т. б. ) табынған. Сонымен қатар басты күнкөріс көзі есептелген жылқы, қой, түйе сияқты жануарлар мен қасқыр, аю, т. б. жыртқыш аңдарды құрметтеп, оларға табыну ғұрыптары пайда болған. Олардың тастан қашалған бейнесін зират, қоныс маңына (Қойшоқы, Ақсу-Аюлы, Қызыларай, т. б. ) тұрғызып қойған. Б. -Д. м. тұрғындары - өздерінің әлеум. дамуында беделді рубасылары басқарған, қалыптасқан діни наным-сенімі, саяси әкімш. орталығы бар, өзіндік өндірісі мен өндіргіш күштері дамыған, алғаш мемл. бірлестік құру дәрежесіне жеткен тайпалар. Олар Оңт. Оралдағы (Замарев мәдениеті), Алтай мен Енисейдегі (Қарасуық мәдениеті) өздеріне туыс тайпалармен саяси-экон. тығыз байланыста дамыды.

6. Сақтар (сақалар) - б. з. б. 1-мыңжылдықта Орта Азия мен Қазақстан, Шығыс Түркістан аумағын мекен еткен ежелгі тайпа. Олар қуатты тайпалық одақтары массагеттер, исседондар, аландар, каспийлер, сарматтардан тұрған. Бұл халық өзін өзі сақа, сақ деп атаған. Сақ тайпасының әртүрлі атаулары болған. Ежелгі гректер оларды "азиялық скифтер", ал парсылар - "Құдыретті еркектер" деп атаған. ОЛарды парсы патшасы 3ке бөлген. парадарая (теңіздің арғы бетіндегі сақтар) - еуропалық сақтар-скифтер немесе Арал теңізі, Сырдарияның арғыжағындағылар; хаомаварга (хаома сусынын жасайтын сақтар) - Ферғана алқабын мекендеушілер; тиграхауда (шошақ бөрікті сақтар) - Сырдарияның орта ағынын және Жетісуды мекендеушілер.

Массагеттер (көне грек. Μασσᾰγέται, лат. Massagetae) - ежелгі грек авторларының деректері бойынша Каспий мен Арал теңізі аралығын мекендеген тайпалар тобының ортақ атауы. Массагеттердің шыққан тегі мен қалыптасуы туралы нақты ғылыми деректер жоқ. Страбонның жазуынша Массагеттер күнге табынған. Оған құрбандыққа жылқы шалатын болған. Страбон Массагеттерге жер өңдеуді кәсіп еткен Арал маңындағы хорезмдік басқа тайпаларды да қосады. [1]

Сарматтар - б. з. д 8 ғ. - б. з. 8 ғ. Қазақстанның батыс өлкелерін мекендеген. “Сарматтар”, “Сарматия” сияқты атаулар антик дәуірінің жазба деректерінен келген және көптеген тайпалар мен олардың одақтарына таңылатын жалпылама ұғым болып табылады. Негізінен көшпелі мал шаруашылығымен айналысқан. Жылқы мен қой өсірген. Иран тілдес болған. . Еділ-Жайық бойын, Қара теңіз жағалауын мекендеген сарматтар малшылықпен қатар егіншілікті де игерген.

10. Түрік қағанатының құрылуы, құрылымы және саяси тарихы. Түркілердің шығу тегі мәселесі

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.