Химиялық қауіпті заттар

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 31 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны:
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3-4
1. Химиялық қауіпті заттар ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
1.1. Химиялық қауіпті заттардың уыттылығы және олардың
ағзаға әсер ету сипаты ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5-8
1.2. Химиялық қауіпті заттардың адам ағзасына уытты әсері ... ... ...8-13
2. Химиялық қауіпті заттардың әсеріне байланысты кәсіптік
аурулар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..14
2.1. Алдын алу және қорғау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...14-18
2.2. Алғашқы көмек көрсетудің жалпы принциптері ... ... ... ... ... ... .18-19
3. Химиялық биологиялық улы апат кезінде авариялық-құтқару жұмыстарын жүргізудің тиімділігіне әсер ететін факторлар ... ... ... ... ... ... .. ... ... .20-21
3.1 Химиялық улы заттар төгілген жағдайда авариялық-құтқару жұмыстарын техникалық қамтамасыз етуді ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 21-23
3.2 Құтқару жұмыстарын жүргізу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 23-27
3.3 Зардап шеккендерді іздеу ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... 27-31
3.4 Зардап шеккендерге медициналық көмек көрсету ... ... ... ... ... .. 31
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 32
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 33

Кіріспе
Қауіпті химиялық зат (қамту) - өнеркәсіпте және ауыл шаруашылығында қолданылатын улы химикаттар, олар төгілген немесе шығарылған кезде қоршаған ортаны ластайды және адамдардың, жануарлар мен өсімдіктердің өліміне немесе зақымдалуына әкелуі мүмкін.
Жұқтырған аумақта химиялық заттар тамшы, бу, аэрозоль, газ күйінде болуы мүмкін. Бу және газ тәрізді заттар ластанған бұлтты құрайды. Егер бұлтта заттың тығыздығы үлкен болса, ол жер бетіне жақын орналасады, егер тығыздық аз болса - атмосферада тез таралады. Бу немесе газ бұлтының қаупі оның уыттылығымен шектелмейді, өйткені оның тұтану қаупі бар.
Мұндай бұлттың тұтануы 1,5-3 мгл-ден жоғары концентрацияда жүреді, ал атмосферадағы химиялық қауіпті заттардың өлімге әкелетін концентрациясы айтарлықтай төмен (102 мгл-ден аз). Бұдан шығатыны, тең жағдайда улы заттардың бұлттары жанғыш газдардың бұлттарына қарағанда эмиссия нүктесінен едәуір үлкен қашықтықта қауіп төндіреді. Осылайша, химиялық ластану аймағы екі аумақты қамтиды: химиялық заттың тікелей әсеріне ұшыраған және оның үстінде ластанған бұлт таралған.
Бұл жұмыстың мақсаты химиялық қауіпті заттар (физика-токсикологиялық сипаттамасы, адам ағзасына әсері); алғашқы көмек және химиялық қауіпті заттардан қорғау құралдары туралы негізгі ақпаратты зерттеу болып табылады.
Өнеркәсіпте, ауыл шаруашылығында және тұрмыста қолданылатын химиялық заттардың ассортименті өсуде. Олардың кейбіреулері улы және зиянды. Төгілгенде немесе қоршаған ортаға шығарылғанда, олар адамдарға, Жануарларға жаппай зақым келтіруі мүмкін, ауаның, топырақтың, судың, өсімдіктердің ластануына әкеледі. Оларды төтенше химиялық қауіпті заттар (ТХҚЗ) деп атайды.ТХҚЗ белгілі бір түрлері оларды өндіретін немесе өндірісте қолданатын кәсіпорындарда көп мөлшерде кездеседі.
Апат болған жағдайда адамдар тек объектіде ғана емес, сонымен қатар одан тыс жерлерде, жақын елді мекендерде де жеңіліске ұшырауы мүмкін. Сонымен, аумағында 5 жыл ішінде (1985 жылдан 1990 жылға дейін) Ахты өндіруге, тасымалдауға және сақтауға байланысты 120-дан астам ірі апаттар болды. Тек 1994 жылы техногендік сипаттағы 1 мыңнан астам апат болды және олардың арасында аховтың шығарылуымен көптеген апаттар болды. Ал барлығы 3 мыңнан астам химиялық қауіпті нысандар бар. Апат кезінде ахов
3
атмосфераға шығарылып, инфекция аймағын құрайды. Жер бетіндегі жел бағытында қозғала отырып, АХОВ бұлты ондаған шақырымға дейінгі тереңдікте инфекция аймағын құрып, елді мекендердегі адамдарға зақым келтіруі мүмкін. Авариялық химиялық қауіпті зат (АХОВ) - өнеркәсіпте және ауыл шаруашылығында қолданылатын қауіпті химиялық зат, оның авариялық шығарылуы (төгілуі) кезінде тірі ағзаға әсер ететін концентрацияларда (токсодоздарда) қоршаған ортаның ластануы орын алуы мүмкін.

4
1. Химиялық қауіпті заттар
Химиялық қауіпті зат әдетте қарапайым зат немесе химиялық қосылыс деп аталады, оның қоршаған ортаға шығарылуы зақымданудың пайда болуына, сондай-ақ қоршаған ортаның ластануына әкелуі мүмкін.
Авариялық химиялық қауіпті зат ингаляциялық әсер ететін зат деп аталады, оның шығарылуы немесе төгілуі кезінде адамдарға жаппай зақым келуі және қоршаған ортаны ластауы мүмкін.
Адам ағзасына әсер етудің қауіптілігі мен уыттылығы бойынша химиялық заттар ГОСТ 12.1.007-76 сәйкес 01.01.82 ж. № 1 өзгерісімен 4-сыныпқа бөлінеді.:
1) өте қауіпті-өлім дозасы 50% - 0,5 гм3 кем;
2) жоғары қауіпті-5 гсм3 дейін;
3) орташа қауіпті-50 гсм3 дейін;
4) қауіптілігі төмен-50 гсм3 астам.
Барлық қауіпті химиялық заттар тез және баяу әрекет ететін болып бөлінеді. Егер тез әсер етсе, улану үлгісі дереу дамиды, ал баяу әсер етсе - жасырын кезең - бірнеше сағат.
Аймақтың ластануы заттың қайнау температурасымен анықталатын химиялық заттардың төзімділігіне байланысты. Тұрақсыздар қайнау температурасы 130°C-тан төмен, төзімді-130°C-тан жоғары.
тұрақсыз тез әсер ететін-аммиак, СО;
тұрақсыз баяу әсер ететін-фосген, азот қышқылы;
тұрақты тез әсер ететін-анилин, фосфор-органикалық;
тұрақты баяу әсер ететіндер-диоксин, тетраэтилсвинец.
1.1. Химиялық қауіпті заттардың уыттылығы және олардың ағзаға әсер ету сипаты
Ағзаға әсер ету сипаты бойынша химиялық қауіпті заттар келесі топтарға бөлінеді:
1) тұншықтырғыш әсері бар тұншықтырғыштар - хлор, фосген;
2) жалпы улы заттар-гидроциан қышқылы, көміртегі тотығы, цианидтер;
3) тұншықтырғыш және жалпы улы - күйдіргіш әсері бар-фтор қосылыстары, азот қышқылы, күкіртсутек, күкірт ангидриді, азот оксидтері;
4) нейротропты я-фосфор-органикалық қосылыстар, күкірт көміртегі, тетраэтиленсвинец;
5) нейротропты және тұншықтырғыш-аммиак, гидразин;
5
6) метаболикалық я-дихлорэтан, этилен оксиді;
7) метаболизмді бұзатын - диоксин, бензофурандар.
Зиянды заттар ағзаға үш жолмен енуі мүмкін (жолдарды білу уланудың алдын алу шараларын анықтайды):
- ингаляция кезінде өкпе арқылы-бұл Негізгі және ең қауіпті жол, өйткені өкпе альвеолаларының үлкен беті мен альвеолярлы қабырғаның аз қалыңдығына байланысты өкпеде газдардың, булардың және шаңның тікелей қанға енуіне қолайлы жағдайлар жасалады. Физикалық жұмыс кезінде немесе ауа температурасы жоғары болған кезде, тыныс алу көлемі мен қан ағымының жылдамдығы күрт артқанда, улану тезірек жүреді; [3]
- асқазан-ішек жолдары арқылы сумен және тамақпен немесе ластанған қолдармен, асқазан-ішек жолында (gi) майларда жақсы еритін заттар жақсы сіңеді. Ағзаға асқазан-ішек жолдары арқылы енетін химиялық заттардың көп бөлігі бауырға түседі, онда ол кешіктіріліп, белгілі бір дәрежеде залалсыздандырылады;
- резорбция арқылы зақымдалмаған тері арқылы-майлар мен липоидтарда жақсы еритін заттар енеді (мысалы, көптеген дәрілік заттар мен көбелектер қатарындағы заттар). Химиялық заттардың тері арқылы ену дәрежесі олардың ерігіштігіне, терімен жанасу бетінің мөлшеріне, ондағы қан ағымының көлемі мен жылдамдығына байланысты. Ауа температурасының жоғарылауы жағдайында жұмыс істегенде, терідегі қан айналымы күшейген кезде улану саны артады. Ең үлкен қауіп-майлы ұшпа заттар, өйткені олар теріде ұзақ уақыт сақталады, бұл олардың сіңуіне ықпал етеді.
Ағзаға түскен зиянды химиялық заттардың тағдыры әртүрлі:
- инертті заттар (мысалы, бензин) денеде өзгерістерге ұшырамайды және өзгеріссіз шығарылады;
- қандай да бір органда сақталады (сүйектерде қорғасын мен фтор сақталады);
- тотығу, тотықсыздану және т. б. реакцияларға түседі. химиялық түрлендірулер нәтижесінде улардың көпшілігі залалсыздандырылады, бірақ кейде улы заттар пайда болады (мысалы, метил спирті өте улы формальдегид пен құмырсқа қышқылына дейін тотығады).
Егер заттың бөлінуі және оның ағзаға айналуы қабылдаудан баяу жүрсе, онда зат ағзада жиналып, органдар мен тіндерге ұзақ уақыт әсер етуі мүмкін. Урбанизацияның өсуіне және өнеркәсіптің дамуына байланысты адам
6
ағзасына бір уақытта бірнеше зиянды химиялық заттардың түсуіне жағдай жасалады, бұл олардың ағзаға біріктірілген әсеріне ықпал етеді. Комбинация үш түрлі болуы мүмкін:
- синергия-бір зат екіншісінің әсерін күшейтеді;
- антагонизм-бір зат екіншісінің әсерін әлсіретеді;
Сыртқы ортадағы химиялық қосылыстың шекті рұқсат етілген концентрациясы (ШРК) организмге мезгіл-мезгіл немесе бүкіл өмір бойы тікелей немесе жанама әсер еткенде (экологиялық жүйелер арқылы немесе мүмкін экономикалық залал арқылы) соматикалық немесе психикалық аурулар немесе бейімделгіш физиологиялық ауытқулардан тыс денсаулық жағдайындағы өзгерістер пайда болмайтын концентрация деп аталады, қазіргі және кейінгі ұрпақтардың дереу немесе алыс өмір сүру кезеңінде зерттеудің заманауи әдістерімен анықталады.
Уытты доза химиялық ластану аймағының белгілі бір жерінде адамның осы жерде болған уақытына қорғаныс құралдары жоқ химиялық қауіпті зат концентрациясының өнімі ретінде анықталады.
Улы организмнің туа біткен немесе алынған қасиеттеріне сәйкес келмейтін мөлшерде (сапада) ағзаға енетін, сондықтан өмірмен үйлеспейтін тіршілік ету ортасының химиялық компоненті деп аталады. Организм ағзаға әсері жалпы уытты да, ерекше де болуы мүмкін:
- сезімтал-жоғары сезімталдықты тудырады;
- гонадотропты-жыныс бездеріне әсері;
- эмбрион мен ұрыққа эмбиотропты әсер ету;
- тератогенді - деформацияны тудырады;
- мутагендік-генетикалық аппаратқа әсер ету;
- бластомогенді-ісіктердің пайда болуы.
Ды жедел немесе созылмалы улануды тудырады. Жедел улану негізінен тұрмыстық, ал созылмалы улану кәсіби сипатта болады. Жедел улану кезінде симптомдар кешені ағзаға зиянды заттардың көп мөлшерін бір рет қабылдаған кезде дамиды. Созылмалы улану зиянды зат ағзаға салыстырмалы түрде аз мөлшерде қайта немесе бірнеше рет енген кезде біртіндеп пайда болады.
Жедел әрекет ету шегі-бір рет әсер еткенде организмде статистикалық сенімді өзгерістер тудыратын заттың ең аз концентрациясы.
Созылмалы әсер ету шегі-созылмалы әсер ету кезінде денеде сенімді
7
өзгерістер тудыратын минималды концентрация.
1.2. Химиялық қауіпті заттардың адам ағзасына уытты әсері
Уытты әсердің әсері ағзаға түскен АХТЫҢ мөлшеріне, оның физикалық-химиялық қасиеттеріне, қабылдау ұзақтығы мен қарқындылығына, биологиялық ортамен (қан, ферменттер) өзара әрекеттесуіне байланысты. Сонымен қатар, әсер жынысына, жасына, жеке сезімталдығына, қабылдау және шығару жолдарына, ағзадағы таралуына, сондай-ақ қоршаған ортаның метеорологиялық жағдайларына байланысты.
АХОВ жалпы селективті уыттылыққа ие, яғни олар белгілі бір органға немесе дене жүйесіне үлкен қауіп төндіреді. Селективті уыттылық бойынша:
- басым кардио-уытты әсері бар жүрек (көптеген дәрілік препараттар, өсімдік я, металл тұздары-барий, калий, кобальт, кадмий);
- психикалық белсенділіктің бұзылуын тудыратын жүйке (көміртегі тотығы, органофосфат қосылыстары, алкоголь және оның суррогаттары, есірткі, ұйықтататын дәрілер);
- бауыр (хлорланған көмірсутектер, улы саңырауқұлақтар, фенолдар және альдегидтер);
- бүйрек (ауыр металдардың қосылыстары, этиленгликоль, қымыздық қышқылы);
- қан (анилин және оның туындылары, нитриттер, мышьяк сутегі);
- өкпе (азот оксидтері, озон, фосген).
Ахтың әртүрлі дозалары мен концентрацияларының әсерінен уытты әсер Функционалды және құрылымдық (патоморфологиялық) өзгерістермен көрінуі мүмкін, яғни уыттылық шекті дозалар мен концентрациялар түрінде көрінеді. Бірақ нәтиже өлімге әкелетін концентрация жағдайында дененің өлімі болуы мүмкін.
Улы зат өлімге әкелетін (өлімге әкелетін) дозалары (немесе өлімге әкелетін cl концентрациясы) барлық организмдердің өліміне немесе өліміне әкелуі мүмкін. Уыттылық көрсеткіштері ретінде өлімге әкелетін орташа дозалар мен концентрациялар қолданылады (DL50, CL50). Ауадағы заттың орташа өлім концентрациясы-2-4 сағаттық ингаляциялық әсерде (мгм3) сынақ жануарларының 50% өліміне әкелетін заттың концентрациясы. Асқазанға енгізген кездегі орташа өлім дозасы (мгкг) ретінде белгіленеді Dl50f, теріге қолданған кезде - Dl50k.
Ов қауіптілігін зиянды әсер ету шектерінің (бір реттік, созылмалы)
8
және нақты әсер ету шектерінің мәндері бойынша да бағалауға болады.
Зиянды әсер ету шегі-бұл заттың минималды концентрациясы (дозасы), оған ұшыраған кезде организмде бейімделу реакцияларынан тыс биологиялық көрсеткіштердің өзгеруі немесе жасырын (уақытша өтелген) патология пайда болады.
Зиянды заттардың ағзаға әсер ету сипаты және қауіпсіздіктің жалпы талаптары ГОСТ 12.0.003 - 74 арқылы реттеледі, ол заттарды:
- бүкіл ағзаның улануын тудыратын немесе бауырдың, бүйректің патологиялық өзгерістерін тудыратын жеке жүйелерге (ОЖЖ, гемопоэз) әсер ететін улы;
- тыныс алу жолдарының, көздің, өкпенің, терінің шырышты қабығын тітіркендіретін тітіркендіргіш;
аллергендер ретінде әрекет ететін сенсибилизаторлар (формальдегид, еріткіштер, нитро - және нитрозоқосылыстар негізіндегі лактар);
- генетикалық кодтың бұзылуына, тұқым қуалайтын ақпараттың өзгеруіне әкелетін мутагендік (қорғасын, марганец, радиоактивті изотоптар);
- қатерлі ісік тудыратын канцерогенді (циклдік аминдер, хош иісті көмірсутектер, хром, никель, асбест);
- репродуктивті (ұрпақты болу) функцияға әсер ететін (сынап, қорғасын, стирол, радиоактивті изотоптар).
Ахтардың атмосфераның беткі қабатын жұқтыру қаупі олардың физика-химиялық қасиеттерімен, сондай-ақ олардың зақымдайтын күйге өту қабілетімен, яғни зақымдайтын концентрацияны құру немесе ауадағы оттегінің мөлшерін рұқсат етілген деңгейден төмендету қабілетімен анықталады. Барлық АХОВ (сдав) атмосфералық қысымдағы қайнау температурасына, критикалық температураға және қоршаған орта температурасына негізделген үш топқа бөлуге болады; АХТЫҢ агрегаттық күйі; сақтау температурасы және ыдыстағы жұмыс қысымы.
Ахтардың 1-ші тобының қайнау температурасы-40ºС-тан төмен. Шығарылу кезінде жарылыс және өрт (сутегі, метан, көміртегі тотығы) ықтималдығы бар бастапқы газ бұлты ғана пайда болады, сонымен қатар ауадағы оттегінің мөлшері (сұйық азот) күрт төмендейді. Бірлік сыйымдылығы бұзылған кезде газ бұлтының әрекет ету уақыты 1 минуттан аспайды.
Ахтардың 2-ші тобының температурасы қоршаған орта
9
температурасынан жоғары. Мұндай АХТАРДЫ сұйық күйге келтіру үшін оларды қысып, салқындатылған күйде (немесе қалыпты температурада қысыммен) - хлор, аммиак, этилен оксиді сақтау керек. Мұндай Ахтардың шығарылуы әдетте ластанған ауаның (OV) бастапқы және қайталама бұлтын береді. Инфекцияның сипаты АХТЫҢ қайнау температурасы мен ауа температурасы арасындағы қатынасқа байланысты. Сонымен, Бутан (қайнау температурасы - 0 ºС) ыстық ауа-райында 1 - ші топтың АХЫНА ұқсас болады, яғни.тек бастапқы бұлт пайда болады, ал суықта-3-ші топ. Бірақ егер қайнау температурасы ауа температурасынан төмен болса, онда резервуар бұзылып, бастапқы OVV-де АХОВ шыққан кезде оның едәуір бөлігі болуы мүмкін. Бұл жағдайда апат болған жерде ауаның айтарлықтай гипотермиясы және ылғалдың конденсациясы байқалуы мүмкін.
Ахтардың 3-ші тобы 40ºС-тан жоғары қайнау температурасымен сипатталады, яғни сұйық күйдегі атмосфералық қысымда болатын барлық Ахтар. Оларды төгу кезінде жер асты суларының кейінгі ластану қаупімен инфекция пайда болады. Топырақ бетінен сұйықтық ұзақ уақыт буланып кетеді, яғни.зақымдану аймағын кеңейтетін екінші реттік ЗВ бұлтының пайда болуы мүмкін. 3-ші топтағы АХОВ (СДВА) ең қауіпті, егер олар жоғары температура мен қысымда сақталса (бензол, толуол).
1.Хлор
Әрі қарай, мен ең көп таралған Ахтардың сипаттамасын беремін, өйткені күшті улы заттардан қорғау және олардың әсерін жою үшін олардың физикалық және уытты қасиеттерін білу қажет.
Хлор-ауадан 2,5 есе ауыр улы газ, көбінесе таза немесе басқа компоненттермен бірге қолданылады. Шамамен 20ºС температурада және атмосфералық қысымда хлор қатты жағымсыз иісі бар жасыл-сары газ түрінде газ күйінде болады. Ол барлық тірі организмдермен қатты әрекеттесіп, оларды бұзады. Сұйық хлор-қалыпты температура мен қысымда қызғылт сары реңктері бар және меншікті салмағы 1,427 гсм3 болатын қою жасыл-сары түсті жылжымалы майлы сұйықтық. -102ºс және одан төмен температурада хлор қатаяды және қою қызғылт сары түсті және меншікті салмағы 2,147 гсм3 ұсақ кристалдар түрінде болады. Сұйық хлор суда нашар ериді, ал су арнасының дезинфекциялық құрылыстарындағы суды хлорлау тек хлор газымен жүзеге асырылады. Хлор газын (сутегі мен сілтіні) өндіру ас тұзының электролизіне негізделген. Бұл күрделі кешен: тұзды ерітінді
10
дайындау, оны тазарту, булану, электролиз, салқындату, газ айдау. Ауамен құрғақ қоспасы хлордың мөлшері 3,5-тен 97% - ға дейін жарылады, яғни құрамында 3,5% - дан аз хлор бар қоспалар жарылғыш емес. Жарылыс күші бойынша хлор мен сутегі стехиометриялық қатынаста болатын қоспалар ең қауіпті (50-ден 50% - ға дейін). Мұндай қоспалар ең үлкен күшпен жарылады, ал жарылыс қатты дыбыстық соққымен және жалынмен бірге жүреді. Хлорсутек қоспасының жарылысының бастамашысы (ашық жалыннан басқа) электр ұшқыны, қыздырылған дене, жанасатын заттардың (көмір, темір және темір оксидтері) қатысуымен тікелей күн сәулесі болуы мүмкін. Ылғал хлор қатты коррозияны тудырады (бұл тұз қышқылы), бұл контейнерлердің, құбырлардың, арматураның және жабдықтың бұзылуына әкеледі.
Цехтағы авариялық жағдай су беру, электр тогы кенеттен тоқтаған кезде, жарылыс қаупі бар қоспаның пайда болуы, хлордың (газдың) өндірістік үй-жайға енуі, электролиз кезінде, өрт туындаған кезде сутегі коллекторында қысым жасау кезінде туындауы мүмкін. Барлық жағдайларда бұл жағдайлар туралы жұмыс істейтін жарық немесе дыбыстық дабыл қажет, ал сутегі компрессорлары автоматты түрде тоқтауы керек.
Теміржол цистерналары, танктер, бөшкелер, баллондар бос және толтырылған сыйымдылықтың массасын мұқият бақылай отырып, тек масса бойынша толтырылуы керек, өйткені сұйық хлор 1ºС қыздырғанда 0,2% - ға артады, ал әрбір 100 кПа үшін қысымның жоғарылауымен оның көлемі 0,012% - ға азаяды, яғни сұйық хлормен толтырылған ыдыста жоғарылау температура 1% қысымның 1500-2000 кПа жоғарылауына әкеледі. Ыдыстарды сұйық хлормен толтыру нормасы 1 литр сыйымдылыққа 1,25 кг есебінен белгіленген.
Құрғақ хлор қалайы мен алюминийден басқа металдарға әсер етпейді және ылғал жағдайында оларды қатты коррозияға ұшыратады. Ауадағы хлор концентрациясы 0,1-0,2 мг л болған кезде адам улануды, тұншықтыратын жөтелді, бас ауруын, көздегі ойықты, өкпенің зақымдануын, шырышты қабаттар мен терінің тітіркенуін тудырады. Жәбірленушіні дереу таза ауаға шығару керек (тек көлденең күйде, өйткені өкпе ісінуіне байланысты оларға кез-келген жүктеме жағдайдың нашарлауына әкеледі), жылыту керек, алкоголь, оттегі, тері және шырышты қабаттармен дем алып, 2% сода ерітіндісімен 15 минут шайыңыз.
11
2.Амиак
Аммиак-аммиактың өткір тұншықтырғыш иісі бар түссіз газ. Көлемі 15-тен 28% - ға дейін (107-200 мгл) аммиак буының ауамен қоспасы жарылғыш болып табылады.
Аммиак тұншықтырғыш, нейротропты әсер ететін заттарға жатады. Жүйке импульсінің пайда болуына және берілуіне әсер етеді. Аммиак буы ауадан жеңіл. Суда ерігіштік басқа газдарға қарағанда 28 атм қысыммен танктерде сұйытылған күйде тасымалданады.
Ауадағы аммиак мөлшерінің нормалары:
- жұмыс аймағында шекті рұқсат етілген 0,0028%;
- 0,035 сағат ішінде әсер етпейді%;
- өмірге қауіпті 0,7 мг л немесе 0,05-0,1%%
- 1,5-2,7 мгл немесе 0,21-0,39% шамасы 30-60 минуттан кейін өлімге әкеледі.
Аммиак ағзаға, әсіресе тыныс алу жолдарына зақым келтіреді. Оның әсер ету белгілері: мұрыннан су ағу, жөтел, тыныс алудың қиындауы, көзді кесу, лакримация. Сұйық аммиак теріге тиген кезде Аяз пайда болады, 2-дәрежелі күйіктер болуы мүмкін. Зардап шеккендерді көлденең күйде тасымалдау. Жасанды тыныс алу мүмкін емес. Жылулық пен тыныштықты қамтамасыз ету керек, ылғалданған оттегімен дем алу керек. Теріні, шырышты қабықты, көзді кем дегенде екі минут бор қышқылының 2% ерітіндісімен немесе сумен жуыңыз. Көзге 2-3 тамшы альбуцид ерітіндісін, мұрынға жылы зәйтүн немесе шабдалы майын, ішіне боржоми немесе сода қосылған сүтті тамызыңыз.
3.Гидроциан қышқылы
Гидроциан қышқылы (HCN) және оның соясы (цианидтер) химия өнеркәсібінде көп мөлшерде шығарылады. Ол пластмассалар мен жасанды талшықтарды өндіруде, гальванопластикада, алтын кендерінен алтын алу кезінде кеңінен қолданылады. Қалыпты жағдайда гидроциан қышқылы түссіз болады. Ащы Бадам иісі бар мөлдір, Ұшпа, жанғыш сұйықтық. -14ºС температурада ериді, 25,6 ºС температурада қайнайды. Жарқыл температурасы-17ºС. Ауасы бар гидроциан қышқылының буы 5,6-40% жарылғыш қоспалар түзеді. Гидроциан қышқылы-жүйке жүйесінің сал ауруына әкелетін ең күштіов бірі. Ол ағзаға асқазан-ішек жолдары, қан, тыныс алу мүшелері арқылы, ал буларының көп концентрациясымен тері
12
арқылы енеді.
Ол белсендірілген көмірмен нашар адсорбцияланады, яғни арнайы химиялық сіңіргіштері бар Б, БКФ маркалы өнеркәсіптік газқағарларды қолдану қажет. Гидроциан қышқылының улы әсері оның ағзаға түсу мөлшері мен жылдамдығына байланысты: 0,02-0,04 мгл 6 сағат ішінде ауыртпалықсыз тасымалданады; 0,12-0,15 мгл - 30-60 минуттан кейін өмірге қауіпті; 1 мгл және одан жоғары дерлік өлімге әкеледі. Гидроциан қышқылының таңқаларлық әсері құрамында оттегінің тұтынылуын реттейтін жасушалардың құрамында темір бар ферменттердің бітелуіне байланысты. Ол барлық көріністерде сумен және еріткіштермен араласады.
1.3. Улы техникалық сұйықтықтар
Көптеген техникалық сұйықтықтар еріткіштер, антифриздер, тежегіш сұйықтықтар, метил спирті, тетраэтил қорғасын, дихлорэтан және басқалары өте жоғары уыттылыққа ие.[6]
1.Метил спирті
Метил спирті (ағаш спирті немесе метанол) СН3ОН-иісі бойынша этил спиртінен ерекшеленбейтін түссіз сұйықтық. Қайнау температурасы 64,7°C. улану мас болу үшін ішке қабылдағанда байқалады, ал 30-100 г доза өлімге әкеледі. метил спирті бүкіл молекула ретінде әрекет етеді, мас болу көрінісін тудырады, содан кейін формальдегид пен құмырсқа қышқылы сияқты оның тотығу өнімдері ацидозды тудырады мен тотығу процестерінің бұзылуы. Формальдегид оптикалық нервтің дегенерациясын және соқырлықты тудырады.
Метанолдың үлкен дозаларын (100-300 мл) қолданған кезде мас болу және саңырау күйі пайда болады, содан кейін кома, коллапс және өлім тез пайда болады. Мас болғаннан кейін бірнеше сағат немесе 1-2 күнге дейін "әл-ауқат" күйі пайда болған кезде зақымданудың кешіктірілген түрі жиі кездеседі. Содан кейін кенеттен бас ауруы, мазасыздық, субакуталық ауырсыну, көру қабілетінің төмендеуі, ентігу, цианоз, бұлшықет адинамиясы, оқушылардың кеңеюі, көру қабілетінің толық жоғалуы және коматоздық жағдай пайда болады. Өлім болуы мүмкін. 2-3-ші күні өмірге қолайлы нәтижелермен коматозды жағдай өтіп, науқас қалпына келеді, бірақ оптикалық нервтің атрофиясына байланысты соқырлық қалады.

13
2. Химиялық қауіпті заттардың әсеріне байланысты кәсіптік аурулар.
Зиянды заттардың әсерінен туындаған кәсіптік ауруларға ағзалар мен жүйелердің зақымдануымен жедел және созылмалы интоксикация жатады: тыныс алу органдарының уытты зақымдануы (бронхит пневмосклероз), уытты анемия, уытты гепатит, уытты нефропатия, жүйке жүйесінің уытты зақымдануы (неврозға ұқсас жағдайлар), көздің уытты зақымдануы (катаракта), конъюнктивит, сүйектердің уытты зақымдануы (остеопороз, остеосклероз). Сол топқа тері аурулары, металл, фторопласт (тефлон) безгегі, аллергиялық аурулар, неоплазмалар жатады.
Кәсіби ісік ауруларының, әсіресе тыныс алу органдарының, бауырдың, асқазанның және қуықтың, лейкоздардың көмірді, мұнайды, тақтатастарды айдау өнімдерімен, никель, хром, мышьяк, винилхлорид қосылыстарымен ұзақ уақыт байланыста болуы мүмкін. Кәсіби аурулар аралас шаңнан, пластмасса шаңынан өнеркәсіптік аэрозольдердің әсерінен де туындайды.
2.1. Алдын алу және қорғау.
Ауа ортасын сауықтыруға ондағы зиянды заттардың құрамын қауіпсіз мәндерге дейін (осы затқа ШРК шамасынан аспайтын) төмендету, сондай-ақ өндірістік үй-жайда микроклиматтың қажетті параметрлерін ұстап тұру арқылы қол жеткізіледі. Жұмыс аймағының ауасындағы зиянды заттардың құрамын зиянды заттар түзілмейтін немесе жұмыс аймағының ауасына түспейтін технологиялық процестер мен жабдықтарды қолдана отырып азайтуға болады, мысалы, әртүрлі термиялық қондырғылар мен пештерді сұйық отыннан ауыстыру, оны жағу кезінде зиянды заттардың едәуір мөлшері пайда болады, одан да жақсы - газ тәрізді - электр жылуын пайдалану.
Әр түрлі зиянды заттардың жұмыс аймағының ауасына енуін болдырмайтын немесе олардың аймақтағы концентрациясын едәуір төмендететін жабдықтың сенімді тығыздалуы үлкен маңызға ие. Ауада зиянды заттардың қауіпсіз концентрациясын сақтау үшін әртүрлі желдету жүйелері қолданылады. Егер аталған іс-шаралар күтілетін нәтиже бермесе, өндірісті автоматтандыру немесе технологиялық процестерді қашықтан басқаруға көшу ұсынылады. Кейбір жағдайларда жұмыс аймағының ауасындағы зиянды заттардың әсерінен қорғау үшін жеке қорғаныс құралдары (респираторлар, газ маскалары) қолданылады, бірақ сонымен
14
бірге персоналдың өнімділігі айтарлықтай төмендейді.
Олардың пайда болу көздерінен зиянды заттарды кетіру үшін жергілікті сору желдеткіші қолданылады. Жергілікті сору желдету құрылғыларын пайдалану өндірістік үй-жайдан шаң мен басқа да зиянды заттарды толығымен алып тастауға мүмкіндік береді. Жергілікті желдету құрылғылары сору түрінде жасалады. Бұл сорғыш қолшатырлар, сорғыш панельдер, борттық сорғыштар және басқа құрылғылар немесе сорғыш шкафтар, қаптамалар, камералар, сондай-ақ ішінде зиянды заттардың бөліну көздері бар бірқатар басқа құрылғылар.
Өндірістік үй-жайда жұмыс аймағының ауасындағы зиянды заттардың құрамын үнемі бақылау қажет, осы заттарды анықтау үшін сынамаларды алу әдетте жұмыс орнында жұмысшының тыныс алу деңгейінде жүзеге асырылады. Бақылау үшін әртүрлі әдістер (сүзу, тұндыру, электрлік), лазерлік техниканы қолдана отырып, жұмыс аймағының ауасындағы шаң концентрациясын өлшеудің жаңа әдістері қолданылады.
Ауадағы булар мен газдар түріндегі зиянды заттардың концентрациясын анықтау уг-1 немесе УГ-2 типті портативті газ анализаторларын қолдану арқылы жүзеге асырылуы мүмкін.
Адамның тыныс алу органдарын зиянды заттардан қорғаудың негізгі жеке құралдары сүзгіш және оқшаулағыш болып бөлінеді.
Сүзгі құрылғыларында адам ингаляциялаған ластанған ауа алдын ала сүзіледі, ал оқшаулағыштарда таза ауа адамның тыныс алу мүшелеріне автономды көздерден немесе регенерациядан кейін арнайы шлангтар арқылы беріледі. Сүзгі аспаптары (респираторлар мен газқағарлар) жұмыс аймағының ауасындағы зиянды заттардың төмен концентрациясы кезінде (көлемі бойынша 0,5% - дан аспайтын) және ауадағы оттегінің мөлшері 18% - дан кем болмағанда пайдаланылады.
Ең көп таралған отандық респираторлардың бірі (ШБ-1 "жапырақшасы" клапансыз респираторы) ұсақ дисперсті және орташа дисперсті шаңның әсерінен қорғауға арналған (егер оның жұмыс аймағының ауасындағы концентрациясы ШРК мөлшерінен 5-200 есе көп болса, шаңнан қорғау үшін қолданылады).
Өнеркәсіптік сүзгі противогаздары тыныс алу мүшелерін әртүрлі газдар мен булардан қорғауға арналған. Олар жартылай маскадан, загубникті шлангтан, белгілі бір зиянды газдардың немесе булардың сіңіргіштерімен
15
толтырылған сүзгі қорабынан тұрады. Әр қорап сіңірілетін затқа байланысты белгілі бір түске боялған.
Оқшаулағыш газқағарлар оттегінің мөлшері 18% - дан аз, ал зиянды заттардың мөлшері 2% - дан асатын жағдайларда қолданылады. Автономды және шлангты газқағарларды ажыратыңыз. Автономды газ маскасы ауамен немесе оттегімен толтырылған сөмкеден тұрады, ол бет маскасына қосылған шланг. Шлангты оқшаулағыш газқағарларда таза ауа шланг арқылы желдеткіштен бет маскасына беріледі, ал шлангтың ұзындығы бірнеше ондаған метрге жетуі мүмкін. ИП-4, ИП-5 маркалы оқшаулағыш газқағарлар регенеративті патронның көмегімен қайта пайдалану үшін шығарылатын ауаны регенерациялауды жүзеге асырады.
Хлордан қорғау үшін А маркалы өнеркәсіптік противогаздарды (қорап қоңыр түске боялған), БКФ (қорғаныс), В (сары), Г (жартысы қара, жартысы сары), сондай-ақ азаматтық ГП-5, ГП-7 және балалар противогаздарын қолдануға болады. Егер олар жоқ болса, онда суға малынған мақта-дәке таңғышы, жақсырақ 2% сода ерітіндісі.
Аммиактан басқа қораппен газқағар, КД маркасы (сұр түсті) және РПГ-67кд, РУ-60МКД өнеркәсіптік респираторлары қорғайды. Олардың екі ауыстырылатын қорабы бар (сол және оң жақта). Олар газ маскаларымен бірдей таңбаланған. Азаматтық газқағарлар аммиактан қорғамайтынын есте ұстаған жөн. Төтенше жағдайларда суға немесе лимон қышқылының 5% ерітіндісіне малынған мақта-дәке таңғышын қолдану керек.
Тыныс алу органдарын гидроциан қышқылынан қорғауды в (сары түс) және БКФ (қорғаныш түс) маркалы өнеркәсіптік газқағарлар, сондай-ақ ГП-5, ГП-7 және балаларға арналған азаматтық газқағарлар қамтамасыз етеді.
Егер атмосферада күкіртті сутегі болса, КД (сұр), В (сары), БКФ (қорғаныш) маркалы өнеркәсіптік газқағарларды немесе РПГ-67КД және РУ-60МКД респираторларын пайдалану қажет, сондай-ақ азаматтық ГП-5, ГП-7 және балалар газқағарлары қорғалады. GP-5, GP-7 және балалар PDF-2D (d), PDF-2SH (W) және PDF-7 азаматтық противогаздары хлор, күкіртсутек, күкірт газы, тұз қышқылы, тетраэтил қорғасын, этилмеркаптан, фенол, фурфурол сияқты АХТ-дан сенімді қорғайды. АХОВ бойынша азаматтық газқағарлардың мүмкіндіктерін кеңейту үшін оларға қосымша BPG-3 патроны әзірленді. BPH-3 жиынтығында жоғарыда аталған газқағарлар аммиак, диметиламин, хлор, күкіртсутек, тұз қышқылы, этилмеркаптан,
16
нитробензол, фенол, фурфурол, тетраэтил қорғасыннан сенімді қорғауды қамтамасыз етеді. Сіз осындай мысал келтіре аласыз. Егер азаматтық және балалар противогаздары 5 мгл концентрациясында хлордан 40 минут ішінде қорғалса, онда БГП-3-100 мин. азаматтық және балалар противогаздары аммиактан мүлдем қорғалмайды, содан кейін БГ-3-60 мин
Апат ошағында Ахтан қорғау үшін негізінен оқшаулағыш типтегі теріні жеке қорғау құралдары (ЖҚҚ) пайдаланылады. Оларға оқшаулағыш химиялық ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.