Шақ туралы жалпы түсінік

Жоспар

I.Кіріспе

II.Негізгі бөлім:

а) Шақ туралы жалпы түсінік
ә) Осы шақ
б) Өткен шақ
в) келер шақ

Пайдаланылған әдебиет тізімі

Шақтың жалпы сипаты

Етістік амал-әрекет ұғымдарының атаулары я сол ұғымдарды білдіретін сөздер болғандықтан, оған тән сөздер, қашанда болсын, белгілі дәрежеде мезгіл ұғымдарымен байланысты болады.Өйткені амал, әрекет, қимыл, қозғалыс ... атауларының қай-қайсысы болсын үнемі белгілі бір мезгілде жүзеге асырылады. Мезгіл ұғымына байланыстырмай етістікті жеке сөз табы деп тануға да, анықтауға да болмайды.Солай болса, шақ категориясы етістікті өзге сөз таптарынан әрі ерекшелендіретін, әрі ажырататын ең негізгі грамматикалық категория делініп есептеледі.
Қазіргі қазақ тіліндегі шақ категориясы, басқа да категориялар сияқты, бірте-бірте дамып, мазмұны жағынан да, формалары жағынан да үнемі жетім отырып қалыптасқан, өзіне лайық орныққан жүйесі бар аса бай грамматикалық категория. Әдетте, шақтың мазмұны, соған лайық, формалары мен қызметтері адамның сөйлеп я сөйлесіп отрған кезіне ьайланысты айқындалады. Өйткені амал я әрекет, қимыл я қозғалыс тәрізді процестердің қай-қайсысы болсын не сөйлесіп отырған уақытқа дейін істеліп тынған, не сол сөйлесіп отырған уақытқа істеліп жатқан, не сөйлесіп уақыттан кейін істелінбекші амалдар есебінде қабылданады (оқыдым; оқып отырмын, оқымақшымын).
Бірақ шақтарды бір-бірінен ажыратуда қиыншылықтар бар.Ол қиыншылықтар, бір жағынан, шақ мазмұнының бір-бірімен ұштастығымен, соған қарай, шақ формаларының бір-бірімен жіктері ашылмағандығымен байланысты болса, екінші жағынан, шақ категориясы мен рай категориясының бір-бірінен мазмұн шегі де, форма шегі де ажыратылмағандығымен байланысты.
Ал шақ пен рай категориясының бір-бірінен ажыратылмауын көбінесе логикалық категория мен грамматикалық категорияның жинастырылып жүргені себебінен деп қарауға болады. Осындай негізгі мәселелердің ғылыми жағынан тиянақталмай,шешілмей келу салдарынан шақтардың да, олардың

Пайдаланылған әдебиет тізімі:

1. Ысқақов А.”Қазіргі қазақ тілі” ( Морфология).
Алматы – 1991 жыл
2. Исаев С.”Қазіргі қазақ тілі” ( Морфология).
Алматы – 2003 жыл
3. Н.Оралбай.”Қазіргі қазақ тілінің морфологиясы”
Алматы – 2007 жыл