Аудиттің заңды жауапкершілігі мен оны құқықтық реттеу

Жоспар

Аудиторлық қызметті нормативтік.құқықтық реттеу
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
I. Қазақстан Республикасында аудиттік қызметті нормативтік.құқықтық реттеу жүйесі
1.1. Қазақстанда аудиторлық қызметті реттеуші нормативтік.құқықтық актілер және ҚР «Аудиторлық қызмет туралы» Заңы және басқа да заңдар аясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4.6
1.2. аудиторлық қызметті реттеуші мемлекеттік органдардың және қоғамдық ұйымдардың міндетті қызметтері (функциялары) ... ... 7.9
1.3. Аудиторларды кәсіби аттестациялау және лицензиялау жүйесі және Қазақстанда аудиторлардың білім алуы жағдайы ... ... ... ... ... ... 10.11

II. Аудит стандарттары мен негізгі принциптері
2.1. Қазақстандағы халықаралық аудит стандарттары ... ... ... ... ... ...12.14
2.2. Аудиттің фирмаішілік стандарттары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 15.16
2.3. Аудиттің негізгі принциптері . аудит өткізу алдындағы негізгі процедуралар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...17.25

III. Қазақстан Республикасында аудиторлық қызметті нормативтік.құқықтық реттеуді жеділдіру жолдары
3.1. Қазақстан Республикасы аудиторлық қызмет нарығының институтционалдық негізі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .26.31

Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 32
Қолданылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .33
Қосымшалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .34.35

Пән: Бухгалтерлік іс
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 32 бет
Таңдаулыға:

Аудиторлық қызметті нормативтік-құқықтық реттеу

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3

I. Қазақстан Республикасында аудиттік қызметті нормативтік-құқықтық
реттеу жүйесі
1. Қазақстанда аудиторлық қызметті реттеуші нормативтік-құқықтық
актілер және ҚР Аудиторлық қызмет туралы Заңы және басқа да
заңдар
аясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ..4-6
2. аудиторлық қызметті реттеуші мемлекеттік органдардың және қоғамдық
ұйымдардың міндетті қызметтері (функциялары) ... ... 7-9
3. Аудиторларды кәсіби аттестациялау және лицензиялау жүйесі және
Қазақстанда аудиторлардың білім алуы
жағдайы ... ... ... ... ... ... 10-1 1

II. Аудит стандарттары мен негізгі принциптері
1. Қазақстандағы халықаралық аудит
стандарттары ... ... ... ... ... ... 12-14
2. Аудиттің фирмаішілік
стандарттары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .15-16
3. Аудиттің негізгі принциптері – аудит өткізу алдындағы негізгі
процедуралар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ...17-25

III. Қазақстан Республикасында аудиторлық қызметті нормативтік-құқықтық
реттеуді жеділдіру жолдары
3.1. Қазақстан Республикасы аудиторлық қызмет нарығының институтционалдық
негізі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... .26-31

Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... 32
Қолданылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... .33
Қосымшалар ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... .34-35

Кіріспе

Қазақстан Республикасында нарықтық қатынастың дамуы шаруашылық
әдістерін және формаларын қайта өзгертудің объективті қажеттілігін
тудырады. Әміршілдік-әкімшілік жүйеде кеңінен тараған қоғамдық мүлікті
талан-таражға салу нарықтық экономиканың ажырамас атрибуты болып
табылатын іскерлік және ұқыптылықпен орын алмастырды.
Нарық жағдайында бейімделудің қиындығына қарамастан, елде ғылыми-
теникалық саясат, маңызды теориялық және іс-тәжірибелік білім саласына
айналатын нақты ғылыми әзірлемелерді жинақтаумен әлеуметтік-экономикалық
қызметтің жаңа әрі озық нарықтық бағытын түбегейлі және қолданбалы
зерттеу белсенділікпен жүргізілуде. Елдің микроэкономикасын басқару
құпралына аса қажетті әр түрлі бизнес салаларындағы шаруашылық жүргізуші
субъектілер қызметін талдау, аудит және басқару есебі сияқты арнайы
ғылымдар мен оқыту пәндеріне айрықша маңыз беріліп отыр.
Қазақстанда нарықтық қатынастар енгізілуімен бірге экономикалық
субъектілердің қаржылық қорытынды есебін пайдаланушылардың қажеттіліктерін
ол ақпараттардың дұрыстығын дәлелдеу түрінде қамтамасыз етуші тәуелсіз
бақылау жүйесі өркендеп дамып келеді. Аудиторллық қызметті реттеуші
стандарттар енгізілуде, аудиторлар жұмыстарының сапасына кәсіби бақылау
жүйесі жақсарып келеді, сондай-ақ, бұл салада кәсіби мамандар даярлауға
қосымша талаптар қойылуда.
Бухгалтерлік есепті реформалау жіне аудитті ұйымдасытрудың озық
тәжірибесі Халықаралық валюталық қордың (ХВҚ), Бүкіләлемдік банктің,
Халықаралық даму бойынша америка агенттігінің (ЮСАИД), Еуропалық Одақтың
(ЕО) және британдық кеңестің белсенді қатысуымен өткізілгендіктен, оны
құраудың ағылшын-американдық үлгісы негіз етіп алынды. Бухгалтерлік есеп
пен аудитті жетілдіру бойынша ұсыныс Конституцция, Азаматтық Кодекс, Бюджет
Кодексі, Салық Кодексі, Банкрот туралы, Ақша аударымы мен төлемде
туралы заңдардың және қосымша компания, фирма мен коммерциялық ұйымдардың
қызметін реттейтін Қазақстан Республкиасының басқа да нормативтік-
құқықтық актілер талаптарын ескеру арқылы әзірленді.

I. Қазақстан Республикасында аудиттік қызметті нормативтік-құқықтық
реттеу жүйесі

1.1.Қазақстанда аудиторлық қызметті реттеуші нормативтік-құқықтық актілер
және ҚР Аудиторлық қызмет туралы Заңы және басқа да заңдар аясы
Аудиторлық тексерудің нәтижелері маңызды басқару шешімдерін
қабылдауға негіз болады. Сондықтан халықаралық тәжірибеде аудиторлық қызмет
тек кәсіби аудиторлық ұйымдармен ғана емес, сондай-ақ мемлекеттік
масштабта реттеле алады.
Нормативтік-құқықтық реттеу дегеніміз – бұл, аудиторлық тексеру жүргізу
объектісінің жұмыс істеуін заңда, нормативтік құжаттарда, ережелерде (
ішкі тәртіп, міндеттерді бөлу және т.б.) қарастырылған нормалар мен
ережелерге қатысты зерттеу. 1, 203-б. 250 Қаржылық қорытынды есепке
аудит өткізу кезінде заңдар мен нормативтік актілерді қарастыру деп
аталатын Халықаралық аудит стандартында былай делінген : Жалпы түсінік алу
үшін аудитор кейбір заңдар мен нормативтік актілер субъектінің қызметіне
зор ықпал ете алатындығын мойындауға тиісті. Субъект қызметінің белгілі
бір заңдарға және нормативтік актілерге сәйкес келмеуі оның қызметін
тоқтатуға немесе субъектінің үздіксіз қызметін жалғастыру қабілетінің
күмәнға айналуына алып келуі мүмкін. Мысалы, ондай ықпал ету субъектінің
лицензиясында немесе оның қызметін жүзеге асыруға берілген басқа рұқсат
қағаздарында көрсетілген талаптарға сәйкес келмеген кезде мүмкін
болады. 2. Демек, кәсіпорын қызметінің заңдарға және нормативтік
актілерге сәйкес келмеуі оның қаржылық қорытынды есебіне маңызды әсер етуі
мүмкін деп пайымдау керек. Бұл жерде бухгалтерлік есепті жүргізуден әдейі
бас тарту, жалған құжаттарды салып қою, сөз байласулардың салдарынан
елеулі бұрмалаушылықтар орын алуы мүмкін.
Қазақстан Республикасында аудиттік қызметті нормативтік реттеу жүйесіне
төмендегі заңдық және нормативтік құжаттар кіреді. (кесте 1.)
Кесте 1. Аудиторлық қызметті реттеуші негізгі нормативтік-құқықтық
құжаттар

№ Құжаттың аты (атауы)
1 2
1 Қазақстан республикасының аудиторлық қызмет туралы заңы, 20
қараша 1998 ж. №304 (өзгертулер және толықтыруларымен)
2 Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы
кодексі – 30 қаңтар 2001 ж., №155 – II ( өзгертулерімен және
толықтыруларымен)
3 Қазақстан Республикасының қылмыстық кодексі. 16 шілде 1997 ж.
№167-1 ( өзгертулерімен және толықтыруларымен)
4 Қазақстан республикасының азаматтық кодексі (Жалпы бөлімі)
27 желтоқсан 1994 ж.№268–XIII
(өзгертулерімен және толықтыруларымен)
5 Қазақстан Республикасындағы банктер және банктік қызмет туралы
ҚР-ның заңы 31 қыркүйек 1995 ж. №244
( өзгертулерімен және толықтыруларымен)
6 ҚР-ның Сақтандыру қызметі туралы заңы 18 желтоқсан 2000 ж.
№126-II ( өзгертулерімен және толықтыруларымен)
7 ҚР-ның Қазақстан Республикасындағы инвестициялық қорлар туралы
заңы 7 шілде 2004 ж. № 576-2
8 ҚР-ның Табиғи монополиялар туралы заңы 9 шілде 1998 ж.
№272-I ( өзгертулерімен және толықтыруларымен)
9 ҚР-ның Шетелдік инвестициялар туралы заңы. 27 желтоқсан 1994 ж.№
266 –XIII ( өзгертулерімен және толықтыруларымен)
10 ҚР-ның Акционерлік қоғамдар туралы заңы. 13 мамыр 2003 ж. №415-2
( өзгертулерімен және толықтыруларымен)
11 ҚР-ның Лицензиялау туралы заңы. 17 сәуір 1995 ж. №2200 (
өзгертулерімен және толықтыруларымен)
12 ҚР-ның жауапкершілігі шектеулі және қосымша жауапкершілікті
серіктестіктер туралы заңы. 22 сәуір 1998 ж. № 220-1
( өзгертулерімен және толықтыруларымен)
13 Аудиторлар палатасының Республикалық конференциясында 2000 жылы
қабылданған екі томдық Қазақстандағы Халықаралық аудит
стандарттары
14 Қазақстан Республикасы үкіметінің 1999 жылғы 29 маусымдағы №878
Аудиторлық қызметті лицензиялау ережелерін бекіту туралы қаулысы
( өзгертулерімен және толықтыруларымен)
15 Қазақстан республикасы ұлттық банкі басқармасының 2003 жылғы 27
қазандағы №384 банктерде, сақтандыру ұйымдарында аудит өткізуге
лицензия беру жөніндегі өтінішке тіркелген құжаттар тізіміне және
өтініш берушіге қойылатын талаптар жөніндегі Ереже нұсқауларды
бекіту туралы қаулысы
16 Қазақстан Республикасы қаржы Министрлігінің 1995 жылғы 28
маусымдағы №161 бұйрығымен бекітілген №33 Заңды тұлғалардан
алынатын табыс салығын есептеу және бюджетке төлеу тәртібі
туралы ереже-нұсқау ( өзгертулерімен және толықтыруларымен)
17 Аудиторлар палатасының 1998 жылғы 23 желтоқсанда өткен
Республикалық конференциясында бекітілген Қазақстан Республикасы
аудиторларын аттестациялау бойынша Мемлекеттік емес мекеме –
Біліктілік комиссиясы туралы Ереже
18 Қазақстан Республикасы аудиторларын аттестациялау бойынша
Біліктілік комиссиясының 2003 жылғы 20 қазандағы №25 бұйрығымен
бекітілген аудиторлыққа кандидаттарды аттестациялау тәртібі
туралы Ереже

Қазақстан республикасының аудиторлық қызмет туралы заңы және аудитті
реттеуші басқа да заңдар
Аудиторлық қызмет туралы заң Қазақстан Республикасында аудиторлық
қызметті жүзеге асыру процесіндемемлекеттік органдардың, заңды және жеке
тұлғалардың, аудиторлар мен аудиторлық ұйымдардың арасында туындайтын
қатынастарды реттейді. Ол 6 тармақтан және 25 баптан тұрады.
1-тармақ. Жалпы ережелер (1-4баптар).
2-тармақ. Аудитор, аудиторлық ұйымдар, аудиторлар палатасы (5-8 баптар).
3-тармақ. Аудиторлыққа кандидаттарды аттестациялау және аудиторлық
қызметті лицензиялау (9-13 баптар).
4-тармақ. Аудиторлық қызметті жүзеге асыру (14-16 баптар).
5-тармақ. Аудиторлар мен аудиторлық ұйымдардың құқықтары, міндеттері
және жауапкершіліктері (21-25 баптар).
6-тармақ. Аудиттелінетін субъектілердің құқықтары, міндеттері және
жауапкершіліктері (21-25 баптар).
Қазақстан Республикасының Қазақстан Республикасындағы банктер мен банктік
қызмет туралы - 31 қыркүйек 1995 ж. №244, сақтандыру қызметі туралы- 18
желтоқсан 2000 ж., №126-II, инвестициялық қорлар туралы - 7 шілде 2004
ж., №576-2, табиғи монополиялар туралы - 9 шілде 1998 ж., №272-1,
Акционерлік қоғам туралы 13 мамыр 2003 ж. №415-2, жауапкершілігі
шектеулі және қосымша жауапкершілікті серіктестіктер туралы 22 сәуір 1998
ж. №220-1 заңдарымен жоғарыда аталған субъектілер аудитін жүргізудің
ерекшеліктері айқындалған. Қазақстан Республикасының Шетелдік
инвестициялар туралы заңында – 27 желтоқсан 1994 ж. №25 266-XIII
(өзгертулерімен және толықтыруларымен) 23-бетте шетелдіктердің қатысуымен
құрылған кәсіпорындардың аудиторлық қорытындыны міндетті түрде меншік
иелеріне, мемлекеттік статистика және мемлекеттік бақылау органдарына
дайындап тапсыруды белгіленген.
Қазақстан Республикасы Қаржы Министрлігінің 1995 жылғы 28-маусымдағы №161
бұйрығымен бекітілген №33 Заңды тұлғалардан алынатын табыс салығын есептеу
және бюджетке төлеу тәртібі туралы ереже-нұсқау (өзгертулерімен және
толықтыруларымен) Қазақстан Республикасында тқұрақты мекеме арқылы
қызметін жүзеге асырушы резидент емес заңды тұлғалардың салық органдарына
міндетті түрде декларацияда көрсетілген мәліметтердің дұрыстығы
(сенімділігі) туралы аудиторлық қорытынды дайындап тапсыру шарттарын
анықтайды.

2. Аудиторлық қызметті реттеуші мемлекеттік органдардың және қоғамдық
ұйымдардың міндетті қызметтері (функциялары)
Заңдар мен нормативтік актілер қаржылық қорытынды есепке қатысы бойынша
едәуір ажыратылады. Кейбір заңдар немесе нормативтік актілер субъектінің
қаржылық қорытынды есебінің нысанын немесе мазмұнын, есепке алынуға тиісті
ақпараттарды айқындайды. Басқа заңдар немесе нормативтік актілер субъект
басшылығы тарапынан сақталуға тиісті, яғни, олар субъектіге өзінің қызметін
жүзеге асыруға құқық беретін шарттарды белгілейді. Субъект қызметінің
заңдар мен нормативтік актілерге сәйкес келмеуі айыппұл төлеу, сот
процесстері және тағы сол сияқты қаржылық зардап шегуге алып келуі
мүмкін. 2.Қазіргі кезде басшылыққа алынып жүрген заңнамалардың, атап
айтқанда Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінің, әкімшілік
құқық бұзушылық туралы кодексінің 3, Аудиторлық қызмет туралы заңның,
Лицензиялау туралы заңның, Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің
4 негізінде аудиторлар мен аудиторлық ұйымдардың жауапкершіліктерін
бірнеше түрге бөлуге болады.

Аудиторлардың жауапкершілігі

Азаматтық-құқықтық Әкімшілік
Қылмыстық

Азаматтық-құқықтық жауапкершілік. Егер клиенттің зиян шегуіне әкеліп
соқтырған, квалификациясыз (біліксіз) аудиторлық тексеру жүргізу орын
алса, онда сот шешімінің негізінде аудиторлық фирмадан төмендегілерден
өндіріліп алынуы мүмкін:
• клиенттің шеккен зияны толық мөлшерде;
• қайта тексеру жүргізуге шығарылған шығыстар.
Алайда, аудиторлық қызметтің Қазақстандық тәжірибесінде шетелдерде болып
тұратын, клиенттің шеккен зияны мен аудиторлардың іс-әрекеті арасындағы
байланысты соттың дәлелдеуі мүмкін болған шулы сот тексерулері орын алған
емес.
Аудиторлық ұйым клиенттің бухгалтерлік қорытынды есебінің барлық маңызды
аспектілері бойынша олардың дұрыстығы (сенімділігі) жөнінде кәсіби
пікірін құрастырғаны және оны білдіргені үшін жауап береді.
Кәсіби пікірін құрастыру және оны білдіру кезінде ол қазақстан
Республикасындағы аудиторлық қызметті реттеуші нормативтік құжаттардың
талаптарын және аудиттің этикалық нормаларын басшылыққа алуға тиісті.
Азаматтық кодексте (9 бап, 4 пункт) құқығы бұзылған тұлға, егер заң
актілерінде немесе келісім-шарттарда басқа жағдай қарастырылмаған болса,
өзінің шеккен зиянының толық қайтарылуын талап ете алатындығы айтылған
5,8-б. Бірақ зиянның өндіріліп алынуы бірінші талаппен орындала салмайды.
Клиент сотта аудитордың кінәсін дәлелдеп беруге тиісті. Ондай жағдай
көбінесе аудитордың өз жұмысын лайықты ұқыптылықпен орындау мүмкіндігінің
жоқтығынан немесе келісім-шарттың бұзылуынан орын алады.
Бұл жердегі маңызды мәселе – талап етілетін кәсіби біліктілік деңгейі және
аудитордың тарапынан ұқыптылық болып табылады. Ешкімнің абсолюттік
жетілгендікке қол жеткізуі мүмкін емес екендігін, бірақ кез-келген қателік
немесе қате түсінік жұмыстың ұқыпсыз орындалуына елеулі әсер етуі мүмкін
екендігін, ал аудитор оны жоққа шығаруға тиісті екендігін атап айту керек.
Жалпы көпшілік қабылдаған стандарттарға сәйкес тексеру жүргізу аудитордың
кінәсіз екендігінің айғағы болуы мүмкін.
Қылмыстық жауапкершілік. Қылмыстық кодекстің 229-бабында 6, сондай-ақ,
аудиторды өз қызметінің міндеттеріне қарамастан жеке басы немесе басқа
тұлға, не болмаса ұйым үшін пайда табу және артықшылықта болу мақсатымен
өзінің өкілеттілігін асыра пайдаланғаны үшін, сөйтіп басқа тұлағаларға
немесе ұйымдарға зиян келтіргені үшін, егер олардың бұл іс-әрекеті
азаматтардың немесе ұйымдардың заңды мүдделеріне және құқықтарына не
болмаса заңмен қорғалатын қоғамның немесе мемлекеттің мүдделеріне елеулі
зиян келтірген болса, жазалау шаралары қарастырылған.
Әкімшілік жауапкершілік. Аудит – қызметтің лицензияланатын түрі, сондықтан
оның Лицензиялау туралы заңға сәйкес жауапкершілігі бар. Аталмыш заңда
аудиторлық қызметті тиісті лицензиясыз жүзеге асырғаны үшін қылмыстық және
әкімшілік жауапкершілік , сонымен бірге лицензиясыз қызметті жүзеге
асырудан алынған табысты бюджетке алу түріндегі материалдық жауапкершілік
қарастырылған.
Лицензия беруші орган төмендегі жағдайларда лицензияның қызметін тоқтата
алады:
• егер мемлекеттік қадағалаушы немесе бақылаушы органдар лицензия
алушының лицензиялық талаптар мен шарттарды бұзғандығын анықтаған
болса;
• егер лицензия алушы жіберілген қателіктерді (бұзушылықтарды)жою
жөніндегі лицензия берушінің талаптарын орындамаса.
Лицензия алушы лицензиялық алымды белгіленген мерзімнің ішінде төлемеген
жағдайда, сондай-ақ, заңды тұлғаның қызметі тоқтатылған жадайда лицензия
өзінің заңдық күшін жоғалтады және жойылған болып есептелінеді.
Қазақстан Республикасының аудиторлық қызмет туралы заңының 13-бабында
лицензия беруші лицензияның қызметін заңға сәйкес тоқтау себебін көрсете
отырып, алты айға дейінгі мерзімге тоқтатуға құқықыты екендігі, сонымен
бірге аудиторлар мен аудиторлық ұйымдардың лицензия беруден бас тарту,
лицензияны қайтарып алу, қызметін тоқтату жөніндегі шешімдерді бұздыру
үшін сотқа шағымдану құқығының бар екендігі айтылған 7.
Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодекстің 137-бабында да 3
лицензиясыз, арнайы рұқсатсыз,біліктілік куәлігінсіз кәсіпкерлік қызметпен
айналысқаны үшін жауапкершілік қарастырылған. Егер бұл қызметте қылмыстық-
жазалаушы іс-әрекеттің белгілері болмаса, онда тиісті мөлшерде айыппұл
төленеді. Кодекстің 185-186 баптарында ксіпорындардың міндетті аудитті
өткізуден жалтарғаны үшін және аудиторға дұрыс емес ақпараттарды бергені
үшін төлейтін айыппұлдарының мөлшері көрсетілген.
250 Қаржылық қорытынды есеп беру аудиті кезінде заңдарды және нормативтік
актілерді қарастыру деп аталатын Халықаралық аудит стандартында қазіргі
кезде басшылыққа алынып жүрген нормативтік актілерге сәйкессіздікті
болдырмау жіне оны айқындау бойынша өздерінің міндеттерін орындау кезінде
субъект басшыларына көмегін тигізуі мүмкін саясат пен процедуралар
көрсетілген:
• Құқықтық талаптардың және операциялық процедуралардың осы талаптары
қанағаттандыратындай етіп жасалынуын қамтамасыз ету мониторингі;
• Ішкі бақылаудың тиісті жүйесінің құрылуы жне жұмыс істеуі;
• Субъект өзінің нақты саласының шеңберінде сақтауға тиісті маңызды
заңдардың регистрін енгізу.
Аудиторлық қызмет туралы заңның 183-184 баптарында төмендегі себептер
үшін аудиторлық қызметпен айналысуға құқық беретін лицензиядан айырумен
бірге аудиторлар мен аудиторлық ұйымдар төлейтін айыппұлдардың мөлшері
анықталған:
• Аудитордың немесе бухгалтерлік есеп ақпараттарымен жұмыс істеуге
рұқсаты бар басқа да тұлғалардың тексеру жүргізу кезінде анықталған
бухгалтерлік есеп жүргізу немесе қаржылық қорытынды есеп құру бойынша
заңдардың және белгіленген талаптардың бұзылу (орындалмау) фактілерін
аудит өткізуге тапсырыс берушілерден жасырғандығы үшін;
• Аудитордың (аудиторлық ұйымның) әдейі күмәнді аудиторлық қорытынды
жасағаны үшін (тіркеме 2.1.).
Аудиторлардың азаматтық-құқықтық жауапкершіліктерін сақтандыру.
Аудиторлық тексерудің жоғары деңгейдегі тәуекелдікке ие болуына байланысты
Аудиторлық қызмет туралы заңның 18-1 бабында (аудиторлық қызметті
сақтандыру) аудитті өткізу кезінде зиян келтірудің салдарынан туындаған
міндеттемелер бойынша міндетті түрде сақтандыру келісім-шарттарының
жасалынуы қарастырылған.
Кәсіби жауапкершілікті сақтандыру ерекшеліктері сақтандыру объектісі, яғни
– сақтандырылған аудитордың ерекшеліктері сақтандыру көрсету кезінде
жіберген қателіктерінің немесе жаңсақтықтарының нәтижесінде клиентті зардап
шектірген зиянның орнын толтыру бойынша заңмен белгіленген оның
міндеттемелерімен байланысты мүліктік мүддесі болып табылады.

3. Аудиторларды кәсіби аттестациялау және лицензиялау жүйесі және
Қазақстанда аудиторлардың білім алуы жағдайы
ҚазақстанРеспубликасы үкіметінің 1999 жылғы 29 маусымдағы қаулысымен
(өзгертілерімен және толықтыруларымен) аудиторлық қызметті лицензиялау
Ережесі бекітілді. Осы қаулымен лицензия беру тәртібі мен шарттары,
сондай-ақ аудиторлық қызметті лицензиялауға қойылатын квалификациялық
талаптар белгіленді.8.
Қазақстан Республикасы Ұлттық банкі Басқармасының 2003 жылғы 27 қазандағы
№384 қаулысымен өтініш берушіге және банктер мен сақтандырушы ұйымдарда
аудит өткізуге лицензия беру туралы өтінішке тіркелген құжаттардың
тізіміне қойылатын талаптар жөніндегі Ереже-нұсқаулар бекітілді.9.
Мемлекеттік емес мекеме-аудиторларды аттестациялау бойынша Біліктілік
комиссиясының ережесінде оның Қазақстан Республикасының аума,ында
аудиторлық қызметпен айналысуға ниет білдірген, аудиторлыққа кандидаттарды
аттестациялау мақсатында құрылғандығы атап көрсетілген. Комиссияның
құрылтайшысы болып табылатын – аудитордың аумақтық палаталары. Ережеде,
сондай-ақ, Біліктілік комиссиясының мақсаты мен міндетті қызметтері
(функциялары), құқықтары мен міндеттері және жұмыс істеу тәртібі
анықталған. 10.
Аудиторлыққа кандидаттарды аттестациялау ережесінің 1.2. параграфында
аудиторларды аттестациялау түснігі берілген:
Аттестациялау деп - өкілетті орган бекіткен біліктілік талаптарының
негізінде емтихандар қабылдау арқылы аудиторлыққа кандидаттардың біліктілік
деңгейін Біліктілік комиссиясының анықтауын айтады. Аттестация аудиторлыққа
кандидаттардың аудиторлық қызмет көрсетуге кәсіби дайындықтарын растайды
11. Сондай-ақ, аталмыш құжатта төмендегілер анықталған:
• аудиторлыққа кандидаттардың құжатарын тапсыру және сақтау тәртібі;
• модульдік емтихан тапсырмаларына қойылатын негізгі талаптар;
• ұйымдастыру және бағалау топтары;
• аудиторлыққа кандидаттарды аттестациялау процедуралары;
• аттестация нәтижелерін рәсімдеу;
• аттестацяиның өткізілуіне жауапкершілік және бақылау жасау.
Қазақстанда аудитордың білім алуы
Қазақстан Республикасының Аудиторлық қызмет туралы заңының 3-тармағының
9-бабында аттестациялауға жоғары білімі бар және экономика, қаржы, есеп-
талдамалық, бақылау-ревизия немесе құқық қорғау салаларында соңғы жеті
жылдың бес жылы ішінде жұмыс тәжірибесін жинақтаған, сонымен бірге жоғары
оқу орындарында бухгалтерлік есеп және аудит бойынша ғылыми-оқытушылық
қызметпен айналысатын және жоғарыда аталған салаларда соңғы бес жылдың
екі жылынан кем емес мерзім ішінде тәжірибе жинақталған тұлғалар
жіберілетіндігі айтылған.
Жоғарыда айтылғандардың аудиторлық қызметпен айналысуға қойылатын негізгі
талаптардың бірі – аудитордың білім алуы екендігін көреміз.
Аудитор алуға тиісті білімінің негізгі элементтері төмендегілер болып
табылады:
• негізгі ( базалық) білім;
• жұмыс тәжірибесі;
• арнайы кәсіптік білім.
Негізгі білімге экономикалық немесе заңгерлік жоғары білім жатады.
Практикалық жұмыс тәжірибесі тиісті жылдар санымен және атқарған
лауазымдық жұмысымен анықталады.
Арнайы кәсіптік білім беруге аудиторларды дайындау және оларды қайта
дайындау бойынша оқу-әдістемелік орталықтарында және ұйымдарда білім беру
және аудиторлық фирмаларда тәжірибеден өткізу кіреді.
Аудитор өзінің кәсіби біліктілік деңгейін мынадай жолдармен көтеруіне
болады :
- заңдық құжаттарды, стандарттарды, ереже-нұсқауларды оларға енгізілген
өзгертулер мен толықтыруларды тұрақты және жүйелі түрде оқып-үйрену
арқылы;
- семинарға, конференцияға қатысу арқылы;
- аудит өткізудің әдістемесі және оны ұйымдастыру бойынша шетелдік
және отандық тәжірибені оқып үйрену (зерттеу) арқылы.

II. Аудит стандарттары мен негізгі принциптері

1. Қазақстандағы халықаралық аудит стандарттары
Аудит стандарттары дегініміз – аудитке қойылатын бірегей талаптарды және
аудит өткізу тәртібін анықтаушы принциптерді белгілейтін нормативтік
құжаттар.
Аудит стандарттары аудиторлар палатасының Республикалық конференциясында
қабылданады және олард мемлекеттік өкілетті органдар бекітеді. 7. 2000
жылғы наурыз айында өткізілген аудиторлардың бесінші Республикалық
конференциясында Қазақстан аудитін халықаралық стандарттарға көшіру және
оларды ұлттық стандарттар ретінде қабылдау туралы шешім қабылданды. Ол
стандарттар аудит өткізудің жалпы тәсілдерін , аудиторлық тексеру
жүргізудің ауқымен, аудиторлық қорытынды есептің түрлерін, аудит
методологиясы мәселелерін , сондай-ақ аудиттің өткізілу шартына
қарамастан , осы кәсіптің барлық өкілдері қолдануға тиісті базалық
принциптерді анықтайды.
Аудит стандарттарының маңызын төмендегілер айқындайды:
• жоғары сапалы аудиторлық тексеруді қамтамасыз етеді;
• аудит өткізудің барлық кезеңдері (сатылары) бойынша регламентті
анықтайды;
• аудиторлық тексеру нәтижелері дұрыстығының құқықтық кепілдігін
қамтамасыз етеді;
• Қазақстан аудитінің деңгейін көтереді және оны халықаралық
экономикалық қатынастар саласында танымал етеді;
• Аудит өткізу және оның нәтижелерін рәсімдеу мәселелеріне қатысты
тәсілдерді , терминдерді, анықтамаларды, мәліметтерді бір ізге салу
міндеттерін шешеді;
• Аудиторлық тексеру іс-тәжірибесінде жаңа ғылыми жетістіктерді
енгізуге ықпал етеді;
• Ақпаратты пайдаланушыларға аудиторлық тексеру жүргізу процесін
түсінуге көмектеседі;
• Кәсіптің қоғамдық беделін құрайды;
• Мемлекет тарапынан бақылауды жояды;
• Аудиторға клиенттермен келіссөз жүргізуге көмектеседі;
• Аудит өткізу процесінің жекелеген элементтерінің байланысын қамтамасыз
етеді.
Жалпы стандарттар – аудитор өзінің алдында тұрған міндеттерді тиімді әрі
кәсіби деңгейде орындауы үшін оның бойында болуға тиісті белгілі бір
қасиеттер мен кәсіптік дәреже (ол үшін әзірлік , кәсіби біліктілік,
тәуелсіздік, әділдік, аудитті өткізу кезінде тиісті көңіл бөлу талап
етіледі).
Жұмысшы стандарттар – аудиттің алдында тұрған міндеттерде (жоспарлау және
ішкі бақылау жүйесіне тиісінше зерттеу жүргізу және бағалау) орындау
кезінде аудиторлар басшылыққа алатын ережелер.
Қорытынды есеп және аудиторлық қорытынды жасау стандарттары – аудиторлық
тексеру нәтижесі бойынша материалдардың нысаны, мазмұны, орналастырылуы
және тапсырылуына қатысты стандарттар. Аудиторлық қорытындыда қаржылық
қорытынды есептің бухгалтерлік есеп т алаптарына сәйкестігі көрсетілуі
тиісті.
Халықаралық аудит стандарттарын (ХАС) дайындаған – халықаралық аудиторлық
практика жөніндегі комитет (ХАПК). Аталмыш комитет 1997 жылы Нью-Йорк
қаласында негізі қаланған бухгалтерлердің халықаралық федерациясының
Кеңесі жанындағы тұрақты комитет болып табылады.
Бухгалтерлердің халықаралық федерациясының мүшесі болу автоматты түрде,
Лондон қаласында негізі қаланған, халықаралық біхгалтерлік есеп
стандарттары жөніндегі Комитетке мүше болуға құқық береді. Бұл екі ұйым
бір-бірінен тәуелсіз, біріншісі аудитке қатысты болса, соңғысы –
бухгалтерлік есеппен байланысты. Бухгалтерлердің халықаралық федерациясының
басқа тұрақты комитеттері этика, білім беру, қаржы және басқару есебі,
мемлекеттік сектор, ақапарттық технология және мүшелікке алу мәселелерін
қарастырады.
Аудиторлық іс-тәжірибе жөніндегі халықаралық комитет аудит пен соған
жалғас қызметтердің бүкіл әлемдегі бірегейлік дәрежесін көтеру үшін
солар бойынша стандарттар мен ережелерді жарыққа шығарады.
Қазіргі кезде қолданыста жүрген халықаралық аудит стандарттарын әзірлеу
20-ғасырдың 70-ші жылдары басталған болатын. Үш таңбалы номерге олар
1994 жылы ие болды. Соңғы жылдарда болған маңыздырақ өзгерістердің арасынан
1998 жылғы жинақта басылып шығып, 1999 жылғы 1 шілдеден бастап күшіне
енген, аудиттегі ішінара тексеруге қатысты халықаралық аудит стандартының
баяндалу стилі хабарлай айту үлгісімен берілген және онда аудиторға
бірнеше альтернативтік іс-әрекеттерді қарастыру жиі ұсынылатын көптеген
мысалдар мен ұсыныстар қарастырылған.
Аудит стандарттары аудиттің сапасы мен сенімділігіне қойылатын нормативтік
талаптарды анықтайды және тәуелсіздіктің, әділеттіліктің, кәсіби
біліктіліктің, аудиторлық тексеру нәтижесі жөніндегі ақпараттардың
құпиялығын сақтаудың белгіленген деңгейін қамтамасыз етеді. Экономикалық
реформалар механизімінің жетілдірілуіне қарай аудиторлық стандарттарды
уақыт талабына сай ету мақсатымен, оларды кезең сайын қайта қарап отыру
қажет.
Республикамызда халықаралық бірлескен фирмалар қызметінің дамуына ,
сонымен бірге аудиторлық қызметтің аймақтарда енгізілуіне байланысты
аудитті халықаралық қызметтің аймақтарда енгізілуіне байланысты аудитті
халықаралық масштабта үйлестіру қажеттілігі туындады. Тәжірибе
көрсеткендей , аудиторлық қызметтің алыс және жақын (ТМД) шетелдердегі
даму жолы бірдей, сондықтан аудиттің кезекті мәселелерін шешуші қандай-да
бір елдің аудиторлық фирмалары оның методологиясына, ғылыми және
практикалық маңыздылығына көңіл аударды және экономикалық құрылыстың
ерекшеліетерін ескере отырып аудит стандарттарын жасады.
Қазақстандағы Халықаралық аудит стандарттары версиясы бухгалтерлер мен
аудиторлардың еуразия аумақтық Халықаралық федерациясының шешімімен
негіз етіп алу үшін ТМД елдеріне ұсынылған.
Осы стандарттардың құрылымын қарастырамыз. (Стандарттардың қысқаша мазмұны
2.1. тіркемеде келтірілді). Төменде (қосымша-1) халықаралық аудит
стандарттарының жекелеген аспектілерінің атаулары мен номерлері
келтірілді. ХАС-ның құрылымы төмендегі Қосымша-1 де келтірілген.
Тексеру жүргізу кезінде аудитор өзінің қызметін ел ішінде қабылданған
стандарттардың көмегімен ,ал кейбір жағдайларда - өзінің кәсіби тәжірибесі
мен түйсігінің көмегімен реттеуге тиісті.
Мысал үшін, өздерінің ұлттық стандарттары бар, АҚШ, канада, англия сияқты
өркениетті елдерде халықаралық стандарттар аудиторлық фирмалармен
салыстыру үшін қолданылады.

2.2.Аудиттің фирмаішілік стандарттары
Аудиттің халықаралық стандарттары тек оны өткізудің жалпы тәсілдерін,
тексеру жүргізу ауқымын, аудиторлық қорытынды есептің түрлерін,
методология мәселелерін, сондай-ақ, аудиторлар қолдануға тиісті базалық
принциптері айқындайды. Алайда, ол стандарттар тексеру жүргізу
процесінде қолданылатын нақты іс-әрекеттерді , тәсілдерді, процедураларды
белгілі бір тәртіпке бағындыра алмайды. Ондай мақсаттағы қызметті аудиттің
фирмаішілік стандарттары атқарады.
Жоғары сапалы қызмет көрсетуді қамтамасыз ету үшін аудиторлар мен
аудиторлық фирмалар халықаралық аудит стандарттарының негізінде,
аудиторлық фирма жұмысының спецификасы (ерекшелігі) ескерілетін және
тексеру жүргізудің нақты процедураларының, аудиторлық дәлелдеулер
жинаудың, оларды құжаттаудың, клиенттпен өзара қарым-қатынас саясатының,
ішкі стандарттарын жасауға тиісті. Тексеру жүргізу кезінде ол қажетті
дәлелдеулер жинауды жеңілдетеді, тексеру жүргізу уақытын қысқартады,
аудиторлық қорытынды жасау кезінде қате жіберу тәуекелдігін азайтады.
Аудиттің ішкі стандарттары белгілі бір аудиторлық фирмада аудиторлық
тексерудің бірегей (фирмалық) тәсілін қамтамасыз етеді 12,78-б.
Орындалатын жұмыстардың көлемін ұлдғайту және сапасын көтеру, тексеру
жүргізу үшін аудиторларды – ассистенттерді кеңінен пайдалану , аудит
технологиясын жетілдіру мүмкіндігі туындайды. Бірақ, стандарттар артық
нақтыланбауға , аудитордың еркін тежемелеуге тиісті. Себебі , ол аудитті
кәсіби ой-пікірмен нығайтылмаған, жай ғана мәліметтер жинауға айналдыруы
мүмкін. Фирманың экономикалық және қоғамдық статусы үшін стандарттардың
маңызы жоғары болғандықтан, олардың мазмұны коммерциялық құпия болып
табылады.
Әдетте, ішкі стандарттарға оларды жасаушылар қол қояды және мндетті түрде
аудиторлық фирманың жетекшісі бекітеді.
Фирмаішілік аудиторлық стандарттарды үш блокқа біріктіруге болады :
• аудиторлық фирмалардың құрылымы және оның қызметін ұйымдастыру
технологиясы;
• заңдар мен стандарттардың талаптарын жүзеге асыру бойынша құжаттар;
• тексеру жүргізу әдістемесі;
Бірінші блоктың құжаттары аудиторлық фирма жұмысының ерекшелігін , оның
ұйымдық құрылымын, клиенттерімен өзара қарым-қатынас жасау принциптерін,
ішкі бақылаудың және ішкі қорытынды есеп берудің құрылымын, жұмыскерлердің
лауазымдық міндеттері мен өкілеттіліктерін, олардың білім деңгейіне
қорйылатын талаптарды, кәсіби этика мәселелерін реттеуші нормативтік
құжаттардың тізімі; бастапқы құжаттардың, аналитикалық және синтетикалық
есеп регистрлерінің құрамы; есептің білгілі бір салалары бойынша болуы
мүмкін бұзушылықтарды топтастырушы ( классификатор); аудиторлық
процедуралардың орындалу реті; аудитті жоспарлау кезеңінде сұрақ беруді
өткізу үшін жасалынған тестілер немесе сұраулар тізімі құрайды.
Үшінші блокқа қатысты әдістемелер келесі бағыттар бойынша жасалынады:
• бухгалтерлік-клиенттің бухгалтерлік есебінің жекелеген бөлімдері
бойынша әдістемелер;
• заңдық-клиент қызметінің құқықтық жағынан қамтамысыз етілуін тексеру
әдістемелері (құрылтай құжаттарының және жарғылық капиталдың аудиті,
шаруашылық келісім-шарттарының сараптамалары, салық заңының сақталуына
талдау жасау және т.б.);
• арнайы –ортақ арнайы белгілерді иеленуші кәсіпорындар тобына тексеру
жүргізу әдістемелері (шағын кәсіпкерлік субъектілерінің, шетелдік
инвестициялары бар объектілердің өкілдіктерінің және т.б. аудиті );
Бұл стандарттардың әрқайсысында төмендегілер болуы мүмкін:
• тексерудің мақсаты мен міндеттері ;
• тексерілетін бөлімдер көрсетілген аудит өткізу юбатексерудің мақсаты
мен міндеттері ;
• тексерілетін бөлімдер көрсетілген аудит өткізу бағдарламасы;
• нормативтік-құққытық құжаттар;
• клиенттің бухгалтерлік және басқа құжаттары (қаржылық есеп беруі,
регистрлер, бастапқы құжаттар);
• есептің осы участогы бойынша болуы мүмкін бұзушылықтарды топтастырушы
(аудитті жоспарлау кезеңінде сұрақ беруді өткізуге арналған тестілер
немесе сұраулар тізімі; осы участокқа тексеру жүргізу кезінде
қолданылатын аудиторлық процедуралардың тізімі);
• аудиторлық процедуралардың орындалу реті;
• аудитордың жұмыс құжаттарының жасалынған нысандары (үлгілері).
Сондай-ақ аудиторлық стандарттардың болуы аудитордың фирма мен оның
жұмыскерлерінің қызметіне тиімді ішкі бақылауды жүзеге асыруға мүмкіндік
береді.

2.3. Аудиттің негізгі принциптері – аудит өткізу алдындағы негізгі
процедуралар
1995 жылғы шілде айында аудиторлар палатасының кезектен тыс
конференциясында Қазақстан Республикасы аудиторларының Этикалық кодексі
қабылданды. Ол кодекстің жобасын Прайс Уотерхаус ЛЛП кеңес берушілерінің
ресми демеушісі болып табылатын капитал рыногы ЮСАИД бағдарламасының
қолдауымен Қазақстан аудит акционерлік компаниясы жасады.
Аудиторлар палатасының Кеңесі бұл кодекстің нормативтік акт ретінде күші
бар екендігін және оны орындауға Қазақстан территориясында жұмыс істейтін
аудиторлық фирмалар мен аудиторлар міндетті екендігін атап көрсеткен.
Этика – адамзаттың таңдау мәселелерін, адамдар басшылыққа алатын жақсы
және жаман стандарттарды, және де ең соңында ол талпынатын жақсылықтарды
жүйелі түрде зерттеумен айналысатын философия саласы 13,21-б.
Этиканың 3 элементі :
• шешімдерді таңдау мәселелері;
• моральдық принциптер;
• шешім қабылдаудың салдарлары.
Қазақстанда қабылданған этикалық кодекс төмендегілерді белгілейді:
• аудиторлардың мінез-құлық стандарттарын;
• жалпы мақсаттарға қол жеткізу үшін аудиторлар сақтауға тиісті негізгі
принциптерді.
Кодекстің кіріспе бөлімінде қоғамның қажеттіліктерін қанағаттандыруда
жоғары деңгейде тимділікке қол жеткізу үшін өте биік кәсіби нормларға
сәйкес жұмыс атұару болып табылатын аудитор кәсібінің мақсаты айтылған.
Бұл негізгі төрт талаптың сақталуын болжайды: дұрыстық, кәсіби біліктілік,
қызметтің сапасы және сенім.
Аудитордың алдында тұрған мақсатқа қол жеткізу үшін бірқатар шарттарды
немесе принциптерді орындау қажет:
Адалдық. Аудитор өзінің кәсіби мндеттерін орындауда адал болу керек.
Әділдік(объективтілік). Аудитор әділ болуға және жоқ нәрсеге сену, қате
түсінік тағы сол сияқты факторлардың әділдікке әсер етуіне жол бермеуге
тиісті.
Кәсіби біліктілік. Аудитор қызмет көрсетуге келісерде, бұл тапсырманы
орындау үшін өзінің кәсіби білім деңгейінің, тәжірибесінің жеткілікті
дәрежеде екендігіне сенімді болуға тиісті, олай болмаған жағдайда ол
мұндай тапсырманы орындаудан бас тартуға тиісті.
Аудитор кәсіби қызметін үлкен ықыласпен , жетік біліммен, ынта жігермен
көрсетуге тиісті. Онда әрдайым кәсіби білімін және тәжірибесін шыңдауға
деген, клиентке қазіргі заманғы іс-тәжірибе мен заңдарға негізделген
білікті кәсіби қызмет көрсетілетіндігіне кепілдік беру үшін оларды
тиісті талап деңгейінде ұстап тұруға деген қажеттілік болуға тиісті.
Құпиялықлықты сақтау. Тексеру нәтижесін меншік иесіне немесе тексеруді
белгілеген органға беру сияқты жағдайларды есепке алмағанда, тексерілетін
субъектінің рұқсатынсыз кәсіби қызмет көрсету барысында алынған
ақпараттарды, коммерциялық құпиямен қоса, жария етуге құқығы жоқ.
Кәсіби мінез-құлық . аудитор өз кәсібінің беделін түсіретін мінез-
құлықтардан аулақ болуға тиісті, яғни оның мінез-құлқы осы кәсіптің
беделіне сай іс-әрекеттерге сәйкес болуға тиісті.
Кәсіби стандарттар. Аудитор кәсіби қызмет көрсетуді заңдық және нормативтік
актілерде қабылданған тиісті кәсіби стандарттарға сәйкес қарастыруға
тиісті. Аудиторлар адалдыққа , әділдікке жәе тәуелсіздікке жанаспайтын кез-
келген мүдделерден азат болып табылады және болуға тиісті де. 14,152-б
Ұлыбританияның аудиторлық іс-тәжірибе жөніндегі кеңесі аудиттің негізін
қалаушы принциптеріне қосымша төмендегілерді қарастырады:
Ой-пікір. Аудитор сенімді кәсіби ой-пікірлерді қолдануға тиісті.
Есеп беруге міндеттілік. Аудитор сол мезгілде шаруашылық процесстің басқа
қатысушыларының мүддесін ескере отырып, акционерлердің мүддесі үшін
көбірек әрекет жасауға тиісті.
Коммуникация (қатынас). Аудиторлар өздерінің ой-пікірлерін білдір үшін
мәселені толық түсінуге қажеттілердің барлығын ашуға тиісті. Аудиторлар,
егер оларға өтірік алдау, заңды немесе кәсіпорын сақтауға тиісті басқа да
ережелерін бұзу фактілері белгілі болса, қоғамдық мүдде үшін тиісті
деңгейдегі билік органдарына мәлімдеме жасай алады 15,96-б.
Қазақстан Республикасының Аудиторлық қызмет туралы заңында аудитордан
қандай біліктілік деңгейі талап етілетіндігі және аудитор біліктілігін
алғаннан кейін оның қандай қызметті жүзеге асыра алатындығы айқындалған.
Кәсіптік ереже-нұсқаулар көбірек нақтыланған : аудитор тиісті кәсіби
біліктілікке ие болып ғана қоймай, сонымен бірге ол этикалық нормаларды
сақтауға және оларға сай болуға тиісті.
Аудитор үшін этикалық нормалар ережелер жинағының, аудит стандарттары мен
нормативтерінің талаптарын міндетті түрде қанағаттандырудан, сондай-ақ
жоғары деңгейдегі кәсіби білімін көрсетуден және өзінің міндеттерін
орындаудан тұрады. Аудитор моральдық және өнегелік нормаларын қолдануға,
өзінің әріптестеріне, клиенттеріне, тапсырыс берушілерге және т.б. тілектес
болуға тиісті. Аудитор өз кәсібінің беделін түсіретін іс-әрекеттерді
жасамауға, өз қызметінің талаптарын сақтауға тиісті.
Аудитор мен клиент – тапсырыс берушінің арасындағы өзара қарым-қатыныс
тілектестік және аудиторлық тексеру бойынша шығындардың орнын толтыру
негізінде құралады. Олардың арасындағы даулы мәселелер өзара жол беру және
келісімге келу арқылы мен аудитор бірін-бірі өз бетінше таңдауға
құқылы .
Тексеру жүргізу бойынша аудитордың шығындары келісім-шартқа сәйкес
төленеді.
Кәсіпорын басшысы мен басқадай лауазымдық тұлғалардың аудиторлық тексеру
процессіндегі міндеттері төмендегілерден тұрады:
- аудиторлық фирманың жұмыскерлеріне аудиторлық тексеруді өз уақытында
және сапалы өткізу үшін жағдай жасау, бхгалтерлік есептің барлық
құжаттарын, кадр, қаржы-шаруашылық және басқа мәселелер бойынша
бұйрықтарды, жабдықтау, тұтыну келісім-шарттарын дайындап беру, сондай-
ақ аудитордың сұрауы бойынша ауызша нмесе жазбаша түрде түсінік
беру.
- аудиторлық тексеру жүргізу процесінде анықталған бухгалтерлік есеп
жүргізу мен қаржылық қорытынды есепті құру тәртібінің бұзылуын жедел
түрде жою.
Аудиторлық тексеру жүргізу кезінде анықталуға жататын сұрақтардың шеңберін
шектеу мақсатында кез-келген іс-әрекетке баруға тиым салынады.
Аудитор (аудиторлық фирма) төмендегі құқықтарға ие бола алады:
• республикалағы заң актілерінің, аудит стандарттарының , сонымен бірге
кәсіпорынмен арада жасалынған келісімнің нақты шарттарының талаптары
негізінде ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.