Несиелік тәуекел

Жоспар

Жоспар
Кіріспе
І бөлім Несиелік тәуекелдің пайда болуы және банктік тәуекелдердің жіктелінуі
1.1 Банктік тәуекелдердің пайда болу көздері мен себептері
1.2 Коммерциялық банктердің тәуекелдерді басқару және несиелік тәуекелді бағалау әдістері
ІІ бөлім Коммерциялық банктердің несиелік тәуекелін басқару проблемалары және оларды төмендету жолдары
2.1 Коммерциялық банктердің несиелік тәуекелін басқару проблемалары
2.2 Несиелік тәуекелді төмендету жолдары
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер

Пән: Банк ісі
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 18 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

ХАЛЫҚАРАЛЫҚ БИЗНЕС УНИВЕРСИТЕТІ
БУХГАЛТЕРЛІК ЕСЕП ЖӘНЕ АУДИТ КАФЕДРАСЫ

Баяндама

Тақырыбы: Несиелік тәуекелдерінің
бағасы

Орындаған: Бағалау
мамандығының 4 курс студенті
Масимбаева Айдана
Тексерген: аға оқытушы
Сугурбаев М.К.

Алматы 2012

Жоспар
Кіріспе
І бөлім Несиелік тәуекелдің пайда болуы және банктік тәуекелдердің жіктелінуі
1.1 Банктік тәуекелдердің пайда болу көздері мен себептері
1.2 Коммерциялық банктердің тәуекелдерді басқару және несиелік тәуекелді бағалау әдістері
ІІ бөлім Коммерциялық банктердің несиелік тәуекелін басқару проблемалары және оларды төмендету жолдары
2.1 Коммерциялық банктердің несиелік тәуекелін басқару проблемалары
2.2 Несиелік тәуекелді төмендету жолдары
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе
Тәуекел адам іс-әрекетінің кез-келген саласында көрініс табатын объективті оқиға болып табылады. Ол кәсіпкерліктің барлық саласында кездесетін көп аспектілі категория. Өзінің табиғаты бойынша тәуекел жағымсыз оқиғаның болуымен сипатталады. Яғни, тәуекелге ұшырау барысында кәсіпорын экономикалық немесе басқа да шығындарды шегеді.
Кез келген кәсіпкерлік іс тәуекелмен байланысты, әсіресе банктер үшін тәуекелді басқарудың маңызы жоғары болып келеді.Өйткені, банктер нарықтағы конъюнктуралық өзгерістерді бірден қабылдайтын сегмент.
Бүгінгі таңда банктер операциялардың көптеген жаңа түрлерін атқаруда. Ол операциялардың әрқайсысы белгілі бір деңгейде тәуекелмен байланысты болып келеді. Осы шешімдерді өз мойнына алу банк ісінің негізі болып табылады. Тәуекелдер міндетті түрде реттелуі керек және банктің қаржылық мүмкіндігінің шегінде орналасуы керек. Осы мақсаттарға жету үшін банктер тарапынан тәуекелдерді басқарудың саясаты қалыптастырылады.
Нарықтық жағдайда банктік тәуекелдер жоғары деңгейде болады. Сондықтан банктер косымша капиталды қажет етеді. Банктік кызметтер тәуекелсіз жүруі мүмкін емес , өйткені банктің кез-келген опрециясы тәуекелмен байланысты болып келеді. Банк ісінің тарихында тәуекелдерді дұрыс басқармауына байланысты көптеген банктердің банкроттыққа ұшырағанына көз жеткізуге болады.
Бұл рефераттың мақсаты банктік тәуекелдердің теориясына талдау жасай отырып , олардың түрлерін , оларды бағалаудың әдістері мен тәсілдерін , сол сияқты олардың Қазақстанның банктік жүйесінде колданылу мен баскарылуының теориялық аспектілерін анықтау және тәуекелдерді баскаруда шетелдік тәжірибе мен отандық тәжірибені салыстыра отырып, коммерциялық банктер үшін тәуекелді баскарудың жетілдіру жолдарын анықтау болып табылады. Рефераттың негізгі объектісі - банктік тәуекелдер және банктерде қолайсыз жағдайлардың пайда болу ықтималдығы болып табылады. Менің баяндамамның негізгі мақсаты - банктік тәуекелдер аясында банктік менеджменттің ең тиімді құралдары мен әдістерін ұсыну болып табылады.
Осы мақсатты орындауға байланысты келесідей мәселелер туындайды:
Тәуекелдердің пайда болу факторларын анықтау;
Қазақстан жағдайында тәуекелдерді басқару әдісін анықтау;
Шетелдегі банктердің тәуекелдерді басқаруына талдау жасау;
Отандық және шетелдегі банктік тәуекелдерді басқару тәжірибелерінің негізінде біздің экономикаға қолайлы басқару әдістерін анықтау.
І.Несиелік тәуекелдердің пайда болуы және олардың жіктелінуі.
1.1 Банктік тәуекелдердің пайда болу көздері мен себептсрі
Тәуекелдің тұжырымдамасы адамзатқа ежелден-ақ таныс. Өйткені тәуекел біздің өміріміздің ажырамас бөлігі болып келеді. Тәуекел деп оқиғаның болу немесе болмау мүмкіндігін жүз проценттік нақтылықпен болжай алмауын айтамыз. Кез келген адам тәуекел деңгейін төмендетуге тырысады. Өйткені жағымсыз оқиғаның болу жағдайында тәуекелге ұшыраған адам шығын шегеді. Тәуекел деңгейін төмендету мақсатында біз екі немесе одан да көп баламалардың бар болуын қалаймыз. Яғни , таңдау құқығына ие болғымыз келеді. Тәуекел деңгейі мен табыстылық деңгейі өзара пропорционал болып келеді.Яғни , тәуекел деңгейі неғұрлым жоғары болса, табыстылық деңгейі де соғұрлым жоғары болады . Керісінше тәуекел деңгейі төмен болса , табыс та төмен болады. Сондықтан кез келген кәсіпорын табыс пен тәуекел деңгейлерінің арасынан ең тиімді немесе альтернативті арақатынасты таңдайды.
Жоғарыда айтылғандарды ескере отырып , банк үшін тәуекелді басқару ең маңызды мәселелердің бірі болып келетінін айтып кеткен жөн. Өйткені кез келген банктің қалыптасу процесінен бастап бүкіл қызмет ету уақтысында банктің іс-әрекеті көптеген тәуекелдерге тікелей байланысты болып келеді . Сондықтан банктің болашақта банкроттыққа ұшырауы немесе ұшырамауы банктің тәуекелді басқаруымен байланысты.Банк ісінде тәуекел деп банктің табысы мен капиталына кері әсер ететін оқиғалардың болу ықтималдылығын айтамыз. Тәуекел жағымсыз оқиғаның болу ықтималдығымен сипатталады. Бұл оқиғаларға мыналар жатады: табыстың төмендеуі,берілген несиелердің қайтарылмауына байланысты шығындардың пайда болуы, базалық ресурстардың азаюы , баланстан тыс операциялар бойынша төлемдердің төленбеуі және тағы басқалары . Бірақ тәуекел деңгейі қаншалықты төмен болса , жоғары табыс алу ықтималдығы да соншалықты төмен болады.Сондықтан кез келген банк өзінің қаражаттарын табысы жоғары және тәуекел деңгейі төмен іс-әрекеттерге жұмсауға тырысады.
Тәуекелдің пайда болуының үш көзін атап өтуге болады. Алғашқы екі түрі объективті сипатта, яғни банктің іс-әрекеттеріне байланыссыз немесе тәуелсіз болады. Ал, үшінші түрі субъективті сипатта болады , яғни банк қызметіне тәуелді болып келеді.

1. Нарықтық тәуекел деп әр түрлі активтер құнының өзгеруіне тәуелді қаржылық жағдайды айтамыз. Ол мыналардан тұрады:
а) Проценттік тәуекел -- ағымдағы проценттік мөлшерлеменің өзгеруімен байланысты тәуекелдің түрі.
b) Валюталық тәуекел - валюта бағамының өзгеруімен байланысты тәуекелдің түрі.
с) Инвестициялық тәуекел -- қор нарығындағы өзгерістермен байланысты тәуекелдің түрі.

2. Контрагент тәуекелі немесе несиелік тәуекел -- контрагенттің өз міндеттемелерін орындамауына немесе берілген несиені қайтармауына байланысты тәуекелді айтамыз.

3. Басқару немесе менеджмент тәуекелі. Ол мыналардан тұрады:
а) Оперативтік тәуекел -- банктің кейбір функцияларымен байланысты тәуекелді айтамыз. Оларға мыналар жатады: банктің ұйымдастырушылық қүрылымы, ақпараттық және технологиялық жабдықтармен камтамасыз етілу дәрежесі , кадрлардың мамандану деңгейі , банктің өз қызметін жедел және нақты орындау қабілеті.

b) Стратегиялық тәуекел - банк қызметінің дұрыс үйымдаспауымен немесе жіберілген қателермен байланысты тәуекелдің түрі. Олар : шешім қабылдау үшін ақпараттық базаның жеткіліксіздігі , каржы нарығының математикалық модельдерінің сапасының төмен болуы , болжау және жоспарлау әдістемелерінің толық еместігі.

Тәуекел деңгейіне әсер ететін факторларды ішкі және сыртқы деп екіге бөлуге болады.
Жоғарыда келтірілген факторлар келесі жиі кездесетін банктік тәуекелдердің пайда болуына себеп бола алады:
Өтімділік тәуекелі активтерді тез арада ақшаға айналдыру немесе міндеттемелерді орындау үшін керек ресурстарды тарту қабілетін жоғалтумен байланысты.
Проценттік тәуекел нарықтағы проценттік ставканың ауыткуымен байланысты.
Несиелік тәуекел қарыз алушының өз міндеттемелерін орындамауымен
байланысты.
Нарықтық немесе инвестициялық тәуекел бағалы кағаздардың мүмкін болатын құнсыздануымен байланысты.
Саяси тәуекел мемлекеттегі саяси жағдайдың түрақтылығымен
сипатталады.
Валюталық тәуекел валюталық бағамның жоспарланған деңгейдегі
ауытқуымен байланысты.
Операциондық тәуекел төлемдерді жүргізу барысында немесе
мәліметтерді электрондық өңдеу кезінде пайда болады.
Экономикалық тәуекел өндіріс салаларында және қаржы нарығындағы
болатын жағымсыз жағдайларға байланысты пайда болады.
Келеңсіз жағдай тәуекелі табиғи апаттармен немесе төтенше
жағдайлармен байланысты пайда болатын тәуекелдің түрі.
Банк өзінің іс-әрекеттері нәтижесінде тәуекелдердің сан алуан түріне ұрынады. Мұндай тәуекелдер пайда болу уақтысына , пайда болу жеріне, ішкі , сыртқы факторларға және тағы басқа көптеген критерийлерге байланысты жіктеледі. Тәуекелдің барлық түрлері өзара байланысты болып табылады . Сондықтан тәуекелдің бір түрінің өзгеруі басқа да тәуекел түрлерінің өзгеруіне себеп болады. Осы себептерге байланысты банк үшін әр тәуекелдің түрін талдау , оның басқа тәуекелдің түрлерімен байланысын анықтау қиынға соғады.

1.2 Коммерциялық банктердің тәуекелдерді басқару және несиелік тәуекелді бағалау әдістері
Банк үшін тәуекелдерді басқару өте маңызды болып келеді. Стратегиялық басқару мен жоспарлау болып табылады. Осы арқылы банк өзіндегі бар ресурстар мен мақсаттардың сәйкестігін қамтамыз етеді. Стратегиялық жоспарлау мен басқарудыңн егізгі мақсаты - операциялардың көлемін, табыс деңгейін жоғарлату, акциялардың нарықтық кұнын жоғарылату мақсатында банктік қызметтердің жаңа түрін енгізу.
Тәуекелдің жоғары деңгейімен сипатталатын банк қызметтерінің түрлерінде банк табысқа ие болу үшін шешім қабылдаудың ерекше механизмін дамытады. Банктер тәуекелдің мүмкін болатын деңгейін анықтап, оның табысты қандай дәрежеде ақтайтынын есептейді. Осының негізінде банк тәуекелдерді анықтауға өзгертуге, бақылауға деңгейін төмендетуге байланысты іс-шараларды дайындап жүзеге асырады. Банктердегі тәуекелдерді басқару жүйесі төмендегі суретте көрсетілген элементтерден тұрады.
Банктік тәуекелдерді басқару жүйесі нақты шаралар арқылы жүзеге асады. Ондай шаралар стратегиялық басқару деңгейінде немесе ұйымдастырушылық деңгейінде жүзеге асуы мүмкін. Банктік тәуекелдерді басқаруға байланысты банктер тарапынан көптеген жалпы және арнайы әдістер қолданылады. Олардың ішінде жиі кездесетіндер:
диверсификация;
нәтижелер туралы қосымша ақпараттарды алу;
лимиттеу;
өзін-өзі сақтандыру;
хеджирлеу;
сапаны басқару;

1.Диверсификациялау арқылы банктік операциялардың бір түрінебайланысты тәуекелділікті жояды немесе төмендетеді. Банк өзінің портфелін төменде көрсетілген бағыттарға байланысты жиі диверсификациялау керек:
а) Тартылған қаражаттың диверсификациясы:
:: мерзімі бойынша ;
:: тартылу түрлері бойынша (заңды тұлғалардың депозиттері, жеке тұлғалардың депозиттері, банк аралық несие, халықаралық карыздар);
:: тартылу көздері бойынша (сала, клиенттердің топтары бойынша);
б) қолданылатын құралдардың диверсификациясы:
:: активтер портфелінде төлем қүралдары көп болу керек; с) қалыптастырылған портфельдің диверсификациясы:
:: мерзімі бойынша: көбінесе ұзақ мерзімді және қысқа мерзімдіболып бөлінеді;
:: қарыз алушылар бойынша: ссудалық портфельде қарыздың аз мөлшерде бірақ көп тұлғаларға берілуі керек.

2. Сақтандыру. Мейлінше, тәуекел деңгейі бар банк активтерінің
барлық түрлері сақтандырылуы керек;

Хеджирлеу. Қаржылық құралдарды сату-сатып алу бойынша ашық
позициялар кері мәмілелер арқылы хеджирлену керек;

Өзін-өзі сақтандыру. Банктің ссуда бойынша үмітсіз карыздарды
есептен шығару және операциялар бойынша мүмкін шығындарды жабу үшін мемлекеттен немесе құрылтайшылардан қосымша алған құралдар немесе банктің пайдасынан құрылған резервтік қоры болуы керек.

Лимиттеу-банктік тәуекелдерді шектеу мақсатымен партнерлар,
құралдар және көлемдері бойынша банктік операцияларды зерттеуді шектеу.
Шектеудің келесідей көп тараған түрлері бар:
:: әр контрпартнерлармен операциялар бойынша лимиттер;

:: әр құрал, актив түрі, нақты бөлімше немесе дилерге лимиттер;

:: бір қарыз алушыға минималды қарыз мөлшері;

:: баланстан тыс міндеттемелердің минималды мөлшері;

:: келесі күнге қалдыруға мүмкін ашық позицияның минималды мүмкін мөлшері ;
:: банктің әр бөлімшесі, әр құралы , әр позициясы бойынша пайда мен шығындар лимиті.

6. Нәтижелер мен таңдаулар туралы қосымша ақпараттарды алу практикада келесі шаралардың көмегімен жүзеге асады:
:: банктің клиенттері, банктің қауіпсіздік бөлімшесінің материалдары
және мерзімдІ басылымдар бойынша ақпараттарды іздестіру; :: Блумберг , Телерейтер, Рейтер. Интернет сиякты маманданған фирмалардан электрондық және ақпараттық кызметтерді алу және аналитикалық агенттіктердің мерзімді басылымдарына жазылу;

7.Сапаны басқару - тәуекелді басқарудың қазіргі уақытқа ең көп қолданылатын түрі. Оның негізгі мәні болып банк басқармасының тарапынан тәуекелдердің алдын алу болып табылады. Мұндай тәсілмен басқару үшін банкке маманданған қызметкерлер керек.
Несиелік тәуекелді басқару. Банк үшін несиелік тәуекелді басқарудың маңызы зор болып табылады. Несиелік тәуекел - негізгі қарызды және; берілген қарыз бойынша есептелген проценттерді қайтармауға байланысты туындайтын тәуеклдің түрі. Несиелік тәуекелдің бірдей дәрежеде клиентке және банкке қатысы бар. Ол мынадай факторлармен байланысты туындауы мүмкін: кәсіби белсенділіктің төмендеуі , сұраныс деңгейінің төмендеуі, келеңсіз жағдайлар және тағы да басқа факторлар.
Банктердің несиелік тәуекелі негізінен екі тәуекелден тұрады: несиелік тәуекел және контрпартнер тәуекелі. Несиелік тәуекел несиені уактылы емес немесе ішінара қайтаруға байланысты туындайды, ал контрпартнер тәуекелі контрпартнердың қаржылық жағдайының нашарлауымен немесе банкроттыққа ұшырауымен байланысты туындайды.Несиелік тәуекел немесе негізгі соманың кайтарылмау тәуекелі келесідей өндірістік мәселелермен түсіндіріледі : өндірістің кұлдырауы, өнімге деген сұраныстың төмендеуі және жеке өндіріс саласындағы кризистік жағдай.
Банктегі несиелік тәуекелдің деңгейі келесідей факторларға байланысты:
:: Ұзақ мерзімді приоритеттердің болмауы немесе банктің несиелік
саясатының жиі өзгеріп отыруы;
:: Банктердің жаңадан пайда болған клиенттерінің арасында несиенің үлкен бөлігін орналастыруы;
:: Жағымсыз конъюнктуралық өзгерістермен сипатталатын географиялық
аймақтар мен салалардағы банк клиенттерінің көп шоғырлануы;
:: Қамтамасыз етілмеген несиелер, күмәнді несиелер, қаржылық жағдайы
нашар клиенттерге берілген несиелердің үлес салмағының көп болуы;
:: Нарықтың жаңа сегменттеріндегі банк іс-әрекетінің тығыздығы.
Әр банк өзінің несиелік саясатын жеке құрастырады. Сондықтан да, әр банкте несиелік процессті ұйымдастырудың, қарыз сомасы мен есептелген проценттерді өтеу ерекшеліктері бар.
Банктің несиелік саясаты үш бөліктен тұрады: несиелеу туралы ұсынысты алдын ала талдау, несиелеу процесінде қарыз алушының қаржылық жағдайын анықтау, несиенің қайтарылу процесі. Потенциалды қарыз алушыны алдын ала талдау келесідей тексеру кезеңдерінен тұрады:
:: Қарыз алушының әрекет қабілеттілігін тексеру. Әрекет кабілеттілігі мемлекеттік тіркеу құжаттарымен тексеріледі.
oo Қарыз алушының репутациясын тексеру, яғни карыз алушының партнерлармен және несие берушілермен кем дегенде біржылдың ішіндегі қарым-қатынасын тексеру. Ол каржылық есеп және банктің қауіпсіздік кызметінің материалдары негізінде жүргізіледі.
oo Кәсіпорынның меншікті капиталының келемі. Дамыған мемлекеттерде карыз алушы жоспарланған инвестициялық жобаға өз капиталын белгілі деңгейде жұмсамаса, ешкандай банк мұндай жобаға қатыспайды. Көбінесе, меншікті қаражаттар мен тартылған каражаттардың ара катынасы 70% 30%-ға тең.
oo Нарықтық конъюнктураның жағдайы. Ұзақ мерзімді несиелендіру кезінде банк қарыз алушының конъюнктурасын толығымен анықтау керек , яғни несие алушының өндіретін тауарына нарықтағы сұраныс пен ұсыныс қатынасы.
oo Міндетті түрде қарыз алушының негізгі қаржылық коэффиценттері анықталады және кепілдік объектісі бағаланады. Банк әрқашан кепілдіктің сапасын, өтімділігін, оның нарықтық бағасының несие көлеміне қатынасын реттеп отырады.
Несиелендіру процесінің екінші кезеңі клиент іс-әрекетінің тиімділігін периодты тексерумен сипатталады, яғни осыны тексеру арқылы банк клиенттің ағымдағы қаржылық жағдайын анықтайды. Клиенттің ағымдағы төлем кабілеттілігіне талдау жүргізу үшін келесідей акпараттар керек:
а) Жылдық, тоқсандық және айлық қаржылық есептері;
b) Тауарлы материалдық қорлардың, дебиторлық және кредиторлық қарыздардың құрылымдары немесе үлес салмағы;
с) Қарыз алушының өндірген өнімінің өткізілу дәрежесіне талдау жасау;
d) Қарыздың толығымен өтелуіне дейін қарыз алушының ақша қозғалысын талдау.
Үшінші кезеңде қарыз алушы несиені өтейді. Жоғарыда айтылып өткен кезеңдердің әрқайсысы белгілі бір деңгейде тәуекелмен байланысты болып келеді.
Несиелік тәуекелді басқарудың тәжірибеде ең көп тараган тәсілдеріне мыналарды жатқызуға болады:
:: Банк , клиент іс-әрекеті туралы статистикалык ақпараттарды талдау аркылы қарыз алушыға байланысты тәуекелдерді бағалау. Осы үшін коммерциялық банктерде тәуекелдің деңгейін талдау жұмыстарымен айналысатын және табыстарды баскаратын бөлімше кұрылады;
:: Қарыз алушының жеке басының ерекшеліктерін ескере отырып тәуекелдерді бағалау;
:: Қарыздың нақты сомасы мен қайтарылу мерзімін анықтау;
:: Нарықтық конъюнктураның жағдайы. Ұзақ мерзімді несиелендіру кезінде банк қарыз алушының конъюнктурасын толығымен анықтау керек , яғни несие алушының өндіретін тауарына нарықтағы сұраныс пен ұсыныс қатынасы.
:: Міндетті түрде қарыз алушының негізгі қаржылық коэффиценттері анықталады және кепілдік объектісі бағаланады. Банк әрқашан кепілдіктің сапасын, өтімділігін, оның нарықтық бағасының несие көлеміне қатынасын реттеп отырады.
Несиелендіру процесінің екінші кезеңі клиент іс-әрекетінің тиімділігін периодты тексерумен сипатталады, яғни осыны тексеру арқылы банк клиенттің ағымдағы қаржылық жағдайын анықтайды. Клиенттің ағымдағы ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.