Америка Құрама Штаты

М а з м ұ н ы

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .6

І.тарау
І.І. Табиғат жағдайлары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .7
І.2. Халқына жалпы сипаттама ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .9

ІІ.тарау
2.1. АҚШ өнеркәсібіне жалпы сипаттама ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .10
2.2. Отын . энергетика өнеркәсібі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...11
2.3. Ауыр және жеңіл өнеркәсібі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 12
2.4. Металлургия, машина жасау, химия өнеркәсібі ... ... ... ... ... ... ...13

Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...16

Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...17

Кіріспе

Америка Құрама Штаты – федерациялы республика. Мемлекет басшысы – президент. Сонымен бірге ол – үкімет басшысы және қарулы күштердің бас қолбасшысы
(жанама) сайлауда төрт жылға сайланады. Президенттің конгресс қабылдаған заң жобаларын өткізбей тастауға, міндетті түрде орындалуға тиісті бұйрықтар шығаруға құқұғы бар. Бұл Америка Құрама Штатының ең үлкен сот – олбасшысы. Президент пен вицепрезидент екі сатылы Жоғарғы сот федерациясымен штаттардың қай заңы болса да конституцияға сай оның заң шығарушы органдарды қызметіне мықтап ықпал жасауына мүмкіндік береді. Президенттің сыртқы саясаты жөніндегі өкілдіктері бұдан да күшті. Үкіметтің құрамына он екі министер енеді. Оларды сенаттың келісуімен президент тағайындайды. Заң шығаратын үкімет билігінің жоғарғы органы – парламент, оның екі палатасы бар. емес деп танып бұза алады. Әр штаттың өз конституциясы бар. Штаттың ең үлкен әкімі губернатор, ол төте сайлау жолымен екі жылдан төрт жылға дейін сайланады. Әкімшілік жағынан Америка Құрама Штаты елу штаттан және Колумбия федерациялық окпугінен тұрады. Штаттар 3133 округқа бөлінеді. Жер көлемі 9 364 мың шаршы шақырым, халқы 281 млн адам. Астанасы Вашингтон қаласы. Аса ірі қалалары Нью – Иорк, Лос – Анжелос, Чикаго. Америка Құрама Штатының жер қойнауы әртүлі пайдалы қазбаларға бай. Ұзақ уақыт ұтымсыз өңдеу жақсы кен орындарының бір қатарын құртты, сапасы кемірек кен орындары пайдалануда мүмкіндік туғызды, бұл Америка Құрама Штатының шикі зат базасын едәуір толықтырды. Көмір, молиптен, күкірт, фосфорит және ас тұздарының қоры ерекше мол. Ұлттық өндірістің қажетін темір және мыс рудаларының кен орындары, қорғасын –мырыш және уран рудалары бұдан гөрі азырақ қамтамасыз ете алады. Марганец рудасы, қалайы, никель, графит, хромит, боксит, сирек кездесетін металдар аз немесе тіпті жоқ.
Мұнай мен табиғи газдың ресурстары потенциалды көп, бірақ пайдаланылып жатқан кен орындар таусылуда, ал жаңа кен орындарын іздеп табу және оларды пайдалануға беру өте баяу жүргізіледі. Бұның себебі, монополияларға дамушы елдің минералдық байлығын пайдалану қолайлы, өйткені мұнда оларды шығару құны Америка Құрама Штатына, сондай – ақ Канада мен Австралияға қарағанда, көп төмен. Осының нәтижесінде импортта минералды шикізатпен отынның үлесі өсуде, ал ұлттық шикізат базасының рөлі төмендеуде. Алуан түрлі табиғат жағдайлары мен табиғат ресурстары шаруашылығын дамыту үшін жақсы табиғи база болды және болып қала береді. Сонымен бірге бұларды пайдаланудың көлемі мен ысырапшылдық сипаты табиғат ортасының жағдайын нашарлатады және сонымен қатар ауа мен судың күннен – күнге ластануына әкеліп соғады.

Пайдаланылған әдебиеттер

1. Сандерсон И. Северная Америка М: 1979
2. Атлас мира Америка М: 1977
3. Географический энциклопедический словарь гл. ред. А.Ф. Тришков М. 1983
4. Словарь географических названий зарубежных стран. М: 1986
5. Крылова О. В. Материки и океаны. М: 2001
6. По материком и океаном. М: 1988
7. А.А. Шибанова Америка общий обзор. М:1931
8. Бесенова Ә. Материктер мен мұхиттар геогарфиясы. А: 2003
9. Қазақ ұлттық энциклопедиясы. А: 1973
10. Атлас мира Америка. М:1980

Пән: География
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

М а з м ұ н ы

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .6

І-тарау
І.І. Табиғат
жағдайлары ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ...7
І.2. Халқына жалпы
сипаттама ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
..9

ІІ-тарау
2.1. АҚШ өнеркәсібіне жалпы
сипаттама ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ...10
2.2. Отын – энергетика
өнеркәсібі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ..1
1
2.3. Ауыр және жеңіл
өнеркәсібі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ...
12
2.4. Металлургия, машина жасау, химия
өнеркәсібі ... ... ... ... ... ... . ..13

Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ..1 6
Пайдаланылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ...17

Кіріспе

Америка Құрама Штаты – федерациялы республика. Мемлекет
басшысы – президент. Сонымен бірге ол – үкімет басшысы және қарулы
күштердің бас қолбасшысы
(жанама) сайлауда төрт жылға сайланады. Президенттің конгресс
қабылдаған заң жобаларын өткізбей тастауға, міндетті түрде
орындалуға тиісті бұйрықтар шығаруға құқұғы бар. Бұл Америка Құрама
Штатының ең үлкен сот – олбасшысы. Президент пен вицепрезидент екі
сатылы Жоғарғы сот федерациясымен штаттардың қай заңы болса да
конституцияға сай оның заң шығарушы органдарды қызметіне мықтап
ықпал жасауына мүмкіндік береді. Президенттің сыртқы саясаты
жөніндегі өкілдіктері бұдан да күшті. Үкіметтің құрамына он екі
министер енеді. Оларды сенаттың келісуімен президент тағайындайды.
Заң шығаратын үкімет билігінің жоғарғы органы – парламент, оның екі
палатасы бар. емес деп танып бұза алады. Әр штаттың өз
конституциясы бар. Штаттың ең үлкен әкімі губернатор, ол төте
сайлау жолымен екі жылдан төрт жылға дейін сайланады. Әкімшілік
жағынан Америка Құрама Штаты елу штаттан және Колумбия федерациялық
окпугінен тұрады. Штаттар 3133 округқа бөлінеді. Жер көлемі 9 364
мың шаршы шақырым, халқы 281 млн адам. Астанасы Вашингтон қаласы.
Аса ірі қалалары Нью – Иорк, Лос – Анжелос, Чикаго. Америка Құрама
Штатының жер қойнауы әртүлі пайдалы қазбаларға бай. Ұзақ уақыт
ұтымсыз өңдеу жақсы кен орындарының бір қатарын құртты, сапасы
кемірек кен орындары пайдалануда мүмкіндік туғызды, бұл Америка
Құрама Штатының шикі зат базасын едәуір толықтырды. Көмір,
молиптен, күкірт, фосфорит және ас тұздарының қоры ерекше мол.
Ұлттық өндірістің қажетін темір және мыс рудаларының кен орындары,
қорғасын –мырыш және уран рудалары бұдан гөрі азырақ қамтамасыз ете
алады. Марганец рудасы, қалайы, никель, графит, хромит, боксит,
сирек кездесетін металдар аз немесе тіпті жоқ.
Мұнай мен табиғи газдың ресурстары потенциалды көп, бірақ
пайдаланылып жатқан кен орындар таусылуда, ал жаңа кен орындарын
іздеп табу және оларды пайдалануға беру өте баяу жүргізіледі.
Бұның себебі, монополияларға дамушы елдің минералдық байлығын
пайдалану қолайлы, өйткені мұнда оларды шығару құны Америка Құрама
Штатына, сондай – ақ Канада мен Австралияға қарағанда, көп төмен.
Осының нәтижесінде импортта минералды шикізатпен отынның үлесі
өсуде, ал ұлттық шикізат базасының рөлі төмендеуде. Алуан түрлі
табиғат жағдайлары мен табиғат ресурстары шаруашылығын дамыту үшін
жақсы табиғи база болды және болып қала береді. Сонымен бірге
бұларды пайдаланудың көлемі мен ысырапшылдық сипаты табиғат
ортасының жағдайын нашарлатады және сонымен қатар ауа мен судың
күннен – күнге ластануына әкеліп соғады.

1. Табиғат жағдайлары

Америка Құрама Штаты жерінің орталық және шығыс бөлігін
ойпат, жазық дала мен Апалач таулары алып жатыр, батысында биік –
биік тау жоталары, кордильер тау шыңдары бар. Шығыста және
оңтүстік шығыста Флорида түбегімен Атлант жағалауының, Мексика
жиегінің жазық ойпаты жатыр. Атлант жағалауы ойпатының батысында
оңтүстік батысынан солтүстік шығысына қарай созылған Апалач тауы
бар. Оның оңтүстік шеті жазыққа ұласатын аласа таулар. Солтүстік
шеті – тау биігінен оқшау көтерілген шыңдар. Апалач тауының
батысында ұлан байтақ орталық жазықпен ұлы жазық жатыр. Жазықтың
жері солтүстігінде адырлы – тастақты, оңтүстігіндегі өзен
аралықтарында көбінесе тегіс, кейде терең құзды, сай жыралы болып
келеді. Орталық жазықтың оңтүстік бөлігінде көлбеу көтерілген озат
үстіртімен Уошито тау жатыр. Кордильер тауының шығыс белдеуі –
Шыңқұз таулары, оның қысқа жоталарының арасын кең сайлар бөліп
тұрады. Батысқа қарай созылған сайын бұл жоталар үстіртке, жалпақ
қыратқа ауысады (Колумбия үстірті, Колорадо үстірті, Үлкен Бассейн).
Мұның бәрі Кордильер тауының кең көсілген ішкі белдеуін құрайды.
Кордильер тауының батыс белдеуі – қатарласа созылған екі тау жотасы,
бұлардың ұзына бойымен жарыса созылған кең жазық екеуінің арасын
бөліп жатыр. Бұл жоталардың шығыстағысы вулканды, күркіреуікті
таумен Сьера Невада жотсы, батысындағы – жағалаудағы жота. Сондай –
ақ Кордильер жоталарымен қыраттары, Алияска штатын түгел дерлі алып
жатыр.
Америка Құрама Штаты пайдалы кендерге – отын энергетикалық шикі
заттарға, темір, түсті металл қазбаларына, табиғи күкіртке, уран
шикі заттарына, фосфориттерге, каллий тұздарына тағы басқаға бай.
Ал никель, каллий, хром және марганец кені, техникалық алмас тағы
басқа мұнда өте тапшы. Сондықтан Америка Құрама Штаты оларды басқа
елдерден алады. Боксит пен уран шикі заттарының көбі шеттен
алынады.
Солтүстік 40 градусынан солтүстікке қарайтын жақтың климаты
қоңыржай, Алияскада – Арктикалық және субарктикалық, солтүстік
ендіктің 40 градусынан оңтүстікке қарай субтропикалық, ал Флориданың
оңтүстігінде тропикалық болып келеді. Америка Құрама Штатының көп
жері континентальды. Тынық мұхит жағалауымен оңтүстік шығыста
мұхиттық климат басым. Кордильердің ішкі жазығының солтүстігімен
таудың солтүстік шығысында қыс боранды, суық әрі желкен келеді,
қар қалың түседі. Оңтүстігі – құрғақ, жылы, бірақ жиі-жиі суық
соғады. Тынық мұхит жағалауы жылы, жауынды келеді. Орташа
температура қаңтарда Солтүстік жәнеОрталық жазықтықта – он сегіз
градус, елдің оңтүстік батысында он екі градус. Ал Флорида
түбегінде жиырма градусқа дейін жетеді. Жазы жылы солтүстік батыста
және оңтүстік шығыста жаңбырлы, Кордильердің үстірттерімен
қыраттарында және ұлы жазықта ауа – райы ыстық әрі құрғақ. Ең жылы
айдың орташа температуңрасы батыс жағалауында, он төрт градустан
жиырма екі градусқа дейін, шығыста он алты градустан жиырма алты
градусқа дейін, Ұлы жазықтың оңтүстігінде және ішкі үстіртпен
қыраттардың оңтүстік белдеуінде 32 градусқа дейін жетеді. Жылдық
жауын – шашын солтүстік батыста және оңтүстік шығыста 1 200-1 500мм
ал орталық бөлігіде 400-700мм, ал Кордильер үстірттерінде осындай
шамасында.
Аппалач таулары мнг Атлант жағалауы жазығының қысқа да суы
мол өзендері Америка Құоама Штаттарының шығыс шетіне қарай ағып,
тікелей Атлант мұхитына құяды. Орталық және Ұлы жазықтың көп жері
құрғатылған, сулары жыоалар арқылы Миссисипи өзеніне құяды.
Миссисипидің сол жақтағы тармақтары мол сулы келеді, көп жерлерінде
кеме жүзеді. Оң жақ тарамдарының суы аз, ағысы жылдам және су
деңгейі тез өзгергіш, көбінесе жер суаруға пайдаланады. Кордильерден
ағатын су өзендерінің ірілері - Колубия, оның Снейк тармағы ,
Колорадо. Бұлардың суы мол (әсіресе жазда), су энергиялық қоры
едәу ір көп. Кордильер белдеуінің оңтүстік бөлігіндені қыраттар
мен үстірттерді басып өтетін өзендер ішкі қоймаларына- көлдерге
құяды, әрі қысқа келеді. Көлдердің елдің солтүстік шысынында жатыр,
олар тұщы көлдердің дүние жүзіндегі ең ірілеріне жатады.
Елдің шығысында орманды жерлер көп, мұндағы ауа-райы
қоңыржай белдеудің жері шымды, күл топырақты және құм топырақты,
субтропикалық белдеу қызыл және сары топырақты болып келеді.
Орталық жазықтың батчсында бұлар прерийдің қара топырақ тәріздес
жеріне және қара қошқыл түріне ауысады, ал құрғақшылықты Ұлы
жазықта ол енді қара топыраққа және қара күрең топыраққа айналады.
Клрдильердің ылғалды төменгі етегінде таудың орманды топырағы, ал
жоғарғы жағында таудың көгалды топырағы басым. Құрғақшылықты
оңтүстіктен оңтүстік шығычта таудың сұрғылт топыпағы, ал шөлейтті
қыраттарда сұр топырақ жиі кездеседі. Америка Құрама Штатының
жерінің жартысына жуығын орман алып жатыр. Оның 40 пайызын алып
жатыр. Солтүстік шығыста көбінесе аралас ормандар өседі, оңтүстікте
олар жалпақ жапырақты және субтропикалық аралас орманға алады.
Орталық жазықтың батысында шөбі шүйгін прерий (қарір жыртып
тасталған) Ұлы жазықта құрғақ дала басым келеді, жартылай саванна
көп. Кордильердің бөктерлерінде қылқанды ормандар өседі. Ішкі
үстірттер мен қыраттар белдеуінің - құрғақ дала мен жусанда
шөлейттер; оңтүстігі - креозотты щөлейт.
Құрлық шығысының орманды аймақтарындағы жануарлар
дүниесінің негізгі өкілдері: солтүстік бөлігінде бапити бұғысы ,
американ бұғысы, пума сілеусін, қара аю, оңтүстік бөлігінде бергин
бұғысы, қызыл сілеусін, жанат, спунс кездеседі. Далалар мен шөлейт
жерлерінде бизон ( қорықтарда ғана қалған) , имек мүйізді ақ
бөкен, коойт, борсық , прерий түлкісі, бауырымен жорғалаушылар ,
оның ішінде ысылдауық жылан, улы тісті кесіртке тағы басқа
кездеседі. Кордильер тауының енгізгі жануарлары: тау теке , аю,
арқар.

2. Халқына жалпы сипаттама.

Америка Құрама Штаты халқының саны жағынан төртінші орында (ҚХР,
Үндістан, Ресейден кейіг). Негізгі ұлты- аиерикандар- Европаның
әртүрлі елдерінен қоныс аударғандардың ( он жетінші ғасырдың
бірінші жартысынан бастап негінен ағылшындар, голландтар, ирландтар
тағы басқа ) араласуынан пайда болған. 19-ғасырдың ортасынан бастап
қоныс аударушылардың басым көпшілігі Германиядан, Скандинавия
елдерінен, ал 19-ғасырдың 80-жылдарынан бастап , Италияда, Асстри
мен Венгриядан , Ресей, Оңтүстік шығыс Европаның басқа елдерінен
барды. Американдықтар ағылшын тілінде сөйлейді бірақ сөздік
құрамында өзгешеліктер бар.
Америка Құрама Штат негрлері ( Африкадан әкелген құлдардың
ұрпаақтары) 25 миллионға жуық (1970 жылы). Олдарда ағылшын тілінде(
көпшілігі штаттарының диалектісінде) сөйлейді, өйткені негрлердің 23
оңтүстікте тұрады. Европа мен Азиядан кейінгі кезеңде барған
иммигранттар мен олардың тікелей ұрпақтары мен( мысалы немістер,
италияндар, ирланттар, поляктар, орыстар , қытайтар, жапондар тағы
басқа). Ағылшын тілімен өздерінің ұлтық тілін сақтаған. Европа мен
Азиядан, Мексикадан шыққан еңбекші халық әсіресе негр халқы тең
провалы емес: оларға ең ауыр жұүмыс , ең аз жалаұы беріледі.
Саяси және азаматтық проваларға шек қойылады. Елдің байырғ,ы халқы
- үндістер мен эскимостардың едәуірі американдықтар европаны
отарлаған кезде көпшілігі резервацияда тұрады. Осы күнге дейінге
дейін сақталған навах тайпасы(алпыс мыңға жуық) адам. Америка
Құрама Штатында дінге сенушілердің елу бнске жуығы протестанттар ,
отыз беске жуығы католиктер ( американдар, италияндар, ирландар,
поляктар, мексикандар , үндістердің едәуір бөлігі ), елу бестен
астамы июдамиздер.
Америка құрама штатының халқының орташа тығыздығы ( Алясканы,
Гавай аралдарын қоспағанда ) бір шаршы шақырымға жиырма үш адамға
жуық; елдің солтүстігінде бір шаршы шақырымға қырық адамға жуық,
оңтүстігінде жиырма адам, батысында сегіз адамнан келеді:
экономикалық тұрғыдан дамыған солтүстік шығыс штаттарда бір шаршы
шақырымға жүзден аса адам келеді. Таулы штаттарда бір шаршы
шақырымға бір адамнан кем, Невада штатында бір адамнан кем. Барлық
халықтың 54, пайызы елдің солтүстігінде, отыз пайызы оңтүстігінде,
14 пайызы батысында түрады. Орта есеппен халқының жылдық өсімі он
алты пайызға өскен.

1. АҚШ өнеркәсібіне жалпы сипаттама

Өнеркәсіп - Америка Құрама Штаты шаруашылығының жетекші саласы.
1967 жылы бір адамға 2,2 тонна мұнай , 2,8 мың текше иетр
табиғи газ, 2,5 тонна тас көмір, 6,5 мың квтсағ электр
энергиясы, 0,8 тонна болат, 14 килограм алюмений , 210
килограм қағаз бен картон, 30 килограм пластмасса мен
синтетикалық қара май , 10 килограм синтетикалық каучук, 9
килограм химялық талшықтар, каучук, 30 килограм күкірт қышқылы
өндірілді. Өнеруәсіп мықтап шоғырланды. Оның өнімдерін өндіруден
жалпы индексі мынадай болды: (1957-1959 жылдары өндірілген өнім
мөлшерінің дәрежесін 100-ге бағалағанда): 1960 жылы 109. 1964
жылы 132,2: 1965 жылы 143.3. 1966 жылы 156.0: 1967 жылы
157,5: 1967 жылы желтоқсанында тиісінше индекс мынадай дәрежеде
болды 162 , 159 өңдеу өнеркәсібінде 162(181) , оның ішінде
металлургия өнеркәсібінде 140 ( 137) , жалпы машина жасау
өнеркәсібінде 180(190) , электротехника және радиоэлектрон
өнеркәсібінде 188(188), транспорт машиналарын жасау өнеркәсібінде
177(178), химия өнеркәсібінде 210(188) , мұнай өңдеу
өнеркәсібінде 140(129), құрылыс материалдарын өндіру өнеркәсібінде
144 (136) , тоқыма өнеркәсібінде 153(142), тігін өнеркәсібінде
150(140), қағаз өнеркәсібінде 158(152), тамақ өнеруәсібіпде
133(131), кен өндіру өнеркісібінде 123(133), электр қуаты мен
газ өндіруде 192(178).
Ұлттық табыста өнеруәсіп өнімінің құны ауыл
шаруашылық өнімінің құнына қарағанда 10 есе артық. Америка
Құрама Штатының өнеркәсібінің материалдық базасы үлкен және
техникалық жағынан жақсы жабдықталған. Алайда шаруашылықтың
тұрақсыздық жағдайында тіпті ең жаңа салалардың кәсіпорындары да
толық жұмыс істкмейді. Капитализм дамуының әркелкілігі
шаруашылығының орналасуына да әсерін тигізеді. Жиырмасыншы
ғасырдың басында В.И.Ленин өзінің Егін шаруашылығындағы
капитализм дамуының заңдары жайлы жаңа иәліметтер. 1- басылуы.
Америка Құрама Штатының капитализм және егін шаруашылығы деген
еңбегінде Америка Құрама Штат территоричсында үш экономикалық
ауданды бөліп көрсктті: неғұрлым дамыған капиталистік өнеркәсіпті
Солтүстік , құлдықтың қалдығы сақталған және өнеркәсібі тек
пайдалы қазбаларды өндірумен щектелген бұрынғы құл иеленуші
Оңтүстік және жерді отарлау аяқталмаған отарланушы Батыс. Содан
бері Оңтүстәк пен Батыстың бұрынғы шикізат аудандарында талай
өнеркәсіп орындары салынды, олардың шаруашылығыеың құрылымы көзге
түсерліктей өзгерді. Бірақ қазірдің өзінде Солтүстік өңдеуші
өнеркәсіп өніміеің 23 жуығын, дәнді дақылдардың, сүт пен еттің
негізгі бөлігін береді.

2. Отын- ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.