Экономикалық өсудің факторлары, үлгілері және проблемалары

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 37 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР

бет

Кіріспе 3

І тарау. Экономикалық өсу және оның түрлері 4

1. 1. Экономикалық өсу және өлшеу әдістері 4

1. 2. Экономикалық өсудің түрлері 7

1. 3. Экономикалық өсудің теориялары. Мультипликатор және

акселератор эффектісі 9

ІІ тарау. Экономикалық өсудің факторлары, үлгілері және

проблемалары 12

2. 1. Экономикалық өсудің факторлары 12

2. 2. Экономикалық өсудің үлгілері 16

2. 3. Экономикалық өсудің көздері мен шығындары 28

ІІІ тарау. Қазақстан Республикасының өсу көрсеткіштері және экономиканың өсуін реттеудегі мемлекеттің рөлі 33

3. 1. Экономиканың өсуін реттеудегі мемлекеттің рөлі 33

3. 2. Қазақстан Республикасы экономикасының өсу көрсеткіштері 36

Қорытынды 38

Қолданылған әдебиеттер

Кіріспе

Соңғы жүзжылдықта дүние жүзінің көп мемлекеттерінде адам басына шаққандағы ЖҰӨ және жиынтық ЖҰӨ тұрақты түрде өсуде. Экономиканың өсуі кеңінен тараған құбылыс болып отыр. Экономикада болып отыратын құлдырауларды ескерсек те, ұзақ мерзімді экономиканың өсуі тренді ұлғаймалы. Сондықтан экономиканың тұрақты өсуі, адам басына шаққандағы табыстың өсуі - бұл экономикадағы жаңа құбылыс. Бұл құбылыс дүние жүзінің көп мемлекеттерінде соңғы екі хүз жылдықта байқалып отыр.

Осы құбылыстыз зерттемек болып өз бетімше курстық жұмыс жаздым. Бұл жұмыста экономикалық өсуді жан - жақты қарастыруға тырыстым. Экономикалық өсуідің типтерін, факторларын және өлшеу әдістерін зерттедім.

Бірінші тарауда экономикалық өсудің маңыздылығы, оны өлшеу әдістері, түрлері мен теориялары жазылған.

Екінші тарауда экономикалық өсудің негізгі факторлары, үлгілері және проблемаларынан мысалдар келтірдім. Бұл проблемаларды қалай шешуге болатыны жазылған.

Үшінші тарауда экономиканың өсуін қамтамасыз етудегі мемлекеттің рөлі жазылды. Мемлекет экономиканы қалай реттеуге болатыны, артта қалған мемлекеттердің экономикалық көрсеткіші жазылған.

Сонымен бірге, Қазақстан Республикасының экономикалық өсу көрсеткіштері де бұл курстық жұмыстан тыс қалмады.

Осы курстық жұмысты жазу барысында Я. Ә. Әубәкіровтің, Мамыровтың, Шеденовтың, Әпсәләновтың т. б. еңбектерін пайдаландым.

І тарау. Экономикалық өсу және оның түрлері.

1. 1. Экономикалық өсу және өлшеу әдістері

Экономиканың өсуін өлшеудің екі жолы бар

Макроэкономикалық көрсеткіштердің мәнінің өсуі (ЖҰӨ, ЖІӨ, ТҰӨ, ҰТ немесе адам басына шаққандағы тұтынудың өсуі) .
Әлеуметтік институттар үрдісінің өзгерісі (Жеке меншік құқығы құрылымының өзгеруі, өндірісті ұйымдастыру және бөлу формаларының өзгерісі және т. б. ) . Бұл жағдайлар экономикалық өсудің бір деңгейден екінші деңгейге ауысуына негіз болады. Жоғарыдағы әдістемеге байланысты өсу теориясында үш бағытты атап өтуге болады.

неокейнстік
неоклассикалық
тарихи-әлеуметтік.

Ерте дүние ойшылдары айтқанындай, өмір дегенің қозғалыстық жағдай. Табиғат тіршілігі секілді, қоғамдық экономикалық өмір де үнемі қозғалыста болады да, онда көптеген сандық және сапалық өзгерістер біртіндеп көріне бастайды. Бұл өзгерістер өндіргіш күштерді ғана емес сонымен бірге өндірістік қатынастарды да қамтиды, сондай-ақ еңбектің өнімділігін арттырып, қоғамға және адамдарға пайдалы мол игіліктерді жасайды.

Экономикалық өсу дегеніміз - экономиканың үдемелі қозғалыста болуы, оның прогресі мен дамуы.

Неге бұлай болады? Экономикалық прогреске қандай күш әсерін тигізеді?

Экономиканың үдемелі дамуының тереңдік себептері - қоғамдық өндіріс пен оның ең соңғы арнаулы - адамдардың қажеттілігін қамтамасыз ету, тұтынуға қызмет көрсетуі олардың арасындағы күрделі және қарама-қарсылықты байланыстарға байланысты.

Адамның экономикалық қажеттілігін өзі өндірістен туады. Жаңа өнімді шығарып, оған деген қажеттілікті арттыра отырып, өндіріс осы қажеттіліктерді қамтамасыз етуге жағдай жасайды.

Мұнан кейін қамтамасыз етілген қажеттілік және жаңадан туған қажеттілік өндірістің қайталануын қажет етеді де, жаңа қажеттілікті

тойдыру үшін өндірісті ұлғайтып, жаңалай береді. Қоғамның қажеттілігінің өсе түсуі өмірге өндіріс құралдарын алып келеді де, бұлар осы қажеттілікті қамтамасыз етуге жұмылдырылады.

Үш ұлы ашылған жаңалық - отты табу, дөңгелек пен машиналарды жасап шығару - адамдарды жаңа даму шегіне шығара бастаған дәуір өлшемінің алғышарттары болды.

Қоғамдық қажеттілік өседі және сапалық жағынан өзгереді. Олардың өсетін себебі халықтың санының өсуіне байланысты. Шынында жердегі халық санының бір дәуірден екінші дәуірге қарағанда ұлғаюы геометриялық прогресске таяу болды. Егер V-XV- ғасырларды аграрлық дәуірлерге жатқызғанда, орташа адам санының өсуі 0, 1% болған, ал дамыған аграрлы дәуірде (XV-XVII ғ. ) енді - 0, 2%-ке, осы секілді сауда капитализмі (XVIII ғ. ) және өндірістік капитализм (XIX ғ. ) кезіндегі көрсеткіштер 0, 4% және 0, 9% деп сипатталады.

Біздің уақытымызда, медицина мен денсаулықты сақтау жетістіктеріне қарай, көптеген елдерде орташа өмір сүру ұзақтығы мен жоғары деңгейдегі туу арқылы өсу Африка елдеріне тән. Осының нәтижесінде жердегі адам саны жыл сайын көбейіп келеді: тек қана соңғы 40 жыл

ішінде адам саны екі есеге ұлғайды, тіпті соңғы өсу 75 млн. адам шамасынада болды.

Бұл Германияда тұратын халық санына тең келеді де, әлем көлеміндегі картаға жаңадан ірі мемлекет келіп қосылғанмен тең болады.

Бұлармен қоса адамдардың қажеттілігі өсіп, олар әр түрлі болып келе жатыр. Қазіргі адамдар үшін тек ішіп, жеу, киіну, басыңда үйі болу аз, тіпті бұларға деген сұраным талаптары өсіп, өзгере бастады. Дамыған елдердегі бүгінгі адамдар қазіргі кездегі жүріп - тұру құралдарын, жаңаша түрдегі қарым-қатынасты, денсаулығын сақтау мен күтуді жақсартатын, білім алу мен кәсіпқойлық мамандыққа ие болуға, толық және жан - жақты демалуды алға ұстап, қажетсіне бастады.

Мұндай қоғам өмірінде жүретін объективтік процестерді, ғылым «жоғарылау қажеттілік заңына» біріктірді.

Енді адамдар саны өскен сайын, олардың сұранымы ұлғаятындықтан, экономика осы қажеттлікті қамтамасыз ету үшін игіліктің үзбей өсуін қамтамасыз етуі керек.

Экономикалық жүйенің өміршеңдігі, оның бұл міндетті қандай жағдаймен шешетіндігімен анықталатынын тарихтың өзі дәлелдеп берді.

Қандай экономикалық процесс болмасын өзіндік өлшем сипаттамасы болады. Экономикалық өсуді қалай өлшейді?

Экономикалық өсу тұтастай қоғамдық өндіріс масштабында жылдық көлемдегі тауар мен қызмет көрсетудің ұлғаюымен көрінеді. Сондықтан, экономикалық өсуді, әдетте, жалпы ұлттық өнім (ЖҰӨ) көрсеткіш арқылы өлшейді. Сонымен бірге бұл мақсат үшін жалпы ішкі өнім (ЖІӨ) динамикасын пайдаланады. Мұнда тек нақты ЖҰӨ (немесе ЖІӨ) өзгерістері ғана есепке алынады.

Осы кезеңдегі ең жоғарғы баға есебінен болған.

ЖҰӨ- нің ұлғаюы, яғни ЖҰӨ - нің нақтылы (бағамен айтқанда) өзгеруін экономикалық өсу деп қарауға болмайды.

Шынында, егер бұл жылы соңғы өнімнің жалпы көлемінде ешқандай өзгеріс болмаса, ал баға өсіп кетсе, мысалы, 4 есе, мұндай жағдайдағыны экономикалық өсу дей аламыз ба? Әрине, жоқ.

Экономикалық өсуді абсолюттік мөлшерде де, сол сияқты салыстырмалы түрде өлшеу арқылы (мұнан бұрынғы кезеңдегі мөлшерге проценттік жолмен) білу алынған. Мысалы, егер бұл жылы нағыз ЖҰӨ 210 млн. теңге болса, ал былтырғы жылы - 200, онда абсолюттік түрде 10 млн. теңгеге өскен (немесе 5%) .

Нақты ЖҰӨ ұлғаюы мүмкін, бірақ ол азаюы да мүмкін. ЖҰӨ- нің салыстырмалы мөлшері нольді көрсеттсе, онда ЖҰӨ- нің қозғалысында өзгерістің болмағанын көрсетеді, сөйтіп экономикалық өсу де жоқ.

Белгілі бір уақыт арасында экономикалық өсуді «жылдық өсу қарқынымен» өлшейді. ЖҰӨ- нің жылдық өсу қарқынын анықтау үшін нақтылы ЖҰӨ- нің мөлшерінен былтырғы жылғы нақтылы ЖҰӨ - нің мөлшерінен алып тастау керек, алынған айырмашылықты былтырғы жылғы нақты ЖҰӨ- нің мөлшері ара қатынасына салыстырып, (яғни салыстырылатын) қорытындысын процентпен көрсетеді.

ЖҰӨ - нің бұрынғы бірнеше жыл бойы өсу қарқындарының көрсеткіштерін тізіп барып, экономикалық дамудың барысын табуға болады.

Басқадай макроэкономикалық көрсеткіштермен біріктіріп қарау арқылы, мұндай хабар - мемлекеттік деңгейде қажетті шешімдерді жасап қабылдауға, сол сияқты үкіметтің экономикалық саясатының тиімділігін тексеру мен бақылауға және экономикалық талдау жүргізуге негіз болады.

Әр түрлі қарқынның нәтижесі, өсудің әрбір процентінің «салмағына» байланысты болуы айқын, яғни бастапқы көлемі мен салыстырмалы деңгейдегі (мысалы, нақтылы ЖҰӨ- нің көлемі 4 трлн. теңге болғанда, қарқындардың арасындағы өсу 1 % болғанда, ол ақша түрінде 40 млрд. теңге болып шығады) .

Бірнеше жыл бойындағы өсу қарқыны оншалықты болмаса да, маңызды шешуші орында болады. Экономикалық есептеуі бойынша, егер екі жағы бірдей алғашқыда ЖҰӨ көлемінде болса, бірақ олардағы өсу қарқыны әр түрлі болғанда («А» елі - 4 % жыл бойына, ал «В» елі 2 %), мұның арты барып қиындыққа келтіретіні белгілі (бірінші ел өзінің ЖҰӨ-н 17, 5 жыл ішінде екі есеге жегізсе, ал екігшісіне 35 млн. керек болады.

Экономикалық өсуді өлшеу үшін, әсіресе халықаралық деңгейде салыстыруда, «ЖҰӨ мөлшерін жан басына шағу» (және оның өсу қарқынын да) көһрсеткіші кеңінен пайдаланылады. Бұл көрсеткіштер әдетте, қандай да болмасын елдердің халықтарының өмір сүру деңгейі мен хал-жағдайларының динамикасын сипаттау үшін пайдаланылады.

Мұндағы кейбір шартты түрде болатын көрсеткіштердің индикаторлық қызметі орташа ғана дерліктей болуын еске ұстаған жөн. Өйткені соңғы игілікті өндіру мен оны тұтыну арасында (ал соңғысы өмір сүру деңгейін сипаттаса), оларды бөлу бар ғой. Міне, осыдан барып, экономистер ЖҰӨ-ді салыстыру үшін жүретін, тұтынуға пайдаланылатын «тәтті нан» ретінде жиі пайдаланады. Бұл «тәтті нан» үлкен болған сайын, оның бөліктері де орташа әр адамға бөлінетін тәтті де, дәмді болады. Ал осы тәттінің қай үлесі нашар және кедей адамдарға тиетіні, бөлу жүйесі қатынастарына байланысты болады, нақтылап айтсақ бұл қоғамдағы табыстың бөліну (дифференциялану) деңгейіне қарай болады. Барлығы бірдей жабылып пісірген бұл тәтті нанды бөлгенде, кедейлер - кедейлене беріп, ал байлар - байи түсуі ғажап емес.

Маңызды болатын жағдайдың бірі - бұл ЖҰӨ қалай пайдалануында: егер оның өсіп бара жатқан үлесін дұрыс тұтынбағанда (мысалы әскери өндірістік комплекске бағытталса), онда халыққа тікелей тұтынуға түсетіні аз болады. ЖҰӨ - нің көп бөлігін (әскери өндіріс пен мемлекеттік аппаратты ұстау үшін) жұмсалатын болса, өндіріс даму мүмкіндігі азаяды, яғни оның табиғи бағыты нашарлайды.

Нақтылы ұлттық өнімнің көлемі бірдей болғанда, жан басына шаққандағы оның мөлшері, осы елдегі халық санына байланысты болады.

Мынаны қарайық, Индияның ЖҰӨ, Швейцарияның ЖҰӨ - нен 70 % артық, бірақ жан басына шаққанда, Индия Швейцариядан 60-тан аса рет артта қалып қойған.

Сондықтан, ЖҰӨ өзгеруін тұрмыс деңгейін білдіретін жинақталған көрсеткіш ретінде пайдаланатын болсақ, онда халық санында болған өзгерістерді есептеу қажет. Мысалы, нақтылы ЖҰӨ бір жыл ішінде 1, 5% көбейгенде, ал жалпы халық саны осы уақыт ішінде осындай 1, 5 % өскенде, онда халық орташа өмір деңгейінде ешқандай өзгеріс болмайды. Өмірдің орташа деңгейінің өсуі, өндіріс көлемі өсуінің (ЖҰӨ) халық саны өсуінен артқан жағдайда ғана болады.

Бұл көрсеткіштің қарқынының өзгеруі болса, (нақтылы ЖҰӨ халық санының жан басына), онда бірдей қарқында болғанда, халықтың өмір сүру деңгейіндегі айырмашылық көптің үстіне көп бола береді.

Мысалы: Екі ел - «А» мен «Б» бірдей қарқында дамыған (жылына 5%) делік, егер «А» елінде ЖҰӨ жан басына шаққанда 10 мың теңге болса, ал «Б» елінде - 500 теңге, онда 5 % өсу бірінші ел үшін 500 теңгеге өсу береді, ал екіншіге бар- жоғы жылына 25 теңге ғана береді.

1. 2. Экономикалық өсудің түрлері.

Экономикалық өсудің екі түрі болады - экстенсивтік және интенсивтік (қарқындық) .

Өндірісті экстенсивтік жолмен өсіруде тауарларды өндіру мен қызмет

көрсету өндіріске қосымша факторларды тарту арқылы болады: жер, еңбек және капитал. Бұлардың сапалық және техникалық деңгейлері өзгеріссіз қала береді.

Мысалы, қоғамдық өндіріске осы жылы қосымша 2 млн. адам енгізеді, олардың сапалық дайындығы мен кәсіпқойлық деңгейі бұрынғы күйінде өзгеріссіз. Егер бұрын өндірісте 10 млн. адам жұмыс істесе, әр бір жұмысшы еңбекті өзгерілмеген сағат саны бойынша атқарғанда, ЖҰӨ 20% ұлғаяды. Бұлармен қоса қосымша өндіріс құралдары қажет болды (еңбек құралдары қосымша жұмысқа алынған адамдарды жарақтандыру үшін қажет және еңбек заттары - шикізат, материалдар және т. б. ) Қоғам бос пайдаланбай тұрған ресурстары болғанда, тауарлар өндіру мен қызмет көрсетуді ұлғайту үшін экстенсивтік жолмен жасауға болады.

Бірақ біздің білетініміз, қоғамның ресурстары, оның ішінде еңбек ресурстары шектеулі болады. Сондықтан интенсивтік түрдегі экономикалық өсудің артықшылығы айқын. Бұл жолмен баруда - өндірілетін игіліктерді көбейту - техникалық базарларды жетілдірумен еңбек өнімділігін арттыру есебінен және өндірістің барлық факторларын ең жоғарғы тиімділікке пайдаланумен қол жеткізіледі.

Мұндай жағдайда, қоғам алдында өндірілетін игіліктерді сан және сапа жағынан көбейтумен бірге, көптеген түрлі міндеттерді бірден шешуге мүмкіндік алады - қоғам мүшелерінің тұрмыс жағдайының өсуін қамтамасыз етеді, өндірістің келешектегі дамуына материалдық негіз жасайды, ғылым мен мәдениеттің дамуына қаржыны көптеп бөлуге, қоршаған ортаны қорғауға, елдің қорғаныс қабілеттілігін тиісті деңгейде ұстап тұруға мүмкіндіктер ашылады.

Міне, экономикалық өсудің интенсивті түрінің артықшылығы осында жатыр. Қазіргі өндіріс дамуында экстенсивтік және интенсивтік өсу факторлары көрші келіп қосылып, бірігіп жүр. Мысалы, бір мезгілде жұмыс күштерінің саны өсіп кетуі және олардың сапасының жоғарлауы немесе өндіріс аумағының кеңеюі және өндірістік процестің техникалық базаларының жетілдірулері.

Қай өндіріс тәсілінің ұлғаюына қарай, игіліктер көбейгенде, экстенсивтік жолмен болмаса интенсивтік жолдың артықшылығымен деп экономикалық өсуді айта береді.

Экономистердің есептеуі бойынша, Кеңес өкіметіндегі 70-80- жылдардағы ұлттық табыстың 20 - 30 % ғана тек интенсивтік фактор есебінен қамтамасыз етілген екен.

Сөйтіп, елдегі экономикалық даму көбіне экстенсивті түрде қала берген.

Ал дамыған елдердегі интенсивтік фактордың үлесінен бұл жылдары олардағы өсу 50 % артық болған.

Экономикалық өсудің интенсивтік түрі өндіріске тартылған ресурстарды тиімді пайдалануды көрсетеді. Ресурстарды тиімді пайдалану

жолдары өте көп.

Табиғи ресурстар үшін бұл дегенің олардың пайдалы қасиетін толық алу, шикізаттарды кешенді түрде және терең өңдеу, табиғатты бұзудан қорғау, және т. б. болып саналады.

Еңбек құралдары, нарықтық жүйе қатынастарында «негізгі капитал» түрінде шықты, бұл дегенің оның ең өндіруші элементтерін - машиналарды, станоктарды, құрал - жабдықтарды және т. б. пайдалануды шығарды.

Еңбек ресурстарын тиімді пайдалану еңбекті ұйымдастыру деңгейінде, ғылыми негізделген әдістер мен оны ұйымдастыру тәсілдері, сол сияқты жұмысшылардың білімі мен кәсіби дайындықтарына, олардың орындалатын жұмыстарға қатынасына байланысты болады. Жұмысшы күшінің сапасын сипаттауда жұмысшылардың жұмысқа деген қабілеті - олардың ұзақ және қарқынды жұмыс істеуге қажетті денсаулығы, алған білімдері мен тәжірибелері де соңғы рольде болмайды.

1. 3. Экономикалық өсудің теориялары.

Мультипликатор және акселератор эффектісі

Өндіріс қарқынын жеделдетуге қол жеткізу үшін, Батыс елдерінің әр түрлі мектеп өкілдері экономикалық өсудің моделі мен формулаларын жасап, алдағы уақытқа болжау құрды.

Өсу формуласының негізінде Кейнстің «мультипликатор» теориясы жатыр. Ол кейінірек «акселерация» теориясымен толықтырады.

Мультипликатор - көбейткіш, ал акселератор - бұл дайын өнім сұранымның өсуіне деген интенсивті өсушілік коэффициенті. «Мультипликатор» ұғымын ағылшын экономисі Кан 1931-ші жылы ендірген, кейінірек Дж. М. Кейнс өзінің «Еңбекпен қамту, өсім және ақшаның жалпы теориясы» (1936) кітабында дамытты. Бұл ұғымды А. Хансен, Р. Харрод, Дж. Хикс, П. Самуэльсон, Н. Калдор және басқалары өз еңбектерінде қарастырды.

Мультипликатор - бұл қолда бар күрделі қаржының өсуі кезіндегі ұлттық табыстың қанша есе өсетіндігін көрсетеді.

Мысалы, жаңа жолды салуға күрделі қаржы 5 млн. долларға тең делік. Орташа табыс жылына 1000 доллар болатын алғашқы кезде 1000 адамды жұмысқа тартады. Бірақ жолды салуға белгілі көлемде ірі жабдықтар мен материалдар қажет және оларды өндіруге жұмыс атқаратын 1200 адам керек (сол бұрынғы жылдық табыс бойынша) болды. Жұмысты атқаратындардың (жұмыстылықтың) өсуі тұтыну заттарына сұранымды өсіре түседі. Сөйтіп келесі кезекте олардың өндірісінің ұлғаюына алып келіп, 800 адамды қосымша жұмысқа тартады.

Демек, инвестициямен тікелей байланысты 1000 жұмысшыны жалдау нәтижесінде, жұмыстың атқаратындардың түпкі жиынтығын 3000 адам жалпы 15 млн. доллар табыспен құрайды немесе алғашқыдан 3 есе көп

деген сөз. Бұл жағдайда мультипликатор 3 - ке тең.

Акселератордың іс-әрекеті мультипликатормен байланысты: мультипликатор инвестицияның көбеюімен ұлттық табыстың өсуін (оның өсуі еселенеді) қарастырады; акселератор (дайын өнім сұранымының өсушілігіне инвестициялық сұраным өсушілігінің коэффициенті) - ұлттық табыстың өсуі инвестицияның өсуіне алып келеді. Кезегінде бұл барлық жүйені қозғалысқа алып келеді. Экономикалық өсудің біртекті, бір бағытта іс - әрекет жасайтын мультипликациондық процесі пайда болды. Акселерация принципін алғашқы рет 1913-ші жылы француз экономисі А. Афтальон (1874 - 1956) және 1919 жылы американ экономисі Дж. М. Кларк ұсынған. Кейінірек ол Р. Харрод, Дж. Хикс, П. Самуэльсон еңбектерінде одан әрі дами түсті.

Мультипликациондық эффекті масштабын болжау үшін Дж. Кейнс ендірген тәуекелділіктің мәні зор: тұтыну шығындары мөлшері мен осы деңгейдегі табыс - «орташа тұтыныуға бейімділік» - арасындағы тәуекелділік. Орташа тұтынуға бейімділік («АРС» - арқылы белгіленеді) экономикалық ғылымда «психологиялық фактор» ретінде түсіндіреді. Себебі адамның тұтыну тауарларын сатып алу ниетін көрсетеді: Тұтынуға бейімділік дегеніміз - ұлттық табыстың тұтыну бөлігінің (С) барлық ұлттық табысқа қатынасы (Ү), яғни

АРС = немесе

және «шектеулі тұтынуға бейімділік» (МРС) дегеніміз кез -келген тұтынуға өзгерудің табыстағы өзгеруіне қатынасының көрсетілуі, яғни

_{ТҰТЫНУДАҒЫ ӨЗГЕРУ}

МРС = _{ТАБЫСТАҒЫ ӨЗГЕРУ} =

Бұдан басқа да, Дж. Кейнс жинақтау мөлшері мен сол кездегі табыс деңгейі арасындағы тәуелділікті ендірді - орташа жинақтауға бейімділік және шектеулі жинақтауға бейімділік.

Жинақтауға бейімділікті бірден - бір психологиялық фактор ретінде түсінеміз. Ол адамның ниетін сақтауды білдіреді. Орташа жинақтауға бейімділік (APS) ұлттық табыстың жинақтау бөлігінің (S) барлық ұлттық табысқа (Ү) қатынасымен анықталады, яғни

АРС =

Шектеулі жинақтауға бейімділік (MPS) жинақтаудағы кез - келген өзгерудің сондағы табыс өзгеруіне қатынасын көрсетеді, яғни

МРС = =

Осы тәуелділіктер шекті мультипликациялық эффектіні бағалауға ықпал жасады.

Қазіргі Батыстық неоклассикалық экономикалық мектебінің өкілдері экономикалық өсудің тым күрделі көп факторлы моделін ұсынады. Нақтыласақ, көп факторлы Кобба - Дуглас функциясын айтамыз.

Оның формуласы мынандай:

мұндағы: Q - өнім; L - еңбек;

K - капитал; S - жер.

ІІ тарау. Экономикалық өсудің факторлары, үлгілері және проблемалары.

Экономикалық өсудің факторлары.

Экономиканың өсуінің қайнар көзі неде? Кез келген мемлекеттің өсуі негізгі алты фактордан тәуелді. Олар:

Табиғи ресурстардың сапасы мен көлемі
Еңбек ресурстарының сапасы мен саны
Негізгі капитал қорының көлемі
Технология

Экономиканың өсуіне әсер ететін осы төрт факторды ұсыныс факторлары деп айтуға болады.

Дәл осылар өндірістің өсуіне мүмкіндік береді. Сапалы ресурстар және технологиялық әлует бірігіп нақты өнім көлемін өндіруді ұлғайтады. Экономиканың өсуіне әсер ететін соңғы екі факторды қарастырайық, олар: