Сыбайлас жемқорлық түсінігі және оның мәні

Жоспар

Жоспар
1. Сыбайлас жемқорлық туралы мәліметтер.
2. Сыбайлас жемқорлықтың экономикалық.әлеуметтік дамуына келтіретін зияны.
3. Сыбайлас жемқорлықтың елдің саяси дамуына тигізетін әсері.
4. Сыбайлас жемқорлықпен күрес жөніндегі қоғамдық кеңестері және жұмыс істеу әдістері.
5. Президенттің жемқорлыққа қарсы күрес жөніндегі бағдарламасының талаптары.
6. «Жемқорлық . жабық құбылыс» социологиялық сауалнаманың нәтижелері.
7. Қорытынды.

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 15 бет
Таңдаулыға:

Жоспар
1. Сыбайлас жемқорлық туралы мәліметтер.
2. Сыбайлас жемқорлықтың экономикалық-әлеуметтік дамуына келтіретін
зияны.
3. Сыбайлас жемқорлықтың елдің саяси дамуына тигізетін әсері.
4. Сыбайлас жемқорлықпен күрес жөніндегі қоғамдық кеңестері және жұмыс
істеу әдістері.
5. Президенттің жемқорлыққа қарсы күрес жөніндегі бағдарламасының
талаптары.
6. Жемқорлық – жабық құбылыс социологиялық сауалнаманың нәтижелері.
7. Қорытынды.

1. Сыбайлас жемқорлық туралы мәліметтер.
Сыбайлас жемқорлық дегеніміз - ол қоғам мен мемлекеттің
криминализациялану сияқты үлкен және қауіпті ұғымның басым бөлігі.
Жемқорлық біраз жылдан бері ұлттық қауіпсіздікке қауіп-қатер төндіріп
тұрған негізгі мәселелердің біріне айналуда. Жемқорлықты әлеуметтік-
экономикалық құбылыс ретінде зерттеу, оның қоғамның барлық саласын
дағдарысқа жеткізеді. Қазақстан Президенті Н.Ә.Назарбаев 1998 жылы 11
шілдеде республика азаматтарына жасаған Үндеуінде: Жемқорлық қоғамның
барлық саласына, мемлекеттің конституциялық негізіне қатер төндіруде,
сондықтан оған қарсы тұру – жалпы ұлттық мақсат деп атап өткен еді.
Трансперенси Интернешнл жемқорлыққа қарсы әлемдік одағының таратқан
мәліметтері бойынша бүгінгі таңда Қазақстан жемқорлықтың деңгейі бойынша
әлемде 150 орында тұр. Қазақстан жемқорлықты қабылдау индексі бойынша
мүмкін балы 10-ның 2,1 дейін құрап отыр. Бұл көрсеткіш сыбайлас
жемқорлықпен күресті әлі де жетілдіруді қажет ететіндігін аңғартса керек.
Жемқорлықтың деңгейі бойынша Қазақстанмен 150 орынды Әзербайжан,
Қырғызстан, Белоруссия, Тәжікстан, Эквадор, Кения сияқты мемлекеттер орын
алған. Ресей 143 орын алса, Түрікменстан 162 орында. Трансперенси
Интернешнл зерттеушілерінің пікірінше ТМД елдерінің ішінде, сыбайлас
жемқорлық кеңінен жайлаған мемлекет - Өзбекстан, ол 175 орында тұр.
Деректерге сүйенсек, әлемде жемқорлық жайламаған мемлекет жоқ екен.
Халықаралық заңгерлердің берген бағасы бойынша Қазақстан Республикасы
қазіргі кезде жемқорлыққа қарсы күресу үшін арнайы заң шығарған
мемлекеттердің қатарына жатады. Мұндай заң Орта Азия аймағында жоқ деуге де
болады. Тіпті Батыс Еуропадан да біздің жемқорлықпен күресу әдісіміз көш
ілгері. Республикамызда сыбайлас жемқорлықтың алдын алып, оған тосқауыл қою
үшін мамандырылған ұйымдар жұмыс істеуде. Атап айтқанда, Президент
жанындағы жемқорлыққа қарсы күрес комиссиясы, Мемлекеттік қызмет агенттігі,
Жемқорлық пен экономикалық қылмысқа қарсы күрес агенттігі, Ішкі істер
министрлігі, Ұлттық Қауіпсіздік комитеті, бір сөзбен айтқанда, осының бәрі
жемқорлықпен күресетін мекемелер. Міне, осы мекемелер жемқорлыққа қарсы
күрес жүргізіп жатқанымен, әлеуметтік кеселді түп тамырымен жою мүмкін
болмай отырғандығы баршамызға аян. Осы жағымсыз әрекеттердің салдарынан
елді дамыту, оны бәсекеге қабілетті мемлекеттердің қатарына қосуда
қиындықтар туғызуы әбден мүмкін.
Пара берушілердің практикасын түсіну және зерттеу өте маңызды, өйткені
жемқорлық туралы сенімді және әртүрлі ақпарат береді, нақты айтқанда:
- бұл жағдайда олар параны берді ме немесе берген жоқ па, нәтижесіне
қарамастан, жемқорлық жағдайға түскен азаматтардың үлесімен сипатталатын
жемқорлықты қамту.
- Жемқорлыққа қатер – азаматтарға үкіметтің жемқорлық қысымын қарқындау
айқындағышы немесе көрсеткіші сияқты жорамалдауға болатын, жемқорлық
жағдайына түсу үлесі.
- Жемқорлыққа сұраныс – жемқорлық жағдайларында азаматтардың параны беруге
дайындығының жағдайлар үлесі. Бұл үлесті анықтау төрелер жағынан жемқорлық
қысымымен азаматтардың маңызды проблемаларын шешудің айқындағышы болуы
мүмкін.
- Жемқорлықтың қарқындылығы – бір туынды пара берушіге жататын, бір жылда
паралардың орташа саны.
- Бір туынды жемқорлық мәмілеге параның орташа мөлшері. Паралардың жоғары
немесе төмен мөлшерлерін есептей отырып, орта статистикалық есептеледі.
- Орта жылдық жарна.
- Нарықтың жылдық көлемі – жемқорлық нарықтың жалпы айналым бағасы.

2. Сыбайлас жемқорлықтың экономикалық-әлеуметтік дамуына келтіретін
зияны.
Жемқорлықтың экономикаға тигізетін әсерінен көлеңкелі экономика
ұлғаяды. Бұл өз кезегінде салық төлемдерінің төмендеуіне және бюджеттің
әлсіреуіне әкеледі. Бұдан мемлекет экономиканы басқарудағы қаржы
тетіктерінен айырылады және әлеуметтік мәселелер мен басқа да мемлекет
дамуы үшін аса қажет шешімдердің орындалуы қиындайды. Тәуелсіз
сарапшылардың пікірінше, 2000 жылдардың бас кезінде көлеңкелі нарықтың
үлесі барлық Қазақстан экономикасының 30-40%-ды құраған. Осы бағытта
жүргізіліп жатқан, соның ішінде мүлік пен капиталды заңдастыру шараларына
қарамастан, аталған салада жемқорлықтың кеңінен тарап кетуіне байланысты
айтарлықтай нәтижелерге қол жеткізу мүмкін болмады.
Нарықтың бәсекелестік механизмі бұзылуда, өйткені көп жағдайда бәсекеге
қабілетті тауардың орнына, сыбайластық байланыстары бар, пара беріп ебін
тапқандар алға шығуда. Бұл нарықтың тиімділігінің төмендеуі мен нарықтық
бәсеке идеясы жөнінде теріс түсініктің қалыптасуына әкеліп, кәсіпкерлердің
таза бизнес жүргізуге деген ынтасын айырады. Қазақстан жағдайында мұндай
құбылыстарды жиі байқауға болады, олар көбіне тауарлар мен қызмет түрлерін
мемлекеттік сатып алу барысы мен кен орындарын игеруге қатысты
ұйымдастырылуы кезінде кездесіп тұрады. Нәтижесінде елдің экономикасы жыл
сайын жүздеген миллион теңге жоғалтуда.
Тиімді жеке кәсіп түрлерінің даму қарқыны шектелуде, бұл әсіресе шағын
және орта бизнес саласында ерекше байқалуда. Осы саланың дұрыс бағытта
дамымауы, жалпы барлық экономиканың тиімділігі мен халықтың жұмыспен
қамтылуына жағымсыз әсер етуде.
Бюджет қаржысы тиімсіз пайдалануда, әсіресе – мемлекеттік тапсырыс пен
несиені үлестіруде көптеп кемшіліктер кетуде, бұдан ел бюджеті жапа шегуде.
Халықаралық бағалауға сай, осы салаға сыбайлас жемқорлықтан келетін шығын
көбіне 30%-дан асып түседі. Еуропалық комиссияның даму жөніндегі бұрынғы
бас директоры Дитер Фриштың айтуынша, елде жемқорлықпен сыбайласқан
экономикалық әлсіз жобалардың салдарынан шығындар артып, тиімсіз және
қажетсіз жобалардың құны белгіленген көлемінен 10-20%-ға жетіп, қаржы түкке
тұрмайтын жұмыстарға жұмсалып, мемлекеттік бюджетке орасан зор шығындар
келеді. Мысалы, Италияда таза қол жемқорлыққа қарсы жүргізілген
операциясының нәтижесінде мемлекеттің жол салуға деген жыл сайынғы
жұмсайтын қаржысы 20%-ға азайған.
Сыбайластық – қолдан жасалған қосымша шығындардың есебінен бағалар
шарықтайды. Нәтижесінде қарапайым тұтынушы зардап шегеді. Гарвард
университеті мамандарының бағалауынша, АҚШ-та сыбайлас жемқорлықтың
нәтижесінде тауарлар мен қызмет көрсету түрлеріне баға 5-15%-ға артқан.
Бізде де ара-тұра жемқорлықтың шығындары бағаға қосылып тұрады, Қазақстанда
бұл көп жағдайда тұрғын үй-жер қатынастарында кездеседі.
Биліктің таза және әділ нарық ойындарының тәртібін сақтай және орната
алмауы қабілетсіздігінен нарық агенттерінің сенімдері жоғалуда.
Нәтижесінде, инвестициялық ахуал нашарлап, өнеркәсіптің дамуы мен негізгі
қорлардың жаңаруы мәселелері шешілмейді. Сонымен қатар, кейбір жағдайда
капиталдың қашуы басталып, өнеркәсіп орындары жабылып немесе басқа орынға
көшуі нәтижесінде, осы ауданның әлеуметтік-экономикалық дамуына кері әсерін
тигізеді.
Бейүкіметтік ұйымдарда жемқорлықтың ауқымы артады (фирмаларда,
кәсіпорындарда, қоғамдық ұйымдарда). Бұл өз кезегінде, олардың жұмысының
тиімділігінің төмендеуіне әкеледі, ал ол жалпы мемлекеттің экономикасының
өсуіне кедергі келтіре отырып, құрдымға жетелейді.
Экономиканы сыбайлас жемқорлық және қылмыстық әрекеттерден түскен
ақшалармен тығындау қарқын алады, бұдан баға шарықтап, сабынды
көпіршіктері (мыльные пузыри) пайда болып, басқа да жағымсыз жәйттарға
соқтырады.
Сыбайлас жемқорлықтың елдің экономикалық-әлеуметтік дамуына келтіретін
зиянын талдайтын болсақ, онда оны экономикалық қауіпсіздікке қауіп
төндіретін басты қатерлердің біріне жатқызуға болады.
Жемқорлықтың нәтижесінде мемлекеттің әділ әлеуметтік саясат жүргізу
қауқары мен халықтың аз қорғалған тобын қолдау мүмкіндіктері айтарлықтай
әлсірейді. Кейбір мүдделі билік органдары өкілдерінің араласуының
нәтижесінде түсетін салықтың қоры азайып, осының салдарынан әлеуметтік
қорғау жүйесінің дамуы тежеліп қана қоймай, әлеуметтік наразылықтың өсуіне
әкеледі, бұл өз кезегінде кей жағдайда елдегі жағдайдың тұрақсыздануы мен
ашық қақтығыстарға жеткізеді.
Халықтың басым бөлігі кедейленіп, мүліктік теңсіздік жылдам ұлғаяды.
Сыбайластық мемлекет байлығын қарапайым халықтың есебінен шағын
олигархиялық топтардың пайдасына әділетсіз және теңсіз түрде үлестіреді.
Нәтижесінде әлеуметтік теңсіздікке жол беріліп, қоғамдық-саяси тұрақсыздық
пен әлеуметтік жарылыс қаупі күшейеді. Сонымен қатар, кейбір мемлекеттік
қызметтегі саясаткерлердің заңсыз әрекеттер, яғни сыбайлас жемқорлық арқылы
келген байлығын халық мойындамайды, бұл өз кезегінде экономикалық
қатынастардың негізгі принциптерінің бірі болып табылатын жеке мүлік
құқығының заңдылығына үлкен күмән туғызады.
Мемлекет пен қоғам өмірін реттеудегі негізгі құрал ретінде қолданылатын
құқықтың беделі түседі. Көпшілік санасында азаматтардың қылмыс пен билік
алдындағы қорғансыздығы жайында түсінік қалыптасады. Бұл өз кезегінде,
құқықтық негилизм мен жауапкершіліктен қашудың түрлі формаларының
қалыптасуына ықпал етеді. Ал осы үлкен жетістіктерге қол жеткізіп жүрген
жемқорларды жастардың басым бөлігі заң бұзушылар ретінде қарастырудан гөрі,
керісінше үлгі тұту жағынан қабылдауда. Сыбайлас жемқорлық олардың
түсінігінде бизнес жүргізудің бір түрі ретінде қабылдануда.
Құқық қорғау органдарының сыбайлас жемқорлықпен жең ұшынан байланысуы,
ұйымдасқан қылмыстың нығаюына әрекет етеді. Қылмыстық топтар сыбайласқан
мемлекеттік қызметкерлер және кәсіпкерлермен байланыстарын күшейте отырып,
саяси билікке қол жеткізу арқылы заңсыз жолмен келген қаржыны сыртқа шығару
мен оны заңдастыруға сияқты зор мүмкіндіктерге қол жеткізеді. Нәтижесінде
мемлекеттіліктің құқықтық негізінің құлдырауын білдіретін, биліктің
қылмыстануына әкеледі.
Білім сапасының күйреуі орын алады, ол өз алдына елдің интеллектуалды
қуатынын және кадрлық деңгейінің төмендеуіне жетелейді. Сайып келгенде,
жемқорлық мемлекеттің өмірлік маңызы бар барлық саласына, яғни экономикадан
бастап мемлекеттік басқару жүйесіне дейін кері ықпал ететіні белгілі.
Медициналық қызмет көрсету сапасы төмендеп, елдің экологиясы күйзеліске
ұшырайды, бұдан халықтың денсаулығы нашарлап, ауру түрлері артады, ал бұл
өз кезегінде экономикалық шығындар мен демографиялық жағдайды
жақсартпайтыны белгілі.
Қоғамның рухани ұстанымдары ыдырап, оның адамгершілік мінез-құлқы
бұзылады, бұл өз алдына әлеуметтік кесел мен жағдайдың ушығуына әкелері
сөзсіз.
Нәтижесінде, осының барлығы келіп, экономикаға ауыр соққы беріп, елдегі
саяси тұрақтылыққа қауіп төндіріп, әлеуметтік жағдайдың шиеленісуне
әкеледі.

3. Сыбайлас жемқорлықтың елдің саяси
дамуына тигізетін әсері.
Сыбайлас жемқорлықтың саяси салдарына келетін болсақ, ол мемлекеттік
саясаттың бағытын жалпы ұлттық дамудан олигархиялық топтардың басқаруын
қамтамасыз етуге көшеді. Бұл мемлекетті басқарудың демократиялық негізін
әлсіретеді және халықты мемлекеттік шешімдер қабылдау үрдісінен шеттетеді.
Нәтижесінде биліктің халық алдындағы лигитимдігі жойылып оны күшпен құлату
қаупі төнеді. Осы жерде ескеретін бір мәселе, ол 2006 жылғы Қырғызстандағы
қызғалдақ төңкерісі мен Тайландтағы Т.Чинавата үкіметін тақтан
тайдырудағы негізгі басты себептердің бірі, ол аталған елдердегі сыбайлас
жемқорлықтың жоғары деңгейге жетуі, яғни қарапайым халықтың биліктің
езгісіне шыдамының таусылуынан болған жағдай.
Билікке деген сенім азайып, ол қоғамнан шеттей түседі. Биліктің
заңдылығына қауіп төнумен қатар, билік пен халық арасындағы алшақтық
басқару шешімдерінің сапасын төмендетеді, бұл өз алдына ұлттық
қауіпсіздікке қатер төндіріп тұрғаны сөзсіз. Нәтижесінде байланысты үзіп
алған Орталық қоғамда болып жатқан үрдістер жайында шынайы ақпарат алудан
айырылады. Осыдан барып билік қауқарсыздана бастайды, қоғамның ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.