Шығындардың классификациясы жалпы ережелері
Мазмұны
Кіріспе
I. Тарау
1.1 Шығындардың классификациясы жалпы ережелері
1.2 Өндірістегі өнімнің өзіндік құны шығының құрамы
II. Тарау
2.1 Қарапайым әдіс
2.2 Қайта жасау әдісі
2.3 Тапсырыстық әдіс
2.4 Нормативтік әдіс
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
I. Тарау
1.1 Шығындардың классификациясы жалпы ережелері
1.2 Өндірістегі өнімнің өзіндік құны шығының құрамы
II. Тарау
2.1 Қарапайым әдіс
2.2 Қайта жасау әдісі
2.3 Тапсырыстық әдіс
2.4 Нормативтік әдіс
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Қазіргігі кезде нарықтық экономикаға өту жағдайында кәсіпорындар мен өндірістер өнімінің өзіндік құнының қалыптасыуын айқындайтын экономикалық қатынастар жүйесі күрт өзгерістерге иеленуде. Салық салынатын табыс анықтамасы - өзіндік құнды құрайтын шығын- дардың құрамын анықтау да және оны есептеудің біртекті әдістермен байланыстыруды қажет етеді. Шығындардың құрылымына байланысты негізгі оларды заң және нормативтік актілер бойынша бекітеді. Өндірістік салаларының көп болуына байланысты бұл нұсқауларды нақты салаға оның ерекшеліктеріне байланыстырып анықтау қажет.
Кәсіпорынға толық жұмыс еркіндігін беру, ішкі шаруашылық жоспарының негізгісін құрайтын баға өзіндік құнды және табысты жоғарлатудың ролін арттырады. Осының барлығы өндірістегі шығын есебі мен жоспарлау тәртібі туралы қолданып жатқан ережелерді қайта қарауды қажеттілік етеді .
Қазіргігі кезде нарықтық экономикаға өту жағдайында кәсіпорындар мен өндірістер өнімінің өзіндік құнының қалыптасыуын айқындайтын экономикалық қатынастар жүйесі күрт өзгерістерге иеленуде. Салық салынатын табыс анықтамасы - өзіндік құнды құрайтын шығын- дардың құрамын анықтау да және оны есептеудің біртекті әдістермен байланыстыруды қажет етеді. Шығындардың құрылымына байланысты негізгі оларды заң және нормативтік актілер бойынша бекітеді. Өндірістік салаларының көп болуына байланысты бұл нұсқауларды нақты салаға оның ерекшеліктеріне байланыстырып анықтау қажет.
Кәсіпорынға толық жұмыс еркіндігін беру, ішкі шаруашылық жоспарының негізгісін құрайтын баға өзіндік құнды және табысты жоғарлатудың ролін арттырады. Осының барлығы өндірістегі шығын есебі мен жоспарлау тәртібі туралы қолданып жатқан ережелерді қайта қарауды қажеттілік етеді .
Пайдаланылған әдебиеттер
1) Радостовец « Управленческий учет на предприятий » А -1997 ж
2) Козлова « Бухгалтерский учет » М- 1996 Парашутин
3) Безруких « Бухгалтерский учет » М 1996
4) Белободров «Калькуляция себестоймости продукций в промышленности »Москва 1989
5) Тасмағанбетов « Кәсіпорындағы бухгалтарлік есеп » А -1997
6) Златопольская « Учет затрат на пройзводства и калькулирования»
7) Тач « Управленческий учет » М 1994
8) Саронина « Бухгалтерский учет в цементной промышленнности»М 1985
9) И.Е. Тишков « Учет в колькулирование стоймости продукций »
1) Радостовец « Управленческий учет на предприятий » А -1997 ж
2) Козлова « Бухгалтерский учет » М- 1996 Парашутин
3) Безруких « Бухгалтерский учет » М 1996
4) Белободров «Калькуляция себестоймости продукций в промышленности »Москва 1989
5) Тасмағанбетов « Кәсіпорындағы бухгалтарлік есеп » А -1997
6) Златопольская « Учет затрат на пройзводства и калькулирования»
7) Тач « Управленческий учет » М 1994
8) Саронина « Бухгалтерский учет в цементной промышленнности»М 1985
9) И.Е. Тишков « Учет в колькулирование стоймости продукций »
Мазмұны
Кіріспе
I- Тарау
1.1 Шығындардың классификациясы жалпы ережелері
1.2 Өндірістегі өнімнің өзіндік құны шығының құрамы
II- Тарау
2.1 Қарапайым әдіс
2.2 Қайта жасау әдісі
2.3 Тапсырыстық әдіс
2.4 Нормативтік әдіс
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Қазіргігі кезде нарықтық экономикаға өту жағдайында кәсіпорындар мен
өндірістер өнімінің өзіндік құнының қалыптасыуын айқындайтын экономикалық
қатынастар жүйесі күрт өзгерістерге иеленуде. Салық салынатын табыс
анықтамасы - өзіндік құнды құрайтын шығын- дардың құрамын анықтау да және
оны есептеудің біртекті әдістермен байланыстыруды қажет етеді. Шығындардың
құрылымына байланысты негізгі оларды заң және нормативтік актілер бойынша
бекітеді. Өндірістік салаларының көп болуына байланысты бұл нұсқауларды
нақты салаға оның ерекшеліктеріне байланыстырып анықтау қажет.
Кәсіпорынға толық жұмыс еркіндігін беру, ішкі шаруашылық жоспарының
негізгісін құрайтын баға өзіндік құнды және табысты жоғарлатудың ролін
арттырады. Осының барлығы өндірістегі шығын есебі мен жоспарлау тәртібі
туралы қолданып жатқан ережелерді қайта қарауды қажеттілік етеді .
1.1 Өндірістегі өзіндік құн шығындарының құрамы
Өнімнің өзіндік құны –бұл кәсіпорын өндірісі пайдаланылған ресурстардың
құнынан және басқа да шығындардан құралған жалпы өнімнің немесе оның әр
түріне кеткен шығындар көлемі .
Цементтің өзіндік құны өндірістің дайындығына цемент өндіруі бойынша
технологиялық операцияларды орындау , материалды және еңбек шығындарынан
құралатын өндірісті басқару және қызмет көрсету және сырттағы жұмыстармен
қызыметі үшін ақшалай көрсеткіштерді құрайтын шығындар. Өзіндік құнға
тағыда мына шығындар кіреді: қалыпты еңбек жағдайы мен қауіпсіздендіру
техникасын қамтамасыз етуге қажет ететін шығындар, жұмыс- шылардың
денсаулықты сақтау бойынша санитарлық гигиеналық нормаларды немесе
талаптарды сақтау, сыртқы ортаны қорғау бойынша шараларды жүргізу .
Өнімнің өзіндік құнына мыналар кіреді жермен, сумен және басқадай табиғи
ресурстарды, ғимараттар мен жабдықтарды кәсіпорынның жарғылық қорлары
акциялардың үлесі бар басқа да жеке меншік құқықты және пайдалану құқық
құнының бір бөлігі .
Өнімнің баға қойылғаннан кейін бір станциядан екінші станцияға жеткізу
транспорттық шығындар өзіндік құнға кірмейді және өнімді өткізу есептерінде
көрінеді. Өнімнің өзіндік құнына бекітілген кепілдік беру мерзімінде
тұтынушыларға қызымет көрсету шығындары жатады. Өткізу, сақтау, жіберу және
транспорттық экспедициялық ұйымдардың қызыметіне төлеу жарнамаға,
жәрмеңкеге немсе көрмеге қатысу шығындарды да кіргізіліп отырады.
Шығындар классификациясы олардың түрлері және өндірістегі смета
Өндірістегі жоспарлау кезінде шығындар есебі олардың түрлері бойынша
жіктеледі. Ал өнімнің өзіндік құнды калькуляциялау мақсатында статьялар
бойынша топталады. Экономикалық элементтері бойынша шығындардың
бағытталғанына және осы шығындар кәсіпорынның қай бөлігінде өндірілетініне
қарамастан өндірістегі шығындар біртекті шығындар болады . Экономикалық
элементтер бойынша топтастыру шығындарының құрылымын және оның техникалық
прогресстің ықпалынан динамикасын көрсетеді . Ол әр элемент бойынша және
кәсіпорын бойынша және оның жалпы жиынтығы бойынша шығындардың абсалютті
өлшемінде анық- талатын өндірістегі смета шығындарын құру үшін негіз болады
. Цементтік өнеркәсіпте элементтер бойынша келесі тобы пайдаланады:
1. Материалды шығындар олардың ішінде
- шикізат пен материалдар
- көмекші материалдар
- сатып алынатын бұйымдар мен шалафабрикаттар
- отын
- энергия
2. Амортизация
3. Еңбекақы төлем шығындар
4. Қоғамдық қорларға аударымдар
5. Басқа да шығындар
Материалдар шығындар ресурстар өндірісінде пайдаланатын өзіндік құнды
құрайды. Табиғи шикізаттарды пайдалану мен байланысты шығындар . Солардың
ішінде геологиялық іздеу жұмыстарына аударымдар, жерлерді
рекультивациялауға аударымдар, өнеркәсіп кәсіпорындардың су шаруашылық
жүйелерінен берілген мемлекеттен алынатын суға төлем:
- Өнім өндіруге кіретін сырттан алынған шикізатпен материалдар цемент
өнімінің негізгі құрылымын құрайтын элементтер болып табылады.
- Өндірістік процестерді қалыпты техниканың процесті қамтамасыз ету
үшін және басқадай өндірістік және қажеттіліктерге қолданылатын сатып
алынатын материалдар және жабдықтауды жөндеуге алынатын құрамдық
бөлшектерді, негізгі қорлардың құрамына кірмейтін инструменттер инвентар
және басқадай еңбек құралдардың тозуы, арнайы арзан бағалы заттардың тозуы.
- қалыпты шығындар нормалар шетіндегі материалды ресурстардың
жетіспеушілігінен ауытқулар .
- берілген кәсіпорындарда келешекте қайта өңделетін сатып алынатын
қосалқы бөлшектермен жартылай фабрикаттар .
- технологиялық мақсаттарға барлық түрлерін өндіруге ғимараттарды
жылытуға өндіріс бойынша жүргізілген транспорттық жұмыстар үшін қолданған
жанармайдың барлық түрлері.
- кәсіпорынның өндірістік және шаруашылық қажетіне техникалық ,
энергияның қажеттілігіне қолданған энергияның барлық түрлері .
- шикізаттарды өндіру материалдық және жанармайды кәсіпорынның өз күшімен
дайындау мен байланысты шығындар
өндіріске жұмсалатын шығындарды элементтеріне кіргізілуі қажет .
- басқа кәсіпорындармен немесе кәсіпорынның негізгі өндіріске
жатпайтын өндірістегі және шаруашылығымен жасалатын өндірістік жұмыстары
мен қызметі.
- материалдық ресурстардың бағасы сатып алу бағасынан сыртқы
экономикалық мекемелерге жабдықтаушылармен мекемелер- ге төленген
комисиондық және тауарлық биржа қызметтердің құнынан құралады.
Кәсіпорынның транспортымен және персоналымен жасалатын материалды
ресурстарды жеткізумен байланысты шығындар өндіріс- ке кеткен шығындар
элементтеріне кіргізілуі керек .
Материалды ресурстардың құнына сонымен қатар ыдыстарымен орамасының
құнына кіргізіледі .
Өнімнің өзіндік құнына кіргізілетін жалпы көлемінен қайтарымды
қалдықтардың құнын шығарылып тастайды . Қайтарымды қалдықтар келесі
тәртіппен бағаланады :
1. Материалды ресурстардың төмендетілген бағасымен ;
2. Жинаумен қайта өңдеу шығындарын игергендігі қалдықтарға қолданылатын
бағамен ;
3. Қалдықтар шетте қалыпты ресур күйінде қолданғаны үшін сатылатын
қалдықтарға бастапқы материлдардың толық бағасымен ;
Негізгі өндірістік қорларды толық қалпына келтіру амортизациялық
аударымдар бекітілген нормалар бойынша өнімнің өзіндік құнына енгізіледі .
Өзінің іс - әрекетінің арендалық шартта жүргізілетін кәсіпорындар негізгі
қорлар амортизациясы элементі бойынша толық қалпына келтіру тозулық
аударымдар өзінің де жалға алынғанда негізгі қорлары бойынша да көрсетеді.
Еңбекке ақы төлеу шығындарына еңбекақы жұмысшыларды жұмысқа алумен
байланысты шығындар және оларды мамандық бойынша дайындау .
Әлеуметтік қажеттілікке және қоғамдық қорларға аударымдар құрамына
келесілер кіреді :
- мемлекетпен әлеуметтік сақтандыруға аударымдар
- жұмыс пен қамсыздандыру қорына аударымдар
- зейнетақы қорына аударымдар
- қолданып отырған заңдарға сәйкес жасалатын міндетті медициналық
сақтандыруға аударымдар .
Жөндеу қорын құруға рұқсат берілген кәсіпорындарда негізгі өндірістік
қорларды жөндеуге кеткен шығындарды өнімнің өзіндік құны бір қалыпты
енгізудегі қамтамасыз ететін қаржылар резерві құрылады , бұл басқадай
шығындар элементтерінде көрсетіледі .
Шығындарды басқару мақсатында кәсіпорынның құрылымдық бөлімдері және
басқадай өндірістік звенолары бойынша топтастырылады , яғни аралас
топтастыру қолданылады .
Шығындарды оларды пайда болу орындары - өндірістік звенолары бойынша
топтастыру шығындардың көлемімен деңгейіне оперативті бақылау жүргізу үшін
қолданылады.
1.2 Өнімнің өзіндік құнының калькуляциясы жөніндегі жалпы ережелері
Калькуляция дегеніміз өнімнің бір өлшемінің өзіндік құнын есептеу болып
табылады. Калькулация өнімнің өзіндік құнын жоспарлау өнімге көтерме және
бөлшек бағаларды негіздеп белгілеу үшін пайданылады.
Өнімнің өзіндік құнын калькуляциялық баптары бойынша топтастыру барлық
шығындарды көрсетеді .
Цементтік өндірісте кәсіпорындары үшін шығындар баптары бойынша келесі
топтастыру бекітілген :
1. Шикізат пен материалдар
2. Қайтарымды қалдықтар
3. Сатып алынған жартылай фабрикаттар мен өнімдер , өндірістік жұмыстар мен
қызыметтер
4. Қосымша материалдар
5. Технологиялық мақсатқа қолданылатын жанармай
6. Технологиялық мақсатқа қолданылатын энергия
7. Өндірістік жұмысшыларға еңбек ақы төлеу шығындары
8. Қоғамдық қорлар мен әлеуметтік қажеттіліктерге аударымдар
9. Өндірісті басқару және иегеру шығындары
10. Өндірісті бақару және қызмет көрсету шығындары оның ішінде :
- өндірісті басқару шығындары
- жалпы өндірістік шығындар
- ақау шығындары
- басқадай өндірістік шығындары
- калькуляциялық шығындар
- толық өзіндік құн
Калькулация белгілі бір өнімнің өзіндік құнын есептеу . Өнім үшін
өзіндік құн меншік формасына және өндіріс құрлымына барлық кәсіпорындармен
шығындар баптары бойынша жүргізіледі. Калькулияциялау обьектісінің өнімінің
белгілі түрі болып табылады. Әр өнімнің өзінің калькуляциялық өлшембірлігі
бар. Мысалы алатын болсақ: цемент өндірісінде калькуляциялық өлшем бірлігі
1 тонна цемент болады. Калькуляциялау прцесінде келесі негізгі мақсаттар
шешіледі :
1. Өнім түрлері бойынша өндірістік шығындарды тарату
2. Өндірістегі дайын емес және дайын өнімдердің шығындарын бөлу
3. Өнімнің әрбір түрін өндірістерге кететін шығындардың жалпы сомасын
анықтау
Цементтік өндірісте, цемент өзіндік құнының есебі және жоспары
кәсіпорынға цементі екі немесе одан да көп маркісі шығарылғанда жасалады.
Бұл жерде жағдайда әрбір маркі бойынша жоспарлық және есеп беру
калькуляциялары шығындар баптары бойынша жасаудың қажеті жоқ .
Коэффиценттерді жасау кезінде келесі қосымша шығындар есепке алынады:
- Шикізат. Оны өңдеумен байланысты арнайы жұмыстар . Мысалы: цемент
өндірісінде цементтің жоғары сапалы маркілерін алу үшін карьерлерде
шикізаттың арнайы партияларын таңдайды және бұл үшін арнайы жұмыстар
жүргізіледі. Шикізатты жинау және сақтау. Құндық түрде есептелген қосымша
шығындар калькуляцияны сай баптары бойынша шикізатты өңдеу шығындарына
қосылады.
Цемент өндірісінде цемент өңдеу 2 циклдан тұрады :
1. Шикізатты майдалау
2. Клинкерді күйдіру
Цементтің барлық маркілері үшін клинкерді күйдіру прцессінде бірдей.
Сондықтан олардың өзіндік құнында бірдей дәрежеде көрсетіледі. Кәсіпорынның
жұмыстарының жылдам басқару үшін үлкен мағынасы мәні бар. Өйткені ол ішкі
резервтерді сол кезде ашуға және өнімнің өзіндік құнын жоспарлауға және
бөлшек одан әрі кеміту үшін пайдалануға мүмкіндік береді. Осы калькуляция
өнімнің өзіндік құнын жоспарлауға және бөлшек бағаларға негіздеп пайдалану,
өнімге жұмыс қызметтерін көтеру үшін керек. Өзіндік құнын калькуляциялауды
әртүрлі түрлерге бөледі:
1. Жоспарлық калькуляция
2. Есеп беру (нақты) калькуляция
3. Нормативті калькуляция
4. Жобалы калькуляция
5. Провизорлық калькуляция
Жоспарлық калькуляция – ұзақ техникалық пргрестеді және еңбекпен өндіріс
ұйымының жақсаруын көрсететін өндіріс құралдарымен еңбек шығындарын
прогроессивтік мөлшері негізінде жоспарланған кезеңге қарастырылады .
2. Өнімнің өзіндік құнының есеп беру нақты калькуляциясы – кәсіпорынға
байланысты және байланысты емес (материалдарға бағаның өзгеруі,
амортизациялық есептеулер мөлшерінің бағасының өзгеруі, электро энергияға,
жылуға газға, суға және т.б. тарифтік өзгеру) себептер бойынша жоспардан
ауытқитын нақтылық шығындармен есептеледі.
3. Нормативтік калькуляция ағымдары жоспарлық калькуляцияның
өзге түрі болып табылады. Өнімнің өзіндік құнын калькуляциялау және
шығындар есебінің норматвтік әдісін қолданатын кәсіпорында құрастырылады.
Олардың негізінде негізінен шығындардың жеткен деңгейін сипаттайтын
ағымдағы әрекеттегі мөлшер жатады.
4. Жобалық калькуляция – перспективтік жоспарлық калькуляцияның өзге түрі
болып табылады. Капиталдық құйылымдардың жаңа техниканың технологияның
тиімділігін анықтау үшін қолданылады .
5. Провизорлық калькуляция – нақтылық шығындар және тоғыз айда немесе басқа
кезеңге алынған өнім, шығындар күтіліп отырған өнім өндірісі бойынша есеп
айрысу негізінде құрастырылады.
Шығындарды есепке алумен өнімнің өзіндік құнының калькуляциялаудың
әдістері.
Өндірісті ұйымдастыру ерекшеліктері мен технологияға байланысты өндірістегі
шығындарды есепке алудың және өнімнің өзіндік құнын калькуляциялаудың
бірнеше әдістері қолданылады.
Шығындарды есепке алу мен өнімнің өзіндік құнын калькуляциялаудың
негізгі әдістерін қарастырайық.
2.1 Қарапайым әдіс
Бұл өндірістегі шығындарды ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе
I- Тарау
1.1 Шығындардың классификациясы жалпы ережелері
1.2 Өндірістегі өнімнің өзіндік құны шығының құрамы
II- Тарау
2.1 Қарапайым әдіс
2.2 Қайта жасау әдісі
2.3 Тапсырыстық әдіс
2.4 Нормативтік әдіс
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Қазіргігі кезде нарықтық экономикаға өту жағдайында кәсіпорындар мен
өндірістер өнімінің өзіндік құнының қалыптасыуын айқындайтын экономикалық
қатынастар жүйесі күрт өзгерістерге иеленуде. Салық салынатын табыс
анықтамасы - өзіндік құнды құрайтын шығын- дардың құрамын анықтау да және
оны есептеудің біртекті әдістермен байланыстыруды қажет етеді. Шығындардың
құрылымына байланысты негізгі оларды заң және нормативтік актілер бойынша
бекітеді. Өндірістік салаларының көп болуына байланысты бұл нұсқауларды
нақты салаға оның ерекшеліктеріне байланыстырып анықтау қажет.
Кәсіпорынға толық жұмыс еркіндігін беру, ішкі шаруашылық жоспарының
негізгісін құрайтын баға өзіндік құнды және табысты жоғарлатудың ролін
арттырады. Осының барлығы өндірістегі шығын есебі мен жоспарлау тәртібі
туралы қолданып жатқан ережелерді қайта қарауды қажеттілік етеді .
1.1 Өндірістегі өзіндік құн шығындарының құрамы
Өнімнің өзіндік құны –бұл кәсіпорын өндірісі пайдаланылған ресурстардың
құнынан және басқа да шығындардан құралған жалпы өнімнің немесе оның әр
түріне кеткен шығындар көлемі .
Цементтің өзіндік құны өндірістің дайындығына цемент өндіруі бойынша
технологиялық операцияларды орындау , материалды және еңбек шығындарынан
құралатын өндірісті басқару және қызмет көрсету және сырттағы жұмыстармен
қызыметі үшін ақшалай көрсеткіштерді құрайтын шығындар. Өзіндік құнға
тағыда мына шығындар кіреді: қалыпты еңбек жағдайы мен қауіпсіздендіру
техникасын қамтамасыз етуге қажет ететін шығындар, жұмыс- шылардың
денсаулықты сақтау бойынша санитарлық гигиеналық нормаларды немесе
талаптарды сақтау, сыртқы ортаны қорғау бойынша шараларды жүргізу .
Өнімнің өзіндік құнына мыналар кіреді жермен, сумен және басқадай табиғи
ресурстарды, ғимараттар мен жабдықтарды кәсіпорынның жарғылық қорлары
акциялардың үлесі бар басқа да жеке меншік құқықты және пайдалану құқық
құнының бір бөлігі .
Өнімнің баға қойылғаннан кейін бір станциядан екінші станцияға жеткізу
транспорттық шығындар өзіндік құнға кірмейді және өнімді өткізу есептерінде
көрінеді. Өнімнің өзіндік құнына бекітілген кепілдік беру мерзімінде
тұтынушыларға қызымет көрсету шығындары жатады. Өткізу, сақтау, жіберу және
транспорттық экспедициялық ұйымдардың қызыметіне төлеу жарнамаға,
жәрмеңкеге немсе көрмеге қатысу шығындарды да кіргізіліп отырады.
Шығындар классификациясы олардың түрлері және өндірістегі смета
Өндірістегі жоспарлау кезінде шығындар есебі олардың түрлері бойынша
жіктеледі. Ал өнімнің өзіндік құнды калькуляциялау мақсатында статьялар
бойынша топталады. Экономикалық элементтері бойынша шығындардың
бағытталғанына және осы шығындар кәсіпорынның қай бөлігінде өндірілетініне
қарамастан өндірістегі шығындар біртекті шығындар болады . Экономикалық
элементтер бойынша топтастыру шығындарының құрылымын және оның техникалық
прогресстің ықпалынан динамикасын көрсетеді . Ол әр элемент бойынша және
кәсіпорын бойынша және оның жалпы жиынтығы бойынша шығындардың абсалютті
өлшемінде анық- талатын өндірістегі смета шығындарын құру үшін негіз болады
. Цементтік өнеркәсіпте элементтер бойынша келесі тобы пайдаланады:
1. Материалды шығындар олардың ішінде
- шикізат пен материалдар
- көмекші материалдар
- сатып алынатын бұйымдар мен шалафабрикаттар
- отын
- энергия
2. Амортизация
3. Еңбекақы төлем шығындар
4. Қоғамдық қорларға аударымдар
5. Басқа да шығындар
Материалдар шығындар ресурстар өндірісінде пайдаланатын өзіндік құнды
құрайды. Табиғи шикізаттарды пайдалану мен байланысты шығындар . Солардың
ішінде геологиялық іздеу жұмыстарына аударымдар, жерлерді
рекультивациялауға аударымдар, өнеркәсіп кәсіпорындардың су шаруашылық
жүйелерінен берілген мемлекеттен алынатын суға төлем:
- Өнім өндіруге кіретін сырттан алынған шикізатпен материалдар цемент
өнімінің негізгі құрылымын құрайтын элементтер болып табылады.
- Өндірістік процестерді қалыпты техниканың процесті қамтамасыз ету
үшін және басқадай өндірістік және қажеттіліктерге қолданылатын сатып
алынатын материалдар және жабдықтауды жөндеуге алынатын құрамдық
бөлшектерді, негізгі қорлардың құрамына кірмейтін инструменттер инвентар
және басқадай еңбек құралдардың тозуы, арнайы арзан бағалы заттардың тозуы.
- қалыпты шығындар нормалар шетіндегі материалды ресурстардың
жетіспеушілігінен ауытқулар .
- берілген кәсіпорындарда келешекте қайта өңделетін сатып алынатын
қосалқы бөлшектермен жартылай фабрикаттар .
- технологиялық мақсаттарға барлық түрлерін өндіруге ғимараттарды
жылытуға өндіріс бойынша жүргізілген транспорттық жұмыстар үшін қолданған
жанармайдың барлық түрлері.
- кәсіпорынның өндірістік және шаруашылық қажетіне техникалық ,
энергияның қажеттілігіне қолданған энергияның барлық түрлері .
- шикізаттарды өндіру материалдық және жанармайды кәсіпорынның өз күшімен
дайындау мен байланысты шығындар
өндіріске жұмсалатын шығындарды элементтеріне кіргізілуі қажет .
- басқа кәсіпорындармен немесе кәсіпорынның негізгі өндіріске
жатпайтын өндірістегі және шаруашылығымен жасалатын өндірістік жұмыстары
мен қызметі.
- материалдық ресурстардың бағасы сатып алу бағасынан сыртқы
экономикалық мекемелерге жабдықтаушылармен мекемелер- ге төленген
комисиондық және тауарлық биржа қызметтердің құнынан құралады.
Кәсіпорынның транспортымен және персоналымен жасалатын материалды
ресурстарды жеткізумен байланысты шығындар өндіріс- ке кеткен шығындар
элементтеріне кіргізілуі керек .
Материалды ресурстардың құнына сонымен қатар ыдыстарымен орамасының
құнына кіргізіледі .
Өнімнің өзіндік құнына кіргізілетін жалпы көлемінен қайтарымды
қалдықтардың құнын шығарылып тастайды . Қайтарымды қалдықтар келесі
тәртіппен бағаланады :
1. Материалды ресурстардың төмендетілген бағасымен ;
2. Жинаумен қайта өңдеу шығындарын игергендігі қалдықтарға қолданылатын
бағамен ;
3. Қалдықтар шетте қалыпты ресур күйінде қолданғаны үшін сатылатын
қалдықтарға бастапқы материлдардың толық бағасымен ;
Негізгі өндірістік қорларды толық қалпына келтіру амортизациялық
аударымдар бекітілген нормалар бойынша өнімнің өзіндік құнына енгізіледі .
Өзінің іс - әрекетінің арендалық шартта жүргізілетін кәсіпорындар негізгі
қорлар амортизациясы элементі бойынша толық қалпына келтіру тозулық
аударымдар өзінің де жалға алынғанда негізгі қорлары бойынша да көрсетеді.
Еңбекке ақы төлеу шығындарына еңбекақы жұмысшыларды жұмысқа алумен
байланысты шығындар және оларды мамандық бойынша дайындау .
Әлеуметтік қажеттілікке және қоғамдық қорларға аударымдар құрамына
келесілер кіреді :
- мемлекетпен әлеуметтік сақтандыруға аударымдар
- жұмыс пен қамсыздандыру қорына аударымдар
- зейнетақы қорына аударымдар
- қолданып отырған заңдарға сәйкес жасалатын міндетті медициналық
сақтандыруға аударымдар .
Жөндеу қорын құруға рұқсат берілген кәсіпорындарда негізгі өндірістік
қорларды жөндеуге кеткен шығындарды өнімнің өзіндік құны бір қалыпты
енгізудегі қамтамасыз ететін қаржылар резерві құрылады , бұл басқадай
шығындар элементтерінде көрсетіледі .
Шығындарды басқару мақсатында кәсіпорынның құрылымдық бөлімдері және
басқадай өндірістік звенолары бойынша топтастырылады , яғни аралас
топтастыру қолданылады .
Шығындарды оларды пайда болу орындары - өндірістік звенолары бойынша
топтастыру шығындардың көлемімен деңгейіне оперативті бақылау жүргізу үшін
қолданылады.
1.2 Өнімнің өзіндік құнының калькуляциясы жөніндегі жалпы ережелері
Калькуляция дегеніміз өнімнің бір өлшемінің өзіндік құнын есептеу болып
табылады. Калькулация өнімнің өзіндік құнын жоспарлау өнімге көтерме және
бөлшек бағаларды негіздеп белгілеу үшін пайданылады.
Өнімнің өзіндік құнын калькуляциялық баптары бойынша топтастыру барлық
шығындарды көрсетеді .
Цементтік өндірісте кәсіпорындары үшін шығындар баптары бойынша келесі
топтастыру бекітілген :
1. Шикізат пен материалдар
2. Қайтарымды қалдықтар
3. Сатып алынған жартылай фабрикаттар мен өнімдер , өндірістік жұмыстар мен
қызыметтер
4. Қосымша материалдар
5. Технологиялық мақсатқа қолданылатын жанармай
6. Технологиялық мақсатқа қолданылатын энергия
7. Өндірістік жұмысшыларға еңбек ақы төлеу шығындары
8. Қоғамдық қорлар мен әлеуметтік қажеттіліктерге аударымдар
9. Өндірісті басқару және иегеру шығындары
10. Өндірісті бақару және қызмет көрсету шығындары оның ішінде :
- өндірісті басқару шығындары
- жалпы өндірістік шығындар
- ақау шығындары
- басқадай өндірістік шығындары
- калькуляциялық шығындар
- толық өзіндік құн
Калькулация белгілі бір өнімнің өзіндік құнын есептеу . Өнім үшін
өзіндік құн меншік формасына және өндіріс құрлымына барлық кәсіпорындармен
шығындар баптары бойынша жүргізіледі. Калькулияциялау обьектісінің өнімінің
белгілі түрі болып табылады. Әр өнімнің өзінің калькуляциялық өлшембірлігі
бар. Мысалы алатын болсақ: цемент өндірісінде калькуляциялық өлшем бірлігі
1 тонна цемент болады. Калькуляциялау прцесінде келесі негізгі мақсаттар
шешіледі :
1. Өнім түрлері бойынша өндірістік шығындарды тарату
2. Өндірістегі дайын емес және дайын өнімдердің шығындарын бөлу
3. Өнімнің әрбір түрін өндірістерге кететін шығындардың жалпы сомасын
анықтау
Цементтік өндірісте, цемент өзіндік құнының есебі және жоспары
кәсіпорынға цементі екі немесе одан да көп маркісі шығарылғанда жасалады.
Бұл жерде жағдайда әрбір маркі бойынша жоспарлық және есеп беру
калькуляциялары шығындар баптары бойынша жасаудың қажеті жоқ .
Коэффиценттерді жасау кезінде келесі қосымша шығындар есепке алынады:
- Шикізат. Оны өңдеумен байланысты арнайы жұмыстар . Мысалы: цемент
өндірісінде цементтің жоғары сапалы маркілерін алу үшін карьерлерде
шикізаттың арнайы партияларын таңдайды және бұл үшін арнайы жұмыстар
жүргізіледі. Шикізатты жинау және сақтау. Құндық түрде есептелген қосымша
шығындар калькуляцияны сай баптары бойынша шикізатты өңдеу шығындарына
қосылады.
Цемент өндірісінде цемент өңдеу 2 циклдан тұрады :
1. Шикізатты майдалау
2. Клинкерді күйдіру
Цементтің барлық маркілері үшін клинкерді күйдіру прцессінде бірдей.
Сондықтан олардың өзіндік құнында бірдей дәрежеде көрсетіледі. Кәсіпорынның
жұмыстарының жылдам басқару үшін үлкен мағынасы мәні бар. Өйткені ол ішкі
резервтерді сол кезде ашуға және өнімнің өзіндік құнын жоспарлауға және
бөлшек одан әрі кеміту үшін пайдалануға мүмкіндік береді. Осы калькуляция
өнімнің өзіндік құнын жоспарлауға және бөлшек бағаларға негіздеп пайдалану,
өнімге жұмыс қызметтерін көтеру үшін керек. Өзіндік құнын калькуляциялауды
әртүрлі түрлерге бөледі:
1. Жоспарлық калькуляция
2. Есеп беру (нақты) калькуляция
3. Нормативті калькуляция
4. Жобалы калькуляция
5. Провизорлық калькуляция
Жоспарлық калькуляция – ұзақ техникалық пргрестеді және еңбекпен өндіріс
ұйымының жақсаруын көрсететін өндіріс құралдарымен еңбек шығындарын
прогроессивтік мөлшері негізінде жоспарланған кезеңге қарастырылады .
2. Өнімнің өзіндік құнының есеп беру нақты калькуляциясы – кәсіпорынға
байланысты және байланысты емес (материалдарға бағаның өзгеруі,
амортизациялық есептеулер мөлшерінің бағасының өзгеруі, электро энергияға,
жылуға газға, суға және т.б. тарифтік өзгеру) себептер бойынша жоспардан
ауытқитын нақтылық шығындармен есептеледі.
3. Нормативтік калькуляция ағымдары жоспарлық калькуляцияның
өзге түрі болып табылады. Өнімнің өзіндік құнын калькуляциялау және
шығындар есебінің норматвтік әдісін қолданатын кәсіпорында құрастырылады.
Олардың негізінде негізінен шығындардың жеткен деңгейін сипаттайтын
ағымдағы әрекеттегі мөлшер жатады.
4. Жобалық калькуляция – перспективтік жоспарлық калькуляцияның өзге түрі
болып табылады. Капиталдық құйылымдардың жаңа техниканың технологияның
тиімділігін анықтау үшін қолданылады .
5. Провизорлық калькуляция – нақтылық шығындар және тоғыз айда немесе басқа
кезеңге алынған өнім, шығындар күтіліп отырған өнім өндірісі бойынша есеп
айрысу негізінде құрастырылады.
Шығындарды есепке алумен өнімнің өзіндік құнының калькуляциялаудың
әдістері.
Өндірісті ұйымдастыру ерекшеліктері мен технологияға байланысты өндірістегі
шығындарды есепке алудың және өнімнің өзіндік құнын калькуляциялаудың
бірнеше әдістері қолданылады.
Шығындарды есепке алу мен өнімнің өзіндік құнын калькуляциялаудың
негізгі әдістерін қарастырайық.
2.1 Қарапайым әдіс
Бұл өндірістегі шығындарды ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz