Постдағдарыстан кейінгі Қазақстан Республикасында франчайзингті жетілдіру жолдары

Франчайзинг – ұзақ мерзімді іскерлік қатынастардың нысаны, ол тәуекел дәрежесі төмен және тұрақты пайдалылық деңгейі бар кәсіпкерлікті ұйымдастырудың тиімділігі жоғары жолы. Франчайзинг жүйесін пайдалану тұтынушылардың сұранысын толығымен қанағаттандыруға және оның өзгерісіне жедел жауап қайтаруға мүмкіндік береді. Франчайзингтік қатынастар желі қатысушыларына бірқатар артықшылықтар ұсынуымен тартымды: біріншіден, жаңа кәсіпкерлерге – табысы тұрақты бизнестің көмегімен өзіндік кәсібіні ұйымдастыруға мүмкіндік береді, екіншіден, танымал компаниялардың нарықтағы қызметін кеңейту және нығайту жолы, үшіншіден, мемлекеттің кәсіпкерлікті қолдаудағы тиімді тетігі болып табылады.
Дамыған елдерде франчайзинг тұтынушылардың әр түрлі қызметтерге деген қажеттіліктерін қанағаттандырудың құралы ретінде жарты ғасырдан астам уақыт пайдаланылып келеді. Соңғы жылдардағы мәлімет бойынша франчайзингтің әлемдік жылдық тауар айналымы 2 триллион АҚШ долларынан астам соманы құрайды, оның әлемдегі франчайзингтік 20 мың желілерінде 30 миллионнан астам адам қызмет етеді. Шетелдердегі франчайзингті қолданудың көпжылдық тәжірибесі оның іскерлік тиімділігін дәлелді түрде көрсетеді. Бүгінгі таңда франчайзингтік желілердің саны бойынша әлемдегі көсбасшысы – Қытай, оның 3000-нан астам франчайзингтік желілері бар, екінші орында АҚШ, үшіншіде Жапония тұр.
Қаржы дағдарысынан шығу процесін жеделдетуші бизнес түрінің бірі –франчайзинг. Мұны әлемдік тәжірибе әлдеқашан дәлелдепті. Алайда еліміздегі осы сала дамуы жағынан басқа мемлекеттердегімен салыстырғанда, 35 жылға қалыс келеді екен.
Франчайзинг кәсіпорынның өз өнімін сату нарығын шұғыл кеңейтуге кәсіпорында жоқ елеулі қаржылық салымдарсыз мүмкіндік береді. Франчайзинг франчайзердің саудалық белгісімен жұмыс істей отырып, пайда өсімін, оның өзін және өнімін жарнамалануын қамтамасыз етеді. Қазақстанның және өзге де ТМД елдерінің нарықтық экономика жолына түскеніне кқп уақыт болған жоқ. Керісінше, Еуропа мемлекеттері мұндай заманның сабына ертерек қол жеткізіп, оны бабын да әлдеқашан байқап үлгергені белгілі. Ян Беземер өз елінде франчайзинг мәселесін 35 жыл бұрын қаузай бастаған болатын. Оның піукірінше, қазіргі Қазақстандағы жағдай сол кездегі голландық франчайзинг күйін кешіп отыр. Алайда бұл біздің Еуропаны 35 жылдан кейін барып басып озамыз деген сөз емес. Қазақстан экономикасы, бизнесі және франчайзингті жедел дамып келеді, жақын болашақта аталған елдерді қуып жетері анық.
Қазақстанда франчайзингтік қатынастардың орын алғанына 10 жылдан асты, алайда отандық экономикаүшін осы бизнестің кең дамыған ұйымдық нысаны әлі де жаңа құбылыс болып таблады. Қазақстанда 2007 жылы франчайзинг айналымы 500 млн. АҚШ долларын құрады. Қазақстан Франчайзинг қауымдастығының мәліметтері бойынша, елімізде 120 франчайзингтік жүйе және 1000 франчайзи кәсіпорындар бар. Экономиканың қарқынды дамуы, шағын және орта бизнестің ЖІӨ-гі үлесінің өсуі, алдыңғы қатарлы бизнес технологияларына сұраныстыңартуы, салыстырмалы түрде

Әдебиеттер:
1. Кулбаева М.А. «Қазақстан Республикасында кәсіпкерліктің иннвоациялық түрлерін жетілдірдің нарықтық механизмдері».
2. Франчайзингтің әлемдік тәжірибесін Қазақстанда қолдану мүмкіндіктері «Қазақстанның БСҰ-ға кіруі, жүйелік жағдайларын талдау, оң бағыты, теріс салдары» атты Халықаралық ғылыми-тәжірибелік коонференция материалдары жинағы. Алматы: Экономика.
3. Манап А.С. «Қызмет көрсету саласындағы франчайзингтің қалыптасуы және даму бағыттары (Алматы қаласындағы франчайзингтік фирмалардың материалдары