Банк туралы жалпы мәлімет және мәні
Жоспар
I.Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3бет
II.Негізгі бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .4бет
1Банк туралы жалпы мәлімет және мәні. ... ... ... ... ... ... ... ... .4бет
2Дамыған елдердегі банктің қызыметі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...12бет
3.Дамыған елдегі банк құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..14бет
4.Дамыған елдердегі орталық банктер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 16бет
5. Қазақстан Ұлтық банкісі оның мақсаты мен міндеттері ... ... ... .19бет
6.Ұлттық банктін құрылымы басқару органдары ... ... ... ... ... ...23бет
III.Қорытынды. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...28 бет
IV.Пайдаланған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...29бет
I.Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3бет
II.Негізгі бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .4бет
1Банк туралы жалпы мәлімет және мәні. ... ... ... ... ... ... ... ... .4бет
2Дамыған елдердегі банктің қызыметі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...12бет
3.Дамыған елдегі банк құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..14бет
4.Дамыған елдердегі орталық банктер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 16бет
5. Қазақстан Ұлтық банкісі оның мақсаты мен міндеттері ... ... ... .19бет
6.Ұлттық банктін құрылымы басқару органдары ... ... ... ... ... ...23бет
III.Қорытынды. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...28 бет
IV.Пайдаланған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...29бет
Кіріспе
Қазақстан Республикасының банктер жүйесі -ұлттық экономиканың басқа секторларымен салыстырғанда, нарық талабына сай өзгерістерді жедел қабылдайтын және экономикалық базистегі өндірістік қатынастар мен өндіргіш күштердің даму зандылықтарына тез сыңай танытатын, салыстырмалы дербестігі бар ақша секторы. Қазақстан Республикасында екі деңгейлі банктер жүйесінің дамуының жаңа кезеңі басталды. Екінші деңгейдегі банктердің халықаралық стандартқа өтуімен байланысты Ұлттық банк және Қазақстан Республикасы Қаржы нарығы мен қаржылық ұйымдарды мемлекеттік реттеу және қадағалау агенттігі тарапынан коммерциялық банк қызметтерінің сандық және сапалық көрсеткіштеріне қойылатын талап күшеюде. Бұған бір жағынан, банкаралық бәсекенің ықпалы әсер етсе, ал екінші жағынан шет ел капиталының банк секторына енуі қозғау салды. Қазақстан экономикасына шет ел инвестицияларын тартумен қатар елімізде сырткы экономикалық қатынастар да дамуда. Ал бұл процесс өз кезегінде банк менеджментінің сапасын халықаралық деңгейге көте-руді талап етеді. Міне осыған байланысты банктер жүйесіне теориялық әзірлігі терең және практикалық қабілеті мол мамандар дайындау мәселесі де жаңа белеске көтерілді. Банктер жүйесінің инфляцияны тежеуде, нақты секторды инвестициялауда, ақша айналымын ұйымдастыруда және экономиканың; макродеңгейде реттеуде атқаратын рөлі арта түсті.
Қазіргі кездегі коммерциялық банктер — клиенттерге әр түрлі қызметтер яғни, несие беретін, валюталық және депозиттік операциялармен айналысатын, кассалық есеп айырысу қызметін жүргізетін шаруашылық субъектілермен үзеңгілес, әрі серіктес ерекше кәсіпорын. Сондықтан экономиканы басқаратын мамандардың банк ісін ұйымдастырудың ғылыми және практиқалық негізін оқып-үйренуінің маңызы зор. Жоғарыда аталғандай, Қазақстан Республикасы банктерінің халықаралық стандартқа көшуіне байла-нысты қойылатын талаптар күшейген сайын кәсіби деңгейі жоғары болашақ банкирлер дайындау жауапкершілігі де арта түспек. Бұл жауапкершілік "Банк ісі" пәнін жан-жақты, терең әрі сапалы окытумен тікелей байланысты.
"Банк ісі" пәнін оқыту "Банктік құкық", "Инвестицияны қаржыландыру және несиелеу", "Банктегі бухгалтерлік есеп және аудит", "Ақша-несиелік реттеу", "Халықаралық валюталық жүйе" пәндерімен қатар оқытылады. "Банк ісі" пәнін студенттерге оқытудағы мақсат — банк қызметін өркениетті деңгейде атқара алатын, кәсіби жоғары маман болу үшін қажетті банк ісін ұйымдастыру жөінде ғылыми және практикалық білімдер негізін беру.
Қазақстан Республикасының банктер жүйесі -ұлттық экономиканың басқа секторларымен салыстырғанда, нарық талабына сай өзгерістерді жедел қабылдайтын және экономикалық базистегі өндірістік қатынастар мен өндіргіш күштердің даму зандылықтарына тез сыңай танытатын, салыстырмалы дербестігі бар ақша секторы. Қазақстан Республикасында екі деңгейлі банктер жүйесінің дамуының жаңа кезеңі басталды. Екінші деңгейдегі банктердің халықаралық стандартқа өтуімен байланысты Ұлттық банк және Қазақстан Республикасы Қаржы нарығы мен қаржылық ұйымдарды мемлекеттік реттеу және қадағалау агенттігі тарапынан коммерциялық банк қызметтерінің сандық және сапалық көрсеткіштеріне қойылатын талап күшеюде. Бұған бір жағынан, банкаралық бәсекенің ықпалы әсер етсе, ал екінші жағынан шет ел капиталының банк секторына енуі қозғау салды. Қазақстан экономикасына шет ел инвестицияларын тартумен қатар елімізде сырткы экономикалық қатынастар да дамуда. Ал бұл процесс өз кезегінде банк менеджментінің сапасын халықаралық деңгейге көте-руді талап етеді. Міне осыған байланысты банктер жүйесіне теориялық әзірлігі терең және практикалық қабілеті мол мамандар дайындау мәселесі де жаңа белеске көтерілді. Банктер жүйесінің инфляцияны тежеуде, нақты секторды инвестициялауда, ақша айналымын ұйымдастыруда және экономиканың; макродеңгейде реттеуде атқаратын рөлі арта түсті.
Қазіргі кездегі коммерциялық банктер — клиенттерге әр түрлі қызметтер яғни, несие беретін, валюталық және депозиттік операциялармен айналысатын, кассалық есеп айырысу қызметін жүргізетін шаруашылық субъектілермен үзеңгілес, әрі серіктес ерекше кәсіпорын. Сондықтан экономиканы басқаратын мамандардың банк ісін ұйымдастырудың ғылыми және практиқалық негізін оқып-үйренуінің маңызы зор. Жоғарыда аталғандай, Қазақстан Республикасы банктерінің халықаралық стандартқа көшуіне байла-нысты қойылатын талаптар күшейген сайын кәсіби деңгейі жоғары болашақ банкирлер дайындау жауапкершілігі де арта түспек. Бұл жауапкершілік "Банк ісі" пәнін жан-жақты, терең әрі сапалы окытумен тікелей байланысты.
"Банк ісі" пәнін оқыту "Банктік құкық", "Инвестицияны қаржыландыру және несиелеу", "Банктегі бухгалтерлік есеп және аудит", "Ақша-несиелік реттеу", "Халықаралық валюталық жүйе" пәндерімен қатар оқытылады. "Банк ісі" пәнін студенттерге оқытудағы мақсат — банк қызметін өркениетті деңгейде атқара алатын, кәсіби жоғары маман болу үшін қажетті банк ісін ұйымдастыру жөінде ғылыми және практикалық білімдер негізін беру.
Әдебиеттер.
1.Банк ісі- Экономика негізі,2006, N2
2..Бағалы бағаздар нарығын зерттеуду ұйымдастыру-
Ізденіс,2004, N4.
3.Бағалы қағаз нарығы.-Қаржы –Қаражат,1999,N7.
4.Банковское дело. Учебник. / Под ред. Сейткасымова Г.С.—
Алматы: Қаржы-қаражат, 1998
5.Банковское дело / Под ред. Сейткасымова Г.С. — Алматы:Қаржы-Қаражат, 1998.
6.Банковское дело / Под ред. Лаврушина О.И. — М., 1992.
7.Банки и банковские операции в России / Под ред. Лапидуса М.Х. - М., 1996.
8.Банковское дело / Под ред. Колесникова В.И. — М., 1995.
9.Банковское дело: стратегическое руководство / Под ред.
Платонова В., Хиггниса М. — М.: Консалтбанкир, 1998.
10.Банки и банковские операции / Под ред. Жукова Е.Ф. — М.,1997.
11.Екінші деңгейдегі банктердің несиелік саясаты.-Аль-Пари,2004,N6.
12.«ҚР-дағы банктер және банктік қызмет туралы» ҚР заңы.30.03. 1995.
13.2002 жылы 3 маусымдағы Ұлттық банк Басқармасының
№ 213 қаулысымен бекітілген «Екінші деңгейдегі банктерге арнал-
ған пруденциялық нормативтер туралы» ереже.
14..«ҚР Үлттық банкі туралы» ҚР заңы. 30.03. 1995.
15.«ҚР-дағы банктер және банктік қызмет туралы» ҚР заңы.
30.03. 1995.
16.2002 жылы 3 маусымдағы Ұлттық банк Басқармасының
№ 213 қаулысымен бекітілген «Екінші деңгейдегі банктерге арнал-
ған лруденциялық нормативтер туралы» ереже.
17.Қазақстандағы депозиттер нарығы –Қаржы-Қаражат,2001,N6.
18.Қазақстандағы депозиттер нарығы –Қаржы-Қаражат,2001,N6.
19.Қазақстандағы банк саясаты.-Ақиқат,2006,N3.
20.Ұлттық банк жүйесі.- Государства парва ,2001, N4.
21.Ұлттық банктің 2002 ж. есебі.
22.Усоскин В.М. Современный коммерческий банк: управление и операции. — М.: Антидор, 1998.
23..Хамитов Н.Н. Банковский надзор и его эффективность.—Алматы, 2001.
1.Банк ісі- Экономика негізі,2006, N2
2..Бағалы бағаздар нарығын зерттеуду ұйымдастыру-
Ізденіс,2004, N4.
3.Бағалы қағаз нарығы.-Қаржы –Қаражат,1999,N7.
4.Банковское дело. Учебник. / Под ред. Сейткасымова Г.С.—
Алматы: Қаржы-қаражат, 1998
5.Банковское дело / Под ред. Сейткасымова Г.С. — Алматы:Қаржы-Қаражат, 1998.
6.Банковское дело / Под ред. Лаврушина О.И. — М., 1992.
7.Банки и банковские операции в России / Под ред. Лапидуса М.Х. - М., 1996.
8.Банковское дело / Под ред. Колесникова В.И. — М., 1995.
9.Банковское дело: стратегическое руководство / Под ред.
Платонова В., Хиггниса М. — М.: Консалтбанкир, 1998.
10.Банки и банковские операции / Под ред. Жукова Е.Ф. — М.,1997.
11.Екінші деңгейдегі банктердің несиелік саясаты.-Аль-Пари,2004,N6.
12.«ҚР-дағы банктер және банктік қызмет туралы» ҚР заңы.30.03. 1995.
13.2002 жылы 3 маусымдағы Ұлттық банк Басқармасының
№ 213 қаулысымен бекітілген «Екінші деңгейдегі банктерге арнал-
ған пруденциялық нормативтер туралы» ереже.
14..«ҚР Үлттық банкі туралы» ҚР заңы. 30.03. 1995.
15.«ҚР-дағы банктер және банктік қызмет туралы» ҚР заңы.
30.03. 1995.
16.2002 жылы 3 маусымдағы Ұлттық банк Басқармасының
№ 213 қаулысымен бекітілген «Екінші деңгейдегі банктерге арнал-
ған лруденциялық нормативтер туралы» ереже.
17.Қазақстандағы депозиттер нарығы –Қаржы-Қаражат,2001,N6.
18.Қазақстандағы депозиттер нарығы –Қаржы-Қаражат,2001,N6.
19.Қазақстандағы банк саясаты.-Ақиқат,2006,N3.
20.Ұлттық банк жүйесі.- Государства парва ,2001, N4.
21.Ұлттық банктің 2002 ж. есебі.
22.Усоскин В.М. Современный коммерческий банк: управление и операции. — М.: Антидор, 1998.
23..Хамитов Н.Н. Банковский надзор и его эффективность.—Алматы, 2001.
Жоспар
I.Кіріспе-------------------------- ----------------------------------- ------
---------------3бет
II.Негізгі бөлім ----------------------------------- ------------------------
--------------4бет
1Банк туралы жалпы мәлімет және мәні. ---------------------------------
4бет
2Дамыған елдердегі банктің қызыметі ----------------------------------- ----
12бет
3.Дамыған елдегі банк құрылымы.----------------------------------- ----------
14бет
4.Дамыған елдердегі орталық банктер ----------------------------------- ----
16бет
5. Қазақстан Ұлтық банкісі оның мақсаты мен міндеттері -------------19бет
6.Ұлттық банктін құрылымы басқару органдары -----------------------23бет
III.Қорытынды. ----------------------------------- --------------------------
------28 бет IV.Пайдаланған әдебиеттер------------------------- -------------
---------29бет
Кіріспе
Қазақстан Республикасының банктер жүйесі -ұлттық экономиканың басқа
секторларымен салыстырғанда, нарық талабына сай өзгерістерді жедел
қабылдайтын және экономикалық базистегі өндірістік қатынастар мен өндіргіш
күштердің даму зандылықтарына тез сыңай танытатын, салыстырмалы дербестігі
бар ақша секторы. Қазақстан Республикасында екі деңгейлі банктер жүйесінің
дамуының жаңа кезеңі басталды. Екінші деңгейдегі банктердің халықаралық
стандартқа өтуімен байланысты Ұлттық банк және Қазақстан Республикасы Қаржы
нарығы мен қаржылық ұйымдарды мемлекеттік реттеу және қадағалау агенттігі
тарапынан коммерциялық банк қызметтерінің сандық және сапалық
көрсеткіштеріне қойылатын талап күшеюде. Бұған бір жағынан, банкаралық
бәсекенің ықпалы әсер етсе, ал екінші жағынан шет ел капиталының банк
секторына енуі қозғау салды. Қазақстан экономикасына шет ел инвестицияларын
тартумен қатар елімізде сырткы экономикалық қатынастар да дамуда. Ал бұл
процесс өз кезегінде банк менеджментінің сапасын халықаралық деңгейге көте-
руді талап етеді. Міне осыған байланысты банктер жүйесіне теориялық
әзірлігі терең және практикалық қабілеті мол мамандар дайындау мәселесі де
жаңа белеске көтерілді. Банктер жүйесінің инфляцияны тежеуде, нақты
секторды инвестициялауда, ақша айналымын ұйымдастыруда және экономиканың;
макродеңгейде реттеуде атқаратын рөлі арта түсті.
Қазіргі кездегі коммерциялық банктер — клиенттерге әр түрлі қызметтер
яғни, несие беретін, валюталық және депозиттік операциялармен айналысатын,
кассалық есеп айырысу қызметін жүргізетін шаруашылық субъектілермен
үзеңгілес, әрі серіктес ерекше кәсіпорын. Сондықтан экономиканы басқаратын
мамандардың банк ісін ұйымдастырудың ғылыми және практиқалық негізін оқып-
үйренуінің маңызы зор. Жоғарыда аталғандай, Қазақстан Республикасы
банктерінің халықаралық стандартқа көшуіне байла-нысты қойылатын талаптар
күшейген сайын кәсіби деңгейі жоғары болашақ банкирлер дайындау
жауапкершілігі де арта түспек. Бұл жауапкершілік "Банк ісі" пәнін жан-
жақты, терең әрі сапалы окытумен тікелей байланысты.
"Банк ісі" пәнін оқыту "Банктік құкық", "Инвестицияны қаржыландыру
және несиелеу", "Банктегі бухгалтерлік есеп және аудит", "Ақша-несиелік
реттеу", "Халықаралық валюталық жүйе" пәндерімен қатар оқытылады. "Банк
ісі" пәнін студенттерге оқытудағы мақсат — банк қызметін өркениетті
деңгейде атқара алатын, кәсіби жоғары маман болу үшін қажетті банк ісін
ұйымдастыру жөінде ғылыми және практикалық білімдер негізін беру.
1.Банк туралы жалпы мәлімет. Банк мәні.
Банктік жүйе - нарықтық экономиканың ең маңызды және біртұтас
құрылымдарының бірі.
Банктердің және тауарлы-ақшалай қарым-қатынастардың дамуы тарихи
тұрғыдан қатарлас жүрді және де олар бір-бірімен өзара тығыз байланысты.
Банктер халық шаруашылығы қызметінің барлық деңгейіндегі басқарумен тікелей
байланысты болады. Олар арқылы ұдайы өндіріс үрдісіне қатысушыларының
экономикалық мүделерін қанағаттандыру Жүзеге асырылады. Осы кезде банктер
қаржылық делдал ретінде шаруашылық органдардың капиталдарын, халықтық
жинақтарын және шаруашылық қызметтің үрдісінде босаған басқа да бос ақша
қаражаттарын тарта отырып, қарыз алушылардың уақытша пайдалануына береді,
ақшалай есеп айырылысу жүргізеді және экономика үшін басқа да көптеген
қызмет көрсетеді, соның арқасында өндірістің тиімділігі мен қоғамдық
өнімнің айналысына тікелей ықпал етеді (сызба).
Қаржылық делдалдар осылай қоғамға ақша капиталын салааралық,
ауданаралық үлестіру механизімін қамтамасыз_ету арқылы маңызды халық
шаруашылығы қызметін атқарады.
Банктер нарықтық экономикада басты қаржылық делдалдар болып табылады.
Өз қызметінің үрдісінде, олар ақша нарығында тауар болатын, жаңа талаптар
мен міндеттемелерді жасады. Клиенттердін салымдарын қабылдау арқылы банк
депозит деген жана шндеттеме жасаса, ал қарызды беру арқылы қарыз алушыға
жаңа талап қойды.
Қаржылық институттар:
банктер, сақтандыру
компаниялары, зейнетақылық
қорлар, инвестициялық
қорлар
Депозит түрінде және Займдар, жеке
салымдар және
басқа жолмен берілетін келісім бойынша
берілетін
ақша қаражаттары ақшалай
қаражаттар
Ақша қаражаттарының Ақша қаражаттарын
жабдықтаушылары: пайдаланушылар:
(формалар, компаниялар, (фирмалар,
үкімет, жеке тұлғалар) компаниялар, үкімет
жеке тұлғалар)
Тікелей инвестициялар жолымен Нарықта акциялар, обли-
акциялар, облигациялар және гациялар және басқа да
басқа да қаржы құралдарын қаржы
құралдарын сату
сатып алу арқылы ұсынылатын арқылы алынған ақша
ақша қаражаттары қаражаттары
Қысқа мерзімді
капитал-дардың қаржылық
нарығы (ақшалай нарық),
ұзақ мерзімді капиталдар
нарығы (бағалы қағаздар
нарығы)
5 сызба. Қаржылық-несиелік институттардың қаржылық делдалдар ретіндегі
ролі.
Осы жаңа міндеттемелер мен талаптарды жасау үрдісі қаржылық
делдалдықтың негізін құрайды. Несие беруші қарыз алушыға және соған қатысты
қаржылық институттар қызметінің козғалысы орын ауыстыруы, қаржылық
ресурстардың құйылуы қаржылық делдалдық деп аталады.
Әр түрлі көздерден ақша капиталын жинау арқылы банктер жалпы ақша
қаражаттарының "тобын" құрайды және де оларды жұмыс істеп тұратын капиталға
айналдырып, әр түрлі шарттардағы несиеге деген талаптарды қанағаттандыра
алады.
Шаруашылық органдар мен тұрғьшдардың қаржылық-несиелік қызмет
көрсетуін ұйымдастыру және несиелік жүйенің қызмет етуі шаруашылық
құрылымдардың дамуында маңызды роль атқарады.
Нарықтық экономикада банктер монополистерге айналады және барлық
қаржылық капитал арқылы нақты басқарады. Олар тек делдалдық қызметтен
шығьш, ұдайы өндірістің барлық фазасының аясына ғана кіреді. Несиелік жүйе
"ертегідей күшке" ие бола отырып "нақты өндіріске ең қауіпті түрде
араласуы" мүмкін. К.Маркс келесіде "Ағылшын банкісі сияқты мекеменің сауда
мен өнеркәсіпке билік етуіне" назар аударады. Банктер шаруашылық өмірдің
орталығы, барлық экономиканың негізгі түйіні екені ескеріледі.
Банктік жүйенің мақсаты мен міндеттері негізінен экономиканы жалпы
басқарудың мақсаттары және міндеттерімен бірдей, әйтсе де банктер
басқарудың кішігірім жүйелері ретінде экономиканы басқарудың жалпы
мақсатына жетуді қамтамасыз ететін, өзіне тән жеке міндеттерін орындайды.
Экономиканы басқару органы ретіндегі банктің ролі оның өзінің қызметтерін
орындау үрдісінде және банк ісін ұйымдастыруда жалпы принциптерді сақтауда
көрініс табады.
Экономиканы басқару процесінде банктер негізінен басқарудың
экономикалық қатынастарын қөрсетеді, ал әр қоғамның экономикалық
қатынастары ең алдымен мүдде ретінде көрініс алады, ал экономикалық мүдде
өңдірістің мақсаты, яғни оны қозғаушы фактрр болыл табылатын әдістемелерді
пайдаланады. Мүддеді осылай деп түсінуден келесі туындайды, яғни оларға
қажеттіліктерді қанағаттандыру арқылы әсер етуге байланысты. Банктер
басқарудың экономикалық әдістері мәселен, несиелеу арқылы, экономикалық әр
түрлі буындарының қарыз қаражаттарындағы қажеттіліктерін әр түрлі
несиелермен немесе қолма-қолсыз есеп айырысу арқылы экономиканың үздіксіз
қызмет етуіндегі қажеттілігін қанағаттандырады, қоғамдық өнімнің тоқтаусыз
қозғалысын қамтамасыз етеді.
Банктер есеп айырысу операциотарын жүргізудің тәртібін бұзғаны үшін
айыппұл, төлем төлеу ісүнін созғаны үшін өсім, несиені өз уақытында
қайтармағандығы үшін жоғары пайыздарды алумен өзінің мүддесін ғана емес,
сонымен қатар, бұл операциялардың басқа да қатысушыларыньщ мүддесін
қорғайды.
Банктер өз қызметтерін орындау кезінде функционалдық (экономикалық),
салалық (министерстволар, компания, фирмалар) және аумақтарды (жергілікті
орган) басқару органдарымен өзара тығыз байланыста жұмыс істейді.
Банктер экономикалық басқарудың органы болғандықтан, оның өз
клиенттерінің алдындағы жауапкершілігі де экономикалық сипатта. Банктердің
экономикалық жауапкершілігінің ең алдымен олар қызмет көрсетін меншік
түріне, ведомствалық тәуелділігіне байланысты емес, шаруашылық
органдарының, (яғни өз акционерлерінің) шаруашылық және қаржылық
қызметтерінің нәтижелерімен байланысты. Банктердің айналасында өздеріне
әрбір банкті таңдайтын фирмалар мен компаниялар топталады. Олар басқа
жағдайларда пайдамен қамтамасыз етілетін, өзі және клиенттері үшін
операцияларды неғұрлым тиімді жүргізетін несиелік сипаты жүргізіледі.
Банктерде басқарудың басқа оргавдарында жоқ ағымдағы ақпараттар
болады. Ең алдымен ол қызмет көрсетілетін клиенттерінің негізгі қызметі
туралы ақпарат болып табылады. Шотта еңбекақы беру, жабдықтаушыларға төлем
жасау, банктік несиелерді қайтару үшін қаражаттың болмауы тек объективті
емес, сонымен бірге, осы шарт иесінің жұмысының нашар екендігінің
күнделікті оперативті көрсеткіші болып табылады. Шотқа ақшаның келіп түсуі
жабдықтаушының тиеген тауарларының өткендігін және т.б. білдіреді. Банктің
мәліметтері бухгалтерлік есепті құруды күтпей-ақ кәсіпорын қызметтерінің
көптеген маңызды факторы туралы, әрі олардың нәтижелерін алдын ала көруге
мүмкіндік береді. Бұл банктерге өз клиенттерінің жағдайын білуге, оларды
бақылауға және олардың тағдыры мен табыстылығын анықтауға мүмкіндік береді.
Ақша айналымы бірлікпен сипатталады. Қолма-қол және қолма-қолсыз
ақша қозғалысының аясы бір ақша бірлігінде қызмет көрсетеді, әрі өзара
тығыз байланысты. Банктер кәсіпорындардың, мекемелердің, ұйымдардың,
жергілікті халықтың шот есептерін жүргізу арқылы ақша айналымының
жиынтығын, ал олар арқылы шаруашылық процестердің барысын қадағалайды,
әрі оларға ықпал етеді.
Банктік жүйеде қоғамның барлық ақшалай қорларды шо-ғырландырған:
мемлекеттік шаруашылық буындардың қаражаттары, халықтың жинақ ақшалары,
т.б. бар. Банктер осы қорлардың қалыптасуына белсенді қатысады, яғни
оларды пайдалану бойынша бақылау жүргізеді, ақша айналымын реттейді және
сол арқылы ұдайы өндірістік үрдіске әсер етті. Қазақстанның нарықтық
экономикаға көшуімен банктердің алдында жаңа мүмкіндіктер ашылуда.
Меншікті жекешелендіру мен мемлекетсіздендіру нәтижесінде жеке меншік,
меншіктің ұжымдық және акционерлік түрлері, кооперативтік қозғалыс кең
етек алуда, меншіктің аралас түрінің негізінде кәсіпорындар қүрылуда.
Шаруа қожалықтары санының есебі, олардың бірлесуі, жалға беруші
(арендатор) және жеке еңбек қызметімен айналысатын тұлғалар да осыған
жатады.
Қоғамда белгілі-бір класқа ие коммерсанттар, кәсіпкерлер пайда
болуда. Нарықтық қатынастардың дамуы бойынша экономикада, қоғамда
банктердің экономикалық ролі күшеюде. Олардың жұмысында бірінші орынға
әкімшілдік-әміршілік әдістердің орнын - экономикалық әдістер алмастырады.
Сөйтіп экономикаға банктік ықпал етудің құндық құрылымдарының мағынасы
арта түседі.
Бұл жағдайларда экономикада инфляцияның төмендеуінде және олардың
нарықтық жолға көшуінде, ең алдымен меншікті жекешелендіру мен
мемлекетсізденудегі ролі айрықша. Бұнда банктік жүйенің негізгі мақсаты -
несиелік механизмді жетілдіру, ақша массасын реттеудегі әдістерін
жетілдіру, есеп айырысуды тездету және төлем тәртібін сақтау болып
табылады. Қазақстан Республикасы 1993 жылы 15 қараша айынан бастап
өзіміздің ұлттық валютамыз - төл теңгемізді енгізді. Бірақ инфляция
тоқтамады. Оның шыңы 1994 жылы шілде айында 46 %-ға жетті. Ұлттық банк пен
үкіметтің монетарлық шараларды қабылдауының нәтижесінде шілде айында
инфляция (25%-ға), төмендеді, ал 1994 жылы тамызда 13,5%-ға, қыркүйекте
-10,9%-ға тең болды.
Инфляцияның төмендеуінің нәтижесі қайта қаржыландыру мөлшерлемесінің
300-ден 250%-ға дейін төмендеуі мен несиелік ресурстар аукциондағы %-дық
мөлшерлеменің 460-тан 280%-ға төмендеуі, яғни несие үшін төлем - сұраныс
пен ұсыныс негізінде анықтаған, нарыққа айналды. Теңгенің ресми және
бейресми валюталық бағамдарының жақындасу тенденциясы бар. Аукциондарда
қысқа мерзімді қазыналық вексельдердің сату көлемі жоғарылауда. Инфляция
төлемдерінің жағымды сәті ретінде Ұлттық банктің директивті несиелерді
беруден бас тартуын атауға болады және олар тек агроөнеркәсіптік несие үшін
ғана сақталады. Несиелік ресурстар аукциондарда сатылады.
Ұлттық банк үкіметтің шығындарына несиелер беруді максималды
төмендетуде. Мұндай барлық шаралар ұлттық валютаның тұрақтануы және
инфляцияның төмендеуі бойынша жағымды нәтижелер береді.
Мемлекеттік меншікке реформа жүргізуде банктердің ролі маңызды.
Банктердің активтері мен пассивтерінің сапасы толығымен, олар қызмет
көрсететін клиенттердің қаржылық жағдайына байланысты. Осы орайда банктік
реформа мемлекеттік кәсіпорындарды жекешелендіру үрдісінен бөлек
жүргізілмеуі керек. Сондықтан, банктік реформаның негізгі мақсатының бірі -
экономикалың жеке секторын құру және кәсіпорынды жекешелендіруде демеушілік
көрсету болып табылады. Бұдан келіп шығатыны - банктік реформа мемлекеттік
меншікті жекешелендірудің мүдделеріне бағынуы керек. Өйтпесе олар шығынды
несиелерден арыла алмайды, бұл қазіргі кезде көптеген мемлекеттік
кәсіпорындардың несие портфелі сапасының төмендігіне қатысты.
Банктік реформа кәсіпорындарды жекешелендіруді қайта құруға және көп
шығын шығаратын кәсіпорындарды тарату немесе қайта құруда өз үлесін алуы
керек. Бұл шығынды және төлем қабілетсіз кәсіпорындарды несиелеуді
шектеумен қатар өміршең кәсіпорындарды несиелеу мүмкіндігін кеңейтеді. Көп
шығынды кәсіпорындардың өміршең кәсіпорындардан бөлініп және олардың
жаңадан құрылған даму банкіне берілуі арқылы қызмет көрсетілуі қалған
банктердегі нашар, әрекетсіз несиелердің шоғырлануын болдырмауы тиіс.
Банктік жүйенің реформасы инвестициялық қорлардың ролін жоғарылату
және сауықтыру банктерін құру жолымен жекешеленген кәсіпорындарды қайта
құруға қолғабыс етеді. Сауықтыру банкінің ролі жекешелендіру
бағдарламасының негізгі мақсаты болып табылатын, тиісінше жекешеленген және
көп шығынды кәсіпорындарға корпоративті жетекшілікті күшейтуге қатысты арта
түседі. Инвестициялық қорлар жекешелендірілетін кәсіпорындардың саудасына
қатысып, олардың қарыздарын акционерлік капиталға алмастыруы мүмкін, яғни
жеке меншік құқық жеке тұлғаларға көшеді деген сөз.
Банктік жүйенің реформасы жеке кәсіпорындардың банктен несие алуларын
қамтамасыз етеді, жеке сектордың дамуына жәрдемін тигізеді. Осы мерзімде ол
шығынды мемлекеттік кәсіпорындарды қайта құруды ынталандырады.
Жекешелендіруіші кәсіпорындарға республикада банктік реформаны
құрудың барысында қажетті ипотекалық банктер маңызды көмек көрсетеді, яғни
бұл жерде әңгіме жекешелендіруші кәсіпорындарға, оған тиісті мүлікті
кепілге ала отырып, ипотекалық банктің ұзақ мерзімді несиесін беру
мүмкіндігі туралы болып табылады. Бірақ ол үшін ең алдымен заң базасын
жасау керек.
2.Дамыған елдердегі банктің қызыметі.
АҚШ-тық федералдық резервтік жүйесі өзінің мәні жағынан басқа
елдердің орталық эмиссиялық банктеріне балама болып келеді, бірақ оның
ұйымдастырылуында осы елдің федералдық саяси жүйесінің негізі жатыр.
ФРЖ өзінің құрылымы мен басқару қағидалары бойынша басқа елдердің
орталық баніктерінен өзгешеленеді. ФРЖ-нің құру кезінде ескерілген негізгі
критерийлердің бірі - жергілікті банктердің мүдделерімен санасу және
басқарудың шамадан тыс орталыктандырылуын болдырмау. Осыдан ФРЖ-нің
құрылымы шығады: Орталық банк бір мекемеден ғана құралмайды, ол
Вашинггондағы Басқарушылар кеңесінің басшылығымен 12 регионалды резервтік
банктерден тұрады. ФРЖ-нің құқықтық мәртебесі де ерекше: АҚШ үкіметімен
және бүкіл мемлекеттік мекемелер жүйесімен тығыз байланыста бола тұрып,
федералдық резервтік банктер формалды түрде мемлекеттік болып саналмайды.
Өйткені олардың капиталдары коммерциялық банктердің үлес-жарна пұлдары
есебінен құралған. Осыған қарамастан ФРЖ өзінің жетекші органдарының
құрамы, қызметтері, принциптері және жүргізілетін саясатының критерийлері
бойынша АҚШ-тың басты үкіметтік мекемелерінің қатарына жатады.
ФРЖ үш деңгейлі жұмыс органдарынан тұрады - Басқа-рушылар кеңесі; 12
федералдық резерв банктері; 6 мыңға жуық ФРЖ-нің мүше-банктері. Одан басқа
ФРЖ-ге екі комитет кіреді: ашық нарықгық Ферералдық комитеті (АНФК) және
Федералдық консультативтік кеңес.
Барлық ақша және банк жүйелерінің өзегі - ФРЖ-нің Басқарушылар
кеңесі. Ол елдегі ақша және банк жүйелерін жалпы басқаруға және жұмысын
бақыласуға жауапты. Кеңестің жеті мүшесін конгрестің мақұлдауымен президент
тағайындайды. Өкілеттік мерзімі - 14 жыл, әр екі жылда Кеңестің бір мүшесі
ауысады. Бұл Кеңес жүйелі түрде жұмыс істеуі үшін, жоғары маман мүшелері
болуы, тәуелсіз болуы тиіс.
Басқарушылар Кеңесі ақша-несие саясатының негізгі мә-селелерін шешеді
және оларды жүзеге асыруға қажетті өкілеттігі бар. 12 федералдық резервтік
банктердің үш негізгі белгісі болады:
1) олар орталық банктер болып саналады;
2) квази-қоғамдық банктер болып есептелінеді;
3) "банктердің банкісі"
АҚШ аумағы 12 федералдық резервтік банктерге бөлінген. Осылар арқылы
Басқару кеңесінің негізгі саясаттары жүзеге асырылады. Бұлардың ішіндегі ең
маңыздысы - Нью-Йорк қаласының Федералдық Резервтік Банкісі.
Бұл банктер квази қоғамдық банктер болып табылады, яғни олар жеке
меншіктің және қоғамдық бақылаудың ныса-нын бейнелейді. Олар коммерциялық
банктердің меншігінде болғанымен, мемлекетпен, яғни Басқарушылар кеңесімен
бас-
қарылады.
Федералдық резервтік банктер - "банктердің банкі", өйт-
кені олар орталық банктің барлық қызметін орындайды.
ФРЖ-нің жұмысында АНФК маңызды роль атқарады. Ол ақша және қаржы
нарығы арқылы коньюнктураға әсер етудің негізгі оперативті органы болып
табылады. Ол ФРЖ есе-бінен мемлекеттік облигацияларды сатып алу-сатуды
жүргізу бойынша инструкциялар береді. Федералдық консультация-лық кеңес
коммерциялық банктердің 12 танымал басшылары-нан тұрады. Ол Басқарушылар
кеңесімен кездесулер жүргізіп, банктік саясат туралы өз ойларын айтып
отырады.
Жеке коммерциялық банктермен күнделікті оперативтік байланысты 9
директордан тұратын басқарма жүзеге асыра-ды (6-ы мүше-банктер округынан,
3-і Басқарушылар кеңесі-мен тағайындалады). Басқармада ірі банктер және
өнеркәсіп-тік компаниялар бар. Федералдық резервтік банктерінің не-гізгі
қызметін: ақша эмиссиясы, банктердің міндетті ре-зервтерін сақтау,
коммерциялық банктерді несиелеу, АҚІІІ қазыналығына қаржылық қызмет
көрсету және т.б. атқарады.
3. Дамыған елдегі банк құрылымы. Дамыған елдердегі банк жүйесі.
Неміс федералдық банкі (Дойче Бундесбанк) 1957 жы-лы 26 шілдеде
шыкқан заң негізінде құрылған. Оның алдында Рейхсбанк (1875 ж.) пен
Неміс жер банкі (1948 ж.) болған. Банк капиталы - 290 млн неміс маркасы
толығымен мемлекетке тиесілі. Бас кеңсесі Франфурт-на-Майне қаласында
орналасқан. Банк жүйесіне жергілікті 11 орталық банкі және 195 бөлімшелер
мен агенттіктер кіреді. Басқару орган-дары: кеңес, директорат, басқарма.
Кеңес - ақша-несие саясатының қалыптасуына жауйпты негізгі орган
болып табылады. Кеңесті президент басқарады, кеңеске вице-перзидент
мүшелері және жергілікті орталық банктердің барлық президенттері кіреді.
Директорат - жоғары атқарушы орган. Ол кеңестің шешімдерін жүзеге
асырады және басқа мемлекеттік ведомствалармен байланыс орнатады, ашық
нарықтағы операцияларды, валюталық операцияларды жүзеге асырады.
Жер орталық банктері - Неміс федералдық банкінің жергілікті
басқармасы. Ол өзінің барлық қызметтерін осы банктер арқылы жүзеге асырды.
Бұл дүние жүзіндегі ең тәуелсіз банк болып табылады, ол тек заңдарға
бағынады. Бірақ банкі капиталының 100%-ы Қаржы министрлігіне қарағанмен,
Қаржы министрлігі банктің қызметіне арала-суына құқығы жоқ.
Ағылшын банкі - дүние жүзіндегі көне және беделді орталық
банктерінің бірі. Негізінен 1694 жылы құрылған. 1946 жылы жеке
иемденушілерден акцияларды міндетті түрде сатып алу арқылы лейбористермен
ұлтшылдандырылған. 1971 жылға дейін бұл банк елдегі несиелеу процесін,
коммерциялық банктердің қарыздары бойынша есептік мөлшерлемесін өзгерту
арқылы бақылаған.
Одан бөлек, банктер кассалық активтер коэффицентін касса және Ағылшын
банкі шоттардағы қалдықтарды актив сомасының 8% мөлшерінен төмен емес
деңгейде және өтімділік коэффициентін ұстану арқылы орындау керек болатын.
Өтімділік коэффициенті, яғни өтімді активтер портфелі активтердің жалпы
сомасының 28%-нан төмен болмау керек.
1971 жылдан кейін коэффициенттер алынып тасталынды. Қарыздар
бойынша банкілік мөлшерлемелер енді Ағылшын банкісінің есептік
мөлшерлемесіне байланысты қойылмай, әр банк жеке жария ететін базалық
мөлшерлемесі негізінде
анықталынды.
Коммерциялық банктер үшін резервтік актавтер коэффи-циенті қысқа
мерзімді депозиттердің 12,5% мөлшерінде белгіленді. Бұдан басқа, банктер
Ағылшын банкіндегі пайызсыз шотта өзінің қысқа мерзімді депозиттерінің
0,5% мөлшеріндегі сомасын сакгауы керек.
Ағылшын банкі екі департаментке бөлінген - эмиссиялық және
банктік. Эмиссиялық департамент банктің портфеліндегі мемлекеттік бағалы
қағаздарды қоя отырып, банкноталарды шығарумен айналысады. Ал банктік
департй өзінің шоттарындағы банктік депозиттер есебінен циялық банктерді
есептік мөлшерлеме бойынша несиелер.
Жапон банкі 1882 жылы құрылған. Қазіргі Жапон туралы Заң 1942 жылы
ақпанда қабылданған. Ол мекемесі болып есептеледі, бірақ жарғы капиталының
мемлекетке тиесілі.
4. Дамыған елдердегі орталық банктер.
Ол орталық банкті қызметгерін атқарады.Осыған қарамастан,
Дүниежүзілік банк және ХВҚ ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
I.Кіріспе-------------------------- ----------------------------------- ------
---------------3бет
II.Негізгі бөлім ----------------------------------- ------------------------
--------------4бет
1Банк туралы жалпы мәлімет және мәні. ---------------------------------
4бет
2Дамыған елдердегі банктің қызыметі ----------------------------------- ----
12бет
3.Дамыған елдегі банк құрылымы.----------------------------------- ----------
14бет
4.Дамыған елдердегі орталық банктер ----------------------------------- ----
16бет
5. Қазақстан Ұлтық банкісі оның мақсаты мен міндеттері -------------19бет
6.Ұлттық банктін құрылымы басқару органдары -----------------------23бет
III.Қорытынды. ----------------------------------- --------------------------
------28 бет IV.Пайдаланған әдебиеттер------------------------- -------------
---------29бет
Кіріспе
Қазақстан Республикасының банктер жүйесі -ұлттық экономиканың басқа
секторларымен салыстырғанда, нарық талабына сай өзгерістерді жедел
қабылдайтын және экономикалық базистегі өндірістік қатынастар мен өндіргіш
күштердің даму зандылықтарына тез сыңай танытатын, салыстырмалы дербестігі
бар ақша секторы. Қазақстан Республикасында екі деңгейлі банктер жүйесінің
дамуының жаңа кезеңі басталды. Екінші деңгейдегі банктердің халықаралық
стандартқа өтуімен байланысты Ұлттық банк және Қазақстан Республикасы Қаржы
нарығы мен қаржылық ұйымдарды мемлекеттік реттеу және қадағалау агенттігі
тарапынан коммерциялық банк қызметтерінің сандық және сапалық
көрсеткіштеріне қойылатын талап күшеюде. Бұған бір жағынан, банкаралық
бәсекенің ықпалы әсер етсе, ал екінші жағынан шет ел капиталының банк
секторына енуі қозғау салды. Қазақстан экономикасына шет ел инвестицияларын
тартумен қатар елімізде сырткы экономикалық қатынастар да дамуда. Ал бұл
процесс өз кезегінде банк менеджментінің сапасын халықаралық деңгейге көте-
руді талап етеді. Міне осыған байланысты банктер жүйесіне теориялық
әзірлігі терең және практикалық қабілеті мол мамандар дайындау мәселесі де
жаңа белеске көтерілді. Банктер жүйесінің инфляцияны тежеуде, нақты
секторды инвестициялауда, ақша айналымын ұйымдастыруда және экономиканың;
макродеңгейде реттеуде атқаратын рөлі арта түсті.
Қазіргі кездегі коммерциялық банктер — клиенттерге әр түрлі қызметтер
яғни, несие беретін, валюталық және депозиттік операциялармен айналысатын,
кассалық есеп айырысу қызметін жүргізетін шаруашылық субъектілермен
үзеңгілес, әрі серіктес ерекше кәсіпорын. Сондықтан экономиканы басқаратын
мамандардың банк ісін ұйымдастырудың ғылыми және практиқалық негізін оқып-
үйренуінің маңызы зор. Жоғарыда аталғандай, Қазақстан Республикасы
банктерінің халықаралық стандартқа көшуіне байла-нысты қойылатын талаптар
күшейген сайын кәсіби деңгейі жоғары болашақ банкирлер дайындау
жауапкершілігі де арта түспек. Бұл жауапкершілік "Банк ісі" пәнін жан-
жақты, терең әрі сапалы окытумен тікелей байланысты.
"Банк ісі" пәнін оқыту "Банктік құкық", "Инвестицияны қаржыландыру
және несиелеу", "Банктегі бухгалтерлік есеп және аудит", "Ақша-несиелік
реттеу", "Халықаралық валюталық жүйе" пәндерімен қатар оқытылады. "Банк
ісі" пәнін студенттерге оқытудағы мақсат — банк қызметін өркениетті
деңгейде атқара алатын, кәсіби жоғары маман болу үшін қажетті банк ісін
ұйымдастыру жөінде ғылыми және практикалық білімдер негізін беру.
1.Банк туралы жалпы мәлімет. Банк мәні.
Банктік жүйе - нарықтық экономиканың ең маңызды және біртұтас
құрылымдарының бірі.
Банктердің және тауарлы-ақшалай қарым-қатынастардың дамуы тарихи
тұрғыдан қатарлас жүрді және де олар бір-бірімен өзара тығыз байланысты.
Банктер халық шаруашылығы қызметінің барлық деңгейіндегі басқарумен тікелей
байланысты болады. Олар арқылы ұдайы өндіріс үрдісіне қатысушыларының
экономикалық мүделерін қанағаттандыру Жүзеге асырылады. Осы кезде банктер
қаржылық делдал ретінде шаруашылық органдардың капиталдарын, халықтық
жинақтарын және шаруашылық қызметтің үрдісінде босаған басқа да бос ақша
қаражаттарын тарта отырып, қарыз алушылардың уақытша пайдалануына береді,
ақшалай есеп айырылысу жүргізеді және экономика үшін басқа да көптеген
қызмет көрсетеді, соның арқасында өндірістің тиімділігі мен қоғамдық
өнімнің айналысына тікелей ықпал етеді (сызба).
Қаржылық делдалдар осылай қоғамға ақша капиталын салааралық,
ауданаралық үлестіру механизімін қамтамасыз_ету арқылы маңызды халық
шаруашылығы қызметін атқарады.
Банктер нарықтық экономикада басты қаржылық делдалдар болып табылады.
Өз қызметінің үрдісінде, олар ақша нарығында тауар болатын, жаңа талаптар
мен міндеттемелерді жасады. Клиенттердін салымдарын қабылдау арқылы банк
депозит деген жана шндеттеме жасаса, ал қарызды беру арқылы қарыз алушыға
жаңа талап қойды.
Қаржылық институттар:
банктер, сақтандыру
компаниялары, зейнетақылық
қорлар, инвестициялық
қорлар
Депозит түрінде және Займдар, жеке
салымдар және
басқа жолмен берілетін келісім бойынша
берілетін
ақша қаражаттары ақшалай
қаражаттар
Ақша қаражаттарының Ақша қаражаттарын
жабдықтаушылары: пайдаланушылар:
(формалар, компаниялар, (фирмалар,
үкімет, жеке тұлғалар) компаниялар, үкімет
жеке тұлғалар)
Тікелей инвестициялар жолымен Нарықта акциялар, обли-
акциялар, облигациялар және гациялар және басқа да
басқа да қаржы құралдарын қаржы
құралдарын сату
сатып алу арқылы ұсынылатын арқылы алынған ақша
ақша қаражаттары қаражаттары
Қысқа мерзімді
капитал-дардың қаржылық
нарығы (ақшалай нарық),
ұзақ мерзімді капиталдар
нарығы (бағалы қағаздар
нарығы)
5 сызба. Қаржылық-несиелік институттардың қаржылық делдалдар ретіндегі
ролі.
Осы жаңа міндеттемелер мен талаптарды жасау үрдісі қаржылық
делдалдықтың негізін құрайды. Несие беруші қарыз алушыға және соған қатысты
қаржылық институттар қызметінің козғалысы орын ауыстыруы, қаржылық
ресурстардың құйылуы қаржылық делдалдық деп аталады.
Әр түрлі көздерден ақша капиталын жинау арқылы банктер жалпы ақша
қаражаттарының "тобын" құрайды және де оларды жұмыс істеп тұратын капиталға
айналдырып, әр түрлі шарттардағы несиеге деген талаптарды қанағаттандыра
алады.
Шаруашылық органдар мен тұрғьшдардың қаржылық-несиелік қызмет
көрсетуін ұйымдастыру және несиелік жүйенің қызмет етуі шаруашылық
құрылымдардың дамуында маңызды роль атқарады.
Нарықтық экономикада банктер монополистерге айналады және барлық
қаржылық капитал арқылы нақты басқарады. Олар тек делдалдық қызметтен
шығьш, ұдайы өндірістің барлық фазасының аясына ғана кіреді. Несиелік жүйе
"ертегідей күшке" ие бола отырып "нақты өндіріске ең қауіпті түрде
араласуы" мүмкін. К.Маркс келесіде "Ағылшын банкісі сияқты мекеменің сауда
мен өнеркәсіпке билік етуіне" назар аударады. Банктер шаруашылық өмірдің
орталығы, барлық экономиканың негізгі түйіні екені ескеріледі.
Банктік жүйенің мақсаты мен міндеттері негізінен экономиканы жалпы
басқарудың мақсаттары және міндеттерімен бірдей, әйтсе де банктер
басқарудың кішігірім жүйелері ретінде экономиканы басқарудың жалпы
мақсатына жетуді қамтамасыз ететін, өзіне тән жеке міндеттерін орындайды.
Экономиканы басқару органы ретіндегі банктің ролі оның өзінің қызметтерін
орындау үрдісінде және банк ісін ұйымдастыруда жалпы принциптерді сақтауда
көрініс табады.
Экономиканы басқару процесінде банктер негізінен басқарудың
экономикалық қатынастарын қөрсетеді, ал әр қоғамның экономикалық
қатынастары ең алдымен мүдде ретінде көрініс алады, ал экономикалық мүдде
өңдірістің мақсаты, яғни оны қозғаушы фактрр болыл табылатын әдістемелерді
пайдаланады. Мүддеді осылай деп түсінуден келесі туындайды, яғни оларға
қажеттіліктерді қанағаттандыру арқылы әсер етуге байланысты. Банктер
басқарудың экономикалық әдістері мәселен, несиелеу арқылы, экономикалық әр
түрлі буындарының қарыз қаражаттарындағы қажеттіліктерін әр түрлі
несиелермен немесе қолма-қолсыз есеп айырысу арқылы экономиканың үздіксіз
қызмет етуіндегі қажеттілігін қанағаттандырады, қоғамдық өнімнің тоқтаусыз
қозғалысын қамтамасыз етеді.
Банктер есеп айырысу операциотарын жүргізудің тәртібін бұзғаны үшін
айыппұл, төлем төлеу ісүнін созғаны үшін өсім, несиені өз уақытында
қайтармағандығы үшін жоғары пайыздарды алумен өзінің мүддесін ғана емес,
сонымен қатар, бұл операциялардың басқа да қатысушыларыньщ мүддесін
қорғайды.
Банктер өз қызметтерін орындау кезінде функционалдық (экономикалық),
салалық (министерстволар, компания, фирмалар) және аумақтарды (жергілікті
орган) басқару органдарымен өзара тығыз байланыста жұмыс істейді.
Банктер экономикалық басқарудың органы болғандықтан, оның өз
клиенттерінің алдындағы жауапкершілігі де экономикалық сипатта. Банктердің
экономикалық жауапкершілігінің ең алдымен олар қызмет көрсетін меншік
түріне, ведомствалық тәуелділігіне байланысты емес, шаруашылық
органдарының, (яғни өз акционерлерінің) шаруашылық және қаржылық
қызметтерінің нәтижелерімен байланысты. Банктердің айналасында өздеріне
әрбір банкті таңдайтын фирмалар мен компаниялар топталады. Олар басқа
жағдайларда пайдамен қамтамасыз етілетін, өзі және клиенттері үшін
операцияларды неғұрлым тиімді жүргізетін несиелік сипаты жүргізіледі.
Банктерде басқарудың басқа оргавдарында жоқ ағымдағы ақпараттар
болады. Ең алдымен ол қызмет көрсетілетін клиенттерінің негізгі қызметі
туралы ақпарат болып табылады. Шотта еңбекақы беру, жабдықтаушыларға төлем
жасау, банктік несиелерді қайтару үшін қаражаттың болмауы тек объективті
емес, сонымен бірге, осы шарт иесінің жұмысының нашар екендігінің
күнделікті оперативті көрсеткіші болып табылады. Шотқа ақшаның келіп түсуі
жабдықтаушының тиеген тауарларының өткендігін және т.б. білдіреді. Банктің
мәліметтері бухгалтерлік есепті құруды күтпей-ақ кәсіпорын қызметтерінің
көптеген маңызды факторы туралы, әрі олардың нәтижелерін алдын ала көруге
мүмкіндік береді. Бұл банктерге өз клиенттерінің жағдайын білуге, оларды
бақылауға және олардың тағдыры мен табыстылығын анықтауға мүмкіндік береді.
Ақша айналымы бірлікпен сипатталады. Қолма-қол және қолма-қолсыз
ақша қозғалысының аясы бір ақша бірлігінде қызмет көрсетеді, әрі өзара
тығыз байланысты. Банктер кәсіпорындардың, мекемелердің, ұйымдардың,
жергілікті халықтың шот есептерін жүргізу арқылы ақша айналымының
жиынтығын, ал олар арқылы шаруашылық процестердің барысын қадағалайды,
әрі оларға ықпал етеді.
Банктік жүйеде қоғамның барлық ақшалай қорларды шо-ғырландырған:
мемлекеттік шаруашылық буындардың қаражаттары, халықтың жинақ ақшалары,
т.б. бар. Банктер осы қорлардың қалыптасуына белсенді қатысады, яғни
оларды пайдалану бойынша бақылау жүргізеді, ақша айналымын реттейді және
сол арқылы ұдайы өндірістік үрдіске әсер етті. Қазақстанның нарықтық
экономикаға көшуімен банктердің алдында жаңа мүмкіндіктер ашылуда.
Меншікті жекешелендіру мен мемлекетсіздендіру нәтижесінде жеке меншік,
меншіктің ұжымдық және акционерлік түрлері, кооперативтік қозғалыс кең
етек алуда, меншіктің аралас түрінің негізінде кәсіпорындар қүрылуда.
Шаруа қожалықтары санының есебі, олардың бірлесуі, жалға беруші
(арендатор) және жеке еңбек қызметімен айналысатын тұлғалар да осыған
жатады.
Қоғамда белгілі-бір класқа ие коммерсанттар, кәсіпкерлер пайда
болуда. Нарықтық қатынастардың дамуы бойынша экономикада, қоғамда
банктердің экономикалық ролі күшеюде. Олардың жұмысында бірінші орынға
әкімшілдік-әміршілік әдістердің орнын - экономикалық әдістер алмастырады.
Сөйтіп экономикаға банктік ықпал етудің құндық құрылымдарының мағынасы
арта түседі.
Бұл жағдайларда экономикада инфляцияның төмендеуінде және олардың
нарықтық жолға көшуінде, ең алдымен меншікті жекешелендіру мен
мемлекетсізденудегі ролі айрықша. Бұнда банктік жүйенің негізгі мақсаты -
несиелік механизмді жетілдіру, ақша массасын реттеудегі әдістерін
жетілдіру, есеп айырысуды тездету және төлем тәртібін сақтау болып
табылады. Қазақстан Республикасы 1993 жылы 15 қараша айынан бастап
өзіміздің ұлттық валютамыз - төл теңгемізді енгізді. Бірақ инфляция
тоқтамады. Оның шыңы 1994 жылы шілде айында 46 %-ға жетті. Ұлттық банк пен
үкіметтің монетарлық шараларды қабылдауының нәтижесінде шілде айында
инфляция (25%-ға), төмендеді, ал 1994 жылы тамызда 13,5%-ға, қыркүйекте
-10,9%-ға тең болды.
Инфляцияның төмендеуінің нәтижесі қайта қаржыландыру мөлшерлемесінің
300-ден 250%-ға дейін төмендеуі мен несиелік ресурстар аукциондағы %-дық
мөлшерлеменің 460-тан 280%-ға төмендеуі, яғни несие үшін төлем - сұраныс
пен ұсыныс негізінде анықтаған, нарыққа айналды. Теңгенің ресми және
бейресми валюталық бағамдарының жақындасу тенденциясы бар. Аукциондарда
қысқа мерзімді қазыналық вексельдердің сату көлемі жоғарылауда. Инфляция
төлемдерінің жағымды сәті ретінде Ұлттық банктің директивті несиелерді
беруден бас тартуын атауға болады және олар тек агроөнеркәсіптік несие үшін
ғана сақталады. Несиелік ресурстар аукциондарда сатылады.
Ұлттық банк үкіметтің шығындарына несиелер беруді максималды
төмендетуде. Мұндай барлық шаралар ұлттық валютаның тұрақтануы және
инфляцияның төмендеуі бойынша жағымды нәтижелер береді.
Мемлекеттік меншікке реформа жүргізуде банктердің ролі маңызды.
Банктердің активтері мен пассивтерінің сапасы толығымен, олар қызмет
көрсететін клиенттердің қаржылық жағдайына байланысты. Осы орайда банктік
реформа мемлекеттік кәсіпорындарды жекешелендіру үрдісінен бөлек
жүргізілмеуі керек. Сондықтан, банктік реформаның негізгі мақсатының бірі -
экономикалың жеке секторын құру және кәсіпорынды жекешелендіруде демеушілік
көрсету болып табылады. Бұдан келіп шығатыны - банктік реформа мемлекеттік
меншікті жекешелендірудің мүдделеріне бағынуы керек. Өйтпесе олар шығынды
несиелерден арыла алмайды, бұл қазіргі кезде көптеген мемлекеттік
кәсіпорындардың несие портфелі сапасының төмендігіне қатысты.
Банктік реформа кәсіпорындарды жекешелендіруді қайта құруға және көп
шығын шығаратын кәсіпорындарды тарату немесе қайта құруда өз үлесін алуы
керек. Бұл шығынды және төлем қабілетсіз кәсіпорындарды несиелеуді
шектеумен қатар өміршең кәсіпорындарды несиелеу мүмкіндігін кеңейтеді. Көп
шығынды кәсіпорындардың өміршең кәсіпорындардан бөлініп және олардың
жаңадан құрылған даму банкіне берілуі арқылы қызмет көрсетілуі қалған
банктердегі нашар, әрекетсіз несиелердің шоғырлануын болдырмауы тиіс.
Банктік жүйенің реформасы инвестициялық қорлардың ролін жоғарылату
және сауықтыру банктерін құру жолымен жекешеленген кәсіпорындарды қайта
құруға қолғабыс етеді. Сауықтыру банкінің ролі жекешелендіру
бағдарламасының негізгі мақсаты болып табылатын, тиісінше жекешеленген және
көп шығынды кәсіпорындарға корпоративті жетекшілікті күшейтуге қатысты арта
түседі. Инвестициялық қорлар жекешелендірілетін кәсіпорындардың саудасына
қатысып, олардың қарыздарын акционерлік капиталға алмастыруы мүмкін, яғни
жеке меншік құқық жеке тұлғаларға көшеді деген сөз.
Банктік жүйенің реформасы жеке кәсіпорындардың банктен несие алуларын
қамтамасыз етеді, жеке сектордың дамуына жәрдемін тигізеді. Осы мерзімде ол
шығынды мемлекеттік кәсіпорындарды қайта құруды ынталандырады.
Жекешелендіруіші кәсіпорындарға республикада банктік реформаны
құрудың барысында қажетті ипотекалық банктер маңызды көмек көрсетеді, яғни
бұл жерде әңгіме жекешелендіруші кәсіпорындарға, оған тиісті мүлікті
кепілге ала отырып, ипотекалық банктің ұзақ мерзімді несиесін беру
мүмкіндігі туралы болып табылады. Бірақ ол үшін ең алдымен заң базасын
жасау керек.
2.Дамыған елдердегі банктің қызыметі.
АҚШ-тық федералдық резервтік жүйесі өзінің мәні жағынан басқа
елдердің орталық эмиссиялық банктеріне балама болып келеді, бірақ оның
ұйымдастырылуында осы елдің федералдық саяси жүйесінің негізі жатыр.
ФРЖ өзінің құрылымы мен басқару қағидалары бойынша басқа елдердің
орталық баніктерінен өзгешеленеді. ФРЖ-нің құру кезінде ескерілген негізгі
критерийлердің бірі - жергілікті банктердің мүдделерімен санасу және
басқарудың шамадан тыс орталыктандырылуын болдырмау. Осыдан ФРЖ-нің
құрылымы шығады: Орталық банк бір мекемеден ғана құралмайды, ол
Вашинггондағы Басқарушылар кеңесінің басшылығымен 12 регионалды резервтік
банктерден тұрады. ФРЖ-нің құқықтық мәртебесі де ерекше: АҚШ үкіметімен
және бүкіл мемлекеттік мекемелер жүйесімен тығыз байланыста бола тұрып,
федералдық резервтік банктер формалды түрде мемлекеттік болып саналмайды.
Өйткені олардың капиталдары коммерциялық банктердің үлес-жарна пұлдары
есебінен құралған. Осыған қарамастан ФРЖ өзінің жетекші органдарының
құрамы, қызметтері, принциптері және жүргізілетін саясатының критерийлері
бойынша АҚШ-тың басты үкіметтік мекемелерінің қатарына жатады.
ФРЖ үш деңгейлі жұмыс органдарынан тұрады - Басқа-рушылар кеңесі; 12
федералдық резерв банктері; 6 мыңға жуық ФРЖ-нің мүше-банктері. Одан басқа
ФРЖ-ге екі комитет кіреді: ашық нарықгық Ферералдық комитеті (АНФК) және
Федералдық консультативтік кеңес.
Барлық ақша және банк жүйелерінің өзегі - ФРЖ-нің Басқарушылар
кеңесі. Ол елдегі ақша және банк жүйелерін жалпы басқаруға және жұмысын
бақыласуға жауапты. Кеңестің жеті мүшесін конгрестің мақұлдауымен президент
тағайындайды. Өкілеттік мерзімі - 14 жыл, әр екі жылда Кеңестің бір мүшесі
ауысады. Бұл Кеңес жүйелі түрде жұмыс істеуі үшін, жоғары маман мүшелері
болуы, тәуелсіз болуы тиіс.
Басқарушылар Кеңесі ақша-несие саясатының негізгі мә-селелерін шешеді
және оларды жүзеге асыруға қажетті өкілеттігі бар. 12 федералдық резервтік
банктердің үш негізгі белгісі болады:
1) олар орталық банктер болып саналады;
2) квази-қоғамдық банктер болып есептелінеді;
3) "банктердің банкісі"
АҚШ аумағы 12 федералдық резервтік банктерге бөлінген. Осылар арқылы
Басқару кеңесінің негізгі саясаттары жүзеге асырылады. Бұлардың ішіндегі ең
маңыздысы - Нью-Йорк қаласының Федералдық Резервтік Банкісі.
Бұл банктер квази қоғамдық банктер болып табылады, яғни олар жеке
меншіктің және қоғамдық бақылаудың ныса-нын бейнелейді. Олар коммерциялық
банктердің меншігінде болғанымен, мемлекетпен, яғни Басқарушылар кеңесімен
бас-
қарылады.
Федералдық резервтік банктер - "банктердің банкі", өйт-
кені олар орталық банктің барлық қызметін орындайды.
ФРЖ-нің жұмысында АНФК маңызды роль атқарады. Ол ақша және қаржы
нарығы арқылы коньюнктураға әсер етудің негізгі оперативті органы болып
табылады. Ол ФРЖ есе-бінен мемлекеттік облигацияларды сатып алу-сатуды
жүргізу бойынша инструкциялар береді. Федералдық консультация-лық кеңес
коммерциялық банктердің 12 танымал басшылары-нан тұрады. Ол Басқарушылар
кеңесімен кездесулер жүргізіп, банктік саясат туралы өз ойларын айтып
отырады.
Жеке коммерциялық банктермен күнделікті оперативтік байланысты 9
директордан тұратын басқарма жүзеге асыра-ды (6-ы мүше-банктер округынан,
3-і Басқарушылар кеңесі-мен тағайындалады). Басқармада ірі банктер және
өнеркәсіп-тік компаниялар бар. Федералдық резервтік банктерінің не-гізгі
қызметін: ақша эмиссиясы, банктердің міндетті ре-зервтерін сақтау,
коммерциялық банктерді несиелеу, АҚІІІ қазыналығына қаржылық қызмет
көрсету және т.б. атқарады.
3. Дамыған елдегі банк құрылымы. Дамыған елдердегі банк жүйесі.
Неміс федералдық банкі (Дойче Бундесбанк) 1957 жы-лы 26 шілдеде
шыкқан заң негізінде құрылған. Оның алдында Рейхсбанк (1875 ж.) пен
Неміс жер банкі (1948 ж.) болған. Банк капиталы - 290 млн неміс маркасы
толығымен мемлекетке тиесілі. Бас кеңсесі Франфурт-на-Майне қаласында
орналасқан. Банк жүйесіне жергілікті 11 орталық банкі және 195 бөлімшелер
мен агенттіктер кіреді. Басқару орган-дары: кеңес, директорат, басқарма.
Кеңес - ақша-несие саясатының қалыптасуына жауйпты негізгі орган
болып табылады. Кеңесті президент басқарады, кеңеске вице-перзидент
мүшелері және жергілікті орталық банктердің барлық президенттері кіреді.
Директорат - жоғары атқарушы орган. Ол кеңестің шешімдерін жүзеге
асырады және басқа мемлекеттік ведомствалармен байланыс орнатады, ашық
нарықтағы операцияларды, валюталық операцияларды жүзеге асырады.
Жер орталық банктері - Неміс федералдық банкінің жергілікті
басқармасы. Ол өзінің барлық қызметтерін осы банктер арқылы жүзеге асырды.
Бұл дүние жүзіндегі ең тәуелсіз банк болып табылады, ол тек заңдарға
бағынады. Бірақ банкі капиталының 100%-ы Қаржы министрлігіне қарағанмен,
Қаржы министрлігі банктің қызметіне арала-суына құқығы жоқ.
Ағылшын банкі - дүние жүзіндегі көне және беделді орталық
банктерінің бірі. Негізінен 1694 жылы құрылған. 1946 жылы жеке
иемденушілерден акцияларды міндетті түрде сатып алу арқылы лейбористермен
ұлтшылдандырылған. 1971 жылға дейін бұл банк елдегі несиелеу процесін,
коммерциялық банктердің қарыздары бойынша есептік мөлшерлемесін өзгерту
арқылы бақылаған.
Одан бөлек, банктер кассалық активтер коэффицентін касса және Ағылшын
банкі шоттардағы қалдықтарды актив сомасының 8% мөлшерінен төмен емес
деңгейде және өтімділік коэффициентін ұстану арқылы орындау керек болатын.
Өтімділік коэффициенті, яғни өтімді активтер портфелі активтердің жалпы
сомасының 28%-нан төмен болмау керек.
1971 жылдан кейін коэффициенттер алынып тасталынды. Қарыздар
бойынша банкілік мөлшерлемелер енді Ағылшын банкісінің есептік
мөлшерлемесіне байланысты қойылмай, әр банк жеке жария ететін базалық
мөлшерлемесі негізінде
анықталынды.
Коммерциялық банктер үшін резервтік актавтер коэффи-циенті қысқа
мерзімді депозиттердің 12,5% мөлшерінде белгіленді. Бұдан басқа, банктер
Ағылшын банкіндегі пайызсыз шотта өзінің қысқа мерзімді депозиттерінің
0,5% мөлшеріндегі сомасын сакгауы керек.
Ағылшын банкі екі департаментке бөлінген - эмиссиялық және
банктік. Эмиссиялық департамент банктің портфеліндегі мемлекеттік бағалы
қағаздарды қоя отырып, банкноталарды шығарумен айналысады. Ал банктік
департй өзінің шоттарындағы банктік депозиттер есебінен циялық банктерді
есептік мөлшерлеме бойынша несиелер.
Жапон банкі 1882 жылы құрылған. Қазіргі Жапон туралы Заң 1942 жылы
ақпанда қабылданған. Ол мекемесі болып есептеледі, бірақ жарғы капиталының
мемлекетке тиесілі.
4. Дамыған елдердегі орталық банктер.
Ол орталық банкті қызметгерін атқарады.Осыған қарамастан,
Дүниежүзілік банк және ХВҚ ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz