Суды қорғау дисциплинасы

Пән: Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

Су қорғау дисциплинасы бойынша лекциялар жинағы

1. Кіріспе. Судың маңызы. Сумен қамтамасыз етудің проблемалары. Суды пайдаланудың түрлері.

2. Су көздеріне қойылатын санитарлық талаптар.

3. Санитарлық қорғаныс белдемі. Су қорғау критерийлері.

4. Ақаба сулардың түрі.

5. Канализациялық жүйелер мен сызбалар.

6. Тұрмыстық ақаба суларды тазалау.

7. Өндірістік ақаба суларды тазалау.

8. Ақаба суларды пайдалану.

9. Суды ластанудан қорғау шаралары.

10. Су көздерін тыңайтқыштар мен пестицидтармен ластанудан қорғау. Мелиорациалық шаралар.

11. Кіші өзендерді қорғау. Кіші өзендерді комплекстік пайдалану.

12. Жағалаудағы су қорғау зоналары

13. Өндіріс орындарында суды комплексті пайдалану.

14. Ақаба суды тазалау процесін бақылау және оған баға беру.

15. Су ресурстарын қорғаудағы экономикалық сұрақтары.

Кіріспе. Судың маңызы. Сумен қамтамасыз етудің проблемалары.

Суды пайдаланудың түрлері.

Судың-табиғат ресурсы ретіндегі маңызы. Қазақстан Республикасының су көздерімен қамтамасыз етілуі. Шекаралы өзендердің проблемалары және өзендерді сақтау шаралары. Жалпы және арнайы суды пайдалану. Су ресурстарының ластану проблемалары. Су ресурстарын реттеу түрлері.

Су-бағалы табиғат ресурсы. Ол-зат алмасу процесінде ерекше, маңызды рөл атқарып, өмірдің негізін құрайды. Ауыл шаруашылығы мен өнеркәсіпте су үлкен рөл атқарады. Сонымен қатар су-тұрмыс қажеттіліктерін өтеу үшінде қажет. Су-адам организмі, өсімдік пен жануарлар клеткаларының негізгі бөлігін құрайды. Көптеген организмдердің тіршілік ортасы болып келеді.

Су-фотосинтез процесінің негізі. Су диэлектрлік өткізгіш болып табылатындықтан, көптеген заттектерді қосып, ұстап тұратын қасиетке ие. Ол керемет жылу тасымалдағыш және салқындатқыш. Судың ерекше бір қасиеті-беттік керілуі, топырақта капилляр бойынша көтеріле алуы.

Табиғатта айналым жасай отыра, су-Жер бетінің қалыптасуына қатысады. Ол-әр түрлі бейорганикалық заттарды ерітіп, транспорттап, жыныс қалдықтарын қалыптастырып, топырақтын қалыптасуына қатысады.

Жоғары жылусыйымдылығы мен және төмен жылуөткізгіштігі арқылы, су-ауа райы мен климатқа айтарлықтай әсер етеді. Күн жылуын аккумуляция жасап, көп мөлшерде жинақталып тәуліктік және жылдық температураның жиіліктерін тегістейді. Су-арзан электр энергиясының көзі. Теңіз, көл, су көздері-балық, сияқты көптеген өнімдерді тасымалдайтын желі болып табылады. Өнеркәсіпте судың көп мөлшерде жұмсалады. Мысалы: 1 тонна болат өндіру үшін 120, химиялық талшыққа-2000, резина-4000, синтетикалық бензин-50-90, уксус-100, соды-300, жасанды жібек-400, нитрацеллюлоза-750, қағаз-1000 м ³ .

Әдебиет 3, 6, 8.

Су көздеріне қойылатын санитарлық талаптар.

Су-ортасы жағдайының негізгі көрсеткіштері. Су көздеріне түсетін минералды, органикалық және биологиялық көрсеткіштерінің мінездемесі. Су көздерінің классификациясы (өзендер, көлдер, бөгеттер, су сақтау қоймалары, каналдар) . Ауыз су-шаруашылық сумен қамтамасыз етудегі судың құрамы мен қасиеті. Талаптар мен нормативтер.

Табиғи судың химиялық құрамына әсер ететін факторлардың бірі-адамның шаруашылық іс-әрекеттері. Қаладағы адамдардың санының өсуі судың көп тұтынуы мен ақаба су көлемінің көбеюіне әкеледі. Ауылшаруашылық және өнеркәсіп орындары өзендерге көптеген ластағыштарды тастайды. Нәтижесінде табиғи суларда еріген оттегі көлемі азаяды, органикалық заттардың ыдырауы нашарлап, азот, фосфор, түрлі металдар мен хлоорганикалық заттардың, зиянды қосылыстардың концентрациясы көбейеді.

Өзендер мен басқа су көздеріне жыл сайын 450 км ³ артық ақаба су тасталады. Осы сулардың жартысынан көбі жиналар алдында жасанды тазаланудан өтеді. Ал табиғи сулардың өздігінен тазару қасиетін сақтап қалу үшін ақаба суларды он есе еріту қажет. Нәтижесінде олар табиғи судың үлкен көлемін ластайды. Сондықтан ақаба суды табиғи су көздеріне тастауды толықтай азайту және қысқарту-су ресурстарын қорғаудағы негізгі бағыттардың бірі болып табылады. Шамамен, құрлықтың 60% шөл және шөлейтті аймақтар алып жатыр. Бұл құрғақшылық аудандардың өсімдіктерінде қарапайым судың жетіспеушілігі байқалады. Мұндай суы аз региондарға Мексика, Иран, Алжир, АҚШ-ң 10-нан астам штаттары және Орталық Азияның аудандары жатады. Суды пайдаланудың көбеюі, бастысы оның ластануы бұл аудандарда «су аштығына» әкеліп соқтырды.

Суды ластанудан қорғауда санитарлық-гигиеналық жағдайы маңызды рөл атқарады. Ішуге арналған су зиянсыз болуы қажет. Сондықтанда су көздерінің биологиялық, химиялық және бактериологиялық жағдайы әрдайымдағы бақылауда болуы қажет.

Әдебиеттер 3, 7.

3. Санитарлық қорғаныс белдемі. Су қорғау критерийлері.

Су көздерінің санитарлық қорғаныс белдемі туралы түсінік. Жер беті су көздерінің 1, 2 және 3 белдемдерінің санитарлық қорғаныс шекараларында қойылатын талаптар. Жер асты су көздерінің 1, 2 және 3 белдемдерінің санитарлық қорғаныс шекараларында қойылатын талаптар. Су қорғау критерийларының жүйесі (экологиялық, экономикалық, арнайы) .

Санитарлық қорғаныс аймағы-әсер ету көзі мен адам арасында қорғаныс және эстетикалық барьер ретінде, әсер ету территориясымен тұрғын үй құрылыстары арасында, өндіріс пен селитебті аймақ арасында арнайы өңделіп, құрылады. Санитарлық қорғаныс аймағы табиғи фильтр, атмосфералық ауаны ластайтын заттардың ассимиляция мен фильтрлеу жасап, экрандаумен қамтамасыз етіп, қабылданған гигиеналық нормативтердің әсерінің деңгейін төмендетеді.

Санитарлық қорғаныс аймағы-кез-келген обьектінің экологиялық жобалаудың міндетті элементі, себебі түрлі обьектілер қоршаған ортаға және адам денсаулығына химиялық, биологиялық және физикалық әсер етеді. Санитарлық қорғаныс аймағы және оларға гигиеналық талаптар-санитарлық ережелер бойынша орнатылады.

Санитарлық гигиеналық қауіптілік класына байланысты өндіріс орындарында (1-5 класс) арнайы санитарлық қорғаныс аймағының өлшемдері, 1000 метрден 50 метрге дейін арақашықтықта бекітілген болып келеді. Бірінші класс қауіптілігі бойынша санитарлық қорғаныс аймағының ең аз көлемі 1000 м болады, екінші классқа -500 метр, үшіншіге-300 метр, төртіншіге-100 метр, ал бесіншіге-50 метр болып бекітілген.

Әдебиеттер 5, 7

4. Ақаба сулардың түрі.

Ақаба сулардың түрлері. Тұрмыстық ақаба сулар. Өндірістік ақаба сулар, жаңбырлық ақаба сулар. Ақаба сулардың шығуы және ластануының мінездемесі.

Ақаба сулардың ластнуы минералды және органикалық болып бөлінеді. Минералды ластануда ақаба сулардың құрамында тұздар, қышқылдар, сілтілер, балшық, топырақ және басқа минералды заттар болады. Өндіріс суларында олар 40% дан астам болады.

Құрамында талшықтар, өсімдік және жануарлар майлары, көкөніс пен жемістердің қалдықтары, тері және целлюлоза-қағаз өндңрісінің қалдықтары, секер, сыра, сүт, ет, зауыттарының, консерв және кондитер өнеркәсібінің қалдықтары су көздерінің органикалық ластануына себеп болады. Ақаба сулардың 60% дан астам органикалық қалдықтар болады.

Әдебиеттер 3, 6, 10.

5. Канализациялық жүйелер мен сызбалар.

Ішкі және сыртқы канализацияның жүйесі. Жалпыбалқыма және бөлектенген канализация жүйесі. Канализацияның толық және толық емес бөлектенген жүйесі. Канализацияның-центральды, децентриальды, перпендикулярлы, қиылысқан, аймақтық және радиальды сызбалары.

Канализациялық жүйе дегеніміз-бірлескен немесе бөлектенген үш категориядағы ақаба суларды жинақтайтын жүйе. Канализациялық жүйе тазартқыш құрылғыларынан, сыртқы және ішкі канализациядан тұрады.

Ішкі канализация-пайда болған ақаба суларды қабылдап, сыртқы канализацияға жеткізеді.

Сыртқы канализация- ақаба суды елді мекендерден немесе өндірістік орындардан тазартқыш құрылғыларына жеткізеді. Тек қана тұрмыстық ақаба суларды қабылдайтын канализациялық желі-тұрмыстық деп аталады. Өндірістік канализациялық желі-тек қана ластанған өндірістік ақаба суларды қабылдайды.

Бөлектенген канализация жүйесі толық және толық емес канализациялық жүйе болып бөлінеді. Толық канализациялы жүйеде екі немесе одан да көп тәуелсіз канализациялық желіден түрады. Ал толық емес бөлектенген канализация жүйесінде көбінесе қатты ластанған өндірістік және тұрмыстық ақаба сулар қабылданады. Жалпыбалқыма және бөлектенген канализация жүйесінде жартылай бөлінген және аралас жүйе түрлері болады. Толық емес канализациялық жүйе толық бөлектенген жүйе сияқты тәуелсіз канализациялық желілерден тұрады. Аралас канализациялық жүйе пайда болуы-елдімекендердің кеңеюіне байланысты, жалпыбалқыма канализация жүйесімен байланыстырылу нәтижесінде қалыптастырылды.

Әдебиеттер 5, 6.

6. Тұрмыстық ақаба суларды тазалау.

Ақаба суларды механикалық тазалауда қолданылатын құрылғылар. Тұрмыстық ақаба суларды залалсыздандыру. Ақаба суларды биохимиялық тазалау.

Ақаба суларды тазалауда физико-химиялық әдістері-электролиз, флотация, экстракция, адсорбция, иондық алмасу, тотығу, эвапория тәсілдері қолданады. Биологиялық тазалау әдістерінде-биофильтр, биологиялық тоғандар, аэротен тәсілдері үлкен рөл атқарады.

Ақаба суды табиғи биологиялық тазалау-арнайы дайындалған жер участкелерінде: фильтрациядан өткен, сумен қанықтырылған жерлерде, өрістерде жүргізіледі. Осы арнайы өрістерде ақаба сулар бөлінетін магистралды және бөлшектегіш каналдардың желілері құрылады. Ластанған суларды тазалау-фильтрация процесінде топырақ арқылы жүреді. Топырақтың 80 см қалыңдығы сенімді тазалануды қамтамасыз етеді.

Әдебиеттер: 3, 7.

7. Өндірістік ақаба суларды тазалау.

Өндіріс ақаба сумен тұрмыстық ақаба суды тазалаудағы айырмашылықтар. Ақаба суды химиялық тазалау. Өндіріс ақаба суды физико-химиялық тазалау әдістері. Суды деструктивті және регенеративті тазалау әдістері.

Суды пайдалануда судың сапасы мен оған ақаба судың тастандылары арнайы есеп нормасына сәйкес болуы қажет.

Ақаба сулардың бөлінуінің қосылған шектігін анықтауда ағынның есептік шығынын келесі жағдайлар бойынша қабылданады: реттелмеген сулар үшін орташа айлық минимальды есептегенде, су шығыны 95%-ды құраса, ал реттелетін ағындылар үшін-сапалы, орнатылған шығын плотинадан төмен, төменгі бьефада қайтымды ағынның мүмкіндігін ескермегенде шығады.

Әдебиеттер: 1, 3, 7.

8. Ақаба суларды пайдалану.

Тазаланған суды жерді пайдалануда қолданылу мақсаты. Жерді пайдалануда топырақты сумен сіңірту өрістері. Суды пайдалануға жарамдылық көрсеткіші.

Тұрмыстық-шаруашылық ақаба суларды шектелген су ресурстарының аридтық талабында пайдалану, біруақытта: мал шаруашылығында тамақтану базасының дамуы, санитарлық-гигиеналық және экологиялық аспекттерді, суды рационалды пайдалану сияқты көптеген проблемаларды шешеді.

Белгілі талаптар бойынша топырақты сумен қанықтыру нормалары ақаба суда тазаланған «бугра растекания» грунт суларында пайда болып, топырақтың екінші рет тұздануына әкеліп соқтыруы мүмкін. Сондықтан дренажды жүйенің құрылысы нақты белгіленген гидрогеологиялық жағдай (верховодканың тереңдігі, грунт суының отток талаптары) бойынша салынуды қажет етеді. Дренажды суды ЗПО -да қайта пайдалануға жіберіледі.

Құрамында токсикалды заттар, химиялық құрамы әртүрлі болатын ақаба судың түрлерін, ауыл шаруашылығында топырақты сумен қанықтыру үшін пайдаланады. Химиялық ластанған ақаба сулар механикалық және биологиялық тазалаудан өткен соң-табиғи буландыруға жіберіледі, ал буландырғыш үшін 5000 га бағалы ауыл шаруашылық жері қажет. Ал химиялық ластанған ақаба судың көп мөлшерде жинақталуы қоршаған ортаға қауіп тигізуі мүмкін.

Бұндай категориядағы ақаба суларды мақсатты түрде ағаш қондырғыларын сумен қанықтыруға пайдаланған дұрыс. Судың құрамында болатын кумулятивті және канцерогенді қалдық заттардың ешқандай мәні жоқ, себебі, бұл отырғызылғандар тағам және мал азығы үшін мақсатталмаған. Ақаба суды пайдаланудың сенімді және экономикалық жағынан тиімді пайдалануы ауыл шаруашылығында тыңайтқыш ретінде пайдалану болып табылады. Жердің өнімділігін сақтау үшін дәстүрлі органикалық тыңайтқыштарды пайдалану жеткіліксіз болып табылады. Олардың дефициті әсіресе қалалық шаруашылықта айқын білінеді. Көптеген мамандардың пікірі бойынша қалдықтарды ауыл шаруашылығында пайдалану көптеген проблемаларды шешуге: биосфераның ластануын тоқтатып, тұщы су дефицитінің қауіптілігін жойып, органикалық тыңайтқыштардың қолдану мен өндірісін көбейтіп, қалдықтарды өңдейтін зауыттар мен тазалау қондырғыларын рентабельді мекемелерге айналуына мүмкіндік береді.

Әдебиеттер: 3, 6, 8.

9. Суды ластанудан қорғау шаралары.

Өндірістегі технологиялық қондырғыларды жетілдіру. Ақаба сулардың тұнбаларын жою және өңдеу . Қалдықтарды өртеу әдістері (циклондық топкалар, барботажды горелкалар) . Органикалық тыңайтқыштарды алу. Ақаба сулардың тұнбаларын өңдеу және жою, барлық дамыған елдердің үлкен қалаларында проблема болып табылады. Ақаба сулардың құрамындағы өлшенген заттектер тазалау процесі кезінде, механикалық тазалағыш қондырғыларында тұнбаға түседі. Тұнбаны жоюдың алдында, ылғалдылық және тұнбаның көлемін азайту мақсатында оны алдын-ала өңдеуден өткізу қажет.

Әдебиеттер: 3, 4, 9.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.