Банктің несиелік операцияларын басқару және талдау

Пән: Банк ісі
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ

I. Несиенің нарықтық экономикадағы алатын орны

II. Банктің несиелік операцияларын басқару және талдау

III. ҚР -ғы банк жүйесіндегі несиелендіру жетілдіру шаралары

Қорытынды

I-. Несиенің нарықтық экономикадағы алатын орны

Ақшадан кейін ізінше несиені ойлап шығару - адамзаттың данышпандық табысы.

Себебі несиені пайдалану нәтижесінде шаруашылық қажетін және жеке қажеттілікті өтеу уақыты қысқарады. Қарыз алушы кәсіпорынның несие алу арқылы өз өндірісін кеңейтуге, ал жеке тұлғаның өз ісін ұлғайтуға, не болмаса қажетті заттарды болашақта емес қазір алуға мүмкіндігі туады.

Несие қатынастары алғашқы қауымдық құрлыстың мүліктік жіктеліп ыдырауы нәтижесінде бір қауымның бай отбасы және кедей отбасы болып бөлініп, біреуінде артық қалған өнімнен оны кейін қайтарып беруге келісіп, екіншісі өз мұқтажын өтеуге алуынан пайда болды. Бұл кейінірек, өсімқорлық несие деп аталды.

Өсімқорлық несиеге тән белгілер: несие берушілер-көпестер, саудагерлер, салық жинаушылар, шіркеу иелері мен үлкен діни ордалар, ал қарыздар - ұсақ өнім өндірушілер, құл иеленушілер мен феодалдар. Шаруалар мен кәсіпкерлер несиені ағымдағы тұтыну мұқтажын өтеуге ғана алса, ал билеуші топтар қанаушылық, жауыздық іс-әрекеттерге жұмсады.

Несиенің мәні оның қозғалысының заңдылықтарымен тағы толығырақ ашылады. Төмендегідей түрде несиенің қозғалысын көрсетуге болады:несиені орналастыру - қарыз алушылардың несиені алуы, несиені пайдалану - ресурстардың босауы уақытша алынған құнның қайтарылуы - несие формасында орналастырылған қаражаттарды қарызгердің алуы.

Несиені орналастыру - оның қозғалысындағы маңызды кезең. Қарызгер өзінің ресурстары анағұрлым тиімді формада орналастырғанына сенімді болуы керек. Банктер несие беруші ретінде аяқтаушы кезеңнің талаптарына сәйкес несие береді - қарыздың қайтарылуы, демек оның тиімді пайдаланылуы. Қарыз алушының несиені алуы қарызға берілген құнның белгілі бір уақытқа ұсынылғанын білдіреді. несиені пайдалану процесінде берілу объектісі ретінде оның тұтыну құны өткізіледі. Ресурстардың босауы қарыз алушының шаруашылық процессінде құнның шеңбер айналымы актінің аяқталуымен сипатталады. Сондықтан, несие қозғалысының бұл кезеңі оның шеңбер айналымының келесі жаңа фазасына өтеуі үшін материалдық алғы шарт болып табылады.

Несие экономикалық категория ретінде формаларға ие. Несиенің формасы - бұл несиелік қатынастар құрылымының, олардың негізгі қызметтерінің, яғни әралуан сыртқы және ішкі өзгерістер барысында толық сақталатын көрінісін білдіреді.

Несиенің екі формасы бар: тауарлы және ақшалай. Мұндағы тауар түрінде берілетін несиені - коммерциялық , ал ақша түріндегі несиені - банктік деп атайды. Несиенің қалған түрлері осы екі форманың тәжірибеде қолдануынан туады.

Коммерциялық несие - бұл қарыз берушінің қарыз алушыға қарызға берген тауарын білдіреді.

Коммерциялық несие - бұл вексель айналысының пайда болуына себеп болған, экономикадағы несиелік қатынастардың алғашқы формасы. Несиенің бұл формасының басты мақсаты - тауарлардың өту процесін жеделдету, сондай-ақ одан пайда табу.

Мұнда қарыз алушы да және оны берушілер ретінде кәсіпкерлер м ен бизнеспен айналысатындар бола алады. Коммерциялық несие көбіне тауарды сатып алушыда нақты ақшаның болмай қалуы барысында туындайды. Мұндай жағдайда айналыс құралы ретінде қарыз алушының көрсетілген соманы уақытында төлейтіндігін куәландыратын арнайы қарыздық міндеттеме - вексель қолданылады.

Коммерциялық несиенің банктік несиеден айырмашылығы мынадай:

Қарыз беруші ролінде банктік мекемелер емес, яғни тауар немесе қызметті сатумен айналысатын кез-келген заңды тұлға бола алады;
Коммерциялық неси тек қана тауар формасында беріледі;
Қарыз капиталы өнеркәсіптік немесе сауда капиталымен байланысты;
Коммерциялық несиенің орташа құны сол кезеңдегі банктік пайыз мөлшерімен салыстырғанда төмен болады;
Қарыз беруші мен қарыз алушы арасындағы несиелік мәміленің заңды түрде рәсімделуі барысында, бұл несие үшін төленетін ақы тауар бағасының құнына қосыллады.

Банктік несие - бұл банктік мекемелерден қарыз алушыларға ақшалай түрде берілетін несиені білдіреді.

Банктік несие - бұл экономикадағы кеңінен таралған несиелік қатынастардың формасы болып табылады. Банктік несие бойынша несиелік қатынастың құралына несиелік шарт немесе несиелік келісім жатады. Банктік несиеде несие беруші: банк және арнайы қаржылық мекеме болса, ал қарыз алушылар ретінде: кәсіпкерлікпен және бизнеспен шұғылданатын қаржы ресурстарына деген сұранысы бар кез-келген заңды ұйым болып табылады. Мұндағы қарыз берушінің басты мақсаты - бұл пайыз түрінде табыс алу.

Несиенің түрлері кммерциялық және банктік несиеден туындайды.

Коммерциялық банктер өздерінің клиенттеріне әртүрлі несиелер береді. Олар мынадай белгілеріне байланысты жіктеледі:

I. Қарыз алушылар категорияларына қарай:

1. Қаржылық институттарға берілетін несиелер:

- мақсатты қорларға;

- банктерге;

- қаржы-несиелік мекемлеріне.

2. Қаржылық емес агенттерге берілетін несиелер:

- өнеркәсіп салаларына;

- ауыл шаруашылығына;

- саудаға;

- дайындау ұйымдарына;

- жабдықтау-сату ұйымдарына;

- кооперативтерге;

- жеке кәсіпкерлерге.

3. Тұтыну мақсатына берілетін несиелер.

II. Мерзіміне қарай:

қысқа мерзімді (1 жылға дейін) ;
орта мерзімді (1 жылдан 3-5 жылға дейін) ;
ұзақ мерзімді (5 жылдан жоғары) .

III. Тағайындалу және пайдалану сипатына қарай:

негізгі қорларға жұмсалатын;
айналым қаражатына жұмсалатын.

IV. Қамтамасыз ету дәрежесіне қарай:

Қамтамасыз етілген:

кепілхатпен;
кепілдемемен;
кепілдікпен.

Сақтандырылған.

Қамтамасыз етілмеген:

- сенім (бланктік) несиесі.

V. Қайтарылу дәрежесіне қарай:

1) Стандартты несие - қайтарылу уақыты жетпеген, бірақ қайтуында ешқандай күмән жоқ несиелер;

2) Күмәнді несиелер - қайтарылу уақыты кешіктірілген, мерзімі ұзартылған және банк үшін тәуекел туғызатын несиелер. Соңғы қабылданған активтердің жіктеу ережесіне сәйкес, күмәнді несиелер ішінара бөлінеді: 1-санатты күмәнді, 2-санатты күмәнді, 3-санатты күмәнді, 4-санатты күмәнді, 5-санатты күмәнді.

3) Үмітсіз несиелер - қайтару уақыты кешіктірілген, мерзімі өткен ссудалар шотына жазылған несиелер.

VI. Валютамен берілуіне қарай:

ұлттық валютамен;
шетел валютасымен.

VII. Берілу шартына қарай:

Тұтыну несиесі - бұл жеке тұлғаларға тұтыну тауарларын сатып алу үшін және тұрмыстық қызметтерді өтеуге берілетін несие.
Ипотекалық несие - бұл қозғалмайтын мүліктерді (тұрғын үйді, өндіріс ғимараттарын, жерді және т. с. с. ) кепілге ала отырып, ұзақ мерзімге берілетін несие.
Овердравт несиесі - клиенттің шотынан қаражатты шегеру, дебеттік қалдық бойынша берілетін қысқа мерзімді несиенің формасы.
Овенайт несиесі-өнімділікті қолдау мақсатында бір түнге берілетін банкаралық несиенің түрі.
Онкольдық несие - кредитордың алғашқы талабы бойынша өтелетін қысқа мерзімді несие.
Банкаралық несие - банктердің бір-біріне беретін несиесі.
Ломбардтық несие - тез іске асатын бағалы заттарды немесе бағалы қағаздарды кепілге алып, берілетін несие.
Лизингтік несие - құрал-жабдықтарды жалға алумен байланысты берілетін несие.
Рамбурстық несие - шикізаттарды ішке алып кіру және жартылай фабрикат пен дайын өнімдерді сырқа шығару тәжірибесінде пайдаланылатын несие.
Сенім несиесі-банктің сеніміне кірген, төлем қабілеті жоғары клиенттерге берілетін несие.
Маусымдық несие - жабдықтаушының қаржыландыру уақыты мен түсімді алу мерзімі арасындағы уақыт бойынша алшақтықты жабуға арналған несие.

VIII. Несиелеу обьектісіне қарай:

меншікті айналым қаражаттарын толықтыруға;
материалды қорлар жиынтығы мен өндіріс шығындарына;
сыртқы экономикалық қызметке байланысты тауарларды экспорттау мен импорттауға;
азаматтардың жеке қызметтері үшін шикізаттар, құралдар және басқа да мүліктер алуына;
ломбардтық, кепілдік және ссудалық операцияларға;
театрлар және демалыс үйлерінің кірістері мен шығыстары арасындағы маусымдық үзілістерге;
күрделі жұмсалымдарды қаржыландыруға;
тез өтелетін тиімділіг жоғары тауарларға.

Сонымен қатар несиенің халықаралық несие атты түрі бар. Ол мерзімді белгілеу, процент төлеу және кейін қайтару келісімімен тауар және валюта ресурстарын беруге байланысты халықаралық экономикалық қатынастар аясындағы қарыз капиталының қозғалысын айтады.

II-. Банктің несиелік операцияларын басқару және талдау

Өнеркәсіп өндірісін қаржыландыруды белсендіру - отандық экономиканы дамыту үшін өзекті мәселелердің бірі. Әлуметтік - экономиканы дамыту үшін өнеркәсіптік өндірісті модернизациялау, бәсекеге қабілетті өнім шығару, жұмыс орындарын көбейту, халықтын жағдайын жақсарту керек.

Дамыған елдерде өнеркәсіпті қаржыландыратын коммерциялық банктердің жеке инвестициясы болып келеді. Өндірісті өнеркәсіптер коммерциялық банктермен тығыз байланыста болу керек. Өнеркәсіп банктен несие алудың басты себебі болып, уақытша қаржыландырудың жетіспеушілігін жабу мен өзінің өнеркәсібін модернизация жасауы үшін. Өнеркәсіп пен коммерциялық банк бір-бірімен жеке қызығушылығын арттыру үшін келісім-шартқа отырып өзінің алға қойған мақсаттарын орындап экономиканың дамуына әсерін тигізеді.

Кейбір өнеркәсіптерге банк несие беруді қаламайды. Бұған негіз болатын себептер:

- дұрыс кепілмен қамтамасыз ете алмауы;

- қарызшының қаржылық жағдайының қанағаттандыратындай болмауы;

- өнеркәсіп туралы толық ақпараттың жоқтығы;

- ұзақ мерзімді несие алудың менеджердің тәжірбиесінде болмауы;

Өнеркәсіп тұрғысынан банктен несие алуға қиындық тудыратын жағдайлар мыналар:

1) пайыздық ставкасының үлкен болуы;

2) қысқа мерзімді ссуда;

3) несиені төлеу кезінде, жеңілдіктің болмауы;

4) құжаттарды дайындау, ұзақ уақытты алады.

5) ұзақ мерзімді несие алудың менеджердің тәжірбиесінде болмауы.

Коммерциялық банкпен өндірістік өнеркәсіптің қаржылық қатынасы тығыз болуы керек.

Нарықтық жағдайда сапалы менеджментте өз механизімін дұрыс атқармаса, өнеркәсіптің дамуына үлкен әсер етеді.

Өнеркәсіпте дұрыс менеджмент механизімін құру қиын процесс.

Коммерциялық банктің менеджері дұрыс және тиімді құжат дайындау керек. Ол үшін мына принцептерге сүйену керек:

несиелік келісім - шарттың максаты;
стратегиялық және тактикалық жоспар құру;
тәуекелдік операцияның аз болуын бақылау;
несиелік операциялардың тиімді болуын сараптау және анықтау;
бөлімдердің жұмыс сапасын бақылау;

Егер менеджмент механизімі дұрыс құрылып, дұрыс жасалса, кадр саясаты дұрысталады. Сондықтанда менеджменттің сапасы менеджердің, басшының жұмысына байланысты болады. Бұлардың қызметіне алдын-ала болжай білу, ұйымдастыру, басқару, бақылау қадағалау жатады. Егерде коммерциялық банктің жағдайы жақсы, беделді болса, онда шаруашылық субьектілермен және банктермен жақсы қатынаста болады.

Басқарған кезде, несие процессінің тәуеклділігін азайтуға ерекше көңіл бөлу керек. Көптеген өнеркәсіптің тәуекелге үшырайтын себебі:

-жоспарлаған табысқа қол жеткізе алмауы;

-қаржы тәуекелі көп шығынға ұшырап, аз пайда табу;

-маркетингтік тәуекел;

-форс - мажорлық жағдай немесе жоспарланбаған жағдай деп атаймыз. Мысалы өндірістік өнеркәсіп несиелік төлемдер мен пайыздық ставкалар үшін алға қойған мақсаттарынан бас тартуы мүмкін.

Менеджментті басқару кезінде несиелік тәуекелділік процессі, өнеркәсіпте болып жатқан маркетингпен байланысты. Банктен несие алған кезде, ай сайын өзінің қарызын өтеп отыру қажет. Шығарған өнім сапалы болса, онда бұл өнімнің маркетингтік саласы дурыс дамыған деп айтуымызға болады. Маркетингтік зерттеу жасаған кезде, жоғарғы білімді маман болуы керек, уақтында тұтынушының қажеттілігін сараптай білетін.

Несиелік басқару кезінде:

кадрлық саясат (жұмысшының білімін жоғарлату, ұзақ мерзімді проекттермен жұмыс жасай білуі)
тәуекелді алдын - алу және уақтында байқау( несиелік қаржыны дұрыс бөлу) .

өндірістік өнеркәсіптің несиемен жұмыс жасауы, екінші деңгейлі банктердің пайда табуына көмектеседі. Несие алмас бұрын дұрыс оптималды мақсат қою керек. Стратегиялық мақсатта несиені бөлген кезде, қаржылық саясатты, технология мен әлуметтік саланы дұрыс бөле білу керек.

Өнеркәсіпте банктен несие алған кезде, банктің стратегиялық жағдайына көп көңіл бөледі. Банктің қаржылық тұрақтылығын қамтамасыз ететін несиенің түрі - ұзақ мерзімді несие.

Несиелік саясат кезінде банк ұзақ мерзімді стратегиялық жоспар құрады. Егер, стратегиялық жоспар дұрыс құрылмаған жағдайда банк шығынға ұшырайды. Несиенің мерзіміне байланысты екінші деңгейлі банктердің 2006 жылдағы мәліметін салыстырып көрейік.

Казкомерцбанк:

Қысқа мерзімді несие 43%

Орта мерзімді несие 20%

Ұзақ мерзімді 32%

Халық банк:

Қысқа мерзімді несие 33%

Орта мерзімді несие 44%

Ұзақ мерзімді 44%

Банк Туран Алем:

Қысқа мерзімді несие 56%

Орта мерзімді несие 27%

Ұзақ мерзімді 15%

АТФ банк:

Қысқа мерзімді - 46%

Орта мерзімді 49 %

Ұзақ мерзімді 4%

Өзіміз білетіндей отандық банктер қысқа мерзімді несиені қалайды. Ұзақ мерзімді несие кезінде коммерцмялық банктер тәуекелге бел буады. Қарыз алушы бірнеше жылдан кейін өзінің банк алдында өзінің толық міндетін орындай алама белгісіз. Ал, қысқа мерзімді несие аз уақыттын ішінде қайтарылады, сондықтан қаржылық саясат тұрақты болады. Несиелік тәуекелдің мониторингі болып - ұзақ мерзімді несие саналады. Мониторинг тәуекелділігі қарыз алушының несие төлегендегі өзгерісін бақылауды айтамыз. Қарыз алушы несиені уақтында төлемесе, клиенттің айлығы мен жалпы қаржылық жағдайын бақылайды.

Қарызшы несиені уақтында төлемесе,

-пайыздық ставка қосылады;

-қарызшымен кездесіп себебін анықтайды;

Көптеген кәсіпорындар үлкен пайыздық ставкамен ұзақ мерзімді несие ала алмайды. Жеке қаржының жетіспеушілігінен, салықтың үлкен ставкасының әсерінен өндірістің дамуына әсерін тигізеді.

Отандық коммерциялық банктер тәуекелділікті азайту үшін мына принцептерге көңіл бөлмейді:

-қысқа мерзімді несиені дамыту;

-банкте сапалы ресурстар базасының болмауы;

-ақпараттық орталықтың болмауы;

Осыған байланысты мына бағыттарға сүйену керек:

-тәуекелге әсер ететін факторларды анықтау;

-қарыз алушының несиелік жағдайын бақылау;

-ссуда проблемасын уақтында шешу;

-банктегі қаржылық саясатты несиелік портфелді дұрыс сараптау;

Қазақстандағы алдыңғы банктердің салым көрсеткіші:

Казкомерцбанк:

Қысқа мерзімді несие 43%

Орта мерзімді несие 20%

Ұзақ мерзімді 32%

Халық банк:

Қысқа мерзімді несие 33%

Орта мерзімді несие 44%

Ұзақ мерзімді 21%

Банк Туран Алем:

Қысқа мерзімді несие 56%

Орта мерзімді несие 27%

Ұзақ мерзімді 15%

Ұзақ мерзімді салымдар, ұзақ ресурстардың негізгі көзі болып келеді. Қысқа мерзімді және орта мерзімді салымдарға қарағанда, ұзақ мерзімді салымдар ұзақ мерзімді несие беруге септігін тигізеді. Ұзақ мерзімді салымдарды дамыту үшін, келесідей шараларды қолдану керек:

ұзақ мерзімді салымдар үшін, пайыздық ставквны көбейту керек;
ұзақ мерзімді салымдарға нақты жүйелі сақтандыру керек.

III- ҚР банк жүйесіндегі несиелендіруді жетілдіру шаралры

Посткеңестік елдер халқынын қаржылық тұрақтылығы жағдайында, тұрғын үйді қаржыландыру механизімінің қажеттілігі туып отыр. Ол дегеніміз мемлекеттік қаржыны тартпай-ақ, коммерциялық жағдайда банктің тұрғын үйді несиелендіруді дамыту болып табылады. Қазақстан Республикасында бұл бағытта құрылысты несиелендіру және дасыған мемлекеттің тұрғын үйді сату негізінде белсенді дамып жатыр.

2000 жылдан бері тұрғын үй саласында банктік несиенің басты бағыты тұрғын үй жағдайын жақсарту тізімінде тұрған азаматтардың жеңілдетілген түрде несиелендіру жатады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.