Нарықтық экономика жағдайындағы еңбек ресурстарын пайдалануды ұйымдастыру және оны жетілдіру жолдары

Жоспар

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 20 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны
Кіріспе
І бөлім. Шағын және орта кәсіпорындарда еңбек ресурстарының мәні
1.1 Шағын және орта кәсіпорындарда еңбек ресурстары және олардың
экономикалық мағынасы
1.2 Нарықтық экономика жағдайындағы Қазақстандық шағын және орта
кәсіпорындарды еңбек ресурстарымен қамтамасыз ету

ІІ бөлім. Нарықтық экономика жағдайындағы еңбек ресурстарын пайдалануды
ұйымдастыру және оны жетілдіру жолдары
2.1 Еңбек ресурстары мен еңбек өнімділігінің экономикалық мәні,
көрсеткіштері және өлшеу әдістері
2.2 Еңбек ресурстары мен еңбек өнімділігін арттырудың экономикалық мәні,
негізгі факторлары және қажетті резервтері

Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Қазақстанда соңғы жылдары орын алып отырған экономикалық өсу, тиімді
әлеуметтік реформалар жүргізу мен халықты әлеуметтік қорғауды жетілдіру
сияқты маңызды мәселені шешуге қажетті алғышарттарды жасады.
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаевтің 2008 жылғы
Қазақстан халқына жолдауында Қазақстандықтардың, Қазақстан қоғамының
барлық жіктері мен әлеуметтік топтарының әлеуметтік көңіл-күйін ұдайы
жақсарта түсу мемлекет саясатының алдыңғы сапында болып келді және осылай
болып қала береді.
Өмір сапасының стандарттары адам капиталын дамытудың және Қазақстанды
әлеуметтік жаңартудың тиімді нарықтық құралына айналуға тиіс, бұл ретте
масылдық пиғылды орнықтыруға жол беруге болмайды.
Кәсіпорында өндірістік процесін ұйымдастыруда еңбек құрамы, еңбек заты
және еңбек ресурстары қолданылады.
Еңбек ресурстары кәсіпорынның басты факторларының бірі болып
саналады. Себебі кәсіпорында өндірілетін өнім сапасы еңбек ресурстарының
сапасына тікелей байланысты болды. Сондықтан кәсіпорындағы кадр саясатын
мынадай бағытта қалыптастыру қажет:
1. еңбекке қолайлы еңбек процесінің негізгі климаты болуы қажет;
2. кәсіпорындағы жұмыссшылардың біліктілігін үнемі арттыру;
3. еңбек процесінде еңбек ұйымдастырудың жаңа әдістерін қолдану;
Курстық жұмыстың басты мақсаты - еңбек өнімділігінің
экономикалық мән - мағынасын сипаттай отырып, оларды толықтай
сипаттау болып табылады.
Курстық жұмыс екі бөлімнен тұрады:
Бірінші бөлім. Шағын және орта кәсіпорындарда еңбек ресурстарының мәні
деп аталады. Мұнда:
- Қазақстан өнеркәсібіндегі еңбек ресурстары және олардың экономикалық
мағынасы;
- нарықтық экономика жағдайындағы Қазақстандық өнеркәсіптерді еңбек
ресурстарымен қамтамасыз ету;
Екінші бөлім: Нарықтық экономика жағдайындағы еңбек ресурстарын
пайдалануды ұйымдастыру және оны жетілдіру жолдары деп аталады. Мұнда:
- еңбек өнімділігінің экономикалық мәні, көрсеткіштері және өлшеу әдістері;
- еңбек өнімділігін арттырудың экономикалық мәні, негізгі факторлары және
қажетті резервтері баяндалады.

І бөлім. Шағын және орта кәсіпорындарда еңбек ресурстарының мәні
1.1 Шағын және орта кәсіпорындарда еңбек ресурстары және олардың
экономикалық мағынасы
Еңбек ресурстары – халық шаруашылығында жұмыс істеу үшін физикалық
мүмкіндіктер, білім және практикалық тәжірибесі бар ел тұрғындарының бір
бөлігі.
Қазақстан Республикасының Еңбек туралы заңына сәйкес еңбек ресурстары
деп ер адамдар 16 жастан 63 жасқа дейін, әйелдер 16 жастан 53 жасқа дейінгі
еңбекке қабілетті адамдарды айтады. Еңбек ресурстары қоғамның басты және
өндіргіш күштері ретінде оларды тиімді пайдалану кәсіпорын өнідірісін одан
әрі дамытуға және экономикалық тиімділігін көтеруге мүмкіндік беретін
өндірістің маңызды факторы ретінде көрінеді. Еңбек ресурстары еңбек
процесіне қатысуына байланысты экономикалық тұрғыдан белсенді халық және
экономикалық тұрғыдан енжар халық деп бөлінеді. Экономикалық тұрғыдан
белсенді халыққа еңбекке қабілетті жастағы еңбек етуге жарамды тұрғындар
жатады. Оның құрамына келесілер кіреді: жұмыспен қамтылғандар және
жұмыссыздар.
Жұмыссыздар деп уақытша тұрақты жұмыс орны жоқ, бірақ та жұмыс іздеп
жүрген адамды айтады.
Кәсіпорындағы еңбек ресурстары өндірістік деп персонал және өндірістік
емес бөлімшелерде жұмыспен қамтылғандар деп бөлінеді. Өндірістік
персоналдар өндіріспен тікелей байланыста қызмет ететін жұмысшылар.
Өндірістік персонал салалық ерекшеліктеріне байланысты өнеркәсіптегі, ауыл
шаруашылығындағы, көмекші өндірістегі, тау кен өндірісіндегі, т.б.
жұмысшылар деп бөлінеді. Кәсіпорындағы еңбек ресурстары жұмыс істеу
уақытына байланысты тұрақты маусымдық, уақытша жұмысшылар деп бөлінеді.
Тұрақты жұмысшыларға жұмыстан шығу уақыты белгіленбеген жұмысшылар жатады.
Ал маусымдық жұмысшыларға маусым кезіндегі жұмысты атқару үшін қабылданған
жұмысшылар, уақытша жұмысшыларға жұмыста кейбір қызметкерлердің уақытша
болмауына байланысты 1 жылға дейінгі мерзімге алынған жұмысшы жатады.
Кәсіпорында өндірістік процесін ұйымдастыруда еңбек құрамы, еңбек заты
және еңбек ресурстары қолданылады.
Еңбек ресурстары кәсіпорынның басты факторларының бірі болып саналады.
Себебі кәсіпорында өндірілетін өнім сапасы еңбек ресурстарының сапасына
тікелей байланысты болды. Сондықтан кәсіпорындағы кадр саясатын мынадай
бағытта қалыптастыру қажет:
1. еңбекке қолайлы еңбек процесінің негізгі климаты болуы қажет;
2. кәсіпорындағы жұмыссшылардың біліктілігін үнемі арттыру;
3. еңбек процесінде еңбек ұйымдастырудың жаңа әдістерін қолдану;
Кәсіпорындағы кадр саясаты төмендегідей қызмет атқарады:
- кадрлары іріктеу және таңдау;
- кадрларды дайындау және қайта дайындау;
- еңбек ету үшін жұмысшыларға жұмыс жағдацын туғызу;
- еңбек ұйымдастыруды жетілдіру;
Еңбек процесін ұйымдастыруда еңбек ресурстары мынадай екі топқа
бөлінеді:
1. өнеркәсіптік бағыттағы еңбек ресурстары;
2. Өнеркәсіптік емес бағыттағы еңбек ресурстары;
Кәсіпорындағы шешімдер қабылдау және оны іске асырумен байланысты еңбек
ресурстары, басшылар, мамандар, жұмысшылар деп бөлінеді.
Басшының өзі 3 топқа бөлінеді:
1. жоғарғы деңгейдегі басшылар(директор, президент,т.б.);
2. орта деңгейдегі басшылар( ірі құрылыс бөлімшесінің бастығы,
департамент директоры,т.б.);
3. төменгі деңгейдегі басшылар;
1.2 Нарықтық экономика жағдайындағы Қазақстандық шағын және орта
кәсіпорындарды еңбек ресурстарымен қамтамасыз ету
Мамандар - кәсіпорынның материалды - техникалық қамтамасыз ету,
өнім өндіру, өнім сату және өндірістік - техникалық қызмет
көрсету салаларында тұрақты жұмыс істейтін, кәсіби дайындығы мен
іс тәжірибесі бар жұмысшылар.
Еңбек ресурстарының шамадан тыс артық болуы нарықтық
экономикаға өту кезеңінде көрініс берді. Жұмыссыздықтың ұлғаюы,
еңбек күшінің көптігі және жұмыс мамандарының еңбек бирдасы
арқылы қалыптасуы материалды өндіріс алаңының қысқаруы
нәтижесінде туындады. Экономиканы реформалауға дейінгі кезеде
кәсіпорынды мамандармен қамтамасыз ету мәселесі еңбек ақының
біркелкілігі, асыра гумманизмнің белең алуы және жұмысшылардың
көптеп қызмет көрсету салаларына ағылуы салдарынан еңбек
өнімділігінің азайып, еңбек күшінің шектеліп қалуы нәтижесінде
пайда болса, капиталистік типтегі нарықтық экономика шарттарында
өндірістің құлдаруы себебінен, әсіресе, отандық өнімнің әлемдік
нарықта бәсекелесе алмауынан ауыл шаруашылығында және өңдеу
өндірісінде жұмыссыздық өркен жайып, еңбек күшінің шамадан тыс
артылып қалуы нәтижесінде туындады.
Осы саладағы өте жақсы ұйымдасқан, маман дайындау және қайта
дайындау жүйесі де жойылып, орнын еңбек биржасы алды.
Бұған қарамастан мамандардың рационалды құрамын қалыптастыру
және оларды ғылыми - техникалық дамуы мен әлеуметтік -
экологиялық мәселелердің өзекті мәселеге айналған кезінде
дайындау және қайта дайындау мәселелері қазір еңбек пен
капитал, жұмысшылар мен кәсіпкерлер арасындағы жаңа нарықтық
қатынастар арқылы шешілуде.
Аталмыш мәселенің шешімін табу үшін түрлі категориядағы
жұмысшыларды қолдану мақсатында, ең алдымен, мамандарды келесідей
ерекшеліктеріне қарай топтастыру қажет: мамандардың өндіріске
қатынасу сипатына қарай (өнеркәсіптік өндірістік саладағы жұмысшылар
мен өндірістік емес саладағы, яғни өндіріске қатыспайтын
жұмысшылар), атқаратын қызметіне қарай (жұмысшылар және
қызметкерлер), кәсіби белгілеріне қарай (қаржы қызметкер, жүргізуші
және т.б.) және біліктілік дәрежесіне қарай (екінші разрядты
жүргізуші, І категориялы конструктор және т.б.).
Мұндай топтастыру, кәсіпорынның маман қажеттілігін топтар мен
қосалқы топтар (мысалы, жөндеушілер) және категориялар (қызметкерлер)
бойынша анықтауға мүмкіндік береді.
Маман қажеттілігін есептеудің бірінші сатысында олардың құрамы
мен құрылымы сарапталып, жұмысшы мамандардың құрамы мен құрылымы
жағынан теңгерімділігі және олардың кәсіпорын талап - тілегімен
қажеттілігіне сай келу дәрежесі (әсіресе, жұмыс пен жұмысшы
разрядының өндірістегі технологиялар мен құрылымының кәсіпорынның
технологиялық құрал - жабдықтар паркінің техникалық деңгейіне
сәйкестігі) есепке алына отырып, маман қажеттіліг анықталады.
Екінші сатыда жұмысшы маманның артық (көп) немесе жеткіліксіз
екендігі анықталып, кәсіпорынның маманмен қамтамасыз етілу
мәселесін талдау нәтижелелеріне қарай жұмыстан шығару немесе артық
маманды өндірісті кеңейтуде қолдану мәселелері шешімін табады.
Маман жеткіліксіз болған жағдайда жаңа жұмысшы мамандарды тарту
мәселесі жарнама, өз мамандарын дайындау немесе еңбек биржасы
арқылы шешілуге тырысады.
Қай әдісте болмасын, бұл мәселелер еңбек өнімділігін өтеу
және өндірілген өнімнің еңбек сыйымдылығын азайту есебінен
жұмысшы күшін үнемдеуге бағытталған қолда бар резервтер негізге
алына отырып шешіледі.
Мұндай әдісте жұмысшылардың артық (+) не кем (-) екендігін
төмендегі формула арқылы анықтауға болады:
± ∆с жк = сжб (∆Кnt * ∆ Кten – 1) – Эжкс,
мұндағы, ± ∆с жк - жұмысшылардың артықтығы (+) немесе тапшылығы (-); ±
∆с жб – жұмысшылардың базалық саны; ∆Кnt және ∆ Кten - жұмысшылардың
еңбек өнімділігіндегі және өндірілген өнімнің еңбек
сыйымдылығындағы өзгерістерді есептейтін коэффиценттер; Эжкс – қолдағы
бар резервтерді қолдану есебінен жұмысшылар санынан жасалған үнем.
Осы фактор назарға алына отырып, негізгі жұмысшы күшіне
деген қажеттілік кәсіби саласына, мамандығына және біліктілігіне
қарай анықталады.
Жұмысшы маман қажеттілігін есептеу нәтижелері кәсіпорынның
еңбек жоспарлары мен еңбек ресурстары баланстарына тіркеледі. Штат
кестесі бойынша қажетті қызметкерлер (мысалы, логистика
менеджерлері) саны да аталмыш құжаттарда көрсетіледі.

ІІ бөлім. Нарықтық экономика жағдайындағы еңбек ресурстарын пайдалануды
ұйымдастыру және оны жетілдіру жолдары
2.1 Еңбек ресурстары мен еңбек өнімділігінің экономикалық мәні,
көрсеткіштері және өлшеу әдістері
Уақытты үнемдеу, өнімнің еңбек сыйымдылығы, еңбек
өнімділігі, еңбектің өнімділік күші, еңбек күші және уақыт
ұғымдарының өзара тығыз байланысы бар. Еңбек жұмысшы күшінің
біліктілігіне, еңбек процесінің қарқындылығына және еңбектің қормен
жабдықталу деңгейіне тікелей байланысты болатын табыстылық
дәрежесіне қарай әртүрлі топтарға бөлінеді. Сол себептен, еңбек
өнімділігі еңбектің өнімділік күші (ал, бұл еңбектің қормен
жабдықталу деңгейіне байланысты) және еңбек қарқындылығы мен еңбек
уақытының ұзақтығы (ал, бұл жанды еңбектің жұмыс уақытына
байланысты) секілді екі негізгі факторға тәуелді болады.
Еңбек өнімділігі - бір жұмысшының белгілі бір уақыт ішінде
өндірген өнімі (Өө) немесе бір бірлік өнім өндіруге кеткен уақыты
(Уоб) болып табылады:
Өө= ∑Ө ∑ Жу және Уоб =∑ Жу ∑ Ө;
мұндағы: Өө және Уоб - белгілі бір уақыт ішінде өндірілген өнім және
бір өнімнің еңбек сыйымдылығы; ∑Ө - өнім; ∑ Жу – жұмыс уақыты.
Еңбек күрделілігі (еңбек разряды) коэффиценті (Кек) есепке
алынғанда:
Уоб = ∑ Жу * Кек ∑ Ө;
Нақты (жанды) еңбектің (Өжt); жиынтық еңбектің (Өж) және затқа
айналған еңбектің (Өзt) еңбек сыйымдылығы төмендегіше есептеледі:
Өжt = ∑Ө ∑ Жс; Өжt = Ққ * Қжt және Өзt = ∑ Ө ∑ Тз,
мұндағы: ∑Ө - өнім; ∑ Жс – жұмысшы саны; Ққ – қор қайтарымдылық;
Өқ - өндірістік қорлардың жиынтық құны; Қжt - еңбектің қормен
жабдықталуы; Тз - жұмыс уақыты бірлігімен есептелген затқа айнадған
еңбектің жиынтық шығындары (Өқ = Нөқ + Нмақ мұндағы: Өқ, Нөқ және
Нмақ - өндірістік қорлар, негізгі өндірістік қорлар және
мөлшерленген айналым қорлары).
Өжt және Өзt арақатынасы еңбек өнімділігіндегі өзгеріс
тенденцияларын талдауға және болжауға мүмкіндік береді. Еңбек
өнімділігінің артуы нақты еңбек үлесінің азайып, затқа айналған
еңбек үлесінің көбеюімен туындайды; нәтижеде тауарлардағы жалпы
еңбек сомасы азаяды және осының салдарынан затқа айналған
еңбек санына қарағанда нақты еңбек санындағы арту жоғары
болады (К. Маркс. Шығармалар жинағы. 25 – том. І бөлім, 280 бет).
Іс – жүзінде әр түрлі басқару деңгейінде аталмыш
коэффиценттермен бірге мынадай екі қосымша көрсеткіш те
қолданылады:
Кәсіпорын деңгейінде - жеке еңбектің өнімділігі (бір
жұмысшының белгілі бір уақыт ішінде өндірген өнімі):
Өж = Ө tec немесе Ө ut = ∑ Ө Сж,
мұндағы: Ө - бір жұмысшының өндіретін өнімі; ∑Ө - белгіленген
мерзімде өндірілген жиынтық өнім; tec - өнімнің еңбек сыйымдылығы; Сж
– тізім бойынша орта жұмысшы саны.
Осы формула бойынша еңбек өнімділігінің сағаттық, кезектілік
ауысымдық, айлық және жылдық мөлшері анықталады.
Халық шаруашылығы мен оның салалары деңгейінде - затқа
айналған еңбектің өнімділігі қолданылады:
Өз = ∑ҰТ ∑Сж,
мұндағы, ∑ҰТ – ұлттық табыс; ∑Сж - жұмысшылардың тізімі бойынша
жалпы орташа саны.
Өз - еңбек өнімділігі дәрежесі бойынша үнемдеу жүйесінің
объективті көрсеткіші болып табылады. Егер қайта құруға дейін
АҚШ пен КСРО - ның өнім көлемінің үлес салмақтық арақатынасы
сәйкесінше 33 % бен 21 % - ға тең болса, қайта құрудан 10 жыл
өткеннен кейін Ресейдің әлемдік өндірістегі үлесі 0,5% - ға жетіп
отыр.
Еңбек өнімділігіне өлшеудің мынадай үш әдісі кездеседі:
алынған нәтижелердің шынайылылық (нақтылық, дұрыстық) дәрежесіне
қарай заттай әдіс, еңбек әдісі және құн әдісі.
Еңбек өнімділігін өлшеудің ең объективті әдісі заттай
өлшеу әдісі болып табылады (заттай немес шартты заттай бірлік
өнімі, мысалы, күл мөлшері 30% көмір тоннасы).
Бұл әдістің кемшілігі оның шектеулі болуында, әрі бұл
әдіс бір текті өнім өндіретін салалар мен кәсіпорындарда ғана
қолданылады (мысалы, электр энергиясы өндірісінде, көмір
өнеркәсібінде, мұнай және газ өндірісінде).
Еңбек әдісі (мөлшерленген жұмыс уақыты әдісі) өзгермейтін
норма сағат арқылы еңбек өнімділігін өлшеуге негізделеді. Бұл
әдіс барлық еңбек ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.