Халықаралық қаржылық-несиелік қаржы институттарының даму жағдайы
КІРІСПЕ
I. ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАРЖЫЛЫҚ.НЕСИЕЛІК ҚАРЖЫ ИНСТИТУТТАРЫНЫҢ МӘН.МАҒЫНАСЫ
1.1. Халықаралық қаржылық.несиелік қаржы институттарының пайда болуы және құрылымы
1.2. Халықаралық қаржылық.несиелік қаржы институттарының мақсаты және қызметтері
II. ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАРЖЫЛЫҚ.НЕСИЕЛІК ҚАРЖЫ ИНСТИТУТТАРЫНЫҢ ДАМУ ЖАҒДАЙЫ
2.1. Халықаралық Валюталық Қор
2.2. Дүниежүзілік Банктер Тобы
2.3. Халықаралық Есеп банкі
ІІІ. ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАРЖЫЛЫҚ.НЕСИЕЛІК ҚАРЖЫ ИНСТИТУТТАР БАҒЫТЫ
3.1. Халықаралық қаржылық.несиелік қаржы институттарының әлемдік нарықтағы рөлі
3.2. Халықаралық қаржылық.несиелік қаржы институттарымен Қазақстан байланысы
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
I. ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАРЖЫЛЫҚ.НЕСИЕЛІК ҚАРЖЫ ИНСТИТУТТАРЫНЫҢ МӘН.МАҒЫНАСЫ
1.1. Халықаралық қаржылық.несиелік қаржы институттарының пайда болуы және құрылымы
1.2. Халықаралық қаржылық.несиелік қаржы институттарының мақсаты және қызметтері
II. ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАРЖЫЛЫҚ.НЕСИЕЛІК ҚАРЖЫ ИНСТИТУТТАРЫНЫҢ ДАМУ ЖАҒДАЙЫ
2.1. Халықаралық Валюталық Қор
2.2. Дүниежүзілік Банктер Тобы
2.3. Халықаралық Есеп банкі
ІІІ. ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАРЖЫЛЫҚ.НЕСИЕЛІК ҚАРЖЫ ИНСТИТУТТАР БАҒЫТЫ
3.1. Халықаралық қаржылық.несиелік қаржы институттарының әлемдік нарықтағы рөлі
3.2. Халықаралық қаржылық.несиелік қаржы институттарымен Қазақстан байланысы
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Халықаралық қаржылық-несиелік қаржы институттары
КІРІСПЕ
I. ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАРЖЫЛЫҚ-НЕСИЕЛІК ҚАРЖЫ ИНСТИТУТТАРЫНЫҢ МӘН-МАҒЫНАСЫ
1.1. Халықаралық қаржылық-несиелік қаржы институттарының пайда болуы және құрылымы
1.2. Халықаралық қаржылық-несиелік қаржы институттарының мақсаты және қызметтері
II. ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАРЖЫЛЫҚ-НЕСИЕЛІК ҚАРЖЫ ИНСТИТУТТАРЫНЫҢ ДАМУ ЖАҒДАЙЫ
2.1. Халықаралық Валюталық Қор
2.2. Дүниежүзілік Банктер Тобы
2.3. Халықаралық Есеп банкі
ІІІ. ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАРЖЫЛЫҚ-НЕСИЕЛІК ҚАРЖЫ ИНСТИТУТТАР БАҒЫТЫ
3.1. Халықаралық қаржылық-несиелік қаржы институттарының әлемдік нарықтағы рөлі
3.2. Халықаралық қаржылық-несиелік қаржы институттарымен Қазақстан байланысы
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Кіріспе
Қазіргі нарықтық жағдайда әлемдік экономикада халықаралық қаржылық ұйымдар маңызды рөл ойнайды. Олардың қызметтері негізінен әлемшаруашылық байланыстарды нығайтуға және валюта несие қатынастарына қатысушы мемлекеттерді белсендіруге бағытталған. ХҚҰ- халықаралық қаржы жүйесінің ең маңызды элементі немесе кілті деп айтуға болады. Қомақты қаржы ресурстарын ұстай отырып, олар көптеген мемлекеттері мен әлем аймақтарының экономикалық дамуына көзге көрінерлік әсер береді.
Қазіргі кезде барлық дерлік мемлекеттер халықаралық экономикалық және валюта қаржылық ұйымдармен байланыс орнатуға қызығушылық білдіруде. Кейбір елдер бұл ұйымдарды өзінің стратегиясын жүзеге асыру делдалдары ретінде, басқалары оларға өздерін донор ретінде қатыстыру үшін, ал үшіншілері -- реципиенттер - инвестициялық жобалар және бюджеттік қаржыландырудағы дефицит мәселелерінің шешімін табу мақсатында несиелерді тарту үшін пайдаланады. Төртіншілері, ең жаманы, оларсыз өз бетінше өмір сүре алмайды да, солардың алдында қарыздар болып тұрады. Осы ұйымдардың барлығын бір мақсат ортақтастырады бірлестіктердің дамуы және біртұтастықты қамтамасыз ету және әлемдік шаруашылықтың қиын жағдайын тұрақтандыру. Олардың арасында ең негізгі орындарын БҰҰ-ның ұйымдары алады: Халықаралық валюталық қор (ХВҚ) және Әлемдік банк тобы -- Халықаралық қайта құру және даму банкі (ХҚДБ) және оның үш филиалы -- Халықаралық даму ассоциациясы (ХДА), Халықаралық қаржы корпорациясы (ХҚК) және Көпжақты кепілді инвестициялық агенттігі (ККИА), сонымен қатар үкіметтік емес ұйымдар -- Париж және Лондон клубтары.
Халықаралық қаржылық ұйымдар халықаралық экономикалық байланыстар жүйесінде маңызды орын ала отырып, Қазақстанның экономикасының дамуына елеулі әсерін тигізуде. Соңғы онжылдықта Қазақстанның халықаралық қаржылық ұйымдармен тікелей мүшелік ету статусы немесе келісімшарт негізінде қатынастары белсене түскедігін аңғаруға болады. Осындай ұйымдарға мүшелік экономикамыздың дамуы мен қайта жаңғыртуын жүзеге асыруға үлкен мүмкіндік береді. Сонымен қатар, осындай халықаралық қаржылық және несиелік ұйымдарға мүшелік ету арқылы Қазақстан әлемдік бірлестіктермен жинақталған валюталық, несиелік, қаржы сфераларын реттеудегі тәжірибені меңгеруі өте маңызды екенін атап өткен жөн. Бұл қарастырып отырған тақырыбымыздың өзекетілігі болып табылады.
Курстық жұмыстың мақсаты -- Қазақстанның халықаралық қаржылық ұйымдармен байланыстарының мәселелерін талқылап, даму перспективасын анықтау. Қойылған мақсатқа жету үшін келесі міндеттерді орындау керек:
* халықаралық қаржылық ұйымдардың классификациясын қарастырып, қызметтерінің мәнін ашу;
* халықаралық қаржылық ұйымдардың негізгі түрлерін қарастыру;
* халықаралық қаржылық ұйымдардың Қазақстандағы қызмет ету жағдайын Ислам банктерімен байланысы мысалында талдау;
Курстық жұмыстың зерттеу пәні -- Қазақстанның ірі халықаралық экономикалық және қаржылық ұйымдарымен, соның ішінде Исламдық банктермен байланысы мен олардың қызметтері және даму перспективасы.
Курстық жұмыстың объектісі -- қазіргі замандағы халықаралық валюталық ұйымдар мен олардың қызметі .
Зерттеудің методологиялық негізі болып, Қазақстан экономисттерінің жұмыстары мен ғалымдардың халықаралық қаржылық ұйымдар туралы еңбектері болып табылады. Тақырыппен жұмыстану барысында шетелдік және отандық әдебиеттер, мерзімді басылымдағы мәліметер, статистикалық ақпарат көздері, интернет желісінен алынған ақпараттар мен нормативті актілер қолданылды.
I. ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАРЖЫЛЫҚ-НЕСИЕЛІК ҚАРЖЫ ИНСТИТУТТАРЫНЫҢ МӘН-МАҒЫНАСЫ
1.1. Халықаралық қаржылық-несиелік қаржы институттарының пайда болуы және құрылымы
Халықаралық ұйымдардың дамуы мен қалыптасуы - шаруашылық өмірді интернационализациялауға көшірудің глобалды бағытын көрсету және халықтар арасындағы экономикалық жақындасудың объективті процесі.
Халықаралық ұйымдардың пайда болып, дамуы халықаралық қатынастардың ұзақ мерзімді және табанды саяси және экономикалық іс-қимылдарына байланысты. Көне замандарда, құл иеленуші мемлекеттер кезеңінің өзінде халықаралық келісім-шарттар, халықаралық арбитраждар туындап, халықаралық құқықтың классикалық институттары - конгрестер мен конференциялар пайда бола бастаған. Уақыт жылжыған сайын халықаралық бас қосулар кездейсоқ емес, оқтын-оқтын жүзеге асырылып және мұндай конференцияларды дайындап, шақыру үшін тұрақты органда құрылып өз қызметтерін дәйекті түрде жүзеге асырған. Міне, дәл осындай органдар болашақ халықаралық ұйымдардың қайнар көзі, бастауы болды.
Халықаралық ұйымдардың пайда болып дамуына дүниежүзілік сауда, сондай-ақ, діни конфессиялар да әсер етті. Ал халықаралық ұйымдар өздерінің қазіргі мағынасында бұдан жүз жылдай бұрын қалыптаса бастады. Олардың құрылуы халықаралық қатынастардың кеңейіп, күрделенуімен, әсіресе халықаралық экономикалық рыноктың қалыптасуымен тікелей байланысты.
Халықаралық ұйымдарды құрудағы жеңілдіктер қатарына сол уақыттың өзінде халықаралық құқықтың бірқатар нормалары мен институттары қызметінің қалыптаса бастағаны да әсер етті. Ең алғашқы ірі халықаралық ұйымдардың қатарына: жер өлшеуші халықаралық одақ (1864ж.), халықаралық телеграф одағы (1865ж.), Дүниежүзілік почта Одағы (1874ж.), Халықаралық өлшем және салмақ Комитеті (1875ж.), әдебиет және өнер шығармаларына меншікті қорғау Халықаралық Одағы (1886ж.), Құлдыққа қарсы Халықаралық Одақ (1890ж.), Халықаралық Темір жолы, тауар қатынасы Одағы (1890ж.) жатады.
Кейінгі жылдары халықаралық ұйымдардың саны жедел қарқынмен арта түсіп, үстіміздегі ғасырдың 80-жылдары олардың саны 20000 мыңға жуықтады.
Соңғы уақыттағы Халықаралық ұйымдар санының күрт өсуі халықаралық қатынастардың орасан жандануымен және олардың күрделене түсуімен түсіндіріледі. Саяси, экономикалық қатынастардың қарқынды дамуына ХХ ғасырдағы ғылыми-техникалық прогрестің елеулі жетістіктері де өз әсерін тигізді. Халықаралық ынтымақтастықтың жаңа, маңызды түрлері пайда болды.
Жекелеген елдер саясатындағы түсініспеушіліктер, қайшылықтар халықаралық ұйымдардың бір қалыпты қызмет атқаруына кедергі бола алмайды. Қайта мұндай түсініспеушіліктер мен қайшылықтар олардың позицияларын келісіедер арқылы анықтап, бейбіт жолмен шешу үшін халықаралық ұйымдардың таптырмас құрал екендігін дәлелдейді. Олардың беделін арттыра түседі.
Халықаралық жағдайдың өзгеруіне байланысты халықаралық ұйымдар да өзгерістерге ұшырайды: біреулері өздерінің бағыт-бағдарын қайта құруға ұмтылса, басқа біреулері өз қызметтерін доғарады.
Халықаралық ұйымдар халықаралық қатынастар жүйесінің ажырамас бір бөлігі. Бұл жүйенің ең басты және негізгі элементі - мемлекет. Мемлекеттер халықаралық құқықтың басты субъектілері. Сондықтан халықаралық ұйымдары халықаралық қатынастар жүйесінің екінші деңгейдегі элементі деп қарастыру қажет. Халықаралық ұйым халықаралық келісім-шарттарды негізге ала отырып, басқа ұйымдармен белгілі байланыс нысандары арқылы арақатынастарын жөнге келтіре береді.
Енді халықаралық ұйымдар түсінігінің негізгі бес белгісін қарастыруға болады.
1. Келісімдік негіз. Мұның мәні халықаралық ұйымдарды құру актісі, жарғысы ретінде көпжақты халықаралық келісім-шарт есептеледі.
2. Белгілі мақсаттардың болуы. Белгілі бір мақсатта құрылуы олардың заңдылығын, ұйымдық құрылымын, қызмет бабын анықтайды.
3. Өзіне сай ұйымдық құрылымы, яғни ынтымақтастық механизмін құрайтын тұрақты органдар жүйесінің болуы.
4. Ұйымдардың дербес халықаралық құқықтары және міндеттері болуы, олардың құқықтық еркі бар заңды тұлға ретінде қалыптасуы.
5. Халықаралық құқық талаптарына сай құрылуы, яғни өз қызметін халықаралық құқықтың жалпыға бірдей принциптері мен нормалары шеңберінде жүргізуі.
Халықаралық ұйым дегеніміз - халықаралық құқық субъектісі болуға мүмкіндігі және тұрақты түрде қызмет атқаратын мекемелері бар, халықаралық құқық талаптарына сай белгілі мақсаттарды орындау үшін келісім негізінде құрылған мемлекеттердің халықаралық бірлестігі.
5.1. Халықаралық қаржылық-несиелік қаржы институттарының мақсаты және қызметтері
Халықаралық ұйымдардың қызметтері дегеніміз - өздерінің алға қойған мақсаттары мен міндеттерін орындауға бағытталған іс-қимылдар жиынтығы.
Халықаралық ұйымдардың қалыптасқан және дәстүрлі аспектілерінің бірі - олардың дипломатия құралы екендігінде. Соңғы уақыттарда олардың қызметі ақпаратты-жүйелеу шектерінен асып, көпшіліктің мүдделеріне сай жаңа сфераларды қамтитын өзіндік, дербес оперативті функцияларды иемдене бастады.
Халықаралық ұйымдардың ежелден келе жатқан дәстүрлі функцияларының бірі - ақпараттық қызмет. Сонымен қатар бақылау қызметі де олардың дәстүрлі функцияларына жатады. Бұлардың қатарына жарғылар, көпжақты конвенциялар, пактілер және бақылауды жүзеге асыруды қарастыратын әр түрлі нысандағы құжаттар топтамасы жатады. Оперативтік қызмет халықаралық ұйымдардың жаңа функцияларының бірі. Бұл қызметті Біріккен Ұлттар Ұйымы, оның мамандандырылған мекемелері және басқа да бірқатар халықаралық ұйымдар атқарады.
Халықаралық ұйымдардың әр түрлі нысандағы қызметтері халықаралық қатынастар дамуының қажеттіліктеріне байланысты. Сондықтан болашақта да халықаралық ұйымдардың қызметтері дами береді.
Дамыған капиталистік елдердің ұйымдары сауда, валюта, төлем балансы, өндірістік қиындықтарды, сондай-ақ трансұлттық корпорациялардың қызметін кеңейту мәселелерін шешеді. Халықаралық экономикалық ұйымдардың маңызы қазіргі әлемде үлкейіп келеді. Бұл ұйымдардың қызметі әр түрлі әлеуметтік құрылымдағы елдердің арасындағы күрделі мәселелерді шешуге бағытталған.
Халықаралық қаржы ұйымдары ретінде мынадай халықаралық қаржы ұйымдары түсіндіріледі:
* Халықаралық валюталық қор;
* Халықаралық қайта құру және даму банкі;
* Халықаралық қаржы корпорациясы;
* Еуропалық қайта құру және даму банкі;
* Азиялық даму банкі;
* Ислам даму банкі;
Әлемдік аренада бұл ұйымдардың пайда болуна XX ғасырдың 60- жылдарында дүниежүзілік отарлау жүйесі күйреуінің жеделдеуі мен дамушы елдердің аймактық ынтымақтастығы мен экономикалык интеграциясының кеңеуі әсер етті. Аймактық банктерге жататындар:
- 1956 ж. Кұрылған Америка аралық даму банкі АаДБ-МаБР; Вашингтонда орналасқан;
- 1964 ж. құрылған Африкалық даму банкі АфДБ-АфБР; Абиджанда орналасқан;
- 1966 ж.кұрылған Азиялык даму банкі АзДБ-АзБР; Манилада орналаскан;
- Бұл банктердің құруға осы аймақтардағы дамушы елдерден басқаБатыс Еуропаның кйбір дамыған мемлекеттерді және АКДП. Жапония қатысты, олардың саны банк мүшелерінін 13 бөлігі, банктердің капиталының көп бөлігі де солардікі. Ол банктердің мақсаты бір-біріне үқсас, сол аймақтарды дамыту жобаларын үзак мерзімді несиелеу; аймақтық бірлестіктерді несиелеу.
- Батыс Еуропа ынтымақтастығындағы аймақтык валюта- несие үйымдарының мақсаты -1993 ж. Маастрихт шартна сай Еуропалық одақка ЕО косылған елдердің біріккен экономикалық, валюталық және саяси іс-шараларын нығайту.
- ЕО негізгі аймактық үйымдарына жататындар
- Еуропалык инвестициялық банк ЕИБ-ЕИБЛюксембургте орналасқан, 1958 ж. Қүрылған. Несиені 7 жылдан 12 жылға дейін, ал дамушы елдерге 30-40 жылға дейін бередІ. ЕИБ мақсаты -ЕО аймақтарындағы артгар калған елдерді дамыту, кәсіпорындарды кайта күру, біріккен шарушылык объектілерін алу, приоритетті салаларды дамыту.
Банктін жарғылық капиталында оған мүше- дамыған мемлекеттердің үлесі мол, мысалы ГФР, Франция, Англия және Италия сияқты елдердің үлесі 15 млрд. ЭКЮ құрайды.
Банк қаражатын негізінен энегетиканы, көлІкті, телебайланысты дамытуға бағытгалған жобаларға береді.
ЕО-ның және Еуропалық валюта жүйесінің шеңберінде іс-шаралар жүргізетін ЕИБ- тен басқа да кіші масштабты несие- каржы үйымдары бар. Еуропалык даму коры ЕДҚ-ЕФР1958 ж дамушы елдерге екі жақты ресми көмек көрсету бағдарламасын қолдау үшін күрьылған.
Еуропалық валюта институты ЕВИ-ЕВИ. Ол 1973 ж. құрылған Еуропалық валюта ынтымактастьщ корының орнына 1994 ж кұрылған, Орналаскан жерІ Франкфкрт - на Майне. Оның кұрамында он екі орталық банктердің басқарушылары бар. Осы банктердің жүйесін кұруға және біртектес валюта енгізуге мүмкіндік туғызатын үлтаралық орган. Бұл институттың міндеті- ЭКЮ эмиссиясы және мүше елдердің балансының жетіспеушілігінен несие беру. 1998 жүлдесінен бастап бұл институт еуро шығаратын Еуропалык орталык банк деп аталады.
Аймақтык валюта- несие үйымдарының арасында ерекше орынды Еуропалық кайта құру және даму банкі ЕҚКДБ-ЕБРР алады. Ол 1990 ж құрылған, орналасқан жері-Лондон. ЕҚҚДБ-ың басты мақсаты - Орталық және Шығыс Еуропа елдерІне, оның ішінде ТМД елдеріне, нарықтық экономиканы қалыптастыруға көмек беру.
ЕҚҚДБ-нің ресурастары ХҚҚДБ ресурстарына сай калыптасады. Бұл банк өндірісті несиелеуге маманданған, сонымең бірге өндірісті қайта құруға және инфрақүрылымды дамытуға техникалык көмек көрсетуді несиелейді. Банктің айырыкша кызмет көрсететін ортақ- қаржылық банктік сектор, энергетика, көлік, телебайланыстық инфракұрылым, ауыл шаруашылығы. ЕҚҚДБ стратегиялық мақсатының бірі- кәсіпорындарды жекеменшіктендіру мен беймемлекеттендіруге, олардың құрылымдық кайта кұрылуына және жаңартылуына көмек көрсету, сонымен бірге осы мәселелер бойынша кеңес беру.
1997 ж 143 жаңа жобаларды жүзеге асыру үшін Банк 2,3 млрд. ЭКЮ бөлген. Өзінің құрылғаннан бері 1998 ж. Дейін Банк 600 жобаны бекітіп, оларға 14 млрд ЭКЮ берген.
Қазакстан Республикасы нарыктық экономикаға өту барысында 1992 жылдан бастап ӘБ тобына және одан кейінгі жылдарда бірсыпыра аймақтык несие -қаржы институттарына мүше болып кіруде. Қазіргі кезде олардың тең құқыкты әріптесі ретінде өзінің нарықтық даму жобаларын іске асыруда қолдау табуда. Мысалы, ҚР ЕҚҚДБ мүше болып кіріп, жалпы соммасы 3 млн. долларға тең техникалык көмек алды, сонымен бірге Банк Қазакстанға Yenсақ және орта кәсіпорындарды дамыту жобасын жүзеге асыруға 100 млн ЭКЮ көлеміңде заем ұсынды. Олар кадр дайындау, менеджментті жақсарту жобаларын, Алматы ауа бассейнінің экологиясын жақсаріу, банк ісін дамыту және т.б. жобаларды қамтиды.
Екінші дүниежүзілік соғыста Еуропа мемлекеттерінің қираған экономикасын калпына келтіру және тұрақтандыру мәселелерін шешу мақсатында 1944 ж. Бреттон-Вудсте (АҚШ) өткен халықаралық валюта-қаржылық конференциясында екі үйым: Халықаралык валюта қорын (ХБҚ) және халықаралық қайта құру және даму банкін (ХҚҚДБ) құру туралы Қаулы қабылданды. Қор әлемдік валюта жүйесінІң тұрақтылығын қолдау үшін, ал Банк оған қатысушы елдердің үзақ мерзімді экономикалық дамуын ынталандыру үшін күрылған.
ХВҚ Біріккен Ұлттар Yenйьшының (БYenYen -- ООН) маманданған органы ретінде өз жүмысын 1947 ж. наурызында бастады. Оның штабпәтері Нью-Йоркте орналасқан, басқарушы органы -- басқармалар Кеңесі қатысушы елдердің қаржы министрлерінен немесе орталық банктердің басқармаларынан тұрады, Кеңес жыл сайын шақырылады. Атқарушы органы -- директорат, ол Қорда капиталының ең көп үлесі бар елдердің 6 өкілін және географиялык белгілеріне байланысты сайланған басқа елдердің 16 өкілін біріктіреді.
Алғашқы кезде Қорға 49 ел мүше болып кіріп, оның капиталы 8 млрд. доллардан кұралды. Қазіргі кезде мүшелерінІң саны төрт есе көбейіп, ал капиталы шамамен 16 есе өсті. Капиталының үштен екісі өркенделген мемлекеттердің шектеулі контингентІне, ал қалған бөлігі көптеген дамушы елдерге тиесілІ. Қордың баскарушы органдарындағы әрбір мемлекеттін дауыс саны оның капиталдағы үлесіне сай бекітіледі.
Қорда ең көп дауыс саны бар -- АҚШ және Еуропа одағының мемлекеттері. Соңғы жылдары дамушы елдердің - мүнай экспортшыларының - квоталық үлесі және соған сәйкес олардын дауыс саны да көбеюде. ХБҚ-ың маңызды шешІмдерін кабылдау үшін қатысушылардың 85% дауысы қажет болса, кейбір жағдайларда 70%дауыс жеткІлікті болады.
ХВҚ-ың негізгі қызметтері төмендегілер:
халықаралық сауданың және валюталық ынтымақтастықтың дамуына көмек көрсету;
валюталық паритеттің тұрақтылығын сақтау және валюталык шектеудІ жою;
төлем балансының теңелуі үшін кез-келген қатысушы елге несие ресурстарын беру.
Қатысушы елдер ХВҚ-ны үнемі өздерінің алтын валюта резервтері туралы, экономикасының телем балансының жағдайы және т.б. жағдайлар туралы хабарлап тұруы міндетті.
Қорға мүше болып кіру - мемлекеттің ХҚҚДБ-ге және оған туыстас басқа да валюта несие үйымдарына кіруінің міндетті жағдайы. 1944 ж. Бреттон-Вудс конференциясына КСРО катысьш, ХВҚ мен ХҚҚДБ құру жөніндегі құжаттарға қол қойғанымен, сол кездегі Шығыс пен Батыстың арасында больш жатқан салқын соғысқа байланысты оларға мүше болып кІргенін өз келісімімен бекіткен жок болатын. 1991 ж. КСРО Президенті осы үйымдарға кіру үшін ресми арыз бергеннен кейін, тек 1992 ж. ортасынан бастап бүрынғы Кеңес Одағы Республикаларының барлығы осы халықаралық үйымдарға тең құқылы қатысушылар болып кірді.
Халықаралық қайта кұру және даму банкі (ХҚҚДБ-МБРР) БҰҰ-ның маманданған және оның шешімдеріне тәуелсіз орган ретінде өз жұмысын 1946 ж. маусымында бастады. Банктің өз жүмысын кеңейту барысында туыстас төрт бөлімшелер үйымдастырылды: Халықаралық қаржы корпорациясы (ХҚК), Халықаралық даму ассосациясы (ХДА), Халықаралық инвестициялық талаптарды реттеу орталығы (ХИТРО) және Инвестицияларды қорғау жөніндегі көпжақты агенттік (ИҚКА). Қазіргі кезде осы үйымдар бірігіп әлемдік банк тобын (ӘБ) құрайды, оның штаб-пәтері Вашинктонда орналасқан, ал ХҚҚДБ -- осы топтың орталық буыны - оны әлемдік банк деп атайды. Бұл топ дамушы елдердің нарық құруына, экономикалық потенциалын көбейтуіне серІктес болып, халқының өмірлік деңгейін көтеруге жәрдемдеседі.
Банктің күнделікті қызметін атқарушы директорлар КеңесІ басқарады, Кеңес штаб-пэтерде орналасқан, ол жеті сайын отырыс өткізеді. Банктің Президенті атқарушы директорлар Кеңесінің басқармасы болып саналады. Кеңес 24 адамнан тұрады, олар - ірі акционерлердің бір-бір өкілі және 19 аймақтан өкілдер. Аймақтық өкілдер бір немесе бірнеше елдерден сайланады. Басқарма заемдар бөлу, қаржылық сметаны бекіту, қызметкерлерді қабылдау және қызметтен босату сол сияқты басқа мәселелерді қарауға үсынады.
ӘБ-тің атқаратын негізгі қызметтері:
■ кең спектірлі бағытта, яғни денсаулық сақтау, білім беру және қоршаған сақтаудан бастап инфрақүрылым және экономикалық саясат реформасына дейін дамушы елдерге көрсетілетін инвестициялық іс-шаралар;
■ экономикалық мәселелер бойынша талдау және кеңес беру іс-шаралары;
■ көрсетілетін қызметтердің, сондай-ақ жүргізілетін жобалардың мазмұны мен құрамын үнемі түзету;
■ бай және кедей елдерге ресурстарды қайта бөлудегі делдалдық қызметі.
Банк жылма-жыл үнемі пайда тауып, оны өз кажетіне жүмсайды, ал акционерлерге дивиденд төлемейді.
50-жылдардың орта шеніне дейін ӘБ қызметінің басты бағыты соғыстан зардап шеккен Батыс Еуропа елдері экономикасының дамуын ынталандыру болды . Алғашқы заемды 1947 ж. Франдияға берді. Біртіндеп оның несие саясаты өзгерІп, қазір ресурстарының негІзгі бөлігі Азия, Африка, Латын Америкасы және Шығыс Еуропаның дамушы елдеріне бөлінеді.
ӘБ өз облигациялары мен баска да бағалы қағаздарын әр түрлі елдердің зейнетақы қорларына, сақтандыру компаыияларына, корпорацияларына, басқа банктеріне, срндай-ақ жеке тұлғаларға сатып, аса пайдалы жағдайда ресурстар тартумен шүғылданады. Себебі оның қарыз міндеттемелерІ әлемдегі ең бір өтімді және сенімді бағалы қағаздар болып есептеледі. Сондай-ақ оның акционерлік капиталы мен бөлінбеген пайдасы да ресурстар көзі болып қызмет етеді.
Банк өзі қызмет еткен 50 жылда 6000-нан астам бағдарламаны іске асыру үшІн 300 млрд. долл. асатын займды әлемнің 140 мемлекетіне берді. Бұл ХВҚ-ның масштабынан екі есе көп. Оған катысушылар саны әлем елдерінің барлығы дерлік болғандықтан, ол жалпы масштабта әрекет етуге мүмкіндік береді. Олар әріптестер жэне бірін-бірі өзара толықтырушылар. ӘБ тобының басқа бөлімшелерінің әркайсысы өздеріне тән қызмет атқарады.
Халықаралық қаржы корпорациясы (ХКҚ -- МФК) 1956 ж. мемлекеттік кепілдік алмай-ақ дамушы елдердің экономикасындағы жеке сектордың жүмысын ынталандыру үшін қүрылған. Ол әлемдік нарықта өте жоғары рейтингісі бар өзінің облигацияларын шығарады, қажетті тартылған ресурстардың тек бестен бір бөлігІн ғана ӘБ қарызы есебінен толтырады.
Корпорацияның кәсіпорындардың акционерлік капиталына инвестициялық қаржы салуға құқығы бар. ол жаңа кәсіпорындар ашуға және бұрынғыларын қайта құруға қаржы береді.
ХҚК-ның негізгі принциптерІ мыналар: -
- жоба бойынша жалпы шығындар сомасының 25%-ін қаржыландыру;
■ кәсіпорын акцияларының тек 35%-не дейінгісін сатып алу;
■ кәсіпорынды басқаруға қатынаспау.
Қарыз 3 жылдан 15 жылға дейінгі мерзімге беріледі. Корпорация жылма-жыл 200 жоба бойьшша 3 млрд. доллар сомасындағы займ береді. Оған 170 ел мүше.
Халықаралық даму ассоциациясы ХДА -МАР 1960 ж. Дамушы мемлекеттердің ішіндегі ӘБ -тен қарыз алуға жағдайы келмейтін ең кедейлеріне көмек беру үшін кұрылған. Ассоциация оларға 30-40 жылға дейін және төлемнІң басталу мерзімін 10 жылға шегеріп, процентсіз несие береді. Қазіргі кезде бұндай несиені әрбір адамының жылдык табысы 835 доллардан аспайтын елдер алуға құкылы. Несие берудің максаты- дамыған елдердің кедей елдерге экспортгаған тауарларын қолдау.
ХДА заңды дербес үйым болғанымен, көп жағдайларда ӘБ бірігіп жобаларды несиелейді. Қазіргі уакытта жылма-жыл жалпы сомасы 6 млрд. долл. болатын 125-тен астам жобаларға несие береді, оның 159 мемлекеттен тұратын мүшелері бар. Инвестициялык таластарды реттеу жөніндегі халықаралык орталық ИТРХО-МЦУИС 1966 ж. Инвестицияны кеңейтуді ынталандыру үшін, яғни үкіметтер мен шетел инвесторларын табыстыруға және арбитраждық келіссөздер жүргізуге жағдай жасау үшін кқрылған. Сондай-ак бұл орталық шетел инвестициясын алуды құкыктық қамтамасыз етумен де шүғылданады, ол үшін күұкықтық ережелер шығарумен және кеңес берумен айналысады. Қазіргі уакытга онын 126 мүшесі бар, ал каралған даулы істердің жалпы саны 30-дан астам.
Инвестициялардың кепілдігі жөніндегі көп жақты агенттік ИККА-МАГИ 1988 ж дамушы елдердің шетел жеке инвесторларынан алған инвестициясын саяси қауіптен корғау үшін кұрылған. Атап айтқанда : экспроприация, яғни жеке меншігінен айыру кауіпі, соғыс әрекеттері және азаматтық тәртіпсіздік қауіпі, келІсім жағдайларын бұзу қауіпі және т.б. Сол сиякты, агенггік үкімет органдарына шетел инвестициясын тарту жөнінде кеңес береді.
Қорыта айтқанда, Халыкаралык валюта- несие және қаржы институттары -ХВҚ және ӘБ тобы- халыкаралық несие қатынастарын реттеуде маңызды роль аткарады. Олардың берген қарызы онша көп болмаса да, елге карыз капиталының әлемдік нарығындағы жеке банктерден карыз алуға жол ашады.
ХВҚ және ХКҚДБ басқа да халықаралык үйымдармен катар ежелгі дамушы елдердің және Батыс Еуропапын бұрынғы социалистік мемлекеттері мен ТМЛ елдерІнің сыртқы карыздарын реттеуге белсенді қатысуда.
ІІ. ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАРЖЫЛЫҚ-НЕСИЕЛІК ҚАРЖЫ ИНСТИТУТ-ТАРЫНЫҢ ДАМУ ЖАҒДАЙЫ
2.1. Халықаралық Валюта Қоры
Халықаралық Валюта Қоры (INTERNATIONAL MONETARY FUND, IMF, МВФ) - Біріккен Ұлттар Ұйымының арнайы агенттігі. Мүше мемлекеттердің валюталық-кредиттік қатынастарын реттеуге және төлем балансының дефициті кезінде оларға шетел валютасымен қысқа және орта мерзімді кредиттер беру арқылы көмек көрсетуге арналған. Қордың БҰҰ арнайы мекемесі мәртебесі бар. Ол әлемдік валюта жүйесінің институционалдық негізі ретінде қызмет атқарады.
Халықаралық Валюта Қоры (ХВҚ) 1944 жылғы 1-22 шілдеде Бреттон-Вуде (АҚШ) өткізілген конференцияда 29 ел Келісімнің Баптарына (Баптар) қол қойған кезде, 1945 жылғы 27 желтоқсанда құрылды. ХВҚ қызметкерлері 110 елден шамамен 2600 адам болады. 185 мемлекет ХВҚ мүшесі болып табылады. Басқарушылар кеңесі, Уақытша комитет, Атқарушы кеңес басқарушы орган ретінде белгіленді. ХВҚ қаржы операцияларын 1947 жылғы 1 наурыздан бастап жүргізеді. Есеп айырысу бірлігі - Арнайы қарыз алу құқығы (АҚҚ). Қаржылық қолдауға ХВҚ реттеу саясатын және реформаларды қолдау үшін төлем баласының проблемалары бар мүше елдерге берген кредиттер мен заемдар кіреді.
Қазақстан Республикасы және Халықаралық Валюта Қоры арасында мынадай кредиттік келісімдер жасалды:
1. Макроэкономикалық тұрақтандыру және жүйелік қайта құрулар үшін Қазақстан Республикасына ресурстар беру бағдарламасы (STF).
2. Резервтік кредит туралы келісім (Stand-by 1).
3. EFF келісімі, Қазақстан оған сәйкес EFF келісімінің бүкіл қолданылу кезеңі бойы Үкімет және ҚҰБ қандай да болмасын валюталық шектеулерді енгізу немесе күшейту, көптеген валюта бағамдарын қолданудың қандай да болмасын практикасын енгізу немесе түрлендіру, Келісім баптарының VIII бабына қайшы келетін кез келген екіжақты төлем келісімін жасау немесе төлем балансына байланысты себептер бойынша импортқа шектеулер енгізу және күшейту ниеті жоқ екені жөнінде міндеттеме алады.
4. Мақсаты мемлекеттік бюджет дефицитін қысқарту және халықаралық резервтерді жинақтау болып табылатын EFF-2 келісімі.
Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі 2000 жылғы 24 мамырда ХВҚ кредиттік желілері бойынша 295,8 млн. СДР мөлшеріндегі міндеттемелерін мерзімінен бұрын өтеді.
Ұлттық Банк ХВҚ-ға апта сайынғы және ай сайынғы негізде монетарлық статистика жөнінде деректер ұсынады. Статистикалық деректер сондай-ақ ХВҚ-ның АКС-ға қатысты жыл сайынғы (сәуір) миссиясы үшін, сондай-ақ қаржы тұрақтылығының көрсеткіштері бойынша (сұрақтар бойынша) ұсынылады.
ХВҚ Статистика Департаментінің сарапшылары ақша-кредит статистикасын жасау жөнінде әдіснамалық сұрақтар туындаған кезде консультативтік көмек көрсетеді.
Халықаралық Валюта Қоры Қазақстан 2003 жылы қосылған ДТАС (Деректер таратудың арнайы стандарттары) сәйкес үш жылда 1 рет макроэкономикалық статистиканы, оның ішінде ақша-кредит статистиканы бағалауды жүргізеді. Бағалау негізінде Стандарттар мен кодекстерді сақтау туралы есеп (ROSC) жасалады.
ХВҚ-ның стандарттар мен кодекстердің сақталуын тексеру жөніндегі миссиясы соңғы ретте Алматы қаласында 2006 жылғы қараша-желтоқсанда жұмыс істеді.
2004 жылы ХВҚ миссиясы инфляциялық таргеттеуді ендіру мәселелері бойынша техникалық көмек көрсетті.
Сонымен қатар, ХВҚ ҚРҰБ қызметкерлерін БВИ-да ХВҚ институтында, РФ оқу орталығының базасында ақша-кредит статистикасын жасаудың әдіснамалық негіздерін оқытады.
ХВҚ миссиясы ХВҚ Келісім баптарының IV бабына сәйкес жыл сайынғы консультациялар жүргізу үшін Қазақстанға жыл сайын келеді.
Ұлттық Банктің басшылығы жыл сайынғы негізде көктемде және күзде Дүниежүзілік Банктің және Халықаралық Валюта Қорының Басқарушылары Кеңесінің Жыл сайынғы Қарама-қарсы Кездесулеріне қатысады.
Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің Төрағасы Қазақстан Республикасы Үкіметінің Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2002 жылғы 18 наурыздағы № 323 қаулысына өзгерістер енгізу туралы 2009 жылғы 20 наурыздағы № 377 қаулысына сәйкес Қазақстан Республикасының атынан Халықаралық Валюта Қоры Басқарушыларының Кеңесінде Басқарушы болып табылады.
Қазақстан Республикасының Халықаралық Валюта Қорының және Дүниежүзілік Банктің шағын топтарына қатысуы шеңберінде Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі Қазақстан Республикасын Халықаралық Валюта Қорының және Дүниежүзілік Банктің Бельгия шағын тобынан Швейцария шағын тобына ауыстыру бойынша жұмыс жүргізді. Қазақстан Республикасының Швейцария шағын тобына кіруінің алғашқы қадамдарының бірі 2010 жылғы қыркүйекте Астана қ. Қазақстан Республикасының Үкіметі мен Швейцария Конфедерациясы Үкіметі арасындағы Бреттон - Вуд мекемелеріндегі өзара түсіністік және ынтымақтастық туралы меморандумға қол қою болып табылады. Қазақстан Республикасының Халықаралық Валюта Қорының және Дүниежүзілік Банктің Швейцария шағын тобына кіруінің аяқталу кезеңі Швейцария Конфедерациясының өкілін Халықаралық Валюта Қорының және Дүниежүзілік Банктің Швейцария, Польша, Сербия, Әзірбайжан, Түркіменстан, Қырғызстан және Тәжікстан қатысатын шағын тобындағы Атқарушы Директор ретінде таңдау үшін дауыс беру болып табылды.
1944 жылы Бреттон Вудс қаласында халықаралық қаржы конференциясы өткен болатын, осы конференцияда Халықаралық валюталық қор құру туралы шешім қабылданды. Штаб-пәтері Вашингтонда орналасқан. Мақсаты: халықаралық ынтымақтастықтың дамуына, дүниежүзілік сауданың кеңеюіне, мүше елдердің ұлттық валюталарының тұрақтануына, олардың төлем балансы мәселелерін қысқа мерзімді несиелер арқылы шешуіне көмектесу.
ХВҚ несиелері ақылы және шартты болып табылады. Төлем баланстарының қысқа мерзімді тапшылығын жою мақсатында арналған несиелердің ең кең тараған түрі резервтік несиелер болып саналады. ХВҚ сонымен қатар басқа да несиелер түрін: мерзімі ұзартылған, оңай қол жеткізуге болатын, құрылымдық адаптациялар мақсатына, күтпеген оқиғалардан болған зияндарды компенсациялауға байланысты ұсынады. ХВҚ халықаралық валюта жүйесін бақылайды, оның тиімді қызметін, валюта курсы саясатын және әдейі арналған принциптерді енгізуде мүше елдердің осы саясатқа бағынуын талап етеді.
Халықаралық қайта құру және даму банкі 1945 жылы құрылған. Қазір құрамында 176 ел бар. Мақсаты: өндірісті ұлғайту үшін күрделі қаржының қажетті бағыттарын ынталандыру, шетелдік жеке меншік капиталды келтіруді ынталандыру, халықаралық сауданың тұрақты түрде өсуіне жағдай жасау, т.б.
Банк адам өмірінің сапасын жақсарту мақсатында, дамушы экономикалы және кеңейтілген нарықты елдермен серіктес ретінде қызмет етеді. Банк тарапынан берілген барлық қарыздар қайтарылу сипатын иеленеді. Сонымен қатар қызметінің қазіргі кездегі негізгі бағыттарына мыналар жатады: инвестициялық жобалардың орта мерзімді немесе ұзақ мерзімді несиеленуі; дайындық, инвестициялық жобалардың техникалық және қаржы-экономикалық негізделуі.
Халықаралық қаржы корпорациясы 1956 жылы экономикасы нашар дамушы елдердің жеке меншік кәсіпорындарын тікелей инвестициялау мақсатында құрылған. Құрамына 156 ел мүше. Корпорация үшін өнеркәсіп несиеленуі қызметінің негізгі бағыттарының бірі болып табылады. Халықаралық қаржы корпорациясын өздерінің жеке қаржыларының көмегімен және капиталды халықаралық қаржылық нарыққа тартылуы жолымен инвестициялар қаржыландырады. Сонымен қатар қаржы бағдарламаларының жеткілікті түрдегі кең спектрін ұсынады және мүше-мемлекеттер жеке компанияларына қызмет көрсетеді, сонымен бірге тіркелген немесе өзгертілген тарифті негізгі валютадағы ұзақ мерзімді ссудалар береді, кепілдемесі, резервті қаржыландыру және т.б.
Еуропалық қайта құру және даму банкісі1990 жылы29 мамырда болған келісім бойынша халықаралық қаржы мекемесі ретінде құрылған. Өз жұмысын бұл банк1991 жылы сәуір айынан бастады. ЕҚДБ-нің басты міндеті - бұрынғы социалистік елдерге саяси жүйенің өзгеру кезеңінде жаңадан экономикалық және әлеуметтік жағдай жасау үшін инвестиция беру, жекешелендіруге, құрылымдық қайта құру, табиғатты қорғау, т.б. салаларды қолдау болып табылады. ЕҚДБ несиелеу қызметін жүзеге асыра отырып, өз жұмысында дамыған елдердің банкі ісіндегі жалпыға ортақ стандарттарды пайдаланады, экономиканың нақты салаларына, инфрақұрылымға және экология саласының дамуындағы ұзақ мерзімді жоспарларды жүзеге асыруда жеке инвесторлармен, коммерциялық, Орталық бактермен, Үкіметтермен серіктесіп жұмыс жасайды. Өз қызметінде ЕҚДБ операцияның әр түрлі формаларын қолданады: жекешелендірілген сектордың кәсіпорындарына несие беру, капиталға инвестициялау, бағалы қағаздарды орналастыру, кәсіпорындарға несие нарығына жету үшін кепілдік беру, ғылыми-техникалық көмек көрсету және займдар беру.
Азиялық даму банкі1965 жылы құрылған, Азия, Тынық мұхиты аймағындағы халықаралық қаржылық мекеме. Құрамына54 ел мүше. Жарғы бойынша банк тек мүше болған елдерге қаржы бөледі. Штаб-пәтері Филиппиннің астанасы - Манила қаласында. Өз операцияларын ЕҚДБ сияқты жүзеге асырады. Өз еркімен қосқан жарналардан арнайы қоры бар. Осы қор қаражаты нашар дамыған елдердің экономикасын жақсартуға жеңілдікпен несие беру үшін пайдаланылады. АзДБ облигация шығару арқылы өзінің қаражаттарын әлемдік-қаржы нарығынан тартады. Банкінің несиесі ең алдымен барлық жеке секторға, жекешелендірілген мемлекеттік бірлескен кәсіпорындарға, әсіресе дамып келе жатқан елдердің үкіметтеріне - сенімді қарыз алушы ретінде бағытталады.
Ислам даму банкісі өз жұмысын1975 жылдан бастады. Банктің негізгі кеңесі Сауд Аравиясындағы Джидде қаласында орналасқан. Шариғат негізіне сүйеніп, банк коммуналдық шаруашылыққа, жол құрылысына, көпір, үй, коммуникациялар т.б. жобаларға, сондай-ақ әлеуметтік-экономикалық сипаттағы мектеп салу, денсаулық сақтау объектілеріне, мәдениет, жалпы білім жүйесіне пайызсыз несиелер береді. Банк өнеркәсіп және ауыл шаруашылығын бірігіп игерудегі жобаларға қаржы бөлуге қатысады, тез арада пайда келтіретін жобаларға, лизинг және қарызды мерзімінен кейінірек қайтаруға мүмкіндік жасайды. Банк өзіне мүше болған мемлекеттерге техникалық көмек, кеңес беру, жобалардың технико-экономикалық негізін жасау, сондай-ақ құрал-жабдық сатып алу үшін зерттеу жұмыстарын және жобаның атқару фазасы кезінде оқыту жұмыстарын жүргізеді. Банк өз портфеліндегі1 млрд. АҚШ доллары тұратын өтімді бағалы қағаздарды сатып алады және сатады.
2.2. Дүниежүзілік Банктер Тобы
Дүниежүзілік Банктің тобы 1944 жылы құрылған және оған мынадай бес қаржы институты кіреді:
- Халықаралық Қайта құру және Даму Банкі (International Bank for Reconstruction and Development);
- Халықаралық даму қауымдастығы (The International Development Association),
- Халықаралық қаржы корпорациясы (The International Finance Corporation);
- Инвестицияларға кепілдік беру жөніндегі көпжақты агенттік (The Multilateral Investment Guarantee Agency);
- Инвестициялық дауларды реттеу жөніндегі халықаралық орталық (The International Centre for Settlement of Investment Disputes).
Қазақстан 1992 жылғы шілдеде ХЖДБ-ға, ХДҚ-ға, ИККА-ға, ИДРХО-ға мүше және 1993 жылғы қыркүйекте ХҚК-ге мүше болды.
Дүниежүзілік банк тобы Қазақстандағы сыртқы қаржыландырудың ірі көздерінің бірі болып табылады.
Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі Халықаралық Қайта құру және Даму Банкі активтерінің депозитарийі болып табылады және Халықаралық Қайта құру және Даму Банкінің А шотына қызмет көрсетуге қатысады. Халықаралық Қайта құру және Даму Банкінің ережелерінде көзделген операциялар мен мәмілелерді жүзеге асыру кезінде Қазақстан Республикасы төлейтін немесе Қазақстан Республикасына төленетін сомаларды аудару Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі арқылы жүзеге асырылады.
Дүниежүзілік банк -- [World Bank] -- Бүкіләлемдік банк тобы, Әлемдік банк, Халықаралық қайта құру мен даму банкі [МБРР; International Bank for Reconstruction and Development, IBRD] -- даму процесіне жәрдемдесетін аса ірі әлемдік үйымдардың бірі. 1945 жылы қүрылып, қүрамында 154 мемлекет болған. 2004 ж. Бүкіләлемдік банктер тобы мүшелерінің саны 184 мемлекетке жетті. Банктің негізгі мақсаты мүше елдердің экономикасын қайта қүру мен дамытуға, өндірістік мақсаттарға капитал қүю арқылы көмектесу. Сонымен, Бүкіләлемдік банк - дамушы және өтпелі экономикасы бар елдер үшін әлемдік ірі қаржы қорының және білімнің көзі. Бүкіләлемдік банк өзінің қаржы қорын, қызметкерлерін және бай тәжірибелерін эр елдегі кедейшілікпен күресте, экономикалық өсімді және өмір сүру сапасын көтеру үшін пайдаланады. 2002 жылы Бүкіләлемдік банк клиент-елдерге 19,5 млрд. долл. қарыз берген. Ол 100-ден аса дамушы елдердегі кедейшілікпен күреске баса көңіл бөліп, жәрдем береді.
Дүниежүзілік банк - БҰҰ жүйесіндегі бірнеше халықаралық қаржы ұйымдарынан тұратын топ. Оған Дүниежүзінің қайта құру және даму банкі (ДҚҚДБ), Даму жөніндегі халықаралық ассоциация, Инвестициялық кепілдік бойынша халықараралық агенттік, Инвестициялық қайшылықтарды реттеудің халықаралық орта және Халықаралық қаржы корпорациясы кіреді. Штаб-пәтері -- Вашингтон қаласында орналасқан. Банктың қызмет түрлеріне әр түрлі мемлекеттерде экономика реформаларды жүргізуге көмектесу, нарық бәсекелестігін дамыту, кәсіпорын және қаржы секторларын реформалау, әлеуметтік қорғау жүйесін орнықтыру, айналадағы ортаны қорғау, экономиканың әр түрлі салаларының жұмысын жақсарту, т.б. жатады. Қазақстан Республикасы Дүниежүзлік банкке 1993 жылдан мүше.
Дүниежүзілік Банктің Doing Business рейтингінің Кредиттерді
алу жəне Инвесторларды қорғау индикаторлары бойынша көрсеткіштері
Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасының Үкіметі Мемлекет басшысымен анықталған Қазақстанның əлемдегі бəсекеге барынша қабілетті 50 елдің қатарына кіру стратегиясын іске асыру аясында ұлттық бəсекеге қабілеттілікті арттыру мəселесіне барынша назар аударуда.
Сонымен қатар, Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің 2008 жылғы 1 қарашадағы № 264-р Өкімімен құрылған Дүниежүзілік экономикалық форумның ғаламдық бəсекеге қабілеттілік жəне Дүниежүзілік банктің "Doing Business" рейтингтерінде Қазақстанның ұстанымын жақсарту жөнінде ұсыныстар əзірлеу үшін жұмыс тобының (бұдан əрі-Жұмыс тобы) аясында белсенді жұмыс жүргізіледі.
Аталған Жұмыс тобы жұмысының аясында 5 сарапшы топ құрылды, оның құрамына мүдделі мемлекеттік органдардың өкілдері, бизнес құрылымның өкілдері жəне USAID жобасының сарапшылары енді.
Кредиттерді алу жəне Инвесторларды қорғау деген екі индикатор бойынша Қазақстанның позициясын арттыру мақсатында ұсыныстарды əзірлеу үшін Қаржылық қадағалау агенттігінде Сарапшы тобы құрылды, оның құрамына мүдделі мемлекеттік органдардың өкілдері, сондай-ақ бизнес орта - Қазақстан қаржыгерлер қауымдастығы заңды тұлғалар бірлестігі, Атамекен одағы Қазақстан ұлттық экономикалық палатасы, Бірінші кредиттік бюро ЖШС енді.
Инвесторларды қорғау индикаторы бойынша Doing Business зерттеу аясында қоғам лауазымды тұлғаларының қоғам активтерін құқыққа қайшы пайдаланған жағдайда, миноритарлық акционерлерді қорғау деңгейі бағаланады.
Инвесторларды қорғау индикаторы бойынша 2008 жылғы жағдай ... жалғасы
КІРІСПЕ
I. ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАРЖЫЛЫҚ-НЕСИЕЛІК ҚАРЖЫ ИНСТИТУТТАРЫНЫҢ МӘН-МАҒЫНАСЫ
1.1. Халықаралық қаржылық-несиелік қаржы институттарының пайда болуы және құрылымы
1.2. Халықаралық қаржылық-несиелік қаржы институттарының мақсаты және қызметтері
II. ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАРЖЫЛЫҚ-НЕСИЕЛІК ҚАРЖЫ ИНСТИТУТТАРЫНЫҢ ДАМУ ЖАҒДАЙЫ
2.1. Халықаралық Валюталық Қор
2.2. Дүниежүзілік Банктер Тобы
2.3. Халықаралық Есеп банкі
ІІІ. ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАРЖЫЛЫҚ-НЕСИЕЛІК ҚАРЖЫ ИНСТИТУТТАР БАҒЫТЫ
3.1. Халықаралық қаржылық-несиелік қаржы институттарының әлемдік нарықтағы рөлі
3.2. Халықаралық қаржылық-несиелік қаржы институттарымен Қазақстан байланысы
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Кіріспе
Қазіргі нарықтық жағдайда әлемдік экономикада халықаралық қаржылық ұйымдар маңызды рөл ойнайды. Олардың қызметтері негізінен әлемшаруашылық байланыстарды нығайтуға және валюта несие қатынастарына қатысушы мемлекеттерді белсендіруге бағытталған. ХҚҰ- халықаралық қаржы жүйесінің ең маңызды элементі немесе кілті деп айтуға болады. Қомақты қаржы ресурстарын ұстай отырып, олар көптеген мемлекеттері мен әлем аймақтарының экономикалық дамуына көзге көрінерлік әсер береді.
Қазіргі кезде барлық дерлік мемлекеттер халықаралық экономикалық және валюта қаржылық ұйымдармен байланыс орнатуға қызығушылық білдіруде. Кейбір елдер бұл ұйымдарды өзінің стратегиясын жүзеге асыру делдалдары ретінде, басқалары оларға өздерін донор ретінде қатыстыру үшін, ал үшіншілері -- реципиенттер - инвестициялық жобалар және бюджеттік қаржыландырудағы дефицит мәселелерінің шешімін табу мақсатында несиелерді тарту үшін пайдаланады. Төртіншілері, ең жаманы, оларсыз өз бетінше өмір сүре алмайды да, солардың алдында қарыздар болып тұрады. Осы ұйымдардың барлығын бір мақсат ортақтастырады бірлестіктердің дамуы және біртұтастықты қамтамасыз ету және әлемдік шаруашылықтың қиын жағдайын тұрақтандыру. Олардың арасында ең негізгі орындарын БҰҰ-ның ұйымдары алады: Халықаралық валюталық қор (ХВҚ) және Әлемдік банк тобы -- Халықаралық қайта құру және даму банкі (ХҚДБ) және оның үш филиалы -- Халықаралық даму ассоциациясы (ХДА), Халықаралық қаржы корпорациясы (ХҚК) және Көпжақты кепілді инвестициялық агенттігі (ККИА), сонымен қатар үкіметтік емес ұйымдар -- Париж және Лондон клубтары.
Халықаралық қаржылық ұйымдар халықаралық экономикалық байланыстар жүйесінде маңызды орын ала отырып, Қазақстанның экономикасының дамуына елеулі әсерін тигізуде. Соңғы онжылдықта Қазақстанның халықаралық қаржылық ұйымдармен тікелей мүшелік ету статусы немесе келісімшарт негізінде қатынастары белсене түскедігін аңғаруға болады. Осындай ұйымдарға мүшелік экономикамыздың дамуы мен қайта жаңғыртуын жүзеге асыруға үлкен мүмкіндік береді. Сонымен қатар, осындай халықаралық қаржылық және несиелік ұйымдарға мүшелік ету арқылы Қазақстан әлемдік бірлестіктермен жинақталған валюталық, несиелік, қаржы сфераларын реттеудегі тәжірибені меңгеруі өте маңызды екенін атап өткен жөн. Бұл қарастырып отырған тақырыбымыздың өзекетілігі болып табылады.
Курстық жұмыстың мақсаты -- Қазақстанның халықаралық қаржылық ұйымдармен байланыстарының мәселелерін талқылап, даму перспективасын анықтау. Қойылған мақсатқа жету үшін келесі міндеттерді орындау керек:
* халықаралық қаржылық ұйымдардың классификациясын қарастырып, қызметтерінің мәнін ашу;
* халықаралық қаржылық ұйымдардың негізгі түрлерін қарастыру;
* халықаралық қаржылық ұйымдардың Қазақстандағы қызмет ету жағдайын Ислам банктерімен байланысы мысалында талдау;
Курстық жұмыстың зерттеу пәні -- Қазақстанның ірі халықаралық экономикалық және қаржылық ұйымдарымен, соның ішінде Исламдық банктермен байланысы мен олардың қызметтері және даму перспективасы.
Курстық жұмыстың объектісі -- қазіргі замандағы халықаралық валюталық ұйымдар мен олардың қызметі .
Зерттеудің методологиялық негізі болып, Қазақстан экономисттерінің жұмыстары мен ғалымдардың халықаралық қаржылық ұйымдар туралы еңбектері болып табылады. Тақырыппен жұмыстану барысында шетелдік және отандық әдебиеттер, мерзімді басылымдағы мәліметер, статистикалық ақпарат көздері, интернет желісінен алынған ақпараттар мен нормативті актілер қолданылды.
I. ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАРЖЫЛЫҚ-НЕСИЕЛІК ҚАРЖЫ ИНСТИТУТТАРЫНЫҢ МӘН-МАҒЫНАСЫ
1.1. Халықаралық қаржылық-несиелік қаржы институттарының пайда болуы және құрылымы
Халықаралық ұйымдардың дамуы мен қалыптасуы - шаруашылық өмірді интернационализациялауға көшірудің глобалды бағытын көрсету және халықтар арасындағы экономикалық жақындасудың объективті процесі.
Халықаралық ұйымдардың пайда болып, дамуы халықаралық қатынастардың ұзақ мерзімді және табанды саяси және экономикалық іс-қимылдарына байланысты. Көне замандарда, құл иеленуші мемлекеттер кезеңінің өзінде халықаралық келісім-шарттар, халықаралық арбитраждар туындап, халықаралық құқықтың классикалық институттары - конгрестер мен конференциялар пайда бола бастаған. Уақыт жылжыған сайын халықаралық бас қосулар кездейсоқ емес, оқтын-оқтын жүзеге асырылып және мұндай конференцияларды дайындап, шақыру үшін тұрақты органда құрылып өз қызметтерін дәйекті түрде жүзеге асырған. Міне, дәл осындай органдар болашақ халықаралық ұйымдардың қайнар көзі, бастауы болды.
Халықаралық ұйымдардың пайда болып дамуына дүниежүзілік сауда, сондай-ақ, діни конфессиялар да әсер етті. Ал халықаралық ұйымдар өздерінің қазіргі мағынасында бұдан жүз жылдай бұрын қалыптаса бастады. Олардың құрылуы халықаралық қатынастардың кеңейіп, күрделенуімен, әсіресе халықаралық экономикалық рыноктың қалыптасуымен тікелей байланысты.
Халықаралық ұйымдарды құрудағы жеңілдіктер қатарына сол уақыттың өзінде халықаралық құқықтың бірқатар нормалары мен институттары қызметінің қалыптаса бастағаны да әсер етті. Ең алғашқы ірі халықаралық ұйымдардың қатарына: жер өлшеуші халықаралық одақ (1864ж.), халықаралық телеграф одағы (1865ж.), Дүниежүзілік почта Одағы (1874ж.), Халықаралық өлшем және салмақ Комитеті (1875ж.), әдебиет және өнер шығармаларына меншікті қорғау Халықаралық Одағы (1886ж.), Құлдыққа қарсы Халықаралық Одақ (1890ж.), Халықаралық Темір жолы, тауар қатынасы Одағы (1890ж.) жатады.
Кейінгі жылдары халықаралық ұйымдардың саны жедел қарқынмен арта түсіп, үстіміздегі ғасырдың 80-жылдары олардың саны 20000 мыңға жуықтады.
Соңғы уақыттағы Халықаралық ұйымдар санының күрт өсуі халықаралық қатынастардың орасан жандануымен және олардың күрделене түсуімен түсіндіріледі. Саяси, экономикалық қатынастардың қарқынды дамуына ХХ ғасырдағы ғылыми-техникалық прогрестің елеулі жетістіктері де өз әсерін тигізді. Халықаралық ынтымақтастықтың жаңа, маңызды түрлері пайда болды.
Жекелеген елдер саясатындағы түсініспеушіліктер, қайшылықтар халықаралық ұйымдардың бір қалыпты қызмет атқаруына кедергі бола алмайды. Қайта мұндай түсініспеушіліктер мен қайшылықтар олардың позицияларын келісіедер арқылы анықтап, бейбіт жолмен шешу үшін халықаралық ұйымдардың таптырмас құрал екендігін дәлелдейді. Олардың беделін арттыра түседі.
Халықаралық жағдайдың өзгеруіне байланысты халықаралық ұйымдар да өзгерістерге ұшырайды: біреулері өздерінің бағыт-бағдарын қайта құруға ұмтылса, басқа біреулері өз қызметтерін доғарады.
Халықаралық ұйымдар халықаралық қатынастар жүйесінің ажырамас бір бөлігі. Бұл жүйенің ең басты және негізгі элементі - мемлекет. Мемлекеттер халықаралық құқықтың басты субъектілері. Сондықтан халықаралық ұйымдары халықаралық қатынастар жүйесінің екінші деңгейдегі элементі деп қарастыру қажет. Халықаралық ұйым халықаралық келісім-шарттарды негізге ала отырып, басқа ұйымдармен белгілі байланыс нысандары арқылы арақатынастарын жөнге келтіре береді.
Енді халықаралық ұйымдар түсінігінің негізгі бес белгісін қарастыруға болады.
1. Келісімдік негіз. Мұның мәні халықаралық ұйымдарды құру актісі, жарғысы ретінде көпжақты халықаралық келісім-шарт есептеледі.
2. Белгілі мақсаттардың болуы. Белгілі бір мақсатта құрылуы олардың заңдылығын, ұйымдық құрылымын, қызмет бабын анықтайды.
3. Өзіне сай ұйымдық құрылымы, яғни ынтымақтастық механизмін құрайтын тұрақты органдар жүйесінің болуы.
4. Ұйымдардың дербес халықаралық құқықтары және міндеттері болуы, олардың құқықтық еркі бар заңды тұлға ретінде қалыптасуы.
5. Халықаралық құқық талаптарына сай құрылуы, яғни өз қызметін халықаралық құқықтың жалпыға бірдей принциптері мен нормалары шеңберінде жүргізуі.
Халықаралық ұйым дегеніміз - халықаралық құқық субъектісі болуға мүмкіндігі және тұрақты түрде қызмет атқаратын мекемелері бар, халықаралық құқық талаптарына сай белгілі мақсаттарды орындау үшін келісім негізінде құрылған мемлекеттердің халықаралық бірлестігі.
5.1. Халықаралық қаржылық-несиелік қаржы институттарының мақсаты және қызметтері
Халықаралық ұйымдардың қызметтері дегеніміз - өздерінің алға қойған мақсаттары мен міндеттерін орындауға бағытталған іс-қимылдар жиынтығы.
Халықаралық ұйымдардың қалыптасқан және дәстүрлі аспектілерінің бірі - олардың дипломатия құралы екендігінде. Соңғы уақыттарда олардың қызметі ақпаратты-жүйелеу шектерінен асып, көпшіліктің мүдделеріне сай жаңа сфераларды қамтитын өзіндік, дербес оперативті функцияларды иемдене бастады.
Халықаралық ұйымдардың ежелден келе жатқан дәстүрлі функцияларының бірі - ақпараттық қызмет. Сонымен қатар бақылау қызметі де олардың дәстүрлі функцияларына жатады. Бұлардың қатарына жарғылар, көпжақты конвенциялар, пактілер және бақылауды жүзеге асыруды қарастыратын әр түрлі нысандағы құжаттар топтамасы жатады. Оперативтік қызмет халықаралық ұйымдардың жаңа функцияларының бірі. Бұл қызметті Біріккен Ұлттар Ұйымы, оның мамандандырылған мекемелері және басқа да бірқатар халықаралық ұйымдар атқарады.
Халықаралық ұйымдардың әр түрлі нысандағы қызметтері халықаралық қатынастар дамуының қажеттіліктеріне байланысты. Сондықтан болашақта да халықаралық ұйымдардың қызметтері дами береді.
Дамыған капиталистік елдердің ұйымдары сауда, валюта, төлем балансы, өндірістік қиындықтарды, сондай-ақ трансұлттық корпорациялардың қызметін кеңейту мәселелерін шешеді. Халықаралық экономикалық ұйымдардың маңызы қазіргі әлемде үлкейіп келеді. Бұл ұйымдардың қызметі әр түрлі әлеуметтік құрылымдағы елдердің арасындағы күрделі мәселелерді шешуге бағытталған.
Халықаралық қаржы ұйымдары ретінде мынадай халықаралық қаржы ұйымдары түсіндіріледі:
* Халықаралық валюталық қор;
* Халықаралық қайта құру және даму банкі;
* Халықаралық қаржы корпорациясы;
* Еуропалық қайта құру және даму банкі;
* Азиялық даму банкі;
* Ислам даму банкі;
Әлемдік аренада бұл ұйымдардың пайда болуна XX ғасырдың 60- жылдарында дүниежүзілік отарлау жүйесі күйреуінің жеделдеуі мен дамушы елдердің аймактық ынтымақтастығы мен экономикалык интеграциясының кеңеуі әсер етті. Аймактық банктерге жататындар:
- 1956 ж. Кұрылған Америка аралық даму банкі АаДБ-МаБР; Вашингтонда орналасқан;
- 1964 ж. құрылған Африкалық даму банкі АфДБ-АфБР; Абиджанда орналасқан;
- 1966 ж.кұрылған Азиялык даму банкі АзДБ-АзБР; Манилада орналаскан;
- Бұл банктердің құруға осы аймақтардағы дамушы елдерден басқаБатыс Еуропаның кйбір дамыған мемлекеттерді және АКДП. Жапония қатысты, олардың саны банк мүшелерінін 13 бөлігі, банктердің капиталының көп бөлігі де солардікі. Ол банктердің мақсаты бір-біріне үқсас, сол аймақтарды дамыту жобаларын үзак мерзімді несиелеу; аймақтық бірлестіктерді несиелеу.
- Батыс Еуропа ынтымақтастығындағы аймақтык валюта- несие үйымдарының мақсаты -1993 ж. Маастрихт шартна сай Еуропалық одақка ЕО косылған елдердің біріккен экономикалық, валюталық және саяси іс-шараларын нығайту.
- ЕО негізгі аймактық үйымдарына жататындар
- Еуропалык инвестициялық банк ЕИБ-ЕИБЛюксембургте орналасқан, 1958 ж. Қүрылған. Несиені 7 жылдан 12 жылға дейін, ал дамушы елдерге 30-40 жылға дейін бередІ. ЕИБ мақсаты -ЕО аймақтарындағы артгар калған елдерді дамыту, кәсіпорындарды кайта күру, біріккен шарушылык объектілерін алу, приоритетті салаларды дамыту.
Банктін жарғылық капиталында оған мүше- дамыған мемлекеттердің үлесі мол, мысалы ГФР, Франция, Англия және Италия сияқты елдердің үлесі 15 млрд. ЭКЮ құрайды.
Банк қаражатын негізінен энегетиканы, көлІкті, телебайланысты дамытуға бағытгалған жобаларға береді.
ЕО-ның және Еуропалық валюта жүйесінің шеңберінде іс-шаралар жүргізетін ЕИБ- тен басқа да кіші масштабты несие- каржы үйымдары бар. Еуропалык даму коры ЕДҚ-ЕФР1958 ж дамушы елдерге екі жақты ресми көмек көрсету бағдарламасын қолдау үшін күрьылған.
Еуропалық валюта институты ЕВИ-ЕВИ. Ол 1973 ж. құрылған Еуропалық валюта ынтымактастьщ корының орнына 1994 ж кұрылған, Орналаскан жерІ Франкфкрт - на Майне. Оның кұрамында он екі орталық банктердің басқарушылары бар. Осы банктердің жүйесін кұруға және біртектес валюта енгізуге мүмкіндік туғызатын үлтаралық орган. Бұл институттың міндеті- ЭКЮ эмиссиясы және мүше елдердің балансының жетіспеушілігінен несие беру. 1998 жүлдесінен бастап бұл институт еуро шығаратын Еуропалык орталык банк деп аталады.
Аймақтык валюта- несие үйымдарының арасында ерекше орынды Еуропалық кайта құру және даму банкі ЕҚКДБ-ЕБРР алады. Ол 1990 ж құрылған, орналасқан жері-Лондон. ЕҚҚДБ-ың басты мақсаты - Орталық және Шығыс Еуропа елдерІне, оның ішінде ТМД елдеріне, нарықтық экономиканы қалыптастыруға көмек беру.
ЕҚҚДБ-нің ресурастары ХҚҚДБ ресурстарына сай калыптасады. Бұл банк өндірісті несиелеуге маманданған, сонымең бірге өндірісті қайта құруға және инфрақүрылымды дамытуға техникалык көмек көрсетуді несиелейді. Банктің айырыкша кызмет көрсететін ортақ- қаржылық банктік сектор, энергетика, көлік, телебайланыстық инфракұрылым, ауыл шаруашылығы. ЕҚҚДБ стратегиялық мақсатының бірі- кәсіпорындарды жекеменшіктендіру мен беймемлекеттендіруге, олардың құрылымдық кайта кұрылуына және жаңартылуына көмек көрсету, сонымен бірге осы мәселелер бойынша кеңес беру.
1997 ж 143 жаңа жобаларды жүзеге асыру үшін Банк 2,3 млрд. ЭКЮ бөлген. Өзінің құрылғаннан бері 1998 ж. Дейін Банк 600 жобаны бекітіп, оларға 14 млрд ЭКЮ берген.
Қазакстан Республикасы нарыктық экономикаға өту барысында 1992 жылдан бастап ӘБ тобына және одан кейінгі жылдарда бірсыпыра аймақтык несие -қаржы институттарына мүше болып кіруде. Қазіргі кезде олардың тең құқыкты әріптесі ретінде өзінің нарықтық даму жобаларын іске асыруда қолдау табуда. Мысалы, ҚР ЕҚҚДБ мүше болып кіріп, жалпы соммасы 3 млн. долларға тең техникалык көмек алды, сонымен бірге Банк Қазакстанға Yenсақ және орта кәсіпорындарды дамыту жобасын жүзеге асыруға 100 млн ЭКЮ көлеміңде заем ұсынды. Олар кадр дайындау, менеджментті жақсарту жобаларын, Алматы ауа бассейнінің экологиясын жақсаріу, банк ісін дамыту және т.б. жобаларды қамтиды.
Екінші дүниежүзілік соғыста Еуропа мемлекеттерінің қираған экономикасын калпына келтіру және тұрақтандыру мәселелерін шешу мақсатында 1944 ж. Бреттон-Вудсте (АҚШ) өткен халықаралық валюта-қаржылық конференциясында екі үйым: Халықаралык валюта қорын (ХБҚ) және халықаралық қайта құру және даму банкін (ХҚҚДБ) құру туралы Қаулы қабылданды. Қор әлемдік валюта жүйесінІң тұрақтылығын қолдау үшін, ал Банк оған қатысушы елдердің үзақ мерзімді экономикалық дамуын ынталандыру үшін күрылған.
ХВҚ Біріккен Ұлттар Yenйьшының (БYenYen -- ООН) маманданған органы ретінде өз жүмысын 1947 ж. наурызында бастады. Оның штабпәтері Нью-Йоркте орналасқан, басқарушы органы -- басқармалар Кеңесі қатысушы елдердің қаржы министрлерінен немесе орталық банктердің басқармаларынан тұрады, Кеңес жыл сайын шақырылады. Атқарушы органы -- директорат, ол Қорда капиталының ең көп үлесі бар елдердің 6 өкілін және географиялык белгілеріне байланысты сайланған басқа елдердің 16 өкілін біріктіреді.
Алғашқы кезде Қорға 49 ел мүше болып кіріп, оның капиталы 8 млрд. доллардан кұралды. Қазіргі кезде мүшелерінІң саны төрт есе көбейіп, ал капиталы шамамен 16 есе өсті. Капиталының үштен екісі өркенделген мемлекеттердің шектеулі контингентІне, ал қалған бөлігі көптеген дамушы елдерге тиесілІ. Қордың баскарушы органдарындағы әрбір мемлекеттін дауыс саны оның капиталдағы үлесіне сай бекітіледі.
Қорда ең көп дауыс саны бар -- АҚШ және Еуропа одағының мемлекеттері. Соңғы жылдары дамушы елдердің - мүнай экспортшыларының - квоталық үлесі және соған сәйкес олардын дауыс саны да көбеюде. ХБҚ-ың маңызды шешІмдерін кабылдау үшін қатысушылардың 85% дауысы қажет болса, кейбір жағдайларда 70%дауыс жеткІлікті болады.
ХВҚ-ың негізгі қызметтері төмендегілер:
халықаралық сауданың және валюталық ынтымақтастықтың дамуына көмек көрсету;
валюталық паритеттің тұрақтылығын сақтау және валюталык шектеудІ жою;
төлем балансының теңелуі үшін кез-келген қатысушы елге несие ресурстарын беру.
Қатысушы елдер ХВҚ-ны үнемі өздерінің алтын валюта резервтері туралы, экономикасының телем балансының жағдайы және т.б. жағдайлар туралы хабарлап тұруы міндетті.
Қорға мүше болып кіру - мемлекеттің ХҚҚДБ-ге және оған туыстас басқа да валюта несие үйымдарына кіруінің міндетті жағдайы. 1944 ж. Бреттон-Вудс конференциясына КСРО катысьш, ХВҚ мен ХҚҚДБ құру жөніндегі құжаттарға қол қойғанымен, сол кездегі Шығыс пен Батыстың арасында больш жатқан салқын соғысқа байланысты оларға мүше болып кІргенін өз келісімімен бекіткен жок болатын. 1991 ж. КСРО Президенті осы үйымдарға кіру үшін ресми арыз бергеннен кейін, тек 1992 ж. ортасынан бастап бүрынғы Кеңес Одағы Республикаларының барлығы осы халықаралық үйымдарға тең құқылы қатысушылар болып кірді.
Халықаралық қайта кұру және даму банкі (ХҚҚДБ-МБРР) БҰҰ-ның маманданған және оның шешімдеріне тәуелсіз орган ретінде өз жұмысын 1946 ж. маусымында бастады. Банктің өз жүмысын кеңейту барысында туыстас төрт бөлімшелер үйымдастырылды: Халықаралық қаржы корпорациясы (ХҚК), Халықаралық даму ассосациясы (ХДА), Халықаралық инвестициялық талаптарды реттеу орталығы (ХИТРО) және Инвестицияларды қорғау жөніндегі көпжақты агенттік (ИҚКА). Қазіргі кезде осы үйымдар бірігіп әлемдік банк тобын (ӘБ) құрайды, оның штаб-пәтері Вашинктонда орналасқан, ал ХҚҚДБ -- осы топтың орталық буыны - оны әлемдік банк деп атайды. Бұл топ дамушы елдердің нарық құруына, экономикалық потенциалын көбейтуіне серІктес болып, халқының өмірлік деңгейін көтеруге жәрдемдеседі.
Банктің күнделікті қызметін атқарушы директорлар КеңесІ басқарады, Кеңес штаб-пэтерде орналасқан, ол жеті сайын отырыс өткізеді. Банктің Президенті атқарушы директорлар Кеңесінің басқармасы болып саналады. Кеңес 24 адамнан тұрады, олар - ірі акционерлердің бір-бір өкілі және 19 аймақтан өкілдер. Аймақтық өкілдер бір немесе бірнеше елдерден сайланады. Басқарма заемдар бөлу, қаржылық сметаны бекіту, қызметкерлерді қабылдау және қызметтен босату сол сияқты басқа мәселелерді қарауға үсынады.
ӘБ-тің атқаратын негізгі қызметтері:
■ кең спектірлі бағытта, яғни денсаулық сақтау, білім беру және қоршаған сақтаудан бастап инфрақүрылым және экономикалық саясат реформасына дейін дамушы елдерге көрсетілетін инвестициялық іс-шаралар;
■ экономикалық мәселелер бойынша талдау және кеңес беру іс-шаралары;
■ көрсетілетін қызметтердің, сондай-ақ жүргізілетін жобалардың мазмұны мен құрамын үнемі түзету;
■ бай және кедей елдерге ресурстарды қайта бөлудегі делдалдық қызметі.
Банк жылма-жыл үнемі пайда тауып, оны өз кажетіне жүмсайды, ал акционерлерге дивиденд төлемейді.
50-жылдардың орта шеніне дейін ӘБ қызметінің басты бағыты соғыстан зардап шеккен Батыс Еуропа елдері экономикасының дамуын ынталандыру болды . Алғашқы заемды 1947 ж. Франдияға берді. Біртіндеп оның несие саясаты өзгерІп, қазір ресурстарының негІзгі бөлігі Азия, Африка, Латын Америкасы және Шығыс Еуропаның дамушы елдеріне бөлінеді.
ӘБ өз облигациялары мен баска да бағалы қағаздарын әр түрлі елдердің зейнетақы қорларына, сақтандыру компаыияларына, корпорацияларына, басқа банктеріне, срндай-ақ жеке тұлғаларға сатып, аса пайдалы жағдайда ресурстар тартумен шүғылданады. Себебі оның қарыз міндеттемелерІ әлемдегі ең бір өтімді және сенімді бағалы қағаздар болып есептеледі. Сондай-ақ оның акционерлік капиталы мен бөлінбеген пайдасы да ресурстар көзі болып қызмет етеді.
Банк өзі қызмет еткен 50 жылда 6000-нан астам бағдарламаны іске асыру үшІн 300 млрд. долл. асатын займды әлемнің 140 мемлекетіне берді. Бұл ХВҚ-ның масштабынан екі есе көп. Оған катысушылар саны әлем елдерінің барлығы дерлік болғандықтан, ол жалпы масштабта әрекет етуге мүмкіндік береді. Олар әріптестер жэне бірін-бірі өзара толықтырушылар. ӘБ тобының басқа бөлімшелерінің әркайсысы өздеріне тән қызмет атқарады.
Халықаралық қаржы корпорациясы (ХКҚ -- МФК) 1956 ж. мемлекеттік кепілдік алмай-ақ дамушы елдердің экономикасындағы жеке сектордың жүмысын ынталандыру үшін қүрылған. Ол әлемдік нарықта өте жоғары рейтингісі бар өзінің облигацияларын шығарады, қажетті тартылған ресурстардың тек бестен бір бөлігІн ғана ӘБ қарызы есебінен толтырады.
Корпорацияның кәсіпорындардың акционерлік капиталына инвестициялық қаржы салуға құқығы бар. ол жаңа кәсіпорындар ашуға және бұрынғыларын қайта құруға қаржы береді.
ХҚК-ның негізгі принциптерІ мыналар: -
- жоба бойынша жалпы шығындар сомасының 25%-ін қаржыландыру;
■ кәсіпорын акцияларының тек 35%-не дейінгісін сатып алу;
■ кәсіпорынды басқаруға қатынаспау.
Қарыз 3 жылдан 15 жылға дейінгі мерзімге беріледі. Корпорация жылма-жыл 200 жоба бойьшша 3 млрд. доллар сомасындағы займ береді. Оған 170 ел мүше.
Халықаралық даму ассоциациясы ХДА -МАР 1960 ж. Дамушы мемлекеттердің ішіндегі ӘБ -тен қарыз алуға жағдайы келмейтін ең кедейлеріне көмек беру үшін кұрылған. Ассоциация оларға 30-40 жылға дейін және төлемнІң басталу мерзімін 10 жылға шегеріп, процентсіз несие береді. Қазіргі кезде бұндай несиені әрбір адамының жылдык табысы 835 доллардан аспайтын елдер алуға құкылы. Несие берудің максаты- дамыған елдердің кедей елдерге экспортгаған тауарларын қолдау.
ХДА заңды дербес үйым болғанымен, көп жағдайларда ӘБ бірігіп жобаларды несиелейді. Қазіргі уакытта жылма-жыл жалпы сомасы 6 млрд. долл. болатын 125-тен астам жобаларға несие береді, оның 159 мемлекеттен тұратын мүшелері бар. Инвестициялык таластарды реттеу жөніндегі халықаралык орталық ИТРХО-МЦУИС 1966 ж. Инвестицияны кеңейтуді ынталандыру үшін, яғни үкіметтер мен шетел инвесторларын табыстыруға және арбитраждық келіссөздер жүргізуге жағдай жасау үшін кқрылған. Сондай-ак бұл орталық шетел инвестициясын алуды құкыктық қамтамасыз етумен де шүғылданады, ол үшін күұкықтық ережелер шығарумен және кеңес берумен айналысады. Қазіргі уакытга онын 126 мүшесі бар, ал каралған даулы істердің жалпы саны 30-дан астам.
Инвестициялардың кепілдігі жөніндегі көп жақты агенттік ИККА-МАГИ 1988 ж дамушы елдердің шетел жеке инвесторларынан алған инвестициясын саяси қауіптен корғау үшін кұрылған. Атап айтқанда : экспроприация, яғни жеке меншігінен айыру кауіпі, соғыс әрекеттері және азаматтық тәртіпсіздік қауіпі, келІсім жағдайларын бұзу қауіпі және т.б. Сол сиякты, агенггік үкімет органдарына шетел инвестициясын тарту жөнінде кеңес береді.
Қорыта айтқанда, Халыкаралык валюта- несие және қаржы институттары -ХВҚ және ӘБ тобы- халыкаралық несие қатынастарын реттеуде маңызды роль аткарады. Олардың берген қарызы онша көп болмаса да, елге карыз капиталының әлемдік нарығындағы жеке банктерден карыз алуға жол ашады.
ХВҚ және ХКҚДБ басқа да халықаралык үйымдармен катар ежелгі дамушы елдердің және Батыс Еуропапын бұрынғы социалистік мемлекеттері мен ТМЛ елдерІнің сыртқы карыздарын реттеуге белсенді қатысуда.
ІІ. ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАРЖЫЛЫҚ-НЕСИЕЛІК ҚАРЖЫ ИНСТИТУТ-ТАРЫНЫҢ ДАМУ ЖАҒДАЙЫ
2.1. Халықаралық Валюта Қоры
Халықаралық Валюта Қоры (INTERNATIONAL MONETARY FUND, IMF, МВФ) - Біріккен Ұлттар Ұйымының арнайы агенттігі. Мүше мемлекеттердің валюталық-кредиттік қатынастарын реттеуге және төлем балансының дефициті кезінде оларға шетел валютасымен қысқа және орта мерзімді кредиттер беру арқылы көмек көрсетуге арналған. Қордың БҰҰ арнайы мекемесі мәртебесі бар. Ол әлемдік валюта жүйесінің институционалдық негізі ретінде қызмет атқарады.
Халықаралық Валюта Қоры (ХВҚ) 1944 жылғы 1-22 шілдеде Бреттон-Вуде (АҚШ) өткізілген конференцияда 29 ел Келісімнің Баптарына (Баптар) қол қойған кезде, 1945 жылғы 27 желтоқсанда құрылды. ХВҚ қызметкерлері 110 елден шамамен 2600 адам болады. 185 мемлекет ХВҚ мүшесі болып табылады. Басқарушылар кеңесі, Уақытша комитет, Атқарушы кеңес басқарушы орган ретінде белгіленді. ХВҚ қаржы операцияларын 1947 жылғы 1 наурыздан бастап жүргізеді. Есеп айырысу бірлігі - Арнайы қарыз алу құқығы (АҚҚ). Қаржылық қолдауға ХВҚ реттеу саясатын және реформаларды қолдау үшін төлем баласының проблемалары бар мүше елдерге берген кредиттер мен заемдар кіреді.
Қазақстан Республикасы және Халықаралық Валюта Қоры арасында мынадай кредиттік келісімдер жасалды:
1. Макроэкономикалық тұрақтандыру және жүйелік қайта құрулар үшін Қазақстан Республикасына ресурстар беру бағдарламасы (STF).
2. Резервтік кредит туралы келісім (Stand-by 1).
3. EFF келісімі, Қазақстан оған сәйкес EFF келісімінің бүкіл қолданылу кезеңі бойы Үкімет және ҚҰБ қандай да болмасын валюталық шектеулерді енгізу немесе күшейту, көптеген валюта бағамдарын қолданудың қандай да болмасын практикасын енгізу немесе түрлендіру, Келісім баптарының VIII бабына қайшы келетін кез келген екіжақты төлем келісімін жасау немесе төлем балансына байланысты себептер бойынша импортқа шектеулер енгізу және күшейту ниеті жоқ екені жөнінде міндеттеме алады.
4. Мақсаты мемлекеттік бюджет дефицитін қысқарту және халықаралық резервтерді жинақтау болып табылатын EFF-2 келісімі.
Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі 2000 жылғы 24 мамырда ХВҚ кредиттік желілері бойынша 295,8 млн. СДР мөлшеріндегі міндеттемелерін мерзімінен бұрын өтеді.
Ұлттық Банк ХВҚ-ға апта сайынғы және ай сайынғы негізде монетарлық статистика жөнінде деректер ұсынады. Статистикалық деректер сондай-ақ ХВҚ-ның АКС-ға қатысты жыл сайынғы (сәуір) миссиясы үшін, сондай-ақ қаржы тұрақтылығының көрсеткіштері бойынша (сұрақтар бойынша) ұсынылады.
ХВҚ Статистика Департаментінің сарапшылары ақша-кредит статистикасын жасау жөнінде әдіснамалық сұрақтар туындаған кезде консультативтік көмек көрсетеді.
Халықаралық Валюта Қоры Қазақстан 2003 жылы қосылған ДТАС (Деректер таратудың арнайы стандарттары) сәйкес үш жылда 1 рет макроэкономикалық статистиканы, оның ішінде ақша-кредит статистиканы бағалауды жүргізеді. Бағалау негізінде Стандарттар мен кодекстерді сақтау туралы есеп (ROSC) жасалады.
ХВҚ-ның стандарттар мен кодекстердің сақталуын тексеру жөніндегі миссиясы соңғы ретте Алматы қаласында 2006 жылғы қараша-желтоқсанда жұмыс істеді.
2004 жылы ХВҚ миссиясы инфляциялық таргеттеуді ендіру мәселелері бойынша техникалық көмек көрсетті.
Сонымен қатар, ХВҚ ҚРҰБ қызметкерлерін БВИ-да ХВҚ институтында, РФ оқу орталығының базасында ақша-кредит статистикасын жасаудың әдіснамалық негіздерін оқытады.
ХВҚ миссиясы ХВҚ Келісім баптарының IV бабына сәйкес жыл сайынғы консультациялар жүргізу үшін Қазақстанға жыл сайын келеді.
Ұлттық Банктің басшылығы жыл сайынғы негізде көктемде және күзде Дүниежүзілік Банктің және Халықаралық Валюта Қорының Басқарушылары Кеңесінің Жыл сайынғы Қарама-қарсы Кездесулеріне қатысады.
Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің Төрағасы Қазақстан Республикасы Үкіметінің Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2002 жылғы 18 наурыздағы № 323 қаулысына өзгерістер енгізу туралы 2009 жылғы 20 наурыздағы № 377 қаулысына сәйкес Қазақстан Республикасының атынан Халықаралық Валюта Қоры Басқарушыларының Кеңесінде Басқарушы болып табылады.
Қазақстан Республикасының Халықаралық Валюта Қорының және Дүниежүзілік Банктің шағын топтарына қатысуы шеңберінде Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі Қазақстан Республикасын Халықаралық Валюта Қорының және Дүниежүзілік Банктің Бельгия шағын тобынан Швейцария шағын тобына ауыстыру бойынша жұмыс жүргізді. Қазақстан Республикасының Швейцария шағын тобына кіруінің алғашқы қадамдарының бірі 2010 жылғы қыркүйекте Астана қ. Қазақстан Республикасының Үкіметі мен Швейцария Конфедерациясы Үкіметі арасындағы Бреттон - Вуд мекемелеріндегі өзара түсіністік және ынтымақтастық туралы меморандумға қол қою болып табылады. Қазақстан Республикасының Халықаралық Валюта Қорының және Дүниежүзілік Банктің Швейцария шағын тобына кіруінің аяқталу кезеңі Швейцария Конфедерациясының өкілін Халықаралық Валюта Қорының және Дүниежүзілік Банктің Швейцария, Польша, Сербия, Әзірбайжан, Түркіменстан, Қырғызстан және Тәжікстан қатысатын шағын тобындағы Атқарушы Директор ретінде таңдау үшін дауыс беру болып табылды.
1944 жылы Бреттон Вудс қаласында халықаралық қаржы конференциясы өткен болатын, осы конференцияда Халықаралық валюталық қор құру туралы шешім қабылданды. Штаб-пәтері Вашингтонда орналасқан. Мақсаты: халықаралық ынтымақтастықтың дамуына, дүниежүзілік сауданың кеңеюіне, мүше елдердің ұлттық валюталарының тұрақтануына, олардың төлем балансы мәселелерін қысқа мерзімді несиелер арқылы шешуіне көмектесу.
ХВҚ несиелері ақылы және шартты болып табылады. Төлем баланстарының қысқа мерзімді тапшылығын жою мақсатында арналған несиелердің ең кең тараған түрі резервтік несиелер болып саналады. ХВҚ сонымен қатар басқа да несиелер түрін: мерзімі ұзартылған, оңай қол жеткізуге болатын, құрылымдық адаптациялар мақсатына, күтпеген оқиғалардан болған зияндарды компенсациялауға байланысты ұсынады. ХВҚ халықаралық валюта жүйесін бақылайды, оның тиімді қызметін, валюта курсы саясатын және әдейі арналған принциптерді енгізуде мүше елдердің осы саясатқа бағынуын талап етеді.
Халықаралық қайта құру және даму банкі 1945 жылы құрылған. Қазір құрамында 176 ел бар. Мақсаты: өндірісті ұлғайту үшін күрделі қаржының қажетті бағыттарын ынталандыру, шетелдік жеке меншік капиталды келтіруді ынталандыру, халықаралық сауданың тұрақты түрде өсуіне жағдай жасау, т.б.
Банк адам өмірінің сапасын жақсарту мақсатында, дамушы экономикалы және кеңейтілген нарықты елдермен серіктес ретінде қызмет етеді. Банк тарапынан берілген барлық қарыздар қайтарылу сипатын иеленеді. Сонымен қатар қызметінің қазіргі кездегі негізгі бағыттарына мыналар жатады: инвестициялық жобалардың орта мерзімді немесе ұзақ мерзімді несиеленуі; дайындық, инвестициялық жобалардың техникалық және қаржы-экономикалық негізделуі.
Халықаралық қаржы корпорациясы 1956 жылы экономикасы нашар дамушы елдердің жеке меншік кәсіпорындарын тікелей инвестициялау мақсатында құрылған. Құрамына 156 ел мүше. Корпорация үшін өнеркәсіп несиеленуі қызметінің негізгі бағыттарының бірі болып табылады. Халықаралық қаржы корпорациясын өздерінің жеке қаржыларының көмегімен және капиталды халықаралық қаржылық нарыққа тартылуы жолымен инвестициялар қаржыландырады. Сонымен қатар қаржы бағдарламаларының жеткілікті түрдегі кең спектрін ұсынады және мүше-мемлекеттер жеке компанияларына қызмет көрсетеді, сонымен бірге тіркелген немесе өзгертілген тарифті негізгі валютадағы ұзақ мерзімді ссудалар береді, кепілдемесі, резервті қаржыландыру және т.б.
Еуропалық қайта құру және даму банкісі1990 жылы29 мамырда болған келісім бойынша халықаралық қаржы мекемесі ретінде құрылған. Өз жұмысын бұл банк1991 жылы сәуір айынан бастады. ЕҚДБ-нің басты міндеті - бұрынғы социалистік елдерге саяси жүйенің өзгеру кезеңінде жаңадан экономикалық және әлеуметтік жағдай жасау үшін инвестиция беру, жекешелендіруге, құрылымдық қайта құру, табиғатты қорғау, т.б. салаларды қолдау болып табылады. ЕҚДБ несиелеу қызметін жүзеге асыра отырып, өз жұмысында дамыған елдердің банкі ісіндегі жалпыға ортақ стандарттарды пайдаланады, экономиканың нақты салаларына, инфрақұрылымға және экология саласының дамуындағы ұзақ мерзімді жоспарларды жүзеге асыруда жеке инвесторлармен, коммерциялық, Орталық бактермен, Үкіметтермен серіктесіп жұмыс жасайды. Өз қызметінде ЕҚДБ операцияның әр түрлі формаларын қолданады: жекешелендірілген сектордың кәсіпорындарына несие беру, капиталға инвестициялау, бағалы қағаздарды орналастыру, кәсіпорындарға несие нарығына жету үшін кепілдік беру, ғылыми-техникалық көмек көрсету және займдар беру.
Азиялық даму банкі1965 жылы құрылған, Азия, Тынық мұхиты аймағындағы халықаралық қаржылық мекеме. Құрамына54 ел мүше. Жарғы бойынша банк тек мүше болған елдерге қаржы бөледі. Штаб-пәтері Филиппиннің астанасы - Манила қаласында. Өз операцияларын ЕҚДБ сияқты жүзеге асырады. Өз еркімен қосқан жарналардан арнайы қоры бар. Осы қор қаражаты нашар дамыған елдердің экономикасын жақсартуға жеңілдікпен несие беру үшін пайдаланылады. АзДБ облигация шығару арқылы өзінің қаражаттарын әлемдік-қаржы нарығынан тартады. Банкінің несиесі ең алдымен барлық жеке секторға, жекешелендірілген мемлекеттік бірлескен кәсіпорындарға, әсіресе дамып келе жатқан елдердің үкіметтеріне - сенімді қарыз алушы ретінде бағытталады.
Ислам даму банкісі өз жұмысын1975 жылдан бастады. Банктің негізгі кеңесі Сауд Аравиясындағы Джидде қаласында орналасқан. Шариғат негізіне сүйеніп, банк коммуналдық шаруашылыққа, жол құрылысына, көпір, үй, коммуникациялар т.б. жобаларға, сондай-ақ әлеуметтік-экономикалық сипаттағы мектеп салу, денсаулық сақтау объектілеріне, мәдениет, жалпы білім жүйесіне пайызсыз несиелер береді. Банк өнеркәсіп және ауыл шаруашылығын бірігіп игерудегі жобаларға қаржы бөлуге қатысады, тез арада пайда келтіретін жобаларға, лизинг және қарызды мерзімінен кейінірек қайтаруға мүмкіндік жасайды. Банк өзіне мүше болған мемлекеттерге техникалық көмек, кеңес беру, жобалардың технико-экономикалық негізін жасау, сондай-ақ құрал-жабдық сатып алу үшін зерттеу жұмыстарын және жобаның атқару фазасы кезінде оқыту жұмыстарын жүргізеді. Банк өз портфеліндегі1 млрд. АҚШ доллары тұратын өтімді бағалы қағаздарды сатып алады және сатады.
2.2. Дүниежүзілік Банктер Тобы
Дүниежүзілік Банктің тобы 1944 жылы құрылған және оған мынадай бес қаржы институты кіреді:
- Халықаралық Қайта құру және Даму Банкі (International Bank for Reconstruction and Development);
- Халықаралық даму қауымдастығы (The International Development Association),
- Халықаралық қаржы корпорациясы (The International Finance Corporation);
- Инвестицияларға кепілдік беру жөніндегі көпжақты агенттік (The Multilateral Investment Guarantee Agency);
- Инвестициялық дауларды реттеу жөніндегі халықаралық орталық (The International Centre for Settlement of Investment Disputes).
Қазақстан 1992 жылғы шілдеде ХЖДБ-ға, ХДҚ-ға, ИККА-ға, ИДРХО-ға мүше және 1993 жылғы қыркүйекте ХҚК-ге мүше болды.
Дүниежүзілік банк тобы Қазақстандағы сыртқы қаржыландырудың ірі көздерінің бірі болып табылады.
Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі Халықаралық Қайта құру және Даму Банкі активтерінің депозитарийі болып табылады және Халықаралық Қайта құру және Даму Банкінің А шотына қызмет көрсетуге қатысады. Халықаралық Қайта құру және Даму Банкінің ережелерінде көзделген операциялар мен мәмілелерді жүзеге асыру кезінде Қазақстан Республикасы төлейтін немесе Қазақстан Республикасына төленетін сомаларды аудару Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі арқылы жүзеге асырылады.
Дүниежүзілік банк -- [World Bank] -- Бүкіләлемдік банк тобы, Әлемдік банк, Халықаралық қайта құру мен даму банкі [МБРР; International Bank for Reconstruction and Development, IBRD] -- даму процесіне жәрдемдесетін аса ірі әлемдік үйымдардың бірі. 1945 жылы қүрылып, қүрамында 154 мемлекет болған. 2004 ж. Бүкіләлемдік банктер тобы мүшелерінің саны 184 мемлекетке жетті. Банктің негізгі мақсаты мүше елдердің экономикасын қайта қүру мен дамытуға, өндірістік мақсаттарға капитал қүю арқылы көмектесу. Сонымен, Бүкіләлемдік банк - дамушы және өтпелі экономикасы бар елдер үшін әлемдік ірі қаржы қорының және білімнің көзі. Бүкіләлемдік банк өзінің қаржы қорын, қызметкерлерін және бай тәжірибелерін эр елдегі кедейшілікпен күресте, экономикалық өсімді және өмір сүру сапасын көтеру үшін пайдаланады. 2002 жылы Бүкіләлемдік банк клиент-елдерге 19,5 млрд. долл. қарыз берген. Ол 100-ден аса дамушы елдердегі кедейшілікпен күреске баса көңіл бөліп, жәрдем береді.
Дүниежүзілік банк - БҰҰ жүйесіндегі бірнеше халықаралық қаржы ұйымдарынан тұратын топ. Оған Дүниежүзінің қайта құру және даму банкі (ДҚҚДБ), Даму жөніндегі халықаралық ассоциация, Инвестициялық кепілдік бойынша халықараралық агенттік, Инвестициялық қайшылықтарды реттеудің халықаралық орта және Халықаралық қаржы корпорациясы кіреді. Штаб-пәтері -- Вашингтон қаласында орналасқан. Банктың қызмет түрлеріне әр түрлі мемлекеттерде экономика реформаларды жүргізуге көмектесу, нарық бәсекелестігін дамыту, кәсіпорын және қаржы секторларын реформалау, әлеуметтік қорғау жүйесін орнықтыру, айналадағы ортаны қорғау, экономиканың әр түрлі салаларының жұмысын жақсарту, т.б. жатады. Қазақстан Республикасы Дүниежүзлік банкке 1993 жылдан мүше.
Дүниежүзілік Банктің Doing Business рейтингінің Кредиттерді
алу жəне Инвесторларды қорғау индикаторлары бойынша көрсеткіштері
Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасының Үкіметі Мемлекет басшысымен анықталған Қазақстанның əлемдегі бəсекеге барынша қабілетті 50 елдің қатарына кіру стратегиясын іске асыру аясында ұлттық бəсекеге қабілеттілікті арттыру мəселесіне барынша назар аударуда.
Сонымен қатар, Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің 2008 жылғы 1 қарашадағы № 264-р Өкімімен құрылған Дүниежүзілік экономикалық форумның ғаламдық бəсекеге қабілеттілік жəне Дүниежүзілік банктің "Doing Business" рейтингтерінде Қазақстанның ұстанымын жақсарту жөнінде ұсыныстар əзірлеу үшін жұмыс тобының (бұдан əрі-Жұмыс тобы) аясында белсенді жұмыс жүргізіледі.
Аталған Жұмыс тобы жұмысының аясында 5 сарапшы топ құрылды, оның құрамына мүдделі мемлекеттік органдардың өкілдері, бизнес құрылымның өкілдері жəне USAID жобасының сарапшылары енді.
Кредиттерді алу жəне Инвесторларды қорғау деген екі индикатор бойынша Қазақстанның позициясын арттыру мақсатында ұсыныстарды əзірлеу үшін Қаржылық қадағалау агенттігінде Сарапшы тобы құрылды, оның құрамына мүдделі мемлекеттік органдардың өкілдері, сондай-ақ бизнес орта - Қазақстан қаржыгерлер қауымдастығы заңды тұлғалар бірлестігі, Атамекен одағы Қазақстан ұлттық экономикалық палатасы, Бірінші кредиттік бюро ЖШС енді.
Инвесторларды қорғау индикаторы бойынша Doing Business зерттеу аясында қоғам лауазымды тұлғаларының қоғам активтерін құқыққа қайшы пайдаланған жағдайда, миноритарлық акционерлерді қорғау деңгейі бағаланады.
Инвесторларды қорғау индикаторы бойынша 2008 жылғы жағдай ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz