Адамға қарсы жасалатын қылмыс

Жоспар

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 13 бет
Таңдаулыға:

Адамға қарсы жасалатын қылмыстардың ішінде ең қауіптісі кісі өлтіру кылмысы
болып табылады. Бұл қылмыстарды ашу ерекше қиын және жұмыс көлемі үлкен
болғандықтан, кісі өлтіру бойынша істерді күрделілігіне қарап, жоғары
категорияға жатқызуға болады.
Кісі өлтіру Қазакстан Республикасының Қылмыстық кодексінің 96-бабында
қарастырылып, айтылғандай бұл басқа адамға, құқыққа қарсы қасақана
келтірілген өлім болып табылады.
Кісі өлтіру туралы қылмыстык. іс қозғау негіздері мыналар:
а) Кісі өлтіру белгілері бар мәйіттің (немесе оның беліктерінің)
табылуы;
ә) Өлтірілуі мүмкін екендігі нұсқалған жағдайда адамның жоғалуы;
Мәйіттің (немесе оның бөліктерінің) табылған жағдайында іс козғау
туралы мәселені шешу-ерекше қиыншылықтар тудырмайды.
Егер оқиға болған жерде мәйітті қарағанда қасақана кісі өлтірілгенін,
өзін-өзі өлтіргенін немесе жазатайым жағдайда өлгенін аныктау қиын болса,
осы мәселені тергеу барысында шешу үшін қылмыстык іс козғау қажеттілігі
өзінен-өзі туатындығы белгілі.
Дене зақымын келтіру арқылы жәбірленушіні емірінен айыру немесе мұндай
мақсатсыз кісі өлтірушілікке қастандык жағдайларында да мәселе оңай
шешіледі.
Адам жоғалған жағдайда іс күрделі бола түседі. Өйткені, із-түссіз
жоғалушының кай жерде екендігі жайлы мәліметтердің жоқтығы, оның өзінің
жақындарына қайда және неліктен жоғалғандығын хабарлау мүмкіндігінің
болмауы. Сондықтан адам жоғалуына байланысты іс козғар алдынан тексеру
жүрізіледі, -оның мақсаты: жоғалған адам тірі ме, болмаса оның жоғалуы
зорлап өлтіруге байланысты ма екенін анықтау.
Егер тексеруде жоғалған адамды белгілі бір мерзімге дейін ешкім көрмесе
немесе одан хабар болмаса, ол туыс-туғандарына бармаса және туыстарына
өзінің бір жақка кеткендігін хабарламаса, ол өзі тұратын үй басқармасын,
жұмыс орнын немесе оқитын жерін және басқа да ұйымдарды хабарландырмаса, ал
оның жеке құжаттары және нәрселері үйінде қалса, оның бір жаққа кетуі
туралы ойлары белгілі болмаса, онда жоғалған адамның зорлықпен өлтірілуі
мүмкіндігі негізді деп есептеліп, оның өлтірілуі туралы қылмыстык іс
қозғалады.
Кісі өлтіруді тергеудің алгашқы кезеңі. Қаралып отырған кылмысты
тергеудің бастапқы сатысы екі негізгі жағдаймен айқындалады:
а) Қылмыс белгілерін көрсететін материалдық іздердің бар болуы
(мәйіттің табылуы, оның бөліктері, қан іздері, өлтіру
құралдары);
ә) Адамнын жоғалып кетуі немесе қылмыстың ізі болмаса да, қылмыс болды
деген хабар түскен.
ҚР ҚІЖК-нің 177-бабына сай қылмыстық іс козғауға себептер мен негіздер.
мәйіттің табылуы туралы азаматтардьщ, лауазымды түлға-
лардың арыздары;
мәйіттің мәйітханаға түсуі, немесе кісі өлімінің жараланудан, уланудан
болғандығы туралы медицина мекемелерінің хабарлауы;
жәбірленушілердің оларды өлтіруге немесе оларға қастандық жасауға
дайындық бар екендігі туралы арыздары;
кісі өлтіруші мен оның сыбайластарының өз кінәсін мойындап келуі;
қылмыстык іс қозғауға құқылы органдар мен лауазым иелерінің кылмыс
туралы мәліметтерді өздерінің анықтауы.
Тексерудін алғашқы сатысында шешілетін анықталуға бағытталған негізгі
мәселелер: а) кылмыс жасалған орын; б) зорлап өлтіру немесе өлімнің басқа
да себептерден болуы; в) егер зорлықпен өлтіру болса, оны жасаудың тәсілі;
г) құрбандықты, өлтірушіні, сыбайластарды анықтау; д) өлтірудің ниетін
анықтау.
Алғашқы тергеу кызметтері:
Оқиға болған жерді және мәйітті қарау. Мәйіт табылғанда оқиға болған
жерде бірінші рет сырттай карайды. Өлімнің себебі мен түрін анықтау және
жәбірленуші жайында мәліметтер жинау, жасалған кылмыс іздерін табу үшін
жүргізіледі. Табылған мәйітте жарақаттары барлығын тексеруге ерекше көңіл
аударылады. Қару-жарак, жәбірленушінін денесінде терең із қалдырып, адам
денесінің өмірлік маңызды орындарына жарақат
келтіреді.
Қарау-тергеу қызметінің маңыздыларының бірі болып табылады. Оның
нәтижелері барлық алдын ала тергеу істерінің табысты болуын анықтайды.
Оқиға болған жерді қарағанда, ең бірінші қылмыскердін, ізіне дереу
түсуді, оны іздеуді ұйымдастыруы қажет.
Кісі өлімінде сот-медициналық, сарапшы-дактилоскопшылар, биологтер, сот-
жедел суретке түсіру мамандары немесе бейнежазу, ал қажет болған
жағдайларда баллистер мен өрт техниктері де қатынасады.
Бұл, оқиға болған жерді ұқыпты, дәл қарауға, болған жағдайды қайта
қалпына келтіруге (қылмыс болғанға дейінгі), айғақ заттарды, т.б. іске
маңызы бар объектілерді алуға мүмкіндіктер жасайды.
Қарау объектілеріне мыналар жатады: үй-жай немесе қылмыс болған ашық
жерлер, жәбірленушіге дене закымдарын салған заттар, мәйіттің өзі.
Оқиға болған жер мен мәйітті ұқыпты қарау мыналарды анықтайды:
Өлімнің болған уақыты, тергеуші хаттамада өлімнің болған уақытын
анықтайтын мәліметтерді жазады: мәйіттегі дактардың болуы мен сипаты,
мәйіттің қатаюы, шіри бастау, ауаның температурасы.
Жәбірленуші мен қылмыскер арасында алыс-жұлыс болғандығы, сынған жиһаз,
аударылып қалған орындықтар, сынған ыдыс-аяқтар т.б. куә болады.
Қылмыскер мен жәбірленушінің тұрған жерлері: соңғысына жарақат салу,
ұрып-соғу т.б. мертігулер. Бұл мәселе мәйіттің жату қалпымен орнын тексеріп-
зерттеуден, жаралар, қан таңбаларын анықтаумен шешіледі.
Өлтірушілердің саны, олардың өлтіру орнына баруы мен қайту жолы, бұл
қылмыскерлердің іздеріне дереу түсуге мүмкіншілік береді.
Қылмыскерлердің саны туралы мәселе оқиға болған жерде қалған аяк,
аяқкиім, қол іздерін, шылымның қалдықтарын т.б. зерттеу жолымен шешіледі.
Тергеуші оқиға болған жерді қарау үстінде криминалистік құрал-жабдықтармен
табу тәсілдерін, іздерді алу мен анықтауды және баска да заттық айғақтарды
дұрыс пайдалана қолданып, шеберлік көрсетуі қажет.
Атыс, атылған оқ, гильзалар мен тығындар бойынша ату құралдар түрін,
моделін, маркасын, жүйесін, ара қашықтықты және ату бағытын анықтауға
болады.
Табылған жерінде мәйітті сырттай қарау сот дәрігері, ол болмағанда
басқа дәрігердің қатысуымен жасалады. Маман өлімнің болу дерегін көрсетіп
кана қоймай, өлімнің қай уакытта болғандығының уақыт шамасын анықтайды,
тергеушіге басқа заттай шығындардың іздерін анықтауға, ашуға көмектеседі.
Оқиға болған жерді қарау — бұл тергеуші немесе сол орында анықтама ізін
жүргізуші қылмыстық іс жүргізуші заң тәртібімен тағайындалған рет бойынша
жағдайды және басқа да болған оқиға жайларын анықтау мақсатымен атқарылатын
іс-әрекет, іс үшін маңызы бар қылмыс іздерін анықтау, оларды алу мен басқа
да заттық айғақтарды анықтау мен табу үшін жүргізіледі. Қараудың негізгі
міндеттері:
а) қылмыс іздерін табу;
ә) басқа да заттай дәлелдерін табу;
б) болған оқиға жағдайын анықтау;
в) іс үшін маңызы бар баска да жағдайларды аныктау;
г) тергеушінің барлық іс-әрекетін және барлық табылғандарды сол
күйінде, сол қалпында, сол ретпен қарау мезгілінде қалай болғанын қағазға
түсіру;
д) карау кезіндегі барлық алынған заттарды тізімдеу;
е) қарау процесіндегі алынған заттар мен құжаттарды сақтауға шаралар
қабылдау.
Заң қылмысты іс қозғағанға дейін оқиға болған жерді қарауға рұқсат
етеді.
Істі қозғауға бола ма, болмай ма, окиға болған жерді біліктілікпен
зерттелгеннен кейін ғана қорытынды шығаруға болады.
Сондықтан да, қылмыстық іс жүргізу заңы, окиға болған жерді қарауды
ешкандай кезек күттірмейтін іс-әрекет деп есептеп, тергеушіні анықтау
органын дереу окиға болған жерді қарауға міндеттейді, бүл іс-әрекетсіз
қылмыстык іс козғау мүмкін емес.
Оқиға болған жерді қарағанда жіберілетін типтік қателер мыналар:
Криминалистік мәселелерді әлсіз шешкенде: іздеу жұмыстары жапа шегеді,
үстіңгі жағында жатқан нәрсе ғана жазылып-түсіндіріледі.
Қараудың жүйесіздігі.
Алғашқы сатының жиі қайталанатын типтік кемшіліктері:
Оқиға болған жерді қарауда ат үсті жүргізілуі;
Хаттамаға криминалистік акпаратты дәл түсіндіріп жазбау;
Анықтаудың фотографиялык әдістерін сапасыз пайдалану;
Микрообъектілер анықталмайды, зерттелмейді, жазылып-хатталмайды:
ластар, киім мен аяқкиімдегі, қолдағы және дененің басқа бөліктеріндегі;
Теріс жағдайлар анықталып талданбайды.
Жәбірленушіден жауап алу. Жәбірленушіден өз уақытында жауап алу, істің
жағдайлары туралы толық та шын көрсетпелер алуға, кінә мен олардың
жақындарына жәбірленушіге әсер етпеуге жағдай жасайды.
Уақыт өте оның көрсетпелері өзгеріске түсуі мүмкін, ол бір нәрселерді
ұмытады, басқа біреудің ырқына көнуі де мүмкін болатын жағдайда, т.б.
Жәбірленушінің өмірі мен денсаулығына қастандық жасау нәтижесінде ол
қатты қозу үстінде болса, одан жауап алуға болмайды.
Аса ауыр жүйке-психикалық жағдайды түсіру үшін тергеуші тыныштық,
сенімділік жағдайын, қылмысты тез ашу мен кінәліні жазалаудың тез
болатындығына сендіру керек.
Жәбірленушіден қылмыс жасау окиғасын катынасты жағдайлар туралы жауап
алу кажет (уақыт, орын, тәсіл, жағдай қылмысқа дейін, қылмыс уақытында және
онан кейін): кылмыскердің осы кезеңдегі ара қатынасы, дене жаракаттары және
құралдар, жәбірленуішнің тәртібі мен жағдайы, мүлікті зиян мөлшері
жауапкершілікті жұмсартатын немесе қатайтатын жағдайлар, қылмыс болу
оқиғасын куәландыратын дәлелдемелер және оның нақты бір адаммен
жасалғандығы.
Егер жәбірленуші оқиға болған жерде толық және дәл керсетпелер бере
алатын мүмкіндігі болса, онда жауап алуды сол арада өткізген жөн.
Тек мүдделі болғандықтан, жөбірленушінің көрсетпелеріне сын көзімен
карауды қажет етеді. Оған шабуыл жасаудын сылтау, әдепсіздік, дөрекілік,
біреуді соғу істерін оның жасыру мүмкіншілігі де жокка шығарылмауы керек.
Куәлер және көзімен көргендерден жауап алу. Окиға болған жерді қараумен
бір мезгілде тергеуші немесе оның тапсырмасы бойынша қылмысты іздеу
қызметкері куәларды анықтап, олардан жауап алады.
Ең бірінші кезекте жауап алатындар:
Қылмысты көзімен көргендер, мәйітті тапкан адамдар, қылмыс жасалып
жатқанда онымен болғандар, туысқандары, таныстары, жәбірленушінің өмірін
жақсы білетіндер.
Куәларды анықтау мақсатында окиға болған жерде сұрау жүргізіледі, жақын
маңайдағы үйлердің тұрғындарымен, ұйымдар мен кәсіпорын қызметкерлерімен
әңгіме жүргізіледі, басқа ішкі істер органдарына сұрау салынады, автобус,
трамвай, троллейбус, электропоезд, автовокзал жүргіншілеріне хабарланады,
жергілікті баспасөз, радио, теледидарға хабарлама беріледі,
егер қылмыс көлікпен жасалса, онда автошаруашылық, техстанция, жөндеу
орындарына, жедел-іздестіру шаралары қабылданады.
Куәлар есебінде жәбірленушіге медициналық көмек көрсеткен дәрігерлер
мен медицина қызметкерлерін қарағанда, жәбірленушілер жиі жағдайда ашық
болады.
Куәгерден жауап алу барысында мыналар анықталады:
Қылмыс кайда? Қашан жасалды? Бастаушы кім? Қандай құралмен денеге
жаракат салынды немесе өлтірілді? Қылмыс құралы қайда болуы мүмкін?
Мәйітті кім, қашан және қандай жағдайда тауып алды? Мәйіт жанындағы
нәрселер не? Қаза тапқан кім?
Қашан, оны кіммен бірге соңғы рет көрді? Ол не істегісі келген еді? Қай
жақка бара жатты? Өзін қалай ұстады? Не айтып еді? Жәбірленушіні үйінен кім
шақырды? Қайда? Неге кетті? Өзімен бірге нәрсе, акша алды ма?
Тергеуші куәгерден жеке жауап алады, егер аз уақыт ішінде бірнеше
тергеу әрекеттерін жасау керек бола, онда жеке куәгерден жауап алуды
анықтау органына жүктейді.
Қылмысты көзімен кәрген адамнан жауап алганда, мыналар анықталуга тиіс:
— қашан және қандай жағдайда куәгер окиға болған жерге тап болды;
— болып жаткан оқиғаны қандай қашықтықтан көрді (қашықтық, ол жерге
жарық түсуі);
— өлтірілген кім? Куәгер ол кісімен карым-қатынаста?
— өлтірілген кім?
— өлтірушілер нешеу болды?
— бұл адамдар куәгерге таныс па? Олармен қарым-катынас қандай?
— олардың әрқайсысының белгісі, киімі, аяқкиімі кандай?
— олар қашан қай жақтан қандай көлікпен келді?
— бір мезгілде ме, әлде әр кезде ме? олардың келу реті қалай еді?
— олар өзара не туралы сөйлесті? Жәбірленушімен ше? Бірін-бірі өзара
қалай атады?
— өлтіру алдында не болды?
— өлтірілушілердің әрқайсысында кандай кұралдар, қару бар?
— олардың әркайсысьның іс-кимылы қалай, дененің кай жеріне қайсысы
немен тұрды?
— өлтірілер алдында жәбірленуші өзін қалай ұстады оның тәртібі жанжал
тудыруға сылтау болған жоқ па?
— жәбірленуші қарсылық жасады ма? Жасаса қандай?
— жәбірленуші өлер алдында өтініш айтты ма? Өсиет ше?
— Өлтірушілер жәбірленушіден не алды?
— Қылмыс жасалған жерде кісі өлтірушілер пайдаланған немесе түсіріп,
жоғалтқан нәрселер қалды ма?
— қай жаққа, қандай көлікпен кетті?
— қылмыс жасалған жерде өлтірілер алдында кімдер тікелей болды, бұл
адамдар не айта алар еді?
— өлтірілгеннен кейін оқиға болған жерде не болды жағдайға кандай
өзгерістер енгізілді?
Өлейін деп жатқан жәбірленушіні немесе мәйітті ең алғаш анықтаған
куәгерлерге мынадай сұрақтар қою жөн:
Қашан? Қандай жағдайлар күшімен куәгер окиға болған жерге тап болды?
Онымен бірге тағы кім болды?
Куәгерге жөбірленуші белгілі ме?
Ол келгенде жәбірленуші тірі ме еді? Не айтты?
Жәбірленушінің өмірін құтқаруға кім, не жасады?
Егер куәгер жәбірленушіні тірі күйінде көрмесе, мәйітгің қалпы,
үстіндегі киім жайы қандай еді?
Тергеуші келгенге дейін окиға болған жерде қандай өзгерістер
енгізілген? Мәйіттің қалпы мен жатқан орны өзгерді ме? Қанды біреу сүртті
ме?
Жоғарыда көрсетілген тұлғалардан жауап алуда олар мәйітті қандай
жағдайларда тапты? Сол мезетте жанында немесе окиға болған жерде жақын кім
болды? Ол адам қай жаққа жасырынды, оның белгі түрі қандай?
Жәбірленуші табылғанда, ол өз есінде ме? Не айтты? Мәйіт айналасындағы
жағдай қандай болды? Куәгер мәйітке жақындады ма? Оның жату қалпын
езгертпеді ме? Полиция қызметкерлері келгенге дейін оқиға болған жерден
кетпеді ме? Олай болса, ол кезде мәйіттің жанында кім қалды?
Сот медициналық сараптамасын тагайындау. Кісі өлтіру туралы істер
бойынша жүргізілетін тергеу істерінің ішінде ең маңызды орынды сот-медицина
сараптамасы алады, оны тағайындау дене жарақаттары сипаты мен өлімнің болу
себептерін анықтау үшін міндетті болып табылады.
Сот-медициналық сараптама мынадай мәселелерді шешу үшін тағайындалады:
а) Жасалынған қылмыстың жағдайлары: өлімнің себебі мен уақыты. Мәйітте
дене жарақаттары бар ма? Олардың саны, локализациясы, сипаты және пайда
болу тетігі? Закымдардың қайсысы тірісінде, қайсысы өлгенінде жасалған?
Дене жарақаттарының табылу реті? Жарақат жасаған кездегі жәбірленуші қандай
күйде болған?
ә) Өлтіру алдындағы жағдайлар: жәбірленуші қанынын құрамында алкоголь
бар ма? Оның концентрациясы мастықтың қандай дәрежесіне сәйкес? Жәбірленуші
өлтірілгенге дейін тамақ ішті ме? Өлім алдында жыныс катынасы болған ба?
б) Өлтірудің құралдары: жәбірленушіге салынған дене жарақаттары бір
немесе бірнеше құралмен жасалған ба? Кұралдың түрі, нысаны, мөлшері,
жарақат сараптамаға ұсынылған құралмен жасалмады ма екен?
в) Жәбірленуші тұлғасы: бөлшектенген мәйіт денесінің бөліктері бір
адамға жата ма? Жынысы, жәбірленушінін бойы қандай? Жәбірленуші тірі
кезінде қандай аурулармен ауырған? Қандай операциялар болған? Оның
ағзасында патологиялық өзгерістер бар ма? Ішкі органдарынын. Ауытқуы
(аномалиясы) ше? Тіс аппараты құрылысының ерекшеліктері? Жәбірленуші
қанының тобы қандай?
г) Сезіктінің тұлғасы: қаны қандай топқа жатады? Мәйітті бөлшектеген
адам анатомия саласынан білімі және секционды техникадан практикалық
дағдылары бар ма? Бөлшектеуді жасаған тұлға солақай емес пе?
д) Қылмыстың сылтауы мен мақсаты: мәйіт денесінде зорлықпен жасалған
жыныс катынасына жататын іздер және екі қабаттылықтың белгілері бар ма?
Жәбірленушілерге қорлық керсету сипаты, олар кұрбандылықтың ерекше азап
шегуіне соққан жоқ па?
е) Мүмкін қылмыс болмай, инценировка жасалған шығар? Мәйіттің
денесіндегі жарақаттар жәбірленушінің өз қолымен жасалынған емес пе?
Мәйіттің дене жарақаты оның киімінің бүлінуіне сөйкес келе ме? Егер олай
болған жағдайда, оны қалай түсіндіруге болады? Жәбірленушінің мойныдағы
ілмек-түзақ елгеннен кейін салынған емес пе? Мәйіттің табылған жері
өлтірілген жермен сәйкес келе ме?
Сот-медициналык зерттеу үстінде (мәйітті) сарапшы алдында кейбір
күмәнді мәселелерді шешетін фактілер де анықталуы мүмкін. Сонымен қатар
шұғыл түрде тексеруді қажет ететін

жағдайлар да анықталуы мүмкін, мұндайда сот-медициналық сараптамасы
жүргізілсе, оған тергеушінің қатынасуы аса кажет.
Сараптамаға материалдарды дайындауда, тергеуші ең алдымен, ауру тарихын
(амбулаториялық карта) алады. Егер онда қажетті мәліметтер жоқ болса, онда
дәрігерден, хирургтен, емдеуші дәрігерден жауап ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.