Мемлекеттік мекемелердің қазынашылық комитетімен есеп айырысу тәртібі

Жоспар

Жоспар

Кіріспе
1.бөлім Бухгалтерлік есептің жалпы мәселесін ұйымдастыру
1.1 Бухгалтерлік есепті ұйымдастыру
1.2 Бухгалтерлік қызметтің жұмысын ұйымдастыру. Құжаттау және есептік регистрлер
1.3 Қаржыландыруда жасалатын ұйымдастыру жұмыстары
1.4 Қаржылық есеп беру жасау бойынша түгендеу және басқа да дайындық жұмыстары

2. Тарау Мемлекеттік мекемелердің қазынашылық комитетімен есеп айырысу тәртібі
2.2 Кірістер бойынша Қазақстан Республикасының Республикалық және жергілікті бюджетінің касса бойынша орындалуы. Кірістер шоты
2.3 Бюджет бойынша ашылған лимиттер» шоты
Ақшалай қаражаттар шоты
2.4 Жергілікті бюджеттер бойынша лимиттер шоты
2.5 Валюта қаражатының жылжуы . Бюджеттен тыс және валюталық шоттар шоты

Қорытынды
Пайдаланған әдебиет тізімі

Пән: Бухгалтерлік іс
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 32 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

Кіріспе
1-бөлім Бухгалтерлік есептің жалпы мәселесін ұйымдастыру
1.1 Бухгалтерлік есепті ұйымдастыру
1.2 Бухгалтерлік қызметтің жұмысын ұйымдастыру. Құжаттау және есептік
регистрлер
1.3 Қаржыландыруда жасалатын ұйымдастыру жұмыстары
1.4 Қаржылық есеп беру жасау бойынша түгендеу және басқа да дайындық
жұмыстары

2- Тарау Мемлекеттік мекемелердің қазынашылық комитетімен есеп айырысу
тәртібі
2.2 Кірістер бойынша Қазақстан Республикасының Республикалық және
жергілікті бюджетінің касса бойынша орындалуы. Кірістер шоты
2.3 Бюджет бойынша ашылған лимиттер шоты
Ақшалай қаражаттар шоты
2.4 Жергілікті бюджеттер бойынша лимиттер шоты
2.5 Валюта қаражатының жылжуы . Бюджеттен тыс және валюталық шоттар шоты

Қорытынды

Пайдаланған әдебиет тізімі

Кіріспе
Барлық экономикалық ғылымдар ішінде бухгалтерлік есеп өз алдына
дараланып тұратын бөлек ғылыми сала. Бұл ғылымды жан-жақты зерттейтін,
экономикалық жағынан талдайтын, өз алдына ғылыми даму жолдарын анықтайтын
әдістермен бірге бұл ғылымды оқытатын пән бар.
Осы орайда қоғамдық өндіріс процестерін бухгалтерлік есеп ғылымының
пәні деп айтуға болады немесе қоғамдық өндіріс процестерін бухгалтерлік
есепке алынатын біртұтас тұлға деп қарауға болады. Өйткені бухгалтерлік
есеп қоғамдық өндірістің дамуы жолында қажет. Бухгалтерлік есептің
мәліметтері мен көрсеткіштері қоғамдық өндірістің дамуын экономикалық
тұрғыдан зерттеуге бірден-бір негіз болып табылады.
Сондықтан да бухгалтерлік есептің негізгі міндеті – халық
шаруашылығының барлық салаларында нақты тұжырымды мемлекеттік талапқа сай
есептеу жұмысының жүргізу. Қоғамымыздың даму кезеңдерінің қай сатыларында
болмасын дамудың объективті экономикалық заңдылықтарын анықтау және ол
заңдылықтарды пайдалану шараларын дұрыс белгілеу үшін есеп жұмыстарын,
әсіресе бухгалтерлік есеп жұмыстарын дұрыс ұйымдастырудың маңызы зор.
Қоғамдық даму нәтижесінде бухгалтерлік есептің ұйымдастырылуына қойылатын
талаптардың өсіп, міндеттердің артып отырғандығы бухгалтерлік есептің
тарихынан белгілі. Бухгалтерлік есеп көптеген жүз жылдықтар бұрын пайда
болып, бүгінгі күнге дейін дамып, пайдаланып келеді.[1]
Қазіргі нарықтық экономикаға түбегейлі көшу кезеңінде бухгалтерлік
есепке жүктелетін міндеттер қай кездегіден болмасын күрделі, ауқымды болып
отыр. Өйткені қазіргі қоғамдық дамудың жаңа кезеңінде өндіріс құрал-
жабдықтарының мемлекеттік меншіктен ұжымдық және жеке меншіктерге ауысуы
кең етек алуда. Осыған қазіргі кезде мемлекет, субъекті және жеке тұлғалар
арасындағы
экономикалық және қоғамдық қарым-қатынастар саясаты жаңа сипат алып отыр.
Бұл бойынша еліміздегі халық шаруашылығының қай саласындығы
субъектілер болмасын олардың өндірістік және қаржылық іс-әрекеті өз
шығындарын өзі өтеу, өзін-өзі қаржыландыру принциптеріне негізделуі тиіс.
Бүгінгі таңда жүзеге асырылып жатқан реформалар мен істеліп жатқан
жұмыстардың, кәсіпкерлік қызметтің мемлекет тарапында және экономика
өмірінде ақаратын ролінің ұшан-теңіз екендігі дәлелдеуді қажет етпейді.
Қазіргі өмірдің талабына сай дамып тұрған өркениетті елдердің қайсысы
болмасын кезінде шағын және орта кәсіпкерлікті дамыта отырып, айтарлықтай
экономикалық өсу дәрежесіне жеткендігі баршаға мәлім.
Сонымен бүгінде Қазақстан дамыған елдердің қолданып жүрген халықаралық
бухгалтерлік есеп стандартына, заңдарын және икемді салық жүйесін толық
пайдалануға талпыныс жасауда. Демек, нарықтық қатынастарға, барлық меншік
түрін дамытуға және шаруашылықты жүргізудің экономикалық әдістері мен
тәсілдерін таңдауға шаруашылықты басқарудың тиімді механизмін (тетігін)
жасауға біртіндеп қолайлы жағдай туып келеді. Сонымен қатар, аталған
құбылыстар бухгалтерлік есепке де, талдау жүйесіне де жаңаша талаптар қойып
отыр.
Нарықтық экономика жағдайында, болатын қатал бәсекелестік күресте,
табыс пен кәсіпорынды, мемлекеттік мекемені сақтап қалудың басты факторы
болып, кәсіпорынның қаржылық жағдайы мен қаржылық нәтижесі саналады, ол
үшін осы аталған жағдың мәні туралы дер сенімді ақпарат қажет. Тап осындай
ақпараттың басы көпшілігі ьухгалтерлік есептің еншісіне тиетіндігіне дау
жоқ. Сондықтан да, бухгалтерлік есепті, кейде мемлекеттік қаржылық тілі деп
те атайды. Бұл арада қажет ақпараттармен қамтамасыз ету, көп жағдайда,
бухгалтерия қызметкерлеріне жүктелетіндігі белгілі. Сонымен қоса, олар
есепті оңайлатуға, салық жүйесінің талаптарын орындауға, нормативтік
актілерді қатаң сақтауға, басшыға мәліметтердің дәл және анық болуына
жауапты болып келеді.
Нарықтық экономика жағдайында бухгалтерлік есеп өте зор мәселе болып отыр.

I-бөлім Бухгалтерлік есептің жалпы мәселесін ұйымдастыру
1.1 Бухгалтерлік есепті ұйымдастыру

Бүгінде бухгалтерлік есебі басқару жүйесінде ең басты бір орын алады.
Қазақстанның бухгалтерлік есеп стандарттарында және ол бойынша жасалған
әдістемелік ұсыныстарында басқарушылық пен қаржылық есебін жүргізудің
қоғамдық тұрғысынан танылған тәсілдері мен әдістері, ережелері мен
қағидалары белгіленген, онда әрбір мемелекеттік мекеме техникалық базасына,
олардың шешетін міндеттемелерінің күрделігіне, басқарушы қызметкерлердің
біліктігіне қарап нақтылған.
Мекемелер өзінің нақты жағдайына, көлеміне және қызмет түріне қарап
бухгалтерлік есепті ұйымдастыруды жүзеге асырады: бухгалтерлік жұмысты
ұйымдастыру нысандарын дербес белгілейді, есептік саясатын қалыптастырады,
қаржылық пен өндірістік есептері бойынша қызмет ету аясын белгілейді,
шаруашылық операцияларына бақылау тәртібін әзірлейді, сондай-ақ
бухгалтерлік есепті ұйымдастыру үшін да қажет шешімдерді жасайды.
Бухгалтерлік есеп жүйесін жүргізудің жалпы қағидасы мен ережесі нормативтік
–құқықтық құжаттарда белгіленген.[2]
Бухгалтерлік есепті жүргізген кезде мына жайларды қамтамасыз етіуі керек:
- есепберу кезеңінің ішінде міндеттемелер мен активтерді бағалау мен
кейбір шаруашылық операцияларын көрсету кезінде қабылдаған есеп
саясатының өзгермейтіндігі, белгіленген ережесімен сәйкес келетіндігі
- қаржылық міндеттемелерімен мүліктерді түгендеу нәтижесін және есептік
кезенде жүзеге асқан барлық шаруашылық операцияларының есепте
толығымен көрініс табуы
- тиісті есептік кезеңіне шығыс пен табыстың дұрыс жатқызылуы
- әрбір айдың басында синтетикалық есеп шоттары қалдығы, аналитикалық
есептің айналымымен сәйкестігі сақталуы керек.
Бухгалтерлік құжаттарда жасалған шаруашылық операциялары мәліметтердің
айғақтылығын немесе жасалған операцияға жазбаша түрінде берілген жарлығы
екендігін көрсетеді және осы соңғыларды бухгалтерлік есептің шоттарында
көрсету үшін ол негіз болып табылады. Кез келген шаруашылық операцияларын
тиісті есеп шоттарында көрініс таппауы, олардың тиісті құжаттармен
рәсімделуімен байланысты болып келеді.
Операцияларды құжаттармен рәсімдеу процесі бухгалтерлік есептің
алғашқы сатысы болып саналады, сондықтан аталған процесті құжаттау деп
аталады.
Құжаттардың арналымы мен мазмұнын дәл және толық түсіну үшін, оларды
біршама белгілері бойынша жіктейді: арналымы бойынша, жасау тәсілі бойынша,
мазмұны бойынша, жасау орны, сандық позициясы, толтыру тәсілі бойынша.
Құжаттар арналымы бойынша мына топтарға бөлінеді:
- тәртіп орнататын (басқара білетін) жарлықтың мазмұны, шаруашылық
операциясын жасауға берілген бұрық болып танылады, бірақ ол жасаған
операцияның фактісін растамайды, сондықтан операцияның ол кезеңі
бухгалтерлік есепте көрініс таппайды.
Көптеген жарлық ретіндегі құжаттар, операция жасалғаннан кейін барып,
ақтаушы құжаттарға айналады:
- ақтаушы –жасалған шарушылық операцияның фактісін растайды, яғни
жасаплған операция ретінде рәсімделеді. Құжаттардың бұндай типі
шарушылық операциялары ретінде бухгалтерлік есепте көрсетуге негіз
болып табылады
- бухгалтерлік рәсімдеу- тәртіп орнататын және ақтаушы құжаттардың
негізінде жасалатын құжаттар, бірақ олардың дербестік мағынасы
болмайды
- қиыстырылған (құрастырылған)- жоғарыда келтірілген құжаттардың бінеше
түріне тән қызметті, бір мезгілде атқаратын құжаттауларды
құрастырылған құжаттау деп атайды, олардың пайдалануын жеңілдетеді,
ықшамдайды және есептік құжаттауды аса көрнекті етіп көрсетеді.
Құжаттар жасау бойынша мына топтарға бөлінеді:
- бір жолғы –жасалған бір немесе шаруашылық операцияларын рәсімдеу
кезінде пайдаланады
- жинақтаушы- біртектес шаруашылық операциялары жасап біткеннен кейін,
оларды рәсімдеу үшін пайдаланады.

1.2 Бухгалтерлік қызметтің жұмысын ұйымдастыру. Құжаттау және есептік
регистрлер

Республикалық және жергілікті бюджеттердің есебінен ұсталатын
үйымдар, сондай-ақ жекелеген ұйымдардың жанындағы оталықтандырылған
бухгалтериялар бюджет және бюджеттен тыс қаражаттар бойынша шығыстар
сметасымен орындау есебінен Республикалық және жергілікті бюджеттердің
қаражаттары есебінен ұсталатын ұйымдарға бухгалтерлік есеп жөніндегі
нұсқаулыққа сәйкес жүзеге асырады.
Бюджет және бюджеттен тыс қаражаттар бойынша шығыстар сметасын
орындаудың бухгалтерлік есебі осы ңұсқаулықта көзделген шоттар жоспары
бойынша біртұтас баланс негізінде жүргізіледі.
Министерліктер, мемлекеттік комиттетер және Қазақстан Республикасы өзге
орталық және жергілікті органдары Қазақстан Республикасы Қаржы
министрллігінің Қазынашылық департаментімен келісіп, қажет болған жағдайда
өз қызметінің өзгешелігін ескере отырып, өз жүйесінің бюджеттік ұйымдарында
бухгалтерлік есеп жөнінде жалпы ережелерді қолдану тәртібі туралы
нұсқаулар шығаруы мүмкін.
Шығыс сметаларын орындаудың бухгалтерлік есебі осы нұсқаулыққа сәйкес
бухгалтерлік есептің мемориалдық- ордерлік нысаны бойынша жүзеге асырылады.
Есепті орталықтандырылған кезде қызмет көрсетуші ұйымдардың басшыларына
лимиттерге иелік ету құқығы қалдырылады, атап айтқанда тауарларды жеткізіп
беруге және қызметтер көрсетуге келісім- шарттар, орындалған жұмыстарға
еңбек келісімін жасасу, белгіленген тәртіпте шаруашылық және басқа да
мұқтаждарға аванстар алуға және өз қызметкерлеріне аванстар беруге рұқсат
ету, бюджеттік қаржы беру шегінде бөлінген лимиттердің есебінен шығыстарды
төлеуге рұқсат ету, белгіленген нормаларға сәйкес ұйымдардың мұқтажына
арнап материалдарды, тарға сәйкес ұйымдардың мұқтажына арнап материалдарды,
тамақ өнімдерін және басқа да материалдық құндылықтарды жұмсау, есеп
беретін адамдардың аванстық есебінен түгендеу және т.б. бойынша құжаттарды
бекіту.
Орталықтандырылған бухгалтерия қызмет көрсететін ұйымдардың
басшыларына осы ұйымдардың басшыларымен келісілген орталық бухгалтерияның
бас бухгалтері белгіленген мерзімде шығыстар сметасының орындалуы туралы
оларға қажетті мәліметтерді табыс етеді.
Ұйымдар бюджеттік мақсаттарға сәйкес сметаларда көзделген бюджеттік
сыныптаманың коды бойынша шығыстарды жүзеге асырады.
Бухгалтерлік қызмет басшылары өз жұмысында Қазақстан Республикасы
Президентінің 1995 жылғы 26 желтоқсанындағы №2732 Заң күші бар жарлығын,
белгіленген тәртіпте бекітілген бухгалтерлік есеп және есеп беру
басқармалары туралы ережелерді, және қазақстан Республикасының басқа да
нормативтік- құқықтық актілерін басшылыққа алады.
Бюджеттік ұйымдардағы бухгалтерлік есеп Қазақстан Республикасы
Заңдарының сақталуына, шығыс сметаларының орындалу барысында,
кәсіпорындармен, ұйымдармен және тұлғалармен есеп айырысудың жәй- күйіне,
ақшалай қаражатармен мемлекеттік органдарды қажетті ақпараттармен қамтуы
тиіс.
Бухгалтерлік қызметтің міндеттеріне мыналар кіреді:
- осы нұсқаулыққа және жекелеген нұсқауларға сәйкес бухгалтерлік есепті
дұрыс ұйымдастыруды қамтамасыз ету
- құжаттарды уақтылы және дұрыс рәсімдеуге және жасасқан операциялардың
заңдылығына алдын- ала бақылау жасауды жүзеге асыру
- бюджет жөніндегі бекітілген шығыстар сметасы бойынша белгіленген
тәртіппен енгізілген өзгерістерді ескере отырып ашық лимиттер және
олардың нысаналы мақсатына сәкес қаржыларды дұрыс және тиімді
жұмсауға, сондай-ақ ақшалай қаржылар мен материалдық құндылықтардың
сақталуына бақылау жасау
- есепті дербес жүргізетін бюджеттік ұйымдарға ашық лимиттерді дер
кезінде хабарлау, сондай- ақ олардың шығыс сметаларын орындауына және
бухгалтерлік есепті дұрыс жүргізуіне бақылау жасау
- арнайы қаржылар сметасы бойынша кірістер мен шығыстарды есепке алу
және бюджеттен тыс басқа да қаржылар бойынша операцияларды есепке алу
- бюджеттік ұйымдардың жұмысшылары мен қызметшілеріне жалақыны,
студенттерге,тыңдаушыларға, аспиранттарға және оқушыларға стипендиялар
есептеу және мерзімінде төлеу
Бюджеттік ұйымының құрамына кіретін барлық бөлімшелер бухгалтерлік
қызметке бухгалтерлік есеп пен бақылау үшін қажетті құжаттарды уақытында
тапсыруға міндетті. Құжаттардың уақытында және тиісті сапада жасалуы,
олардың бухгалтерлік есепте көрсету үшін белгіленген қажетті мерзімде
тапсырылуы, құжаттарға қамтылған деректердің шынайылығы үшін осы
құжаттарды жасаған және оған қол қойған тұлғалар жауап береді.
Бастапқы құжаттардағы жазбалар ұзақ уақыт бойы жауап береді. Бастапқы
құжаттардағы жазбалар ұзақ уақыт бойында олардағы жазулардың сақталуын
қамтамасыз ететін құралдармен ғана жүргізілуі тиіс.
Қажетті жағдайларда бастапқы құжатқа қосымша реквизиттер: құжаттың
нөмірі, ұйымның атауы мен мекен-жайы, құжатта расталған операцияны жасауға
қажетті негіз, қосымша операциялардың сипатымен анықталатын басқа да
қосымша реквизиттер енгізілуі мүмкін.
Бастапқы құжаттарда – мәтін бөлігінде де, сандық деректерде де
тазартуға және келісілмеген түзетулерге жол берілмейді.
Бастапқы құжаттардағы қателер қате мәтінді немесе сомаларды сызып тастау
және сызықтың үстінен дұрыс мәтінді немесе соманы жазу жолымен түзетіледі.
Сызып тастау бұрынғы жазу көрініп тұратындай етіп жіңішке сызықпен
жүргізіледі. Бастапқы құжаттағы қатені түзету түзетілді деген жазумен
көрсетілуі және түзету уақыту көрсетіліп, құжатқа қол қойған тұлғаның
қолымен расталуы тиіс.
Касса мен банк құжаттарында түзетуге жол берілмейді.
Есеп тіркемелеріндігі жазбалар үшін негіз болатын құжаттар ұйымның бас
бухгалтері белгіленген және басшысы бекіткен мерзімдерде бухгалтерлік
қызметке тапсырылыу тиіс.
Материалдық жауапты тұлғалар ф442 құжаттарын тапсыруды тіркеген кезде,
екі данада жасалған, тауарлық-материалдық құндылықтардың кірісі мен шығысы
бойынша бастапқы құжаттарды (кіріс және шығыс құжаттары бойынша жеке
толтырылған) тапсырады. Материалдық жауап беретін тұлғаның қатысуымен
жүргізілген, тапсырылған бастапқы құжаттардың дұрыс рәсімделуі тексерілген
соң бухгалтер қызметкерінің қолы қойылған тізімдеменің бір данасы
материалдық жауапты тұлғаға қайтарылады, екінші данасы бухгалтерлік
қызметтің іс-қағазынада қалады.
Ақшалар мен материалдық құндылықтардың сақталуы үшін жауапты тұлғалармен
толық жеке материалдық жауапкершілік туралы белгіленген тәртіппен жазбаша
шарт жасалады.
Бухгалтерлік қызметке келіп түскен бастапқы құжаттар үлгісі бойынша да
(бастапқы құжаттарды рәсімдеудің, реквизиттерді толтырудың толықтығы мен
дұрыстығы), мазмұны бойынша да (құжатталатын операциялардың заңдылығы,
жекешеленген көрсеткіштердің пайымдық қисыны) міндетті түрде тексеріледі.
20. Тексерілген және есепке алынған құжаттар операциялар жасалған уақыттар
бойынша (хронологиялық тәртіппен) жүйеленеді және мемориалдық ордерлермен –
жинақтаушы ведомстармен рәсімделеді, оларға мынадай тұрақты нөмірлер
беріледі:
-1-ші мемориалдық нөмір - №381 кассалық операциялар жөніндегі жинақтаушы
ведомость;
- 2-ші мемориалдық нөмір - №381 бюджеттік шоттардағы қаржылардың жылжуы
жөніндегі жинақтаушы ведомость;
-3-ші мемориалдық нөмір - №381 бюджеттік шоттардағы қаржылардың жылжуы
жөніндегі жинақтаушы ведомость;
- 5-ші мемориалдық нөмір - №405 жалақы және стипендиялар жөніндегі есеп
айырысу ведомостарының жинағы;
-6-ші мемориалдық нөмір - №408 ұйымдармен есеп айырысу жөніндегі жинақтаушы
ведомость;
-6-ші мемориалдық нөмір - №408 жоспарлы төлемдер ретінде есеп айырысу
жөніндегі жинақтаушы ведомость;
- 8-ші мемориалдық нөмір - №386 есепті тұлғалармен есеп айырысу жөніндегі
жинақтаушы ведомость;
- 9-ші мемориалдық нөмір - №438 активтердің босатылуы және ауыстырылуы
жөніндегі жинақтаушы ведомость;
- 10-ші мемориалдық нөмір - №438 бағасы төмен және тез тозатын заттарды
босату және ауыстыру жөніндегі жинақтаушы ведомость;
-11-ші мемориалдық нөмір - №398 тамақ өнімдерін кіріске алу жөніндегі
жинақтаушы ведомость;
- 12-ші мемориалдық нөмір - №411 тамақ өнімдерін жұмсау жөніндегі
жинақтаушы ведомость;
- 13-ші мемориалдық нөмір - №396 материалдарды жұмсау жөніндегі жинақтаушы
ведомость;
- 14-ші мемориалдық нөмір - №409 арнаулы табыстар бойынша табыстарды
есептеудің жинақтаушы ведомость;
-1- 15-ші мемориалдық нөмір - №406 балаларды асырағаны үшін ата-аналармен
есеп айырысу жөніндегі жинақтаушы ведомость;
Қалған операциялар мен Сторно операциялары бойынша жеке-жеке әрбір ай
үшін 16-сынан бастап нөмірленетін №274 жеке мемориалдық ордер жасалады.
Операциялардың көлемі бойынша жинақтаушы ведомостар құруды талап етпейтін
бюджеттік ұйымдарда шоттардың деректері №274 жеке мемориалдық ордерлерінде
немесе жоғарыда көрсетілген тиісті нөмірлер беріліп, дәл бастапқы
құжаттарға қойылатын бұрыштаманың таңбаларында көрсетіледі.
Жекелеген мемориалдық ордерлер операциялардың жасалуына қарай, бірақ жеке
құжаттардың негізе де, бір текті құжаттардың негінде де, келесі күннен
кешіктірмей жасалады. Мемориалдық ордерде қосалқы шоттардың деректері бір
қосалқы шоттың дебеті және екінші қосалқы шоттың несиесі жөніндегі немесе
бір қосалқы шоттың дебеті және екінші қосалқы шоттың несиесі жөніндегі
немесе бір қосалқы шоттың дебеті және бірнеше қосалқы шоттың несиесі,
немесе керісінше, бір қосалқы шоттың несиесі және бірнеше қосалқы шоттардың
дебеті жөніндегі операциялардың сипатына байланысты жазылады.
Мемориалдық ордерлерге бас бухгалтер немесе оның орынбасары мен орындаушы
қол қояды.
Барлық мемориалдық ордерлер №308 Бас журнал кітабында тіркеліп,
тәртіп бойынша, қосалқы шоттар бойынша жүргізіледі.
Бас журнал кітабы өткен жылғы қорытынды балансқа сәйкес жылдың басындағы
қалдық сомалары жазбаларымен ашылады. Ондағы жазбалар – мемориалдық
ордерлердің жасалуына қарай, ал мемориалдық ордерлерді – жинақтаушы
ведомостарды жасаған кезде – айына бір рет жүргізіледі. Мемориалдық
ордерлердің сомасы басында Ордер бойынша сома бағанына, ал одан соң
тиісті қосалқы шоттардың дебеті мен несиесіне жазылады. Дебет бойынша да,
несие бойынша да, барлық қосалқы шоттар жөніндегі бір айлық айналымдардың
тең болуға тиіс. Бір айдағы айналымдардан соң екінші бағанға әрбір қосалқы
шот бойынша келесі айдың басындағы қалдық шығарылады.
Талдама есеп есептік тіркемелерде (кітаптарда, карточкаларда,
жинақтаушы ведомостарда, т.б.) жүргізіледі. Тіркемелердегі жазбалардың
тәртібі осы нұсқаулықтың тиісті бөлімдерінде баяндалған.
Бухгалтерлік кітаптарда жазбалар басталғанға дейін барлық беттер
(парақтар) беттеледі. Соңғы бетке бас бухгалтердің қолы қойылып: Бүл
кітапта барлығы бет (парақ) нөмірленген деп жазылады. № КО-4, №440
касса кітабы, еңбек кітапшаларының бланкілері мен оған қосылған беттерді
есептейтін ф. 449 кіріс-шығыс кітабы, жіппен байланып және сүргішпен
бекітілугн, ал №КО-4 және 440 парақтарының саны – бюджеттіку ұйым
басшысының және бас бухгалтердің қолымен, ал №449 – бюджеттік ұйым
басшысының қолымен расталуға тиіс.
Әрбір кітаптың сыртында ұйымның, орталықтандырыған
бухгалтерияның атауы және кітаптың ашылған жылы жазылады. Онда ашылған
қосалқы шоттардың тақырыптары болуға тиіс. Жазбаларды кітаптың басқа
беттеріне ауыстырылған кезде осы қосалқы шот бойынша тақырыпқа жазбаның
ауыстырылғаны туралы, жаңа беттердің нөмірлері көрсетіліп, белгі қойылады.
Бухгалтерлік есеп кітаптары жыл аяқталғанда онда бос парақтар болған
жағдайда келесі жылдың операцияларын жазу үшін падалануы мүмкін. Мұндайда
кітапртар архивке екі жалда бір рет тапсырылады.
Карточкалар (активтер жөніндегі карточкалардан басқа) әрбір есеп үшін жеке
жүргізілетін №279 карточкалар тіркеледі.
Карточкалар ішінде олар материалдық-жауапты тұлғалар бойынша, ал
орталықтандырылған бухгалтерияларда және қызмет көрсетілген ұйыдарда
қосалқы шоттар бойынша орналастырылатын картотекаларда сақталады.
Материалдарды, бағасы төмен және тез тозатын заттарды т.б. есепке алатын
карточкалар жыл сайын немесе екі жылда бір рет карточкалардың тізімдерімен,
тізбелерімен және басқа бухгалтерлік құжаттармен бірге, тігілген күйінде
архивке тапсырылады.
Ішінде № ОС-6, 8,9 соңғы түгендеу карточкасы бойынша құрал-
саймандардың есептен шығарылғаны туралы белгі қойылған болса, активтерді
есепке алу жөніндегі № ОС-10 түгендеу карточкасының сипаттамасы архивке
тапсырылады. Түгендеу карточкаларын архивке сипаттамасыз тапсырған кезде
олар жеке ведомсқа жазылып, онда карточканың нөмірі мен есептен шығарылған
құрал-саймандардың атаулары, ал орталықтандырылған бухгалтерияларда, бұдан
басқа, қызмет көрсетілетін бюджеттік ұйымның атауы жазылады.
Бухгалтерлік есеп тізімдемелеріндегі жазбалар олар алынғаннан кейінгі
келесі күннен кешіктірмей бастапқы құжаттар бойынша жүргізіледі. әрбір ай
аяқталғаннан кейін талдамалық есептің тізімдемелерінде айналыстардың
қорытындылары жасалады және қосалқы шоттар бойынша қалдықтар шығарылады.
Өткен жыл үшін бухгалтерлік есептің жазбаларында байқалған
қателерді түзету мынадай тәртіппен жүргізіледі:
а) бухгалтерлік балансты тапсыру сәтіне дейінгі осы есепті кезенде
байқалған, аталған мемориалдық ордердің өзгертілуін талап етпейтін қателер
дұрыс емес сомалар мен мәтінді, сызылып қалған жазбаларды

1.3 Қаржыландыруда жасалатын ұйымдастыру жұмыстары

Қаржылық есеп берудің мақсаты қаржылық жағдайы туралы сенімді, мәнді
және пайдалы ақпараттарды беру болып табылады. Қаржылық есеп берудің
пайдаланушыларының қатарына потенциалды инвесторлар, кредиторлар,
жабдықтаушылар, сатып алушылар, еңбеккерлер, сондай-ақ мемлекеттік
органдар, т.б. кіреді.
Есеп беруге қойылатын негізгі талаптар: мемлекеттік мекеме қызметінің
нәтижесін анық және объективті көрсету, барлық көрсеткіштерді бір- бірімен
қатаң түрде үйлестіру, бухгалтерлік пен жедел-статистикалық есеп берудің
сабақтастығын сақтау, әдістемелік және басқа да ережелерді сақтау болып
табылады.[3]
Қаржылық есеп берудің негізгі қағидалары болып:
Есептеу. Қаржылық есеп беру есептеу қағидасының негізінде жасалады, соған
сәйкес өнім жөнелтілген, жұмыс атқарылған кезінен бастап, олардың төлену
нәтижесіне қарамастан табыс болып танылады, ал шығысы мен зияны орын
алынған кезден бастап танылады.
Түсінілік. Қаржылық есеп беруде берілген ақпарат пайдаланушыларға түсінікті
болуы тиіс.
Маңыздылық. Қаржылық есеп беруші пайдаланушылар ондағы мәліметтерге
қанағаттануы тиіс, қаржылық, жедел жағдайларын бағалаған кезде олардың
қабылданған шешіміне алынған мәліметтер өз септігін тигізуі керек.
Мәнділік. Қаржылық есеп беру негізінде қабылданған экономикалық шешімдер
олардың ұғымдарының дұрыстығына немесе дұрыс еместігіне әсер етуі мүмкін.
Дұрыстық. Есеп беру негізінен анық мәліметтердің көрсеткіштерінен
құралдарды, егер де онда мәнді қателер немесе күні бұрыш пішілген ойлар
болмаса.
Шындық және алалықсыз ұсыну. Қаржылық есеп беру мекеменің ақша қаражатының
қозғалысы, операцияның нәтижесі, қаржылық жағдайы туралы пайдаланушыларға
шындық және алалықсыз мәліметтерді ұсынуы тиіс.
Бейтараптылық. Қаржылық есеп беруде берілген ақпараттар күні бұрын
ойластырылған мәліметтен алшақ болуы керек, яғни сенімді болжамы болғаны
абзал.
Сақтық. Кез келген шешімді қабылданған кезде сақтық деңгеін сақталған жөн,
белгісіз жағдайда активтер мен табыстың, сондай-ақ міндеттемелер мен
шығыстың қайта бағалануына барынша жол бермеу керек.
Аяқтау және салыстыру. Қаржылық есеп берудегі ақпараттардың анықтылығын
қамтамасыз ету мақсатында ондағы мәліметтер толық болуы тиіс. Ақпараттың
пайдалылығы мен мазмұндығын арттыру үшін бір есептік кезеңі екінші бір
есептік кезеңмен салыстырылуы тиіс.
Жүйелік. Пайдаланушы мекеменің қаржылық есеп беруін, оның әртүрлі есептік
кезеңімен салыстыру мүмкіндігін қалыптастыру керек, өйткені оның көмегімен
қаржылық жағдайдың тенденциялық өзгерістерін анықтай алады, демек
қабылданатын шешімдердің жүйелігін сақтау мүмкіндігі артады.
Есеп беруге қойылатын ең басты талап оның тазалығы (ашықтығы) болып
табылады, яғни есеп берудің мәліметі түсінікті болуы тиіс. Есеп беру
белгіленген мәліметтердің мерзімінде жасалғаны жөн.
Есеп беру қойылатын ең басты талап оның тазалығы , ашықтығы болып табылады.
Балансты және басқа берілетін есептерді уақытында, әрі сапалы жасау үшін
бухгалтерия өндірістік бөлшемдеріндегі барлық мәліметтердің құжатталуын,
берілген материалдық және басқа есептерін толық көлемде берілуін қамтамасыз
ету керек.
Бухгалтерлік есептің ақпараттары балансқа дейін қажет өндеулерден өтеді.
Бұл өндеу процесі төрт кезеңнен тұрады.
Бірінші кезең. Әртүрлі шаруашылық фактілері құжатталады (іскерлік мәліме
жасалады)
Екінше кезең. Есеп мәліметтері есеп талабына байланысты жіктеледі, содан
соң бухгалтерлік есеп шоттарында көрсетіледі (ведомость, бас кітап)

1.4 Мемлекеттік мекемелердің қазынашылық комитетімен есеп айырысу тәртібі

Қазақстан Республикасының республикалық бюджетінің орындалуы жөніндегі
операциялардың бухгалтерлік есебі компьютерлік техниканы қолдана отырып,
мынадай тізімдемелерде жүргізіледі:
- Бас журнал кітабы;
- жергілікті бюджеттермен өзара есеп айырысу туралы анықтама;
- бюджеттік сыныптамалардың қодтары бойынша рұқсаттар мен шығыстар
қозғалысының ведомосты;
- қарыз ақша бойынша анықтама;
- қазынашылықтың бірыңғай шотының кірістер мен шығыстар бойынша
талдамасы;
- төмен тұрған бюджеттермен есеп айырысу жөніндегі айналыс ведомосты;
- өзара есеп айырысулар жөнінде жүргізілген, республикалық бюджеттің
кірістері мен шығыстары туралы жиынтық деректер;
- субвенциялар мен трансферттер бойынша қозғалыс туралы анықтама;
- кірістердің бюджетке түсуінің ай сайынғы ведомосты;
- кірістердің бюджетке түсуінің ай сайынғы ведомосты;
- Республикалық бюджеттің шығыстары бойынша ай сайынғы ведомосты;
- республикалық бюджеттің шығыстары бойынша ай сайығы әзірлеу ведомосты;
- Депозиттерге жасалатын салымдар үшін тартылған Қазақстан
Республикасының Мемлекеттік бюджетінің уақытша бос қаражатының есеп
кітабы;
- Қазақстан Республикасының банктерінің салымдарында орналасқан
Қазақстан Республикасының Мемлекеттік бюджетінің уақытша бос
қаражатының есеп кітабы;
- Мемлекеттік қарыз алу қаражаттарын есепке алу кітабы
Есептің алдағы жылға арналған тізімдемесі ағымдағы жылдың 31
желтоқсанынан кешіктірмей дайындалуға тиіс. Операцияларды Бас журнал
кітабына жазу мемориалдық ордерлердің және оларға қосымша құжаттардың
негізінде жүргізіледі. Қосалқы шоттар бойынша бухгалтерлік жазбалардың
дұрыстығын бақылау үшін әрбір айдың аяғныда айналыс ведомосты жасалады.
Айналыстың дебет пен кредит бойынша қорытындылры және айналыс
ведомостарында көрсетілген қалдықта айналыстардың қорытындыларымен және
Бас журнал кітабының қалдықтарымен салыстырылады.
Бухгалтерлік балансты жасау үшін Бас журнал кітабында және айналыс
ведостарында шығарылған қалдықтардың сомасы негіз болады. Бюджеттің
ағымдағы жылы орындалуының бухгалтерлік есеп жазбаларында байқалған
қателерді түзету мынадай тәртіппен жүргізіледі:
а) бухгалтерлік балансты тапсыру сәтіне дейін осы есепті кезеңде
байқалған, мемориалдық ордердің өзгертілуі талап етпейтін қателер, дұрыс
емес сомаларды жіңішке сызықпен, сызылып қалған және сызықтың үстінен
жазылған жазулар, қажет болған жағдайларда жаңа дұрыс сомалар мен мәтін
оқылатындай етіп, сызу жолымен түзетулерді. Әрбір түзету бухгалтерлік
есеп бөлімі бастығының қолымен расталады;
б) бухгалтерлік балансты тапсыру сәтіне дейін байқалған, мемориалдық
ордердегі қатеден туындаған қате жазу, оның сипатына байланысты, қосымша
меориалдық ордермен, немесе Қызыл белгі тәсілі бойынша түзетіледі.
Қателер баланс тапсырып қойылған есепті жылдың бухгалтерлік есебі
жазбаларынан байқалған барлық жағдайларда осылай түзетіледі.
Қателер Қызыл белгі тәсілімен түзетілген жағдайда мынадай бухгалтерлік
жазбалар жүргізіледі: қатесі бар жазу қызыл сиямен қайталанады.
Қорытындылар есептелген қызыл сиямен жазылған сомалар қоса қара сиямен
жазылған сомалардан шығарып тасталады.
Қателерді түзету жөніндегі қосымша бухгалтерлік жазбалар, сондай-ақ
Қызыл белгі тәсілімен жасалған түзетулер мемориалдық орлерлермен
рәсімделенеді, оларда әдеттегі деректерден тыс, аталған мемориалдық
ордермен түзетілетін мемориалдық ордердің нөмірі мен уақытына сілтеме
жасалады.
Есепті жыл аяқталғанда, қорытынды балансты жасаудың алдында
бухгалтерлік есептің тіркемелерінде қосалқы шоттар бойынша айналыстардың
қорытындылары есептеледі және салыстырылады. Алшақтықтар байқалған
жағдайда, қорытынды балансты жасаудың алдында есепті жылдың тізімдемесіне
түзетулер енгізіледі.

2.2 Есеп тіркемелері мен бухгалтерлік есептің құжаттарын сақтау

Әрбір есепті ай аяқталғанда барлық мемориалдық ордерлер, оған қатысты
құжаттармен бірге, олардың реттік нөмірлері тәртібімен іріктеліп,
жинақталуға тиіс. Құжаттардың саны жинақтауға жетпесе, оларды үш ай бойы
бір папкіге жинауға болады. Бухгалтерлік құжаттар жабылатын шкафтарда,
қатаң тәртіппен, Басқарма бастығының немесе ол тағайындаған тұлғаның
жауапкершілігінде сақталуы керек.
Ағымдағы жыл бойындағы құжаттар мен тіркемелер өткен жылдың
құжаттарынан бөлек сақталуға тиіс. Бухгалтерлік құжаттардың, тіркемелердің,
есептердің сақталу мерзімдері Қазақстан республикасы Қаржы министрлігінің
істері номенклатурасымен белгіленеді. Бухгалтерлік құжаттардың, есеп
тіркемелерінің және белгілі бір себептермен жоғалуын немесе жойылуын
белгіленген тәртіпке сәйкес Қазақстан Республикасы қаржы министрлігінің
қазынашылық департаменті рәсімдейді. Қазақстан Республикасының Ұлттық
Банкідегі Бірыңғай қазынашылық шот №015 қосалқы шот
Бұл қосалқы шотта Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі республикалық
бюджет кірістері мен шығыстарының облыстық Қазынашылық басқармаларының
басшыларымен және бас бухгалетрлерімен қол қойған электрондық төлем
аманаттары, сондай-ақ республикалық бюджет ақша қаражаттары қалдықтарының
есебі негізінде орталықтанған күнделікті есебін жүргізеді. Бірыңғай
Қазынашылық шотқа қызмет көрсету тәртібі Қазақстан Республикасының Қаржы
министрлігі мен қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі арасындағы жасалған
келісіммен айқындалады.
Сыртқы қарыздар есебінен қаржыландырылатын жобалар бойынша ақша
қаражаттарының қалдықтары №016 қосалқы шот Бұл қосалқы шотта мемлекеттік
сыртқы қарыздар есебінен инвестициялық жобалар мен бағдарламаларға арналған
қаражаттардың түсуі мен жұмсалуы ескеріледі.[4]
Бұл қосалқы шоттың дебетіне №43 қосалқы шот кредитінің кредиторынан
түскен сома жазылады. Бұл қосалқы шот кредиті бойынша инвестициялық
жобаларға аналған мемлекетті сыртқы қарыздардың қаражаттарын жұмсау,
мемлекетті сыртқы қарыздардың негізгі сомаларын өтеу және №023 қосалқы шот
дебеттелетін, мемлекетті сыртқы қарыздар бойынша сыйақыларды мен
комиссиялық алымдарды төлеу ескеріледі.

2- Тарау Қазынашылық комитетінді мемелекеттік мекемелермен шоттарды
жүргізу тәртібі
Қазақстан Республикасы Қаржы Министрлігінің Қазынашылық комитеті
республикалық бюджеттің атқарылуына қызмет көрсету мемлекеттік бюджеттің
мемлекеттік мекемелерге есеп айырысу-кассалық қызмет көрсету және
мемлекеттік бюджет қаражаттарының мақсатты пайдалануына алдын ала және
ағымдағы бақылау жасау жөнінде салааралық үйлестіруді, сондай-ақ Қазақстан
Республикасы Қаржы министрлігі құзыретінің шегінде арнайы атқарушылық және
бақылау-қадағалау функцияларын жүзеге асыоатын ведрмство болып табылады.
Қазынашылық өз қызметінде Қазақстан Республикасының Конституциясын
Қазақстан Республикасының заңдарын, Қазақстан Республикасы Президентінің,
Үкімктінің актіоерін және өзге де нормативтік құқықтық актілерді басшылыққа
алады.
Қазынашылық мемлекеттік мекеменің ұйымдастырушылық-құқықтық нысанындағы
мөртаңбалары белгіленген үлгідегі бланкілері, сондай-ық заңдарға сәйкес
банктерде шоттары болады. Қазынашылық өз құзыретіндегі мәселеоер бойынша
белгіоенген тәртіппен бұйрықтар шығарады, олардың Қазақстан Респубоикасының
бүкіл аумағында міндетті күші бар. Қазынашылықтың қызметі тек республикалық
бюджеттен қаржыландырылады.

Бұл қосалқы шотта нысаны\алы мақсатқа арналған, бірақ республикалық
бюджеттің кірісі мен шығысына жатпайтын ақша қаражаттары ескеріледі. Бұл
қосалқы шоттың дебетіне Республикалық бюджетке жатпайтын кірістер №047
қосалқы шоты кредитіне қаражаттар жазылады. Нысаналы мақсатқа арналған
қаражаттарды аудару кезінде: №047 қосалқы шот дебеті, № 017 қосалқы шот
кредиті деген бухгалтерлік жазба жазылады.
Республика бюджетіндегі, бюджеттен тыс шоттардағы республика бюджетіне
аударылмаған валюталық ақша қаражаттарының қалдықтары № 018 қосалқы шоты
Бұл қосалқы шотта республикалық бюджеттің кірісінде көрініс таппаған
республикалық бюджеттің ақша қаражаттары ескеріледі. Бұл шоттың дебетіне
айдың 1-күніне кірістерден түскен және республикалық бюджетке түспеген ақша
қаражаттарының қалдықтары жазылады. Қосалқы шот Республика бюджетіндегі,
бюджеттен тыс шоттардағы республика бюджетіне аударылмаған валюталық ақша
қаражаттарының қалдықтары №018 қосалқы шотында кредиттеледі.
Жол үстіндегі сомалар № 019 қосалқы шоты
Бұл қосалқы шотта қаржы органдарының республикалық бюджетке есепті
айдың соңында түскен, бірақ республикалық бюджетке одан кейінгі айда
түсепеген сомалар ескеріледі. № 010, 012, 014, 015, 015, 017, 018, 019
қосалқы шоттары бойынша синтетикалық есеп Бас журнал кітабында
жүргізіледі.
Шығыстар № 02 шоты
Бұл шоттың қосалқы шоттары бойынша Қазақстан Республикасының республикалық
бюджетінің кассалық шығыстары және бұл бюджеттің шығыстарына уақытша
жатқызылған сомалар ескеріледі.
Бюжеттің шығыстары № 020 қосалқы шоты
№ 20 қосалқы шотында республикалық бюджеттің кассалық шығыстары
Қазынашылықтың аумақтық органдарының, Қазынашылық департаментінің төлем
аманаттарының ай сайынғы есептері негізінде ескеріледі. республикалық
бюджеттің жасалған кассалық шығыстарының есебі №120, 181 баланстық
шоттарында қазынашылық органдарында жүргізіледі. Қазынашылықтың облыстық
басқармаларында шығыстардың бақылау шоты және жиынтық транзиттік шот
ашылады. Бұл үшін Қазынашылық органдарының аналитикалық есебінде,
Республикалық бюджет шығыстары № 120 баланстық шотында Бірыңғай
Қазынашылық шотына сомасы күн сайын аударылатын Республикалық бюджет
шығыстары атауымен жеке пассивті бет шоты ашылады.
Пассивті бет шоттың қалдығы күн сайын Республикалық бюджет шығыстары №
120 баланстық шоты бойынша бюджеттік ұйымдардың барлық активті бет
шоттарының сомасына тең болуы керек. Республикалық бюджеттің шығыстары күн
сайын Қазынашылықтың облыстық басқармалары Қазынашылық департаментінің
Бірыңғай Қазынашылық шотына аударылады.
Бюджеттік ұйымдардың бет шоттарындағы шығыстар қалдықтарындағы
балансында жыл басынан бергі жасалған шығыстары, ал бақылау шоттарындағы
шығыстардың қалдығы – қазынашылықтың облыстық басқармалары Қазынашылық
департаментінің Бірыңғай Қазынашылық шотына аударылған шығыстардың жалпы
сомасы Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкіде көрініс табады.
Республикалық бюджет шығыстары № 120 баланстық шотының бет шоты бойынша
күн ұзағында жасалған барлық операциялар бір күн ішіндегі және жыл басынан
бергі өсіп отыратын жиынымен бюджеттік сыныптаманың барлық кодтары бойынша
шығыстары көрсетілетін республикалық бюджеттің шығыстары бойынша күн
сайынғы ведомосында көрініс табады.
Ведомостың деректері аумақтық Қазынашылықтарда 2 данада жасалады. Біріне
республикалық бюджет есебінен ұсталатын бюджеттік ұйымдардың бет шоттарынан
алынған жазбаларға жапсырылады. Әр күн үшін жасалған кассалық шығыстардың
сомаларына шоттардың ағымдағы жоспрының банктік операциялары бойынша
бухгалтерлік жазба жасалады. Ай аяғындағы ведомоста Республикалық бюджет
бойынша барлық шығыстар жолының сомасы республикалық бюджет шығыстарына
уақытша жатқызылған сомалардың шегерімімен №02 шоты бойынша осы күнге
қалған дебет қалдығына тең болуы керек.
Республикалық бюджеттің шығыстарына уақытша жатқызылған сомалар №021
қосалқы шоты
Бұл қосалқы шотта Қазынашылық органдарының республикалық бюджет шығыстарына
уақытша жатқызылған және қайтаруға жататын сомалары ескеріледі.
Сыртқы қарыздар есебінен қаржыландырылатын жобалар бойынша шығыстар № 023
қосалқы шоты
№ 023 қосалқы инвестициялық жобалар мен бағдарламаларға бағытталған
мемлекеттік сыртқы қарыздардың қаражаттары есебінен жұмсалған шығыстардың,
сондай-ақ мемлекеттік сыртқы қарыздардың негізгі сомаларын өтеу бойынша
жасалатын операциялардың және сыйақылар мен мемлекеттік міндеттемелер
бойынша комиссиялық алымдарды төлеу сомалары ескеріледі.

Өзара есеп айырысулар бойынша республикалық шығыстар № 025 қосалқы шоты
№025 қосалқы шотында республикалық бюджетке жүргізілген есептемелердің
сомалары ескеріледі. Бюджеттен қаржыландырылатын ұйымдардың берешектерін
өтеу бойынша қабылданатын есептердің сомалары лимиттерді бас таратушысының
бюджеттік қаражаттары есебінен қаржыландырушы ретінде ескеріледі және
олардың нысаналы мақсат бойынша кассалық шығыстары бюджеттік
сыныптамалардың кодтары бойынша осы қосалқы шоттың дебеті бойынша және №
012 қосалқы шот кредиті бойынша көрініс табады.
Кірістер № 04 шоты Республикалық бюджет кірісі № 040 қосалқы шоты
№040 қосалқы шотында Қазақстан Республикасының республикалық
бюджетінің Қазынашылық органдарына түскен кірістері көрініс табады.
Жалпымемлекеттік салықтардың барлық түсімдері Бюджеттер арасында
таратылатын кірістер № 080 баланстық шотына есептеледі жасалатын банктік
операциялар бойынша шоттардың ағымдағы жоспарына республикалық және
жергілікті бюджеттер арасында таратуға жатады. Жалпымемлекеттік салықтары
республикалық және жергілікті бюджеттер арасында тарату Қазақстан
Республикасының тиісті қаржы жылына ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.