Жұмыскерлермен еңбекақы бойынша есеп айырысу есебі

Жоспар

Жұмысшылар мен қызметкерлердің өндірген өнімдері мен істеген жұмыстарына толтырылған алғашқы құжаттар мен жұмыс уақытының табельдері оларға еңбекақы есептеу және оны төлеу үшін ұйымның цехынан, бөлімшелерінен белгілі мерзімде бухгалтерияға келіп түседі.
Еңбекақы есептеу үшін толтырылатын бұл алғашқы құжаттар мен табельдердің дұрыс толтырылуы, лауазымды тұлғалардың қолы мұқият тексеріледі. Қызметкерлерге еңбекақы төлеуді тексерудің негізгі міндеті еңбекақы төлеуде нормативтік.құқықтық актілердің сақталуын бақылау, жалақыдан ұстап қалу мен еңбекақы төлеуде бухгалтерлік есепті жүргізудің дұрыстығын тексеру болып табылады. Одан кейін қызметкерлеріне еңбекақы есептеледі.
Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексіне сәйкес жұмысқа ақы төлеу тәртібіне мыналар жатады:
. егер мердігерлік шартта орындалған жұмысқа немесе оның жекелеген кезеңдеріне алдын.ала ақы төлеу көзделмесе, тапсырысшы мердігерге жұмысқа тиісті түрде және келісілген мерзімде, не тапсырысшының келісімімен.мерзімінен бұрын орындалған жағдайда жұмыстың нәтижесін түпкілікті тапсырғаннан кейін келісілген бағаны төлеуге міндетті;
. мердігер заң актілерінде немесе шартта көрсетілген жағдайлар мен мөлшерде ғана аванс не кепілпұл төлеуді талап етуге құқылы.
Жалпы жұмысшылар мен қызметкерлерге есептелетін еңбекақы негізгі және қосымша деп аталатын екі түрге бөлінеді. Негізгі еңбекақы жұмысшылар мен қызметкерлердің нақтылы жұмыста болған уақытына, атқарған қызметіне төленеді. Негізгі еңбекақыға мына төмендегілер жатады:
. мерзімді және келісімді еңбекақы;
. сыйлықтар мен сыйақылар;
. үстеме сыйлықтар.

Пән: Бухгалтерлік іс
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 30 бет
Таңдаулыға:

2. ЖҰМЫСКЕРЛЕРМЕН ЕҢБЕКАҚЫ БОЙЫНША ЕСЕП АЙЫРЫСУ ЕСЕБІ
2.1 Еңбекақының түрлері мен нысандары
Жұмысшылар мен қызметкерлердің өндірген өнімдері мен істеген
жұмыстарына толтырылған алғашқы құжаттар мен жұмыс уақытының табельдері
оларға еңбекақы есептеу және оны төлеу үшін ұйымның цехынан, бөлімшелерінен
белгілі мерзімде бухгалтерияға келіп түседі.
Еңбекақы есептеу үшін толтырылатын бұл алғашқы құжаттар
мен табельдердің дұрыс толтырылуы, лауазымды тұлғалардың қолы мұқият
тексеріледі. Қызметкерлерге еңбекақы төлеуді тексерудің негізгі міндеті
еңбекақы төлеуде нормативтік-құқықтық актілердің сақталуын бақылау,
жалақыдан ұстап қалу мен еңбекақы төлеуде бухгалтерлік есепті жүргізудің
дұрыстығын тексеру болып табылады. Одан кейін қызметкерлеріне еңбекақы
есептеледі.
Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексіне сәйкес жұмысқа ақы төлеу
тәртібіне мыналар жатады:
- егер мердігерлік шартта орындалған жұмысқа немесе оның жекелеген
кезеңдеріне алдын-ала ақы төлеу көзделмесе, тапсырысшы мердігерге жұмысқа
тиісті түрде және келісілген мерзімде, не тапсырысшының келісімімен-
мерзімінен бұрын орындалған жағдайда жұмыстың нәтижесін түпкілікті
тапсырғаннан кейін келісілген бағаны төлеуге міндетті;
- мердігер заң актілерінде немесе шартта көрсетілген жағдайлар мен
мөлшерде ғана аванс не кепілпұл төлеуді талап етуге құқылы.
Жалпы жұмысшылар мен қызметкерлерге есептелетін еңбекақы негізгі және
қосымша деп аталатын екі түрге бөлінеді. Негізгі еңбекақы жұмысшылар мен
қызметкерлердің нақтылы жұмыста болған уақытына, атқарған қызметіне
төленеді. Негізгі еңбекақыға мына төмендегілер жатады:
- мерзімді және келісімді еңбекақы;
- сыйлықтар мен сыйақылар;
- үстеме сыйлықтар.
Қосымша еңбекақыға — еңбек заңына сәйкес шарттарда қаралып
белгіленген.
Жұмысшылар мен қызметкерлердің жұмыс істемеген, жұмыс атқармаған
уақытына төленетін төлемдер жатады. Бұндай төлемдер қатарына:
➢ жұмысшылар мен қызметкерлердің еңбек демалысы үшін төлемдер;
➢ жұмысшылар мен қызметкерлердің мемлекеттік, қоғамдық жұмыстарды
атқарғаны үшін төленетін төлемдер;
➢ жас сәбиді адамдарға берілетін демалысқа, баланы тамақтандыру
үшін берілетін үзілістерге төленетін төлемдер;
➢ жұмысшылар мен қызметкерлердің кінәсіз жұмыстың тоқтап қалған
уақытына төленетін төлемдер;
➢ жоғары немесе арнаулы оқу орындарында мамандығын көтеру курсына
➢ жіберілген уақытына байланысты жұмысшылар мен қызметкерлерге
төленетін төлемдер.
Мерзімді еңбекақы- жұмысшылар мен қызметкерлердің істеген уақытына,
сағаттық немесе күндік еңбекақы мөлшері бойынша өнім өндіргені немесе
өндірілмегеніне қарамастан, яғни оның жұмыста болған уақытына төленеді.
Мерзімдік еңбекақының келесі түрлері бар:
- жай мерзімді;
- мерзімді сыйлықты.
Жай мерзімді- жұмысшылар мен қызметкерлердің еңбекақысы жұмыс істеген
уақытына тарифте немесе штатта көрсетілген мөлшері бойынша төленеді.
Мерзімді сыйлықты жұмысшылар мен қызметкерлерге олардың тарифте немесе
штатта көрсетілген тұрақты еңбекақысы қосымша олардың өндірген өнімдерінің
көлемдеріне, санына, сапасына және тағы да басқа көрсеткіштердің өсуіне
қарай сыйлық беру болып табылады.
Кесімді еңбекақы- жұмысшылар мен қызметкерлердің еңбек өнімділігін
өсіруге, өнімді өндіруге кеткен еңбек уақытын қысқартуға ынталандыру
мақсатында қолданылады. Еңбекақы есептеудің және төлеудің кесімді түрін
қолданғанда жұмысшылар мен қызметкерлерге тиісті еңбекақы, олардың өндірген
өнімдерінің немесе санын тариф бойынша белгіленген өлшем бірлігіне
қарастырылған, яғни белгіленген кесімді бағаға көбейту арқылы табылады.
Кесімді бағаға белгіленген жұмыс уақытында өндірілуге тиісті өнім
көлемі мен сапасына негізделіп белгіленген. Уақыт мөлшері бір жұмысты
орындауға керекті, яғни қажет болатын, адамсағат, адамкүн өлшемінде
көрсетілген уақыт болып саналады.
Кесімді еңбекақының мынадай жүйелері бар: тікелей кесімді, кесімді
сыйлықты, үдемелі кесімді, аккордтық, жанама кесімді.
Жұмысшылар мен қызметкерлерге еңбекақы есептеудің тікелей кесімді
жүйесі бойынша бір жұмысшының немесе бір бригаданың өндірген өнімінің,
істеген жұмысының бәрі тек қана белгіленген еңбекақыға есептелінеді. Бұл
жүйе бойынша еңбекақы мөлшері құжатта көрсетіледі, өндірілген өнімнің санын
сол өнімнің бір данасына қарастырылған, яғни белгіленген еңбек бағасына
көбейту арқылы табады.
Кәсіпорындарда жұмысшылар мен қызметкерлерге кесімді еңбекақыны
есептеудің үдемелі кесімді жүйесі- өнім өндіруге белгілі бір мөлшерден
артық көлемде өндірілген өнімдері үшін қосымша сыйақы ретінде төленеді.
Кесімді еңбекаңының аккордтың жүйесі- ұйымдарда жұмысшылар мен
қызметкерлерге еңбекақы төлеуде қолданылады. Кесімді еңбекақының бұл жүйесі
жоғары сапалы өндірген өнімнің және орындаған жұмыстың санына, көлеміне
қарай алдынала кесімді баға қоюды қажет етеді.
Кесімді еңбекақының аккордтық жүйесі бойынша жұмысшылар мен
қызметкерлерге кесімді еңбекақы есептеудің тағы бір жүйесі жанама кесімді
жүйесі болады. Бұл жүйе бойынша еңбекақы шаруашылықтың негізгі жұмысшылар
емес, оларға қызмет ететін көмекші өдірістің жұмысшыларына төленеді.
Еңбекақыны уақыт бойынша төлеуде тарифтік мөлшерлеме немесе мәміле
шарттарын қолданудың дұрыстығы, кесімді төлеуде жұмыстың сандық, сапалық
көрсеткіштерін орындау, нормалар мен баға қоюды қолданудың дұрыстығы
тексеріледі.
Мерзімді еңбекаңыны есептеу
Мерзімді еңбекақыға жұмысшылар мен қызметкерлердің түнгі уақытта
істеген жұмысына есептелетін қосымша төлем, демалыс немесе қосымша мейрам
күніне төленетін төлемдер, өнім өндірудегі ақауға байланысты
төлемдер, тағы басқа төлемдер жатады. Халық шаруашылығының әртүрлі
салаларындағы ұйымдарда қызметкерлерге төленетін мерзімдік еңбекақы
толтырылған табельдің негізінде ай бойғы қызмет атқарған уақытқа
есептеледі. Егер ай сайын тұрақты мөлшере еңбекақы алатын жұмысшылар мен
қызметкерлер есепті айда бірнеше күн жұмысқа немесе қызметке келмей қалған
болса, онда оларға төленуге тиісті еңбекақы сомасы ол жұмысшы мен
қызметкерлердің толық ай жұмыс істеуіне тиісті белгіленген соманы сол
айдағы жұмыс күндерінің санына бөліп алынған нәтижені, яғни сол айдағы бір
күнге тиісті еңбекақы сомасын сол айдағы қызметкерлердің жұмыс істеген
күндерінің санына көбейту арқылы табылады.
Еңбекті нормалау Қазақстан Республикасының Еңбек және халықты
әлеуметтік қорғау министрлігінің 2000 жылғы 22-ші маусымындағы №152-10
Бұйрығымен бекітілген Еңбекті нормалауды ұйымдастыру бойынша әдістемелік
ұсынысқа сәйкес жүзеге асырылады[1].
Еңбек нормалары (жұмыс істеу, уақыт, қызмет көрсету нормалары) еңбек
шығынының өлшемі болып табылады және қызметкер үшін техникалық,
технологияның, еңбек өндірісін ұйымдастырудың қол жеткен деңгейіне сәйкес
белгіленеді. Еңбек нормаларын енгізуді, ауыстыруды, қайта құруды жұмыс
беруші жүргізеді. 2007 жылы 1 қаңтардан бастап 2007 жылғы арналған
республикалық бюджет туралы ҚР-ның Заңына сәйкес еңбекақының ең аз
шамадағы мөлшері айына 9752 теңге сомасында белгіленді.
Кесімді еңбекаңыны есептеу
Кәсіпорындарда кесімді еңбекақыны төлеу жүйесі бойынша қызметкерлер
мен жұмысшылар төленетін еңбекақы олардың өндірген өнімді мен істеген
жұмысының, атқарған қызметінің саны мен көлемі жайлы жазылған алғашқы
құжаттар бойынша есептеледі. Ол үшін алғашқы құжаттарда көрсетілген өндіріп
шығарған өнімдер мен істелген жұмыстардың және дайындалған детальдардың,
сондай-ақ тағы да басқа операциялардың жалпы саны мен көлемі, олардың бір
данасын жасап шығаруға өндіруге белгіленген бағаға көбейтеді.
Кәсіпорындардың кейбіреулерінде кесімді прогрессивтік төлем жүйесі,
аккорды төлем жүйесін пайдаланады. Кесімді еңбекақының келесі түрлері
болады: тікелей кесімді жүйе, кесімді сыйақылық жүйе, үдемелі кесімді,
жанама кесімді, көтеріңкі еңбекақы. Егер кәсіпорындарда өнім өндірудің
тапсырмасын артығымен орындағаны, жұмыс істеу барысында ақау жібермегені,
күрделі де қиын жұмысты атқарғаны, тағы басқалары үшін сыйақы берілетін
болса, онда ол сома бригаданың жұмысшылары мен қызметкерлердің арасында
олардың кесімді еңбекақы сомасына үйлесімді (пропоционалды) түрде бөлінеді.
Кейбір жұмысшылар мен қызметкерлер бір айдың ішінде бірнеше бригаданың
құрамында жұмыс атқаруы мүмкін.
Мұндай жағдайда әрбір жұмысшы өзінің істеген жұмысы туралы мәлімет
жазады. Сол жұмысшының немесе қызметкердің есепті айдағы еңбекақысы
есептеліп шығарылады. Жұмысты жақсы істеген, еңбек өнімділігін арттырған
жұмысшылар мен қызметкерлерге жоғарлату коэффиңиенті беріледі де, ал еңбек
тәртібі мен техникалық қауіпсіздік ережесін бұзғаны үшін, құрал-саймандарға
немқұрайлы қарағаны, тағы басқа кемшіліктеріне байланысты ұйымдарда әртүрлі
төмендету коэффиңиенті беріледі.
Мысалы: құрамында алты жұмысшы жұмыс істейтін бригаданың сәуір айында
өндірген өнімі мен істеген жұмысы тиісті еңбекақы қоры 62669 теңге 60
тиынды құрайды делік. Бұл жағдайда осы бригададағы әрбір жұмысшының
еңбекақы мөлшері олардың мамандық дәрежесі мен жұмыс істеген уақытына
сәйкес былайша есептеліп шығарылады. Қосымша табыс коэффиңиенті бұл
мысалымызда 26 теңге 10 тиынға тең болып тұр (яғни 6 бағана4 бағана немесе
62669 теңге 60 тиын бөлінген 2401 теңге 13 тиын=26 теңге 10 тиын).
2- кесте. Қызметкерлердің еңбекақысы туралы мәлімет
№ Жұмысшылар менМаман- Жұмыс Тариф- Тариф Қосым Жұмысшы
қызметкерлердідық істеген тік бойынша ша ларға
ң аты-жөні дәреже сағаттарыкоэффи- есептелгетабыс есептелге
сі ңиенті н коэффи н
ның саны еңбекақы ңиенті еңбекақы
(сағат) сомасы сомалары
(теңге) (теңге)
1 2 3 4 (2x3) 5 (64)6 (4x5)
1 Алибаев. К. 1 175 1,76 308 26,1 8838,8
2 Амантаев. Б. 2 160 2,06 359,6 26,1 8602,06
3 Әбілов. Ж. 3 165 2,35 187,75 26,1 10120,3
4 Бақтыбаев. С. 4 154 2,64 406,56 26,1 10611,2
5 Жұмашев. М. 5 150 2,93 439,5 26,1 11471,0
6 Тілесов.Ж. 6 164 3,23 529,72 26,1 13825,7
Жиыны: 968 2401,13 62699,6

Кесімді прогрессивтік төлем щының жүйесі
Мысалы: Сату бөлімінің 10 жұмыскеріне келесі еңбекақы белгіленген: 100
тауар бірлігіне 1000 теңгеден және одан әрі сатылатын 100 тауар бірлігіне
200 тенгеден төленетін 5 жұмыскері 230 тауар бірлігін, 3 жұмыскері 190
тауар бірлігін және 2 жұмыскері 160 тауар бірлігін сатқан. Енді тауарды
сатқан жұмыскерлердің еңбекақысын есептесек:
230 тауар бірлігін сатқан еңбеккердің жалақысы = (1000+(230-
100)*200)*5=135000
190 тауар бірлігін сатқан еңбеккердің жалақысы = (1000+(190-
100)*200)*3=57000
160 тауар бірлігін сатқан еңбеккердің жалақысы = (1000+(160-
100)*200)*2=26000
Тауар сатумен байланысты еңбеккердің жалақысының жиыны = 218000.
Аккордты төлем жүйесі
Мысалы: Негізгі өндіріс цехының жалпы жалақысы 300000 теңге құраған,
жөндеуді орындауға жұмсалған уақыты 140 адамсағатты болған, оның ішінде:
40 адамсағаты - 2 ағаш ұстасына, 30 адамсағаты - 5 сварщикке, 10
адамсағаты -3 энергетикке, 50 адамсағаты – 25 сылақшы-майлаушыға, 10
адамсағаты - 5 слесарьға кеткен. Топтағы жұмысшылар бірдей жұмыс уақытын
жұмсады деп шартты түрде аламыз. Атқарған жұмысы үшін еңбеккерлердің
жалақысы мынаны құрады:
ағаш ұстасы = 300000140*40 = 85714 теңге (1 жұмысшының жалақысы -
42857 теңге (857142);
сварщик = 300000140*30 = 64286 теңге;
электрик = 300000140*10 = 21429 теңге;
сылақшы-майлаушы = 300000140*50 = 107142 теңге;
слесарь = 300000140*10 = 21429 теңге. Жөндеу цехының еңбеккерлерінің
жалақысының жиыны =300000 теңге. Кесімді еңбекақы өнімділігін есептеуге
келетін қызметкерлерге беріледі. Кесімді еңбекақыда өнімділік есебін егер
әрбір жұмысшының орындаған жұмыс көлемін санауға және өлшеуге келетін
болса, заттай өлшеумен ұйымдастыруға болады және жұмыстың уақыт бірлігінде
жоспарланған, нормаланған тапсырмаларды белгілеу керек.
Өнеркәсіптегі өнім сапасын бақылау тәсіліне, ұйымдастыру мен еңбекақы
жүйесіне, өндіріс сипатына қарай мынадай бастапқы есеп құжаттарының
формалары қолданады: кесімді еңбекақылы жұмысқа жүктелім, бағыттық құжат,
ауысым үшін жұмысқа қабылдау және өнімділік туралы рапорт, өнімділік
есебінің тізімдемесі, мерзімдік еңбекақыдағылар мен басқалардың орындаған
жұмыстары мен нормаланған тапсырмасын қабылдау туралы акт.

2.2 Орташа және қосымша еңбекақы есебі
Ұйымдарда жұмысшылар мен қызметкерлерге төленілетін кейбір төлемдердің
олардың өткен уақыттағы алған еңбекақысының орташа мөлшеріне байланысты
есептеледі. Оларға мұлдай төлемдер жатады:
- мемлекеттік немесе қоғамдық міндеттерді атқарған уақыты
үшін төленілетін төлем;
- өндірістен қол үзіп немесе қол үзбей оқитын жұмысшылар
мен қызметкерлерге емтихан тапсыратын уақыттағы жұмыста болмаған
уақыттарына төленілетін төлем;
- амалсыздан жұмысқа шықпаған уақытқа төленілетін төлем;
- қызметтік іс-сапарда болған уақытқа төленілетін төлем;
- жас сәбиді аналарға демалу және баланы тамақтандыру үшін берілетін
төленілетін төлем;
- зейнетақы, табыс салығы және жылдық жұмыс нәтижесі бойынша
сыйақы есептеу және т.б.
Ұйымдарда жұмысшылар мен қызметкерлерге орташа еңбекақыны есептегенде
оның қай мерзімге есептелу керек екендігін белгілеуі керек. Осы күнгі
қолданылатын заңдарға сәйкес орташа еңбекақы мынадай уақыттарға есептеледі:
жұмысшылар мен қызметкерлерге зейнетақы есептеу үшін зейнеткерлік демалысқа
шығар алдындағы он жыл ішіндегі кез келген бес жылдың орташа еңбекақысы.
Жұмысшылар мен қызметкерлерге жыл сайынғы еңбек демалысына баратын
уақытына немесе жұмыстан босатылатын және пайдаланбаған демалысы үшін,
амалсыздан жұмысқа шықпағаны үшін, еңбекке уақытша жарамсыздыққа жәрдемақы
төлеу үшін және тағы басқа жағдайларда соңғы он екі айдың орташа еңбекақы
алынуға тиіс.
Еңбек демалысына төленілетін төлемдерді есептеу барысында демалысқа
шығар алдындағы он екі айдың еңбекақысы жартылай сақталған, уақыттары
алынып тасталады. Бұл жоғарыда айтылғандарды есептеу кезінде толық бір айда
қалмаған жағдайда демалыс үшін төленетін сомасын жұмыс істеген күндерінің
санына бөліп есептейді. Кәсіпорындарда жұмысшылар мен қызметкерлерге жыл
сайынғы берілетін демалысына төленетін төлемдерді есептеу үшін орташа
еңбекақыны есептегенде төлеу жүйелеріне қарамастан төленетін төлемдердің
мына түрлері алынады:
- негізгі еңбекақы және оған қосымша төленген үстемелер;
- кәсіпорындарда тұрақты қолданылатын сыйлық беруі;
- кәсіпорындарда жұмысшылар мен қызметкерлердің кезекті
еңбек демалысына төлем төлеу үшін, сол демалысқа барар алдындағы 12 айдың
еңбекақыларының қосындысын 12-ге бөліп, орташа еңбекақыны табамыз.
Бұл табылған соманы әр жылдың күнтізбелік күндерінің санын (мейрам
күндерінен басқа) 12-ге бөлу арқылы табылатын коэффициентке бөлу арқылы
еңбек демалысының бір күніне тиісті төлем сомасының мөлшерін анықтаймыз.
Еңбек демалысының күндерінің санына байланысты бір күнге тиісті төлем
мөлшері демалыс күніне көбейтіліп, жалпы сома анықталады.
Мысалы: Қызметкерге 2005 жылдың 8-ші сәуірінен бастап, 18 календарлық
күнге кезекті демалысы берілген, есепті кезенде толық жұмыс істемеген, яғни
14 наурыздан 21 наурызға дейін уақытқа еңбекке жарамсыз болған. Қаңтар
айында қызмет бабымен іс-сапарда болып қайтқан, енді біз осы мәліметтердің
негізінде еңбеккерге есепті кезенде есептелген демалыс ақысын шығарып
көрейік. Сыйлық негізінен, еңбек төлемінің жүйесінде қарастырылған: жылдық
сыйлығы және орташа жалақысы есептеу кезінде ескерілген, яғни есептеу
проңесіне енеді. Есептеу үшін алынған сыйлықтың сомасы 42000 теңге құраған
(30000+2400012x4); сыйлығын қоса есептегенде, есептелген жалақының сомасы
344500 теңге құраған (302500+42000). Еңбеккер наурызда толық
істемегендіктен, демалыс ақысын есептеу үшін, орташа күндік жалақысын,
жұмыс істеген уақытындағы нақты жалақысының жалпы сомасын, нақты жұмыс
істеген күнінің жиынтығына бөледі.
Сонымен, толық жұмыс істемеген айдың күнін ескергенде, оның орташа
айлық календарлық күні 25 күнді құраған, енді осыдан екі мереке күнін
шығарсақ, онда ол 23 күнді құрайды. Олай болса, демалыс ақысын есептейтін
орташа күндік жалақысы 987,10 теңгені құрған (344500:349), демек, оған
берілген демалыс күні үшін төленетін сома 17760,91 теңге болған.
(987,10x18).
Еңбекке жарамсыз күндеріне төленетін еңбекаңыны есептеу
1 жағдай. Кәсіпорын салықты интернет-банкинг жүйесі бойынша 20-шы
желтоқсан 2006 жылы төледі. Ал салық төлеушінің лицевой шотында 23 қаңтар
2007 жылы тіркелген. Салық комитеті уақытысында төлемегені үшін әкімшілік-
шаралар қолданатынын хабарлады.
Қазақстан Республикасының 29.12.2000 жылы №1942 бұйрығы бойынша орташа
жалақыны есептеу бекітілген. Орташа еңбекақыны есептеу үшін 12 айды алады.
Егер есепті кезеңде орташа еңбекақы өсетін болса, онда жоғары коэффиңиентті
ескеріп, Қазақстан Республикасының Заңында қарастырылған тәртіпке сай
анықталынады.
3-кесте. Қызметкердің мәліметі

Айлар, жылдарБес күндік жұмыс Еңбекақы теңге Ескертулер
аптасы бойынша
айдағы жұмыс күні
2006
Ақпан 20 20000
Наурыз 21 20000
Сәуір 20 20000
Мамыр 21 20000
Маусым 22 20000
Шілде 21 20000
Тамыз 22 20000
Қыркүйек 21 30000 2006 жылдың 1
қыркүйегінен
Қазан 21 30000
Қараша 2 2727 1-нен 28 қарашаға дейін
демалыс
Желтоқсан 19 30000
2007
Қаңтар 11 15714 15-нен 18 қаңтарға дейін
квалификацияны жоғарлату
курсы
Барлығы 221 248441

Қазақстан Республикасының Құқықтық-нормативтік актілері туралы Заңда
11 шілде 2006 жылғы №657 бұйрығы бекітілді, ол бұйрық 25 шілде 2006 жылда
күшіне енді[2]. Орташа еңбекақыны есептеу тәртібіне келсек:
1) 1 қыркүйек 2006 жылы еңбекақының жоғарлауы болғандықтан жоғарлату
коэффиңиентін анықтаймыз: 3000020000= 1,5;
2) есепті кезеңңе нақты есептелген орташа еңбекақы 1 ақпан 2006
жылдан 1 ақпан 2007 жылға дейінгі еңбекақы мынаны құрады:
(20000*7 айақпан, тамыз 2006 жыл) * 1,5 + (30000 * 3ақазан,
қыркүйек, желтоқсан 2006ж)+2727 (қараша2006 ж)+15714 (қаңтар2007 ж)
=318441тг;
3) жұмысқа жарамсыз парағы (больничный лист) бойынша орташа
еңбекақысын анықтасақ. Орташа еңбекақы есепті кезеңде қанша жұмыс күні бар,
сол күндерге бөледі: 318441221 жұмыс күні бар= 1441,91 тенге;
4) еңбекке жарамсыз күндеріне жәрдем (пособия) 1 нен 13 ақпан 2007
жылы мынаны құрады: 1441,91*9 жұмыс күн=12977,19 тенге. Бірақ бұл 12977,19
тенге жәрдемақыны бермейді, тек ол соманың 10 айлық есептік көрсеткішін
(МРП), яғни 10920 тенге береді.
Есепті толық қарастыру үшін тағы бір мысал келтірсек.
2 жағдай. Кәсіпорында қызметкер 2006 жылдың желтоқсанынан бастап жұмыс
істеген және ол 1-нен 9 наурыз аралығында еңбекке жарамсыз парақты берді.
Кәсіпорында 5 күндік жұмыс күн. Қызметкермен жеке-келісім шарт жасалған.
Онда еңбекақы мөлшері 50000 тенге деп бекітілген.
2007 жылдың 1 қаңтарынан бастап, жұмыскердің еңбекақысы жоғарлаған
60000 тенге. Осындай жағдайда еңбеке жарамсыз болғаны үшін жәрдем былай
есептелінеді.
1) 2007 жылдың 1 қаңтарынан бастап, еңбекақы жоғарлаған болса, онда
жоғарлау коэфиңиенті келесідей болады: 6000050000=1,2
2) 1 желтоқсан 2006 жылдан 2007 жылдың 1 наурызына дейін нақты
есептелген еңбекақы мынаны құрайды:
(50000желтоқсан 2006 жыл* 1,2)+(60000тг*2 айқаңтар, ақпан 2007 ж)
=180000тг
3) 2006 жылдың 1 желтоқсанынан 2007 жылдың 1 наурызына дейінгі жұмыс
күндері келесіні құрады:
2006 жыл: желтоқсан (19 жұмыс күн) + 2007 жыл: қаңтар (21 жұмыс күн)+
ақпан (20 жұмыс күн)= 60 жұмыс күн.
4) еңбекке жарамсыз парағын есептеу үшін орташа еңбекақыны анықтаймыз:
18000060 жұм.күн = 3000 теңге
5) 2007 жылдың 1-нен 9 наурызға дейін еңбекке жарамсыз парағы
бойынша жәрдемақы 3000*6 жұм.күн = 18000 теңге, бірақ бұл ҚР-ның Заңына
сәйкес еңбекке жарамсыз жәрдемақы 10 Айлық есептік көрсеткіштентен аспау
керек.
Қосымша еңбекақы есебі
Мейрам күнінің алдындағы қысқартылған жұмыс уақытына
еңбекақы есептеу және оны төлеу
Халық шаруашылығы салаларындағы ұйымдарда мейрам алдындағы жұмыс күні
бір сағатқа кысқартылады. Үйымдарда еңбекақының кесімді түрі белгіленген
жұмысшылар мен қызметкерлерге өндіріп шығарған өнімдері мен детальдарының,
сондай-ақ атқарған қызметінің саны мен көлеміне байланысты белгіленген
мөлшерде ғана еңбекақы есептеліп төленеді. Ал кәсіпорындарда еңбекақының
мерзімді түрі бойынша еңбекақы есептеліп, төленіп жүрген жұмысшылар мен
қызметкерлерге, яғни қысқартылған жұмыс күніне белгіленген мөлшерде
еңбекақы төленуі тиіс.
Жас өспірімдерге еңбекақы төлеу
Кәсіпорындарда аптасына алты күн жұмыс күні, бір күн демалыс күні
болып белгіленген жағдайда осы ұйымда жұмыс істейтін 16-18 жас аралығында
жасөспірімдерге белгіленген жұмыс күннің ұзақтығы 6 сағаттан, 15-16 жас
аралығындағы жас өспірімдерге 4 сағаттан аспауы керек.
Егер кәсіпорын аптасына 5 күн жұмыс істеп 2 күн демалатын жағдайда
жұмыс күннің ұзақтығы 16-18 жас аралығындағылар үшін 7 сағаттан, 15-16 жас
аралығындағылар үшін 5 сағаттан аспауы керек. Белгіленген заңдарға сәйкес
жоғарыда айтылған жұмыс істейтін және еңбегі үшін еңбекақының мерзімді түрі
белгіленген жас өспірімдерге қысқартылған жұмыс күндері үшін толық жұмыс
күрінің еңбекақысы төленеді.
Жас сәбилі аналардың демалуы және баланы тамаңтандыруы үшін берілетін
үзіліс уаңытына төленетін төлем
Еліміздегі заңға кәсіпорындар мен ұйымдарда жұмыс істейтін және қызмет
атқаратын жұмысшылары мен қызметкерлердің арасында бір жасқа толмаған жас
сәбилі аналарға демалуы және баланы тамақтандыруы үшін жұмыс уақытының
барысында ұзақтығы 30 минуттан астам кем болмайтын үзіліс береді. Жоғарыда
айтылған осы үзілістердің арасы үш сағаттан сирек болмауы тиіс. Ұйымдағы
жас сәбилі аналарға демалуы және баланы тамақтандыруы үшін берілетін үзіліс
уақыттары жұмыс уақытының құрамына кіреді және үзілісте болған, жұмыс
істемеген мерзімі үшін орташа еңбекақылары бойынша еңбекақы төленеді.
Екіқабат және босану бойынша, сондай-ақ әйелдер босанатын үйінен
тікелей баланы асырап алған әйелдерге берілетін жәрдемақы, екіқабат және
босануы бойынша берілген демалысының барысында, баланың туған күнінен
бастап 56 күн өткенше төленеді, бірақ ол 10 АЕК аспауы керек. Айлық есептеу
көрсеткіші (АЕК) 1092 тенгені құрайды. Ал жұмыс істеп жүрген әйелдерге 126
күнге жәрдемақы төленеді, егер де әйелдер екі және одан да кеп бала туса,
онда жәрдемақы 140 күнге төленеді.
Мемлекеттік, қоғамдық міндеттер мен жұмысты атқарған уақытқа төленетін
төлем
Ұйымдарда жұмысшылар мен қызметкерлерге жұмыс уақыты кезінде олардың
атқарған немесе орындаған мемлекеттік қоғамдық жұмыстары мен тапсырмалары
үшін еңбекақы мөлшерінде төлем төленеді. Яғни мұндай себептермен жұмыста
болмаған уақытына еңбекақы төлеу үшін алдымен жұмысшылар мен
қызметкерлердің орташа еңбекақы мөлшері анықталады.
Басқаша айтатын болсақ бұндай мемлекеттік, қоғамдық жұмыстары мен
тапсырмаларды атқарған немесе орындаған уақыттары үшін жұмысшылар мен
қызметкерлердің орташа еңбекақысы сақталады.
Мемлекеттік, қоғамдық жұмыстарға жұмысшылар мен қызметкерлердің
атқарған немесе орындаған төмендегідей жұмыстары жатады:
- соттың мәжілісіне куә ретінде қатысу;
- мемлекеттік және қоғамдық ұйымдардың конференцияларына,
жиналыстарына қатысу;
- әскери коммисариаттың шақыруына бару және тағы басқа жұмыстар. Түнгі
уақытта істеген немесе атқарған жұмыстары үшін төленетін төлем.
Кәсіпорындарда кешкі сағат 22.00-ден ертеңгі, яғни ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.