Дәрумендер және минералдық заттар

Дәрумендер және минералдық заттар
Дәрумендер. ағзаның зат алмасу және өмір сүру процесіне қажетті биологиялық белсенді органикалық қосылыстар.
Дәрумендер арнайы дәрі.дәрмектер күйінде шығарылады.Бірақ дәрумендердің табиғи түріне жүгінген жөн.тамақ өнімдерінде,тек қажетті жағдайларда ғана дәруменді дәрі.дәрмектерге жүгінуге болады.
А дәрумені (ретинол). Майда еритін дәрумендер тобы,үш формадан тұрады(ретинол,ретинал,ретинолдық қышқыл)осы дәрумендерге сай коплексті биологиялық әрекет. Осы формалардың ылғи да бір тағам өнімдерінде кездесуін есепке алғанда(жануар тектес),оларды дәстүрлі бір атпен ретинол немесе А дәрумені деп айтады. Ретинол бойдың дұрыс өсуіне ,қаңқаның өсуі мен қалыптасуына,сонымен қатар терінің эпителиалдық клеткаларына,шырышты қабыққа әсер етеді. Светорецепторалы көру мүшелерінің химия құрылымдары кешкi алакөлеңкелерде көру мүмкiндiгi және қараңғыға шапшаң бейiмделуді қамтамасыз ету маңызды болып табылады. Оның С дәруменімен сәйкестігі противосклеротиялық фактор болып табылады. Ағзада ретинолдың жетіспеушілігі сүрiктiң эпителиясы және шырышты қабықтардың қайта жаңғыруын шақырады. Жоғарғы тыныс алу жолдарының шырышты бекітулерінің,бүйректің,
несеп шағаратын тармақтарын, ас қорыттатын темірді және басқа мүшелерді және ауруқоздырғыштарға жеңіл өткізгішті,олардың функционалдық ұйымының деңгейi төмендетеді.Дәруменнің ұзақ уақыт жетіспеушілігі клиникалық түрде көрінеді,олар бозарыңқылық және құрғақ тері,оның қабыршақтануы және іріндік жаралар,безеулер, қабыршақтану және қаз терісі.
Д дәрумені (кальциферолдар) минералдың алмасуына әсерін тигізеді, кальции мен фосфордың ішекке сіңіруін қамтамасыз етеді, сүйек ұлпасына кальциидың қабаттануына әсерін тигізеді. Д дәрумені балалардағы рахит ауруын алдын ала емдеуге қажет.Ол тек жануар тектес өнімдерінде болады( қаймақ,кілегей,сүт,треска бауыры,тунец)
Д дәруменінің жетіспеушілігі полярлық түн шарттарында,ультрафиолет сәулелендіру жоғында қалыптасуы мүмкін.Д дәруменінің тәуліктегі балаларға қажеттілігі 0,0025 тен 0,01 мг дейін. Дәрумен Е (токоферолдар) бұлшық ет қызметiн бiрыңғайландырады, бұлшық еттiң әлсiздiгі және қажуының дамуының алдын алады. Бұл дәрумен эндокрин жүйесiнiң функциясымен тығыз байланысқан, әдетте жыныс темiрлерiмен, қалқанша без,гипофиза. Е дәрумені жануар тектес және өсімдік тектес өнімдерде болады. Ол өсімдік ,мақта,шемішке,соя майларында көп мөлшерде кездеседі.
К дәрумені . қанның ұюының мiндеттi түрде қатысушысы. Оның тағамда аз болуы қан ұюының төмендеуіне әкеледі,ол қаңсыраудан айқындалады.К дәруменімен ақ және түсті орамжапырақ,қызанақ,шашқа бауыры бай болып келеді.Сонымен қатар сәбізде,қызылшада,картопта,сұлы және арпада аз емес.