Банк ресурстарын жоспарлау және реттеу

Пән: Банк ісі
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

Банк ресурстарын жоспарлау және реттеу

Банк ресурсы банктің пассивтік операцияларды жүргізуіні нәтижесінде пайда болады әрі банктегі баланстың пассивінде көрініс табады.

Банк ресурстары банктердің өзіндік қаражаты қарыз қаражаты және тартылған қаражат құрайды. Банк олардың жиынтығын активтік операцияларды жүзеге асыру үшін пайдалады, яғни табыс алу мақсатында жұмылдырылған ресурстарды орналастырады.

Пассивтік және активтік операциялар бір-бірімен тығыз байланысты. Мәселен, пассивтердін құрылымы мен сипаты көп жағынан банктің активтік операцияларды жүргізудегі мүмкіндігін анықтайды, ал несие саласындағы банк саясатының өзгеруі ресурстардың сипатына елеулі әсерін тигізеді.

Банк ресурстарын қалыптастырудың негізгі көздеріне банк клиенттерінің салым ақшалары жатады. Алайда, бөтен капиталды тарту үшін банктердің өзіндік капиталы болуы керек. Бұл қиын сәттерде несие берушінің сенімді болуы үшін қажет. Банктің өзіндік қаражатына жарғылық және резервтік қорлары, сондай-ақ, банк пайдасы есебінен қалыптасқан өзге де қорлар, сақтандыру резервтері және жыл ішінде бөлінген пайда жатады. Банктің жарғылық қоры (капитал) - банк ісін ұйымдастырудың бастапқы нүктесі. Оның формасына қарай жарғылық капиталдың қалыптасуы әр түрлі болады. Банктің ұйымдық-құқықтық формасына қарамастан оның жарғылық қоры толықтай қатысушылардың - заңды және жеке тұлғалардың салым ақшаларының есебінен қалыптастырады әрі олардың міндеттемесін қамтамасыз етеді.

Коммерциялық банктің резервтік қоры активтік операциялардан болған залалдың орнын толтыруға арналған, банк облигациясы бойынша төлем көзі ретінде әрі алынған пайда жеткіліксіз балған жағдайда артықшылықты акция бойынша дивидендтердің төлем көзі ретінде қызмет етеді. Резервтік қор түскен пайдадан жыл сайын аударылатын аударымдардың ессбінен қалыптасады. Оның шекті мөлшері банктің жартысында жарғылық қор ша-масының 25-100% деңгейінде анықталған. Шекті мөлшерге жеткеннен кейін қалыптасқан резервтік қор жарығылық қорға аударылғанды (капиталдандырылады) және оны есептеу қайтадан басталады.

Коммерциялық банктерде резервтік қормен қатар пайдадан аударудың есебінен арнайы қорлар (банктің өндірістік және әлеуметтік дамуына арналған) құрылады. Олардың қалыптасуы мен жұмсалуы банктің коммерциялық есеп айырысу туралы ережесімен реттеледі.

Банктегі өзіндік қаражаттың айрықша құрамдас бөлігіне банктің нақты операцияларды орындау арқылы қалыптастыратын сақтандыру резерві жатады. Ол (сақштандыру резерві) - банк сатып құнды қағаздардың нарықтық кұнының нақты кемуіне және берілген ссуданың қайтарылмауына байланысты орын алатын жағымсыз салдарды жою үшін тағайындалады. Бұл резерві қалыптастырудың міндетті сипаты бар.

Банктегі өзіндік қаражаттың маңызды функциясы - банктің өз салымшылары алдындағы міндеттемесін қамтамасыз етеді. Ол шама ретінде қарастырылуы мүмкін, оның шегінде банк өз міндеттемесі бойынша жауапкершілігіне кепілдік береді. Банк іс тәжірибесінде шіндік қаражат ресурстардың ысырапқа ұшырауы салдарынан залалдың орын алатынына қарамастан банктің төлем қабілетін сақтауға мүмкіндік беретін резерв ретінде саналады өйікені, өзіндік қаражат акционерлерге міндетті түрдегі қайтарымы жатпайды. Банктегі өзіндік қаражаттың мөлшері оның ауқымы анықтап береді. Әдетте, ұлттық банк экономикалық нормативтерді банктердің материалдық базасын дамытудың көзі болып табылатын өзіндік қаражаттың мөлшеріне қарай белгілейді. Оның есебінен банк өзіне қажетті үй ғимаратты, машинаны, құрал-жабдықты, есептеуші техниканы және т. б. керек-жарақтарды сатып апады. Аталмыш шығынды қаржыландырудын тікелей көзіне пайданың есебінен қалыптасатын, банкті өндірістік және әлеуметгік жағынан дамытатын қор жатады.

Өзіндік қаражаттын шамасын (мөлшерін) коммерциялық банктер көптеген факторларға қарай дербес анықтайды. Оның ішінде, ол:

банктегі активтік операциялардың шекті мөлшерін анықтайды:
өз клиенттерінің өзіндік ерекшеліктеріне тәуелді;
өзінің активтік операцияларының сипатына тәуелді;

4) ұлттық банктін жүргізіп отырған несис саясатына және несиелік ресурстар нарығының даму деңгейіне тәуелді. Дамыған нарық жағдайында несие саясатын ырықтандыратын болсақ, коммерциялық банктер несие ресурстарына оңай қол жеткізеді әрі банкке қажетті өзіндік қаражаттың деңгейін кемітеді. Қаржы нарығының жеткіліксіз дамуына қарай ұштастыра отырып несие саясатын күшейтетін болсақ, шіндік қаражатты тұрақты түрде өсіріп отыруға тура келеді.

Бұл арада банктегі өзіндік қаражаттың мөлшерін жинақтау түрінде арттырудың екі әдісі пайдаланылуы мүмкін: - банктегі өзіндік қаражаттың мөлшерін;

- пайданы немесе шығарылатын акциялардың санын (банк пайшыларының санын) арттыру. Пайданы жинақтау банктің резервтік және өзге де қорларын жылдам құру әрі оларды кейін капиталдандыру формасында жүзеге асырылады. Жылдың сонында пайданың бір бөлігін жарғылық қорғатікелей қосу арқылы жүзеге асырылуы мүмкін. Бұл әдіс ең оңай әдіс болғандықтан акцияларды шығаруда (немесе жаңа пайшыларды тартуда) қосымша шығынды қажет етпейді. Алайда, пайданы жинақтау кезінде банктің нарықтығы позициясын әлсіретуге әкеп соқтырып мынадай жағдайға жол беруі мүмкін: пайданы жинақтау ағымдағы жылдың ішінде акционернерлерге төленетін дивидендтерді кемітеді.

Отандық коммерциялық банктер әбден қалыптасқан нарықта өз орнын (поэициясын) тұрақты, сенімді, берік ету үшін әрекеттенетіні белгілі. Алайда, оларды көбінесе пайданы ұзақ мерзімді келешекте өсіруден гөрі ағымдағы дивидендтер проблемасы қинайды. Сол себепті де олар өзіндік қаражаттың мөлшерін жаңа акцияларды шығарудың есебінен немесе жаңа пайшыларды тараудың есебінен арттыруды жөн көреді.

Коммерциялық кәсіпорынның бір түрі ретінде банк мекемесінің өзіндік ерекшелігі мынада: оның көптеген ресурстары өзіндік қаражаттың есебінен емес, қарыз қаражатының есебінен қалыпта Банк қаражатының құрамы әр түрлі. Оның негізгі түріне өз клиентурасымен жұмыс істеу процесінде тарткан (деподит деп аталатын) қаражат және өзге несие мекемелерінен қарызға (банкаралық несие арқылы) алған қаражат жатады.

Депозиттік операция (латынша pozitum - сақтауға берілген ) - клиент қаражатының банкке - оның уақытша пайдалауына берілетінін білдіретін экономикалық қатынас.

Жоғарыда айтылғандардан мынадай тұжырым жасауға болады: депозит тек салымшыға ғана емес, сонымен бірге, банкке пайдалы. Депозиттердің көбісі ссудалық капиталды кұрама содан кейін, ол пайдалы жолмен кез келген шаруашылық орналастырылады. Депозит бойынша проценітегі және қарыз алушыдан алынған капитал процентіндегі айырмашылық банктің еркін (бос) ақшалай қаражатты тарту бойынша жоқ ссудалық капиталды орналастыру бойынша жүргізген жұмысының сыйақысы болып табылады. Банктер бұл сыйақының мөлшері арттыру үшін жалған салым ақшаны құру арқылы өзінің ресурстық базасын ұлғайтуға ұмтылады. Ал, бұл «жалған салық ақшаның» пайда болуына талап етілмелі шот өз сеіптігін тигізеді.

Банктің «Алтын» ережесінде қаржылық банк талабының шамасы мен мерзімі оның міндеттемесінін мөлшері мен сәйкес келу керектігі айтылады. Осы ережеге сәйкес банк тер ағымдағы шот бойынша қалдықтарды несие ресурсы ретінде пайдалана алмайды, өйткені олар кез келген сәтте талап етілуі мүмкін.

Депозит шоттары әр түрлі болуы мүмкін. Оларды жіктеуді негізінде салым ақшаніың көздері, олардың мақсатты тағайық дауы, табыстылық деңгейі және т. б. секілді өлшемдер болады алайда, өлшем ретінде көбінесе салымшының категориясы салым ақшаны алудың формалары алға шығады.

Салымшылардың категорияларына қарай депозиттер былайша бөліп көрсетіледі:

заңды тұлға (кәсіпорын, ұйым, өзге де банктер) ;
жеке тұлға.

Қражаттың алыну формасы бойынша депозиттер мынада түрлерге бөлінеді:

талап етілмелі (нақты мерзімі болмайтын міндеттеме) ;

мерзімді (нақты мерзімі бар міндеттеме қарыз алушыдан алынған капитал процентіндегі айырмашылық банктің еркін (бос) ақшалай қаражатты тарту бойынша және ссудалық капиталды орналастыру бойынша жүргізген жұсын сыйақысы болып табылады. Банкгер бұл сыйақының мөлшері арттыру үшін «жалған салым ақшаны» құру арқылы өзінің ре сурстық базасын ұлғайтуға ұмтылады. Ал, бұл «жалған салық ақшаның» пайда болуына талап етілмелі шот өз септігін тигізеді.

Банктің «Алтын» ережесінде қаржылық банк талабының шамасы мен мерзімі оның міндеттемесінін мөлшері мен іс сәйкес келу керектігі айтылады. Осы ережеге сәйкес банк тер ағымдағы шот бойынша қалдықтарды несие ресурсы ретінд пайдалана алмайды, өйткені олар кез келген сәтте талап етілуі мүмкін. Алайда, әдеттегіше, клиентер өзінің барлық қаражаты бір мезгілде өндіріп ала алмайды, сондықтан да банктің қолма-кол резервтері салыстырмалы түрде көп болмайды. Оның үстінс көптеген банк операциялары қолма-қол ақшасыз түрінде жүзеп асырылады. Қолма-қол ақша сомасы кассалық резерв ретінді әрекет етпейтіндіктен, бұл банктердің өтімділігін арттырады әр басқа клиенттерге немесе басқа банктерге несие ретінде берілуі мүмкін.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.