Байқоңыр және байқоңыр ғарыш алаңы

Жоспар

I. Кіріспе

II. Негізгі бөлім:
2.1.Байқоңыр және Байқоңыр ғарыш алаңы.
2.2.Байқоңырдың экологиялық мәселелері.

III. Қорытынды

VI. Пайдаланған әдебиеттер тізімі.

Кіріспе

Байқоңыр космодромы қазақ жеріндегі ең үлкен және өте күрделі инженерлік құрылыс. Мұндай инженерлік кешенді адамзат баласы бұрын - соңды жасаған емес. Бұл ғажап құрылыста космос корабльдерін, космос станцияларын, зымырандарды, зымыран-тасымалдаушыларды сынау, космос кеңістігін зерттеу үшін кең көлемде ғылыми-зерттеу жұмыстары жүргізіледі.
Байқоңыр космодромындай құрылыс жер шарында жоқ. Сондықтан Байқоңыр космодромы дүниежүзі халықтарының назарын аударып, алаңдатып отыр . Ол тек космос корабльдері мен зымырандарды космос кеңістігіне ұшыру мақсатына жасалған емес. Сонымен қатар, әскери қару-жарақтардың жаңа түрлерін сынау мақсатын да көздеді. Байқоңыр космодромы әскери ғылыми-техникалық орталық болып есептеледі.
Космодромда өнеркәсіп және шаруашылық орындары шоғырланған. Олар да космос кеңістігін зерттеуге атсалысады. Мұнда космосқа ұшырылатын космос корабльдерінің, зымырандардың, зымыран-тасымалдаушылардың бөлшектері жиналып, космосқа ұшырылып отырады. Космосқа ұшқан космос корабльдерінің ұшатын бағыты белгіленіп, ұшу жылдамдығы анықталады. Онда зымырандардың бағытын және жылдамдығын анықтайтын электронды есептеу орталығы бар.

Пайдаланған әдебиеттер тізімі:

1. Космонавтика.Энциклопедия, Москва 1985 ; В.А.Алексеев, А.А. Еременко, А.В.Ткачев.
2. Космическое содружество, Москва 1988; В. Чундеров , М.Мұқанов.
3. Экология негіздері, Алматы 2004; Ж.. Ж.. Жатқанбаев

Пән: Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

I. Кіріспе
II. Негізгі бөлім:
2.1.Байқоңыр және Байқоңыр ғарыш алаңы.
2.2.Байқоңырдың экологиялық мәселелері.
III. Қорытынды
VI. Пайдаланған әдебиеттер тізімі.

Кіріспе

Байқоңыр космодромы қазақ жеріндегі ең үлкен және өте
күрделі инженерлік құрылыс. Мұндай инженерлік кешенді адамзат
баласы бұрын - соңды жасаған емес. Бұл ғажап құрылыста космос
корабльдерін, космос станцияларын, зымырандарды, зымыран-
тасымалдаушыларды сынау, космос кеңістігін зерттеу үшін кең көлемде
ғылыми-зерттеу жұмыстары жүргізіледі.
Байқоңыр космодромындай құрылыс жер шарында жоқ. Сондықтан
Байқоңыр космодромы дүниежүзі халықтарының назарын аударып, алаңдатып
отыр . Ол тек космос корабльдері мен зымырандарды космос кеңістігіне
ұшыру мақсатына жасалған емес. Сонымен қатар, әскери қару-
жарақтардың жаңа түрлерін сынау мақсатын да көздеді. Байқоңыр
космодромы әскери ғылыми-техникалық орталық болып есептеледі.
Космодромда өнеркәсіп және шаруашылық орындары шоғырланған. Олар
да космос кеңістігін зерттеуге атсалысады. Мұнда космосқа ұшырылатын
космос корабльдерінің, зымырандардың, зымыран-тасымалдаушылардың
бөлшектері жиналып, космосқа ұшырылып отырады. Космосқа ұшқан космос
корабльдерінің ұшатын бағыты белгіленіп, ұшу жылдамдығы анықталады.
Онда зымырандардың бағытын және жылдамдығын анықтайтын электронды
есептеу орталығы бар.

Байқоңыр және Байқоңыр ғарыш алаңы

Байқыңыр (1996 жылға дейін Ленинск қаласы) - Қызылорда облысының
Қармақшы ауданындағы қала. Төретам темір жол станциясынан батысқа
қарай 2 км жерде, Сырдария өзенінің оң жағалауында, Тұран
жазығының қуаң белдемінде орналасқан. Тұрғыны 53 мың адам (1997).
Қаланың іргесі 1955 жылы Байқоңыр ғарыш алаңын салуға байланысты
қаланған. 1960 жылы қаланың тұрғыны 40 мыңға, ал 1975 жылы 74
мыңға жетті. Климаты тым континенттік. Қысы суық, жазы ыстық әрі
қуаң. Қаңтардың көпжылдық орташа температурасы –11 С , кейбір күндері
-35 С -қа төмендейді; шілдеде 26 С, кейбір күндері 45 С -қа дейін
көтеріледі. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері 100 мм шамасында.
Байқоңырдың жер қыртысы палеогон кезеңінің құмтасты және тақтатасты
жыныстарынын түзілген. Оның бетін Сырдария аңғарының шөгінділері
жапқан. Шалғынды-боз және бозғылт құмдақты топырағында баялыш,
күйреуік, жусан, сораң шөптесіндер басым. Бірнеше мың га жерді
алып жатқан қала ұзақ жылдар бойына “аса құпия” нысан болып
саналды. Жергілікті тұрғындар да, әскери мамандар да қаланы “10-
алаң” деп атап келген. Ал қалаға іргелес жатқан “Крайний” әуежайы
мен көптеген шаруашылық мекемелері және Төретам темір жол станциясы
“9- алаңға” кіреді. Қалада Мәскеу авиация институтының филиалы,
электр техтикалық колледжі, ірі есептеу орталығы, әскери аурухана,
емхана, әуежай электр станциясы, нан, сыра зауыттары, түрлі
мәдениет ошақтары, көптеген сауда, тұрмыс қажетін өтейтін
кәсіпорындар жұмыс істейді. Байқоңыр қаласының орталық алаңына бас
конструкторлар С.П Королев пен М .Г Янгельдің ескерткіштері, сондай-
ақ, тұғырға С.П Королев құрастырған ғарыш кемесі орнатылған.
Қаланың демалыс саябағында ракеталарды сынақтан өткізу кезінде қаза
болғандардың (200-ден астам) бауырластар, ғарышты зерттеу тарихы
музейі бар. Байқоңыр қаласы мен ғарыш алаңына қажетті құрал-жабдық,
техника, құрылыс материалдары, тағы басқа заттар Төретам темір
жол станциясы арқылы жеткізіледі.
Байқоңыр- ғарыш алаңы. Қызылорда облысы Қармақшы ауданы
аумағында орналасқан. Іргесі 1955 жылы қаланған. Ғарыш алаңын салу
үшін Байқоңырды таңдап алу кезінде бұл жердің елді мекендерден
қашық болуы, экватор жазықтығына жақындығы, ракета ұшырудың
қауіпсіздігі, қайтып оралатын ғарыштық обьектілер үшін қолайлы қону
аймақтарының болуы, тағы басқа факторлар ескерілді. Байқоңырдың
басты және көмекші обьектілері мен қызмет ету орындары кең аймаққа
орналасқан, олар бір-бірімен автомобиль жолдары және темір жол
арқылы байланысқан. Байқоңырдың негізгі обьектілеріне: техникалық
тұғырлар, старттық кешендер мен ұшу трассасының бойындағы өлшеу
бекеттері (олардың әрқайсысы жалпы техникалық және арнаулы
технологиялық құрал-жабдықтары бар ірі құрылыстар), ғарыш алаңына
әр түрлі жүктерді жеткізетін кірме жолдар, тағы басқа көмекші және
қызмет көрсету обьектілеріне: отын (жанармай) сақтайтын алаң, сұйық
оттегі мен азот өндіретін заттар, энергия және сумен қамтамасыз
ететін жүйелер, байланыс жүйесі, телевизия, тағы басқа жатады.
Байқоңырда ракета-тасығыштың (РТ) әрбір түріне сәйкес бір не
бірнеше техникалық тұғырлар және олардың әрқайсысына арналып бір не
бірнеше старттық кешендер салынған. Байқоңырдың ұшу трассасы Арал
теңізінен Камчатка түбегіне дейін созылып жатыр. 1957 жылы 4
қазанда Байқоңыр ғарыш алаңынан тұңғыш ғарыш ракетасы сәтті
ұшырылды.
Ұлы конструктор (зымыран жасау жөніндегі әлемге әйгілі С.П
Королевтің) басшылығымен алғаш рет космос кеңістігіне ұшып шыққан
ұшқыш- космонавт Ю.А Гагарин 1961 жылы көкек айының 12 күні “
Восток” атты космос кораблімен жер шарын 87 минут ішінде айналып
шықты. Оның биіктікке көтерілген мөлшері 270 шақырым еді. Бұл
геостанционарлық орбита болатын. Планетааралық зымырандарды ұшыру тек
қана Байқоңыр космодромында сынақтан өткізіледі. Оның алдында 1957
жыл тамыздың 21 күні космос кеңістігіне алғаш рет жер серігі
ұшырылған болатын. Ол ұзақ уақыт геостанционарлық орбитада ұшып
жүрді де, кейіннен ұшу үрдісін тоқтатқан соң, әуеде жанып кетті.
Байқоңырда одан кейін де ғарыш кеңістігін игеруде көптеген жаңашыл
бастамалардың старттық орнына айналды. Байқоңырдан Күннің, Айдың,
Шолпанның алғашқы жасанды серіктері, “Восток”, “Восход”, “ Союз”,
“Прогресс” ғарыш кемелері, “ Салют”, “ Мир” орбиталық станциялары,
сондай-ақ , зерттеу-барлау жұмысын жүргізуге арналған “Космос”,
ғылыми-тәжірибелік жұмыстар жүргізуге арналған “Протон”, “Зонд”,
“Прогноз” байланыс мақсаты үшін пайдаланылатын және метеорологиялық
бақылаулар жүргізуге арналған “Молния”, “Экран”, “ Горизонд”,
“Радуга”, “Метеор” тағы басқа жердің жасанды серіктері ұшырылды.
Айды, марсты және Шолпанды зерттеуге арналған ғарыш аппараттары бар
РТ-лар да Байқоңырдан аттандырылды. 1991 жылы 2 қазанда тұңғыш
қазақ ғарышкері Т. Әубәкіров “Союз Т-13” ғарыш кемесімен
Байқоңырдан ғарышқа көтерілді. Ресеймен бірлескен бағдарлама бойынша
қазақ ғарышкері Т.А Мұсабаев ғарышта 2 рет (1994,1998) болды.
Байқоңыр ғарыш алаңын салуға әр жылдары түрлі мамандықтағы көптеген
қазақстандықтар қатысты. Олардың арасында Байқоңыр ғарыш алаңының
қызметкерлері Қ.Тоқмұхамедов, Б. Межіғұлов, Т. Уәшев, К. Әбілғазин,
полк. Ә. Исмаилов, М. Құлымгереев, Қ. Нұрмағамбетов, С. Мұхаметқалиев,
Б. Ешімов, Қ. Нұрмұқанов, Р. Құлмырзаев, М. Мұқанов тағы басқа болды.
Қазақстан азаматы, ұшқыш-сынақшы, майор М.З Рафиков алғашқы
ғарышкерлер тобында Ю.А Гагаринмен бірге дайындықтан өтті.

Байқоңырдың экологиялық мәселелері

1994 жылы Қазақстан Республикасы мен Ресей Федерациясы арасында
Байқоңыр космодромын пайдалануға байланысты және Ресей Федерациясына
оны жалға беру үшін үкіметаралық шарт жасалынып, оған үкімет
басшылары қол қойған. Жал мерзімі 20 жыл деп белгіленген. Ресей
жағы Байқоңыр космодромының және сол аймаққа жақын жерлердің
экологиясына зиянды әрекет етпейміз деп міндет алған. Ол міндет іс
жүзінде орындалып жатыр ма, о жағы бізге беймәлім.
Байқоңыр космодромының айналаны қоршаған ортаға ерекше әсер
ететіні кейінгі кезде ғана байқала бастады. Соңғы кезде космодром
орналасқан жердің ауа райын, табиғи биологиялық ресурстарын жан-
жақты зерттегенде, космодром айналаны қоршаған ортоға айрықша әсер
ететіні байқалады. Ол туралы қолымызда бірнеше ғылыми деректер бар.
Мысалы, Қарағанды облысының экологиясын зерттейтін ғалым-
экологтардың жүргізген жұмыстарының қорытындыларына қарағанда, космос
корабльдері, космос зымырандары космос кеңістігіне ұшып кеткеннен
кейін, жаз айларында 5-8 күн бойы күшті жел тұрып, қара боран
соғатыны байқалады. Мұндай құбылысты Жезді ауданының жергілікті
тұрғындары да растайды. Ал қыста зымырандар космосқа ұшып кеткеннен
кейін 2-3 күн бойы қарлы боран соғатыны белгілі болды. Бұл
аймақта жылына 40-50 күн бойы күшті жел тұратыны анықталды.
Мұндай құбылыстар космодром орнамай тұрған уақытта болмағанын
жергілікті тұрғындар растап отыр.
Қандай болмасын, ұшырылған космос корабльдері мен оларды
космос кеңістігіне шығарушы зымырандар айналаны қоршаған табиғи
ортаға елеулі өзгерістер енгізетіні кейінгі кезде айқындала
түсті. Ол өзгерістерді арнаулы түрде жүргізілген зерттеулер
анықтап берді. Ол өзгерістер төмендегідей:
1. Ұшырылған космос корабльдері және басқадай космостық
аппараттар табиғи жолмен ғасырлар бойы қалыптасқан ауа режімін
төтенше түрде бұзып жіберетіні белгілі болды;
2. Космос корабльдерін тасымалдайтын зымырандардың
пайдаланатын отындары улы (радиоактивті) қосылыстардан тұратын
болғандықтан, айналаны қоршаған ортаны мөлшерден тыс улануына әкеп
соғады;
3. Космос кеңістігіне ұшырылған зымырандар өсімдік әлеміне,
жануарлар дүниесіне айрықша әсер ететінін арнаулы түрде
жүргізілген ғылыми- зерттеу жұмыстары толығымен дәлелдеді.
Биосферадағы тірі ағзалардың тіршілік ететін табиғи ортасы кенет
бұзылып, өзгерістер, олардың ішінде өте қауіпті мутациялық
(секірмелі) өзгеріс туатыны байқалды;
4. Жер бетінде зымырандардың жұмыстан шыққан бөлшектері құлап
түсіп оны ластайды (ол бөлшектерде де радиоактивті қосылыстар
бар). Ол жер не егін егуге, не мал жаюға жарамай қалады.
Байқоңыр космодромынан ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.