Delphi программалау ортасында Қазақстан туралы мәліметтер қорын даярлау
ЖОСПАРЫ
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1 тарау. Компьютерді қолданушыларды электронды ақпаратпен қамтамасыз ету жолдары 1.1. Оқыту процесін компьютерлендіру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
1.2. Электронды оқытудың негізгі мәселесі . электронды ақпаратпен қамтамасыз ету ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .11
1.3. Білім беруді ақпараттандырудың негізгі талаптарының бірі .
оқу үрдісіне электрондық оқулықтарды пайдалану ... ... ... ... ... ... ... .25
1.4. Мультимедиа құралдары мен технологиялары ... ... ... ... ... ... ... 38
1.5. Қашықтан оқыту ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .39
2 тарау. Delphi программалау ортасында Қазақстан туралы мәліметтер қорын даярлау
2.1 Мәліметтер қорын құруда Delphi.дің мүмкіндіктері ... ... ... ... ... .41
2.2 Мәліметтер қорын басқару программасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...48
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..51
Пайдаланған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .54
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1 тарау. Компьютерді қолданушыларды электронды ақпаратпен қамтамасыз ету жолдары 1.1. Оқыту процесін компьютерлендіру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
1.2. Электронды оқытудың негізгі мәселесі . электронды ақпаратпен қамтамасыз ету ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .11
1.3. Білім беруді ақпараттандырудың негізгі талаптарының бірі .
оқу үрдісіне электрондық оқулықтарды пайдалану ... ... ... ... ... ... ... .25
1.4. Мультимедиа құралдары мен технологиялары ... ... ... ... ... ... ... 38
1.5. Қашықтан оқыту ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .39
2 тарау. Delphi программалау ортасында Қазақстан туралы мәліметтер қорын даярлау
2.1 Мәліметтер қорын құруда Delphi.дің мүмкіндіктері ... ... ... ... ... .41
2.2 Мәліметтер қорын басқару программасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...48
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..51
Пайдаланған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .54
Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 52 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 52 бет
Таңдаулыға:
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
СЕМЕЙ МЕМЛЕКЕТТІК ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ИНСТИТУТЫ
Информатика және ақпараттық
технологиялар кафедрасы
БІТІРУ ЖҰМЫСЫ
тақырыбы: ___Компьютерді қолданушыларды электронды__
______ақпаратпен қамтамасыз ету жолдары_____
тақырыбы
Студент: _____________ ___Нурекешова Ж.Қ.____
қолы
аты-жөні
Мамандық шифры _______050111-Информатика_______
Топ ___Т-441_______
Жетекші: ___________ ____Абишова А.А______
қолы аты-жөні
Семей 2008 жыл
ЖОСПАРЫ
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1 тарау. Компьютерді қолданушыларды электронды ақпаратпен қамтамасыз ету
жолдары 1.1. Оқыту процесін
компьютерлендіру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5
1.2. Электронды оқытудың негізгі мәселесі – электронды ақпаратпен
қамтамасыз
ету ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... 11
1.3. Білім беруді ақпараттандырудың негізгі талаптарының бірі –
оқу үрдісіне электрондық оқулықтарды
пайдалану ... ... ... ... ... ... .. ...25
1.4. Мультимедиа құралдары мен
технологиялары ... ... ... ... ... . ... ...38
1.5. Қашықтан
оқыту ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ..39
2 тарау. Delphi программалау ортасында Қазақстан туралы мәліметтер қорын
даярлау
2.1 Мәліметтер қорын құруда Delphi-дің
мүмкіндіктері ... ... ... ... ... .4 1
2.2 Мәліметтер қорын басқару
программасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...48
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... 51
Пайдаланған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ...54
КІРІСПЕ
Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев Болашақта еңбек етіп, өмір сүретіндер –
бүгінгі мектеп оқушылары, мұғалім оларды қалай тәрбиелесе Қазақстан сол
деңгейде болады. Сондықтан ұстазға жүктелетін міндет ауыр дегені мәлім.
Ендеше қазіргі заман мұғалімінен тек өз пәнінің терең білгірі болуы емес,
тарихи-танымдық, педагогикалық-психологиялық, саяси-экономикалық білімділік
және ақпараттық сауаттылық талап етіледі. Ол заман талабына сай білім
беруде жаңалыққа жаны құмар, шығармашылықпен жұмыс істейтін, оқу мен тәрбие
ісін жетік игерген, оқытудың жаңа технологиясын шебер меңгерген жан
болғанда ғана білігі мен білімі жоғары жетекші тұлғаға айналады. Ал
Қазақстан Республикасы Президентінің 1997 жылғы 22 қыркүйектегі бекітілген
Орта білім беру жүйесін ақпараттандырудың Мемлекеттік бағдарламасы
мектептегі білім беруді ақпараттандыруға негіз қалап отыр.
Орта білім беру жүйесін ақпараттандырудың негізгі мақсаты – оқушылардың
ақпараттық мәдениетін қалыптастыру. Осы мақсатты орындау барысында
оқушылардың ақпараттық мәдениетін қалыптастыруда жаңа әдістерді қолдану
қажеттілігі туындайды.
Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2005-2010 жылдарға
арналған Мемлекеттік бағдарламасында да ... экономиканың барлық салалары
үшін жоғары білікті және бәсекеге қабілетті кадрларды даярлаудың сапасын
арттыру ... және ... кәсіби міндеттерін дербес әрі шығармашылық тұрғыда
шешуге, кәсіби қызметтің тұлғалық және қоғамдық маңызын түсінуге, оның
нәтижелері үшін жауап беруге қабілетті кәсіби құзіретті жеке тұлғаны,
бәсекеге қабілетті маманды қалыптастыруды қамтамасыз ететін білім беруді
басқарудың тиімді жүйесі құрылатын болды... деп атап көрсетілген. Сондай-
ақ оқу үрдісіне педагогикалық және ақпараттық-коммуникациялық
технологияларды кеңінен пайдалану - жалпы білім беруді дамытудың басты
бағыттарының бірі делінген.
Бүгінгі күні әлемдік ақпараттық білім кеңістігінің деңгейіне республика
міндеттерін көтерудің тиімді жолы – білім беру саласын толықтай
ақпараттандыру. Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңында білім беру
жүйесін ақпараттандыру осы саладағы мемлекеттік саясат негізінде анықталып,
осы жүйедегі басты міндеттердің біріне айналып отыр. Қазақстан-2030
стратегиялық бағдарламасы білім берудің ұлттық моделінің қалыптасуымен және
Қазақстанның білім беру жүйесін әлемдік білім беру кеңістігіне кіріктірумен
сипатталады.
Индустриалдыдан ақпаратты өркениетке көшудің қазіргі кезеңінде қоғам
дамуының негізгі факторы мемлекеттің қызметін құрайтын саяси-экономикалық,
әлеуметтік салаға белсенді әсер ететін ақпараттық-коммуникациялық сала
болып табылады және экономиканы ғаламдандыру мен қоғамдық қатынастар
үрдістері айқындайды.
Ел президентінің Қазақстан халқына Жолдауында өткен ғасырдың отызыншы
жылдарында сауатсыздықпен күрес жүргізілгендей, компьютерлік сауаттану
жөніндегі ауқымды іске азаматтарды тарту қажеттігі айтылған және
мемлекеттік қызметке жаңа қызметкерлерді қабылдау кезінде компьютерді,
интернетті және электрондық поштаны қолдана білу дағдысы міндетті талап
болуға тиіс екендігі атап көрсетілген. Осыған байланысты XXI ғасырда
ақпараттанған қоғам қажеттілігін қанағаттандыру үшін білім беру саласында
төмендегідей міндеттерді шешу көзделіп отыр: компьютерлік техниканы,
интернетті, электрондық оқулықтарды оқу үрдісіне пайдалану арқылы білім
сапасын көтеру.
Қазіргі уақытта қоғамды ақпараттандыру, білім беруді ақпараттандыру
деген сөз тіркестері біздің сөздік қорымызда жиі кездеседі. Олай болса,
қоғамды ақпараттандыру дегеніміз – ғылыми-техникалық прогресс
жетістіктерінің күнделікті тұрмысқа ауқымды енуінің нәтижесі, яғни адам
өміріне іс-әрекеттік интеллектуалды түрлерінің жан-жақты әсер етуімен
ролінің жоғарылауына байланысты объективті прогресс. Ол оқыту мазмұны,
әдісі мен ұйымдастыру түрлерінің өзгерісін тездетеді. Бұл үрдістегі негізгі
мәселе: білім берудің мазмұны мен мақсатын өзгерту болып отыр.
Ақпараттық мәдениет дегеніміз тек компьютермен дұрыс жұмыс істей білу
емес, кез – келген ақпарат көзін – анықтамалықтарды, сөздіктерді,
энциклопедияларды, көліктердің жүру кестелерін, теледидар бағдарламаларын
т.с.с. дұрыс пайдалана білу деген сөз. Ақпараттық мәдениет – бұл әңгімелесе
білу, теледидар, хабар талғамды түрде қарау немесе қарамау, алынған
мәліметті ой елегінен өткізіп, талдай білу және де өзгелердің еркіндігіне
әсер ететін жағдайларды өз еркіндігіңді шектей білу.
Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2005-2010 жылдарға
арналған Мемлекеттік бағдарламасында ... экономиканың барлық салалары үшін
жоғары білікті және бәсекеге қабілетті кадрларды даярлаудың сапасын арттыру
... және ...кәсіби міндеттерін дербес, әрі шығармашылық тұрғыдан шешуге,
кәсіби қызметтің тұлғалық және қоғамдық маңызын түсінуге, оның нәтижелері
үшін жауап беруге қабілетті кәсіби құзыретті жеке тұлғаны, бәсекеге
қабілетті мамандарды қалыптастыруды қамтамасыз ететін білім беруді
басқарудың тиімді жүйесі құрылатын болады... деп атап көрсетілген. Ал
Қазақстан Республикасының орта білім беру жүйесін ақпараттандырудың
Мемлекеттік бағдарламасында Қазақстандағы жаңа қоғамдық-саяси және
әлеуметтік-экономикалық шарттар білім беру саласында ұстанымдық жағынан
жаңа жағдайлар жасады. Орта білім беру жүйесінен демократиялық мемлекеттің
және нарық экономикасының талаптарына жауап беретіндей етіп түпкілікті
қайта құру талап етіледі деп жазылған.
Қазақстан Республикасы дүние жүзінің дамыған елдері сияқты орта білім
беру жүйесін ақпараттандырудың нақты жолына түсуі тиіс, яғни біріңғай
ақпараттық білім беретін желіге негізделген ақпараттық-білімдік біртұтас
кеңістігін жасау қажет. Бұл орта білім беру жүйесін ақпараттандырудың
мемлекеттік бағдарламасының мақсаты болып табылады. Бұл бағдарламаның
міндеттерінің бірі – мектептерді жаппай компьютерлендіру.
Ғылыми-техникалық прогрестің қарқындап дамуы қоғам өмірінің барлық
салаларын ақпараттандырудың ғаламдық үрдісінің негізіне айналдыруға
мүмкіндік береді. Ақпараттық-коммуникациялық технологияның жеделдеп даму
барысына қоғамның экономикалық жағдайы, адамдардың тұрмыс деңгейі, ұлттық
қауіпсіздік, бүкіл дүниежүзілік қауымдастықтағы мемлекеттің рөлі тәуелді
болады. Ақпараттық-коммуникациялық технологияның қарқындап дамуы кез келген
компьютерді қолданушының әлемдік ақпараттық кеңістікке енуіне мүмкіндік
туғызады.
Ақпараттандырудың негізгі бағыты ХХІ ғасырдың талаптарына сәйкес
қоғамды дамытудың жоғарғы тиімділікті технологияларына сүйенген жаңа білім
стратегиясына көшу болып табылады. Осыған сәйкес қазіргі білім жүйесінің
ерекшеліктеріне: оның іргелілігі, алдын алу сипаты және және оларға қол
жеткізу мүмкіндіктері жатады.
1 тарау. Компьютерді қолданушыларды электронды ақпаратпен
қамтамасыз ету жолдары
1.1. Оқыту процесін компьютерлендіру
Қазіргі кезеңде оқулықтар теориясы, оқытудың жаңа ақпараттық
технологиялармен жобалау әдістемесі жасалуда. Оқыту процесін
компьютерлендіру үрдісі мұғалімдердің қызығушылығын, шығармашылық
ізденісін, электронды оқулықтарды жасау технологияларын және оларды іс-
тәжірибеде қолдану әдістерін игеруге ұмтылысын тудыруда. Электронды
оқулықтың ерекшелігі модульдікке сәйкестігі, жоғары мобильділігі мен оқуға,
үйренуге икемділігі.
Оқу пәндерінде электронды оқулықты пайдаланудың нәтижелілігі мынада:
- тез арада қайтарма байланыс болуын қамтамасыз етеді (интерактивті
қасиет);
- қажетті ақпараттық материалдарды жылдам тауып алуға мүмкіндік
береді;
- гипермәтіндік түсіндіруден жан-жақты ақпараттық мағлұматтар
алады;
- әрбір жеке тұлғаның, білімін, білік іскерлігін әрбір тараулар
бойынша тексеруге, бағалауға мүмкіндік береді.
Сонымен қатар, электронды оқулықты мынадай жағдайларда қолдануға
болады:
- теориялық материалды өз бетімен оқып-үйренуге, зерттеуге мүмкіндік
береді;
- сабақты иллюстрациялы материал ретінде жабдықтауда көмектеседі;
- сабақта және сабақтан тыс уақытта өз бетімен әр түрлі деңгейлі,
шығармашылық тапсырмалар орындауға мүмкіндік берілген;
- емтиханға дайындық кезеңдерінде пайдаланылады.
Оқу пәндеріне электронды оқулықты қолдану өте тиімді. Оқушылар
өздерінің білім көлемін өз бетімен толықтырып, емтихан материалдарына
дайындалады және ақпараттық білім арқылы танымдық ойлауын қабілеттіліктерін
дамытады. Электронды оқулықтарды пайдалану оқушылардың жоғары белсенді
дүниетанымын және өзіндік жұмыс аясын кеңейтеді, жан-жақты
ақпараттандыруға, білім мазмұнын ізгілендіруге көмектеседі.
Қазақстанда оқыту ісін ақпараттандыру білім беру сапасын көтереді,
оқушылардың әдістемелік өсу деңгейін қамтамасыз етеді.
Қазіргі мектептің даму болашағы қоғамның даму үрдісімен үнемі өсіп
отыратын ақпарат көлемінің әртүрлі тегімен анықталады. Оқушыларға білім
беруде жаңа оқыту технологияларын қолдану, инновациялық бағытта жұмыс жасау
заман талабына сай талап етілуде. Оқу процесінде компьютерді тиімді
пайдалану және қолдану кейінгі жылдары айтарлықтай оң нәтиже беріп отыр.
Атап айтсақ, электронды оқулықтарды сабақта қолдану нәтижесінде мектеп
оқушыларының өз бетімен ізденісі, пәнге деген қызығушылығын арттырып,
шығармашылығын дамытуға, оқу қызметінің мәдениетін қалыптастыруға, дербес
жұмыстарын ұйымдастыруға ерекше қолайлы жағдай туғызып отыр.
Сонымен қатар, электронды оқулықтарды пайдалану кезінде оқушылар бұрын
алған білімдерін кеңейтіп, өз бетімен шығармашылық тапсырмаларды орындайды.
әрбір оқушы таңдалған тақырып бойынша тапсырмалар орындап, тесттер шешіп,
карталар және схемалармен жұмыс жасауға дағдыланады.
Электронды оқулық арқылы пәндер бөлімдерін түрлі суреттер, видео
көріністер, дыбыс және музыка тыңдату арқылы көрсетуге болады. Бұл әрине,
мұғалімнің тақтаға жазып түсіндіргенінен әлдеқайда тиімді, әрі әсерлі.
Пәндердегі меңгерілуі қиын сабақтарды компьютердің көмегімен оқушыларға
ұғындырса, жаңа тақырыпқа деген баланың құштарлығы оянады.
Электронды оқулықтармен компьютерлік оқу әдістемелік құралдарды өз
дәрежесінде қолдануды үйренген оқушылар зерттеуге құштар, өзі белсенді жеке
жұмыс істей алады. Мұғалімнің жұмысын жеңілдетіп, оқушыны пассивтіктен
құтқарады.
Компьютерді пайдаланудың қазіргі заманға сай өркендеуі білім беру
саласында көптеген жаңалықтар ашты, сонымен қатар жаңа мақсаттар да қойды.
Ақпарат құралдарының орасан дамуы, компьютердің адамдар үшін күнделікті
тұрмыс қажетіне қолданылуы, интернеттің пайда болуы – осының бәрі білім
беру жүйесін жан-жақты жаңартуға септігін тигізеді.
Оқыту үрдістерінде оқыту әдістерін тиімді пайдалану, білім беру жүйесін
тұтастай ақпараттандыру арқылы жаңа оқыту технологиясын енгізу оқыту
үрдісінің толыққанды дамуына мүмкіндік жасайды. Оқыту үрдісінде компьютерге
негізделген жеке әдістемелер (оқушының ақпаратты дұрыс қабылдай алуы) оқу
мақсаттар мен жағдайларына байланысты тиімді қолданылуы қажет. Жеке
әдістемелік құралдармен оқыту барысында оқушының материалды дұрыс
меңгеруіне, пәнге деген қызығуын арттыруына, дағды, зейін, т.б формалардың
дамуына оқытудың тиімді психологиялық ұстанымдарын ескеру оқушының игерген
білімінің дұрыс қалыптасуында басты роль атқарады.
Білім беру жүйесін тұтастай ақпараттандыру оқушының білім сапасын
арттыру мен жаңа оқыту технологиясын пайдаланудың тиімділігі мынадай
артықшылықтармен сипатталады.
1. Олар оқушыларға тақырып шеңберінде немесе белгілі бір уақыт
аралығында айтылуға тиіс мәліметтер көлемін ұлғайтады. Ол оқыту
үрдісіндегі жаңа оқыту технологиясының үш нұсқасы бойынша жүзеге
асырылуы мүмкін:
- тереңдетілген технология ретінде (компьютерлік оқытуды
жекелеген тақырып немесе тарау бойынша қолдану);
- негізгі технология ретінде (белгілі бір бөлімді оқытқанда
қолданылатын технологиялық қоры);
- монотехнология ретінде (барлық оқыту, оқытуды басқару үрдісі,
яғни диагностика, мониторинг компьютерді қолдануға негізделген).
2. Білімге бір-бірінен үлкен арақашықтықта орналасқан әр түрлі оқу
орнында (дистанциондық формада) отырып қол жеткізуге болады.
Бұдан концептуалды ұстанымдарды қалыптастыру мүмкіндігі
төмендегі формада жүзеге асады:
- оқыту – бұл баланың компьютермен қарым-қатынасы;
- баланың компьютерлік оқытуға икемделе алуы;
- оқытудың диалог түрінде болуы;
- мұғалімнің кез келген уақытта оқу үрдісіне өзгерістер енгізе
алуы;
- оқушы мен компьютердің өзара байланысы барлық түрде болуы:
субъект–объект, субъект–субъект, объект–субъект;
- жеке және компьютермен байланыс кезіндегі психологиялық ахуалын
демеу.
3. Оқыту жүйесінің көп деңгейлі жетілдірілуі олардың тарамдалуы мен оқу
материалының сапасын арттырады.
Компьютер оқу материалын беру мүмкіндігін едәуір кеңейтеді. Түсті
графиканы, мультимедияны, бейне техниканың барлық мүмкіндіктерін пайдалану
оқушыға ерекше психологиялық әсер етеді. Сонымен қатар компьютер оқу
мотивін күшейтуге мүмкіндік береді. Әртүрлі зерттеулер гуманитарлық бағытта
оқытылатын пәндер сабақтарында компьютерді, яғни электронды оқулықтарды
пайдаланғанда оның оқыту қызметтерінің жан-жақтылығын көрсетеді.
Компьютерлік оқытудың екі түрін бөліп көрсетуге болады. Оқушы мен ЭЕМ
арасындағы өзара тікелей байланыс бірінші түрге тән. Ол оқушыға берілетін
тапсырманы анықтайды және оған қажетті көмек көрсетеді. Мұнда оқу процесі
мұғалімсіз жүреді. Мұғалімнің көмегі тек қана компьютер шеше алмайтын
сұрақтар, яғни программаның жетілдірілмегендігінен болатын кемшіліктер
кездескен жағдай да ғана қажет болады. Екінші түрі компьютер оқушымен емес,
педагогпен жұмыс істеуімен сипатталады. Ол мұғалімге оқу процесін жүзеге
асыруға көмектеседі, мысалы, оқушылардың орындаған бақылау жұмысының
нәтижесін олардың жіберген қателерін және орындауға кеткен уақыттың
қаншалықты екенін анықтауға көмектеседі. Бұл нәтижелер компьютер зердесіне
жинақталып оқушылардың берілген есепті белгілі бір уақытта шығару
нәтижелерін салыстыруға, салыстыру нәтижесін талдау арқылы оқытудың қандай
түрін таңдап алуға болатынына көмек жасайды.
Оқу процесінде компьютерді қолданудың мынадай тиімді жақтары бар:
компьютермен жұмыс істеу оқушылардың пәнге деген қызығушылығын арттырады;
компьютер оқыту барысында оқушылардың еске сақтау, қабылдау, ойлау т.с.с.
дербес ерекшеліктерін есепке алуға көмектеседі;
компьютер оқушыларға белсенді түрде көмектеседі, ол есептің жауабын жылдам
бер деп асықтырмайды, оқушыға ешқашан дауыс көтеріп ұрыспайды, есеп қате
шығарылса оның дұрыс жолын көрсету мүмкіндігі бар, білмеген жерін қайталап
қарауға болады;
Компьютерді оқыту құралы ретінде қолданудың жемісті нәтижесін қолында
жетілдірілген программалар жиынтығы бар, тәжірибелі мұғалім қолданғанда
ғана көруге болады. Компьютер оқытудың тиімділігін және мұғалім еңбегінің
өнімділігін арттырады. Алайда, компьютерді орынсыз, олақ қолдану
компьютерлік оқыту пікірін теріске шығаруы мүмкін.
Оқу процесінде компьютерді тиімді пайдалану үшін, алдымен мұғалімнің
өзі компьютерлік сауаттылықты және компьютерлік оқытудың біліктілігі мен
іскерлігін меңгеруі қажет.
Ғылым мен техниканың талаптарына қарай білімнің көлемі ұлғайып, мазмұны
барған сайын күрделене түсуде. Бұл процес тереңдеген сайын, оқушылардың
дербес ерекшеліктері айқындала түсетіні анық. Демек, қысқаша айтқанда, әр
оқушы өз қабілетінің мүмкіндігіне қарай оқу материалдарын әр қилы
меңгеретінін психологтар дәлелдеп берді.
Білімнің баяндылығы принципі бұрын оқылған материалдарды әрдайым еске
ұстап және оларды оқу барысында пайдаланып отыруды көздейді. Сондықтан
математиканы оқыту процесін оқушылар алған білімін ұзақ уақыт есте
сақтайтындай, оларды одан әрі өрістететіндей және есеп шығаруға қолдану
іскерліктерін дамытатындай етіп ұйымдастыру қажет.
Білімнің баяндылығы принципін жүзеге асыру үшін математиканы оқыту
кезінде мұғалімге мынадай талаптар қойылады:
1. өткен материалды қайталауды іскерлікпен ұйымдастыру;
2. оқушылардың білімі мен икемін уақытында тексеріп, олардың
біліміндегі олқылықтарды дер кезінде ескертіп және жойып отыру;
3. оқушыларға ұсынылатын есептер мен жаттығулардың жүйелілік сипатына
ерекше назар аудару.
Ал оқушыларға мынадай талаптар қойылады:
1. оқу материалын анық әрі қысқа баяндап, әрбір теориялық жаттығуларды
практикалық мысалдармен қуаттап үйрену;
2. өздік жұмыстардың алуан түрлерін тиянақты орындай білу;
3. негізгі ұғымдардың анықтамаларын, теоремаларды, формулаларды және
т.б. анық әрі тез еске түсіруге машықтану;
4. теорияны қарапайым есептерді шығаруға қолдана білу.
Республика мектептерінде оқу процесін компьютерлендіруде қиыншылық
туғызып отырған мәселелердің бірі компьютерлік техниканың немесе
программалық жабдықтардың жетіспеушілігі болса, екінші жағынан оқытушы
мұғалімдердің компьютерлік техника алдындағы дәрменсіздігі, оны сабақ
өткізуге қолдануға деген ниетінің жоқтығы. Біздің ойлауымызша мұның басты
себептерінің бірі пән мұғалімдерінің компьютердің мүмкіндіктерін білмеуінің
салдарынан оған деген қызығушылығының жоқтығынан, тіпті кей жағдайларда
сабақ процесінде компьютерді пайдалануға ашық түрде қарсы шығуынан болып
отыр. Кейбір мұғалімдер фундаменталды пәндерді оқытуға есептеу техникасын
пайдалануға болмайды, ол зиянды, яғни қажетті іскерлікті меңгеруге кедергі
келтіреді деп есептейді.
Оқу процесіне компьютерді енгізу оқытушының міндеті жөніндегі сұрақты
қайта қарау қажеттігін тудырады. Әдеттегі, оқытушының оқушыны толық
басқаруы, яғни оқытушы тапсырма бермесе немесе сұрап үлгермей жатса оқушы
үндемей отыра беретін жағдайдан құтылуымыз керек.
Білім беруге компьютерді енгізуді бір жағынан мемлекет талаптарына сай
оқу процесін компьютерлендіру деп, екінші жағынан оқытуды жандандыру құралы
деп қарау қажет.
Компьютерді қолданған оқу процесін сырттан қарағанда, компьютер
оқушының ойлау қызметін көз алдыға әкеліп көрсеткендей болады. Дәстүрлі
оқыту жағдайында мұғалім сыныптағы әр оқушының жұмыс істеу ерекшеліктерін
ескеріп отыруы мүмкін емес. Компьютерді қолданғанда бұл жағдай толығымен
шешіледі. Оқытушы оқушылардың әрқайсысының жұмыстарын бақылап отыруға,
басқа оқушыларға кедергі келтірмей үлгерімі төмен оқушылармен жекелеме
жұмыс істеуіне болады. Сабақтан тыс уақытта оқытушы компьютер жадында
сақталған оқушылардың жұмыстарына талдау жасап, тақырыпты оқушылардың
меңгеру деңгейін анықтауға мүмкіндігі мол болады. Дәстүрлі оқытуға
қарағанда, компьютер оқушының ойлау қызметінің даму процесін жан-жақты,
терең түсінуге оң жағдай туғызады.
Жаңа түсінікке байланысты компьютерлік оқыту кезінде оқытушы,
оқушыларды бағыттап отыратын, жағдай жасайтын және оның қызметі жүзеге
асуын қамтамасыз ететін режиссердің міндетін атқарады.
І. 1.2. Электронды оқытудың негізгі мәселесі – электронды ақпаратпен
қамтамасыз ету.
Қазіргі кезде жоғарғы оқу орындарында ақпараттық-коммуникациялық
технология қашықтан оқыту жүйесінде де, дәстүрлі университеттерде де
кеңінен қолданылады. Осыған байланысты дәстүрлі оқыту мен қашықтан оқытудың
арасындағы шекараны жою, яғни оқытуға бүтіндей әдісің қажет екендігін
болжайды. Электронды оқыту термині білім беруде ақпараттық және
коммуникациялық технологияны қолдану аумағында бірқатар терминологиялық
ұғымдарды жалпылау болып табылады.
Электрондық оқыту бейне, аудио, мультимедия технологиясы мен олардың
әртүрлі комбинацияларын енгізуге байланысты болып отыр.
Сымсыз интерфейспен, портативті құрылғылардың көмегімен оқытудың
өзіндік сипаттамалары бар. кез келген қолайлы жерде кез келген уақытта
оқыту ыңғайлы қағидасымен қатар ұялы оқытуда бірқатар шектеулер қойылатыны
белгілі. Оған мысал ретінде графиканың дұрыс берілмеуін, коммуникацияның
тұрақты жұмыс істемеуін келтіруге болады. Сондықтан оқытуды басқарудың
бағдарламалық құралдары оқытылатын ресурспен байланысты қадағаланып отыруы
және оқытатын ресурсқа кіруге мүмкіндік болмаған жағдайда да тиімді жұмыс
істеуге мүмкіндік берілуі керек. сонымен қатар кішкентай экраннан ақпаратты
алудың ыңғайлылығы да ескерілуі тиіс. Жинақталған тәжірибелер мен
әдістемелер өз кезегінде педагогиканың жаңа бағыттарының бірін
қалыптастыратын мәселелерді жүйелеуді талап етеді.
А.Соловов оқу үрдісін қашықтан және дәстүрлі ұйымдастыруды өзара
кіріктіру электрондық оқыту терминіне сай келетінін айтады. Мәселен,
Еуропада, АҚШ-та және Ресейде ұялы оқыту жайлы көптеген жобалар бар. Бұл
ұялы оқыту (m–Learning) электрондық оқытудың әлеуетін толыққанды іске
асыруға мүмкіндік береді.
Электрондық оқытуды ғылыми-әдістемелік негіздеу ұялы оқытудың да
аспектілерін қамтуы керек. Сондықтан электрондық оқыту ұғымы ұялы оқытуға
қарағанда кеңірек. Демек, электрондық оқыту қағидалары ұялы оқыту
шеңберінде де қолданылуы шарт.
Электрондық оқытуды жасау мен енгізу үшін оқытуды басқару, ақпаратты
алмастыру қажет. Электрондық оқытудың технологиялық құралдарын былайша
топтастыруға болады:
1. Ақпараттық құралдар, мультимедиялық бағдарламалар және
Интернет.
2. Электрондық оқытуды әзірлеудің бағдарламалық құралдары.
3. Оқу үрдісін басқарудың ақпараттық жүйесі.
Электрондық оқытудың негізгі мәселесі ақпараттық-коммуникациялық
технология негізінде ақпараттық білім беру ортасын құру және оны тиімді
пайдалану болып табылады.
Дидактикалық тұрғыда электрондық оқытудың төмендегідей маңызды
мәселелері анықталады:
- білім беру үрдісінің субъектілері арасында толыққанды ақпараттық
өзара әрекетті ұйымдастыру;
- электрондық оқытуда ақпараттық-коммуникациялық пәндік ортаның
ерекшеліктерін анықтау;
- электрондық оқыту үрдісінің субъектісінің оқу іс-әрекетін тиімді
қамтамасыз ету.
Оқытудың тиімділігі оқытудың жеке тұлғалық стиліне, яғни, оқушыға оқу
материалын тиімді сипаттайтындай қабылдау механизміне тәуелді болады.
Осыған байланысты оқу іс-әрекетін тиімді қамтамасыз ету бәрінен бұрын
оқушылардың өзіндік іс-әрекетін, оқытушының әрбір оқушымен жеке тұлғалық
оқу іс-әрекетін сүйемелдеуді және жобалар мен оқу жұмыстарын оқытушылармен
бірге ұйымдастыруды жобалайды.
Электрондық оқытудың тиімділігіне жету мақсатында электрондық курстың
мазмұнын толтыру үшін ақпаратқа қойылатын мынадай талаптарды ескерген жөн:
- логикалық ақпараттық құрылымы мен байланысы;
- семантикалық – пайдаланылатын ұғымдарға аралық түсіндірме
берілмеуі керек, ол материалды қабылдауды және оны меңгеруді
жеңілдетеді;
- тұтастық – иерархиялық топтаманы және ұғымдардың тектік
қатынастарын пайдалану;
- түпнұсқалық – бейімделмеген ақпаратты, яғни, оқу мәтіндері мен
құжаттары емес, нақтыларды қолдану.
Әдістемелік–ұйымдастырушылық деңгейде электрондық оқыту мынадай
қағидаларға сүйене отырып жасалуы тиіс:
- білім беру бағдарламаларының тұлғалық–бағдарланған сипаты
(маркетингтік әдіс, оқушылардың білімге деген талаптарын ескеру);
- іс жүзіне бағдарланған мазмұн және бірлескен іс-әрекеттің
тәсілдері;
- білім берудің негізгі субъектілері ретінде оқушылардың
белсенділігі және өз бетінше жұмыс істеуі;
- оқу үрдісінде өзара әрекеттің сипаты мен мазмұнының мәнділігі
және сұхбаттығы;
- рефлексивтілігі (оқушылардың мазмұнды іс-әрекеттер тәсілін, ең
бастысы, өзіндік тұлғалық өзгертулерді сезіну);
- вариативтілігі (әр түрлілігі);
- мотивацияны қолдайтын ұстаным;
- білім беру мазмұны және оқушылардың іс-әрекетін ұйымдастырудың
модульдік–блоктық қағидалары;
- интерактивтілік – тек оқытушы мен студенттің арасындағы ғана
емес, топтағы студенттердің арасындағы тұрақты байланыс.
Қазіргі кездегі қоғамның ақпараттану жағдайында ақпараттық
технологиялардың қарқынды дамуы адам өмірінің әр түрлі саласына біртіндеп
өзгерістер енгізуде. Ақпараттандыру ісі Қазақстанның білім беру жүйесінің
даму жолына да ықпалын тигізуде. Ақпараттық технологияның қарқынды дамуына
сәйкес электрондық оқыту технологиясы қалыптасып нығая түсуде. Сондықтан
педагогика ғылымының алдында электрондық оқытудың жүйе құраушы факторлары
мен негізгі педагогикалық ұстанымдарын анықтау және айқындауға байланысты
бірқатар міндеттер қойылды. Сонымен қатар электрондық оқыту құрылымы мен
мазмұнына, оқыту әдістеріне, оқытудың формасына және құрамына қойылатын
кешенді талаптарды анықтау қажеттігінен электрондық оқытудың әдістемелік
жүйесін қалыптастыру мақсаты туындап отыр.
Классикалық педагогикада әдістемелік жүйенің бөліктері төмендегіше
көрсетіледі:
- оқыту мақсаты;
- оқыту мазмұнының құрамы: ақпараттық теориялық бөлік, тәжірибелік
бөлік, меңгерген білім деңгейін анықтау.;
- оқыту құралдары;
- оқыту әдістері;
- оқыту түрлері.
Дәстүрлі әдістемелік жүйеде оқу үрдісіндегі бөліктер бірдей және бір
уақытта қалыптасады. Ал классикалық оқу үрдісінде әдістемелік тәсілге
байланысты оқытуды ұйымдастырудың әртүрлі формалары, әдістері және оқыту
құралдары қолданылуы мүмкін.
әдістемелік жүйенің бөліктерін электрондық оқытуға сәйкес толығырақ
қарастырсақ, оны мына сызбадан көруге болады.
Оқыту мақсаттары мен міндеттеріне білім беру, біліктілік пен дағдыны
қалыптастыру, тәжірибе алмасу, алынған білім, біліктілік пен дағдыны
тексеруді жалпылай жатқызамыз. Электрондық оқыту жағдайында осы
мақсат–міндеттерге жету келесі электрондық оқыту түрлері мен жабдықтарының
көмегімен іске асырылады.
Оқыту мазмұнының құрамына әрдайым теория, білімді тәжірибелік бекіту
және білімді тексеру кіреді.
Электрондық оқыту түрлері мен жабдықтары
Оқыту мақсаттары Электрондық оқыту түрлері мен жабдықтары
Білім беру Мәтіндік және мультимедиялық оқу
материалдарының жинағы.
Біліктілік пен дағдыны Компьютерлік демонстрациялау
қалыптастыру бағдарламасы.
Жаттықтырушы бағдарламасы.
Автоматтандырылған жаттықтырушы.
Тәжірибе алмасу Электрондық кеңес.
Интернет интернет Форум.
Интернет Интернет конференция.
On-line-семинар.
Алынған білім, біліктілік пенOn-line-сабақтар.
дағдыны тексеру Тестілеу.
Тексеру тапсырмалары.
Электрондық оқытудың әдістемелік оқыту моделінде оқыту құралдарының
орын алуы өзгерді. Олар оқыту құрылымы мен мазмұнын, әдістерін және
оқытудың формаларын анықтайды. Енді бүгінгі күнде электрондық оқыту
шеңберінде жиі қолданылатын оқытылу әдістері мен формаларына тоқтала
кетейік. Электрондық оқытудың әдістеріне топтық әдіс және жеке–дара оқыту
әдісі жатады. Бұларды кеңінен тараған оқыту формаларына жатқызуға болады.
Электрондық оқыту құралдарына оқытуды ұйымдастыру және жүргізу үшін
арналған бағдарламалық өнімдерді жатқызамыз. Электрондық оқыту жағдайында
әртүрлі оқыту формалары мен әдістерін, мазмұнын қалыптастыру мүмкіндіктерін
анықтау үшін оқыту құралдарын салыстыру және оларды бағалаудың негізгі
бағыттарын ескеру қажет. Яғни, жасау және қолдану технологиясы, ұсынылатын
аспаптар жиынтығы, ұсынылатын қызметтің іске асырылу деңгейі.
Нақты бағдарламалық өнімді жасау мен қолдану технологиясы жеке–дара
және топтық оқыту сияқты әртүрлі әдістерді қолдана отырып, оқытуды іске
асыруға мүмкіндік береді. Сонымен қатар олар электрондық оқыту шеңберінде
оқытудың әртүрлі формаларын ұйымдастыруға мүмкіндік туғызады.
Ұсынылатын аспаптар жиынтығы оқыту мазмұнының құрылымын қандай да бір
тәсілмен қалыптастырып, әр түрлі типті сабақтарды ұйымдастыруға жол ашады.
Электрондық оқыту шеңберінде оқыту үрдісіне нақты бағдарламалық өнімді
ендіру мен қолданудың тиімділік деңгейін, яғни, әдістемелік толықтығын
өнімнің аспаптар жиынтығы анықтайды.
Бағдарламалық өнімнің деңгейі оны қолдану кезіндегі нақты жұмыс істеу
қабілеті мен оның қауіпсіздігін қамтамасыз етумен анықталады. Бағдарламалық
өнімнің жұмысы оның жылдамдылығымен, сенімділігімен, интерфейсінің
ыңғайлылығымен сипатталады. Мәселен бағдарламалық өнімнің деңгейін тек қана
оны қолданған кезде анықтауға болады. Алайда, электрондық оқыту құралдарын
бағалап таңдауды естен шығармау қажет.
Болашақ педагогтарды даярлауда педагогикалық жоғары оқу орындарының
факультеттерінде барлық сәйкес пәндері бойынша компьютерлік сабақтар
жүргізу үшін арнайы даярлықтар болу керек. Сонымен катар жоғарғы оқу
орындарының барлық мамандықтарындағы студентгердің педагогикалық қызметі
барысындағы орта білім аймағында ақпараттандырудың жаңа кониепцияларының
қолға алынуымен қатар мүғалім кадрларының жаңа бағытта дайындықтарын құру
керек екені қарастырылуда.
Дамудың мұндай кезеңінде оқу үрдісін компьютерлік техниканың
жетістіктеріне жеткізу мен білім ортасында жаңа технологияны оқыту
барысында түбегейелі өзгеріс енгізілді.
Білімді ақпараттандыру үрдісі уақыттың табанды құбылысы және
қазақстандағы ақпараттандыру бағытының ең маңызды әлеуметтік-экономикалық,
жалпы мемлекеттік мәселесінің бірі болыл табылады. Білімді ауқымды түрде
ақпараттандыру мектептердің оқу жоспарлары мен жұмыс практикасына жаңа оқу
пәні - информатика мен есептеуіш техника негіздерінің енгізілуімен
басталды. Болашақ мамандардың игеретін білімі, біліктілігі және дағдысын
көбінесе келешектегі қоғам дамуының жолдары анықтайды. Орта жалпы білім
беретін және жоғары мектептерді компыотерлендірудің бастапқы бағыттары мен
мәселелерінің бірі - оқытуға ақпараттық технологияны енгізу.
Білім беру ортасын компьютерлендіруді жеделдету қажеттілігін анықтайтын
негізгі факторлар:
бірінші фактор - ЭЕМ-ді пайдалану аймағындағы жоғары білікті мамандарды
кәсіби дайындаудың сапасын арттыру, жалпылама компъюпгерлік оқытулар
жүргізуді қамтамасыз ету;
екінші фактор - жалпылама компьютерлік сауаттылық мәселелерін шешу
қажеттілігімен байланыстыру;
үшінші фактор - педагогикалык ғылымдардың логикалық дамуын анықтайтын,
білім жүйесінің ішкі қажеттіліктерімен байланыстыру.
Білімді компьютерлендіру әр түрлі педагогикалык есептерді шешу үшін
компьютерлік техника базасында жаңа акпаратгық технологияны пайдаланумен
байланысты мәселелерді шешетін әлеуметтік-экономикалық, ғылыми-техникалық
деңгейде карастырылады. Болашақ педагогтардың оқу үрдісінде компьютерлік
техниканы пайдапануға неғұрлым тез бейімделуі оқытудың жаңа акпараттық
технологиясы аймағындағы педагог-зерттеушілерді дайындауға мүмкіндік
береді.
Білім беру ортасын компьютерлендіру мәселесімен айналыстатын тек
ғалымдар ғана емес: педагогтар, психологтар, социологтар, әдіскерлер,
информатика және есептеу техникасы мамандары және білім жүйесіндегі
қызметкерлер: мұғалімдер, оқу орындарының басшылары, жоғарғы оқу
орындарының және арнайы педагогикалық университеттердің оқытушылары мен
студенттері.
Білім беру ортасында жаңа ақпараттық технологияны енгізумен
байланыстырып зерттеу және тәжірибе жүргізетін мәселелердің үлкен ортасы
бірінші кезекте білім беру практикасына компьютерлерді енгізу концепциясын
жасауды талап етеді. Компьютерлер әрбір адамға әр түрлі пәндерді оқып,
үйренуіне көмек береді. Яғни жаратылыстанудан гуманитарлыққа дейін,
математикадан шет тілдеріне дейін. Компьютерде дәстүрлі оқыту әдістерінің
тиімділігін арттырады және материалды оқыту мен үйренуінің жаңа жолдарын
ашады. Олар оқушыларға оқудың, жазудың, арифметиканың негізін игеруіне және
зерттеу мәселесін шешудегі ойлау қабілетінің дамуына көмегін тигізеді.
Компьютермен кішкене балалар, нашар оқитын және дарынды, жақсы оқитын
окушылар жұмыс жасай алады. Сонымен қатар компьютерде жеке немесе топ болып
жұмыс жасауға болады. Компьютер оқыту құралы болып табылғанымен, олар
мектеп оқушыларының білуге тиісті пәндерінің бірі болады.
Көптеген педагогикалык, ғылым өкілдері, мектем және жоғарғы оқу
орындары оқытушыларының тұжырымдары бойынша білім беру ортасын
ақпараттандыру басқа қоғамдық кызметтер бағыттарын ақпараттандыруды
қамтамасыз етуі керек. Барлык, қоғамды ақпараттандырудың әлеуметтік,
психологиялық, жалпы мәдениеттік кәсіби алғы шарттары осы жерден басталады.
Білім беру ортасында компьютерлік техникаларды пайдалануда келесі
бағыттарды атап өтуімізге болады:
информатика және компьютерлік техника оқыту объектісі ретінде;
компьютер оқу-тәрибие қызметі құралы ретінде;
компьютер педагогикалық басқарма жүйесінің компоненті ретінде;
компьютер ғылыми-педагогикалық зерттеулсрдің тиімділігін арттыру
құралы ретінде.
Біздің елімізде қоғамды ақпараттандыру жағдайы бойынша білімді қайта
құру үрдісінің негізін қалыптастыратын білімді ақпараттандырудың
концепциясы жасалған.
Ақпараттану қоғам мен мемлекеттің дәстүрлік материалының немесе
энергетикалық қорының стратегиялық қоры болып табылады. Жаңа ақпараттық
технология ақпаратты компьютер көмегімен жөндейтін, жинайтын, сақтайтын,
тасмалдайтын және көрсететін әдіс ретінде жұмыс практикасына енді. Білімді
ақпараттандыру қоғамды ақпараттандыру үрдісін жақсы дамытудың негізгі көзі
болып отыр.
Білімді ақпараттандыру концепциясында оқыту мазмұнын өзгерту жағы да
қарастырылды. Оның мағынасы қоғамды ақпараттандыру үрдісінің белгілі бір
мөлшерінде дамуының бірнеше бағыттары арқылы жүргізіледі.
Бірінші бағыт информатика аймағында оқу пәндерін құрумен, оқып
үйренушілерді кәсіби дайындаумен және жалпы білім беруді қамтамасыз етумен
байланысты.
Екіншісі барлық білім деңгейіндегі оқу пәндерінің пәндік мазмұнын
өзгерту.
Үшінші бағыт ақпараттанудың оқу мақсатына терең әсерімен байланысты.
Келесі кезекте білімді ақпараттандыруды төмендегі талаптары бойынша
калыптастыруға болады:
1. Қоғамның әрбір мүшесіне мәлімет пен білімнің берілуі.
Жеке тұлғаның интеллектуальдык. және шығармашылық қабілеттерін дамытуы.
Ынтымақтастығы (айырбастау, тілектестік).
Біліктілігін үздіксіз көтеру немесе әрбір қоғам мүшесінің өмір бойғы
кәсіби қызметін өзгертуі.
Жалпы білімді және тәрбиені гуманизациялауы.
Білім алуды жеделдетуі.
Ақ.параттық технология мен жалпы компьютерлік сауаттылықты байланыстырып
оқытуы.
8. Білім беру мен оқытуды қарқындатуы.
Білімді ақпараттандыру концепциясы - ұзақ әрі қиын үрдіс және келесі
кезендерден түрады:
1) жалпылама жаңа ақпараттық технология құралдарын игеру; жаңа білім
беру мазмұнын құратын оқу жұмысын ұйымдастыру түрі мен жаңа әдістерін игеру
турапы зерттеу жұмыстары;
дәстүрлік оқу пәндеріне жаңа ақпараттық технология құралын белсенді енгізу;
осының негізінде педагогтардың оқу жұмысының жаңа әдістері мен ұйымдастыру
түрін жалпылама игеру; білім беру мазмұнын, оқу-тәрбие жұмысы әдістері мен
дәстүрлік формасын түбегейлі қайта қарастыру;
үздіксіз білім беру мазмұнын оның барлық деңгейінде түбегейлі қайта құру;
жаңа ақпараттық технология құралдарымен сәйкес келетін қоғамды
ақпараттандыру үрдісінің алғы шарты, оқытудың әдістемелік негізін ауыстыру,
әрбір педагогқа кең түрде оқытудың әдістемесін толықтыру және ұйымдастыру
түрін игеру.
Білім беруді ақпараттандыру педагогикалық практиканы психолого-
педагогикалық түрде жасап енгізудің алғы шартын құрайды. Ол жаңа модель
айналасында оқу үрдісін қарқындатып, оқыту идеясының, дамуын таратады.
Білім беруді ақпараттандыруды толық өмірдегі ақпараттық қоғам шартына
адамды дайындау үрдісі ретінде сипаттауға болады.
Қазақстан Республикасында қабылданған білімді ақпараттандырудың
мемлекеттік бағдарламалары еліміздің біртұтас дүниежүзілік білім
кеңістігіне ену мүмкіндіктерімен байланысты білім беру саласын ақпараттық
тұрғыдан қамтамасыз етудің жаңа сатылық жүйесін жасауға бағытталған. Сөз
жоқ, білімді ақпараттандыру күрделі де көп қырлы үрдіс болып табылады, оның
сәтті жүзеге асуы білім мекемелерін компьютерлендіруге ғана емес, білім
беруді ақпараттандыруды қамтамасыз ету әдістемесіне, ғылым мен тәжірибенің
өзара байланысына тәуелді. Бұл ғалымдар мен педагогтардың, психологтар мен
әдіскерлердің, бағдарламашылар мен ақпараттық – коммуникациялық
технологиялар саласы мамандарына күш-жігерін жан-жақты жұмылдыру уақытының
келгенін көрсетеді.
Қазақстан Республикасында қабылданған білімді дамыту Тұжырымдамасы 2015
жылға дейінгі мемлекеттік білім саясатын дамытуға негізделген және ол білім
жүйесін құруды қайта ұйымдастыруға бағытталып қана қоймай, сонымен қатар,
оның мазмұнын дүние жүзілік білім ордасын интеграциялауға мақсат етіп отыр.
Білімді ақпараттандыру оқушылардың білім сапасын арттыруға және болашақ
мамандардың кәсіптік білімділігін күшейтуге негізделген. Қазіргі кездегі
компьютерлік технологияның даму деңгейі дәуірдің телекоммуникациялық
мүмкіндіктері мен артықшылықтарын көрсететін, толыққанды, сапалы және
бәсекеге түсуге қабілетті білімді қамтамасыз ететін нақты алғышарттары
болып табылады, оның көпшілігі бұқараға барынша кеңінен таралуы өмір бойы
білім алу ұстанымынан білім барлығымыз үшін ғұмыр бойына үзілмейтін
ұстанымына нақты ауысады. Осы мүмкіндіктерді іске асыру үшін білім
саласында да, сондай-ақ қазіргі кездегі ақпараттық-коммуникациялық
технологияны дамыту саласында да мамандарды біріктіруге күш салу қажет. Бұл
мақсаттардың жүзеге асуы орта білім беру жүйесін ақпараттандырудан
басталады. Аталған бағытты жүзеге асыруда жаңа буын оқулықтарын электронды
вариантқа аудару қажеттілігі уақыт сұранысынан туындап отыр.
Электронды оқытудың мазмұны оқушының зерделі ойлау қабілетін дамытуға
бағытталуы және оның мына қасиеттерді қанағаттандыруы өте қажет: қисынды
ойлау жүйесінің қалыптасуы, жинақтылығы, жүйелілігі, эстетикалық
көркемділігі, жылдамдылығы, т.б.
Бұл электронды оқытудың тиімділігі, арақашықтықтан оқытуға, оқушының
өздігінен оқып-үйренуіне және өзіндік жұмыс қабілетін дамытуға мүмкіндік
береді.
Электронды оқытудың педагогикалық модульдік технологиясына негізделген
және мәтіндік ақпаратты тез әрі көрнекті түрде қабылдауына мүмкіндіктер
жасалған. Осылардың барлығы оқулықтың ресми оқулыққа қарағандағы
артықшылықтарын пайдалану арқылы қосымша бейне материалдар, карталар,
суретте, ресми деректер бере отырып оқушының білім сапасының артуына,
көзқарасының қалыптасуына ықпал етеді.
Орта мектептердегі білім беру барысы кең түрдегі ғылыми талқылауға
түсіп, түрлі прогрессивті көзқарастар мен жетекшілік етер идеялар
ұсынылып,оқушылардың жеке тұлға ретінде дамуына қызмет ететін жаңа
технологиялар жасалуды. Мұндай мақсатқа жетуде білім беру жүйесі оның
ішінде орта білім беру жүйесі үлкен орын алады. Жаңа оқыту технологиялар
жүйесін қалыптастырған еңбектер мен зерттеулерде қазақстандық мектептердің
болашағына игі ықпалын тигізер жолдар мен бағыттар да айқын танылады.
Оқушыны білім беру процесінің объектісі емес, сол процеске қатысушы субъект
деп санап, сол субъектінің ойлары мен тілін, дамытып, оқу барысындағы
қалыптастырылған машық-дағдыларын, алған білімін өмірде қолдана алатын
дәрежеге жеткізетін білім берудің жаңа технологияларын жасаушылар уақыт
талабымен санаса отырып, жұмыс жүргізеді. Оқыту технологиясының негізінде
теориялық білім басты орында болуы керек. Оқушының біліктілігін
қалыптастыруда теориялық білім мен оқыту барысында мазмұндық топтастыру
жасай алу қабілетін дамыту үлкен орынға ие. Яғни, оқушының оқу үрдісі,
дәстүрлі оқытудағы эмпирикалық индуктивтік типтен қызығушылығын дамытып
отыратын теориялық дидуктивтік типке қарай өседі. Олай болу үшін, осы
мақсатқа сәйкестендіріліп арнайы жасалған білім мазмұны болу керек және ол
білім мазмұнын оқытуды дәстүрліден тыс арнайы әдістер арқылы ұйымдастыру
керек. Соның негізінде ғана оқушылардың теориялық ойлауы дамиды. Осылай
ұйымдастырылған оқыту үрдісі арқылы оқушыларға тек жалаң білім мазмұны
хабарланбайды, оның есесіне оқушылардың мазмұнды топтастырулар жасау
қабілетін дамытатын әдістері арнайы жүйеленеді. Компьютерлік оқыту
технологиясында ұсынатын теориялық негізгі мақсат - біріншіден, сабақты
түсіндіре отырып, оқушының теориялық санасы мен ақыл-ойын, теориялық
ойлауын дамыту, екіншіден, ақыл-ой әрекеттерін үйрету, үшіншіден, оқыту
процесін ғылыми таным логикасын жаңғырта отырып жүргізу.
Компьютерлік оқыту бағдарламалары оқуды талдау мүмкіндігін кеңейтеді,
яғни, ол теориялық негіздерін құрайтын бағдарланған оқытудың жалпы
ұстанымдарын қолдану ыңғайлы:
- өзара тығыз байланысты материалдарды үлкен емес, кішкене
бөлшектерге бөлу;
- бағдарланған мәтіндерді оқып-үйренуге оқушылар белсенділігін
арттыру;
- оқушының әр жауабына артынша баға беру;
- оқытудың қарқыны мен мазмұнын дараландыру;
- бағдарланған мәтіндердің эмпирикалық верификациясы (тексеру).
Бірінші ұстаным – бағдарламашы автордан оқу материалын тиянақты
талдауды, мәтін бөліктері арасындағы байланыс пен мазмұнды анықтауды талап
етсе, екіншісі – үйретушіге терең талдаулар дағдысын қалыптастыруға
бағытталған, үшіншісі – оқушының жауабын тез арада бағалап, дұрыс жауап
берген болса келесі қадамға өтуіне рұқсат беріледі, төртінші ұстаным –
қарқынды оқу барысын дараландыруды қамтамасыз етеді, бесіншісі –
бағдарламашы авторға әрбір оқушының мүмкіндігіне орай қиындық дәрежесін
реттеуді міндеттейді.
Оқытушы оқушының компьютерлік сауаттылығына сүйене отырып, оқытудың
әдіс-тәсілдерін қолданады. Бұл үшін алдымен, жекелеген пәндерді оқытудың
сапасын көтеруге, компьютерлік сауаттылықты дамытуға, оқушылардың
компьютерлік мәдениетін қалыптастыруға ұмтылыс қажет. Теориялық деңгейде
оқыту процесіндегі әрбір теориялық ұғымды меңгеру барысы талдау нәтижесін
түйіндеп, белгілі бір қорытындыға келеді. Теориялық деңгейде оқытуды
ұйымдастыру арқылы оқушы санасына дүниенің тұтастығының қалыптасуына,
теориялық ойлауы мен соған лайық тілі дамуына жол салынады. Мұндай үлкен
әрі күрделі мақсатқа жету оңай емес. Бір-бірімен тығыз байланысты оқыту
үрдісінің компоненттері заман қойып отырған талапқа сай келуі үшін өзгеру,
даму жолына бет бұруы керек.
Қорыта келгенде, электронды оқулықтардың көмегімен компьютерде білім
беру, білімді сөйлеуде қолдану дағдысын қалыптастыру, оқушының субъект
қызметіне ауысуына ықпал ету, оқушының білімін тексеру, бағалау қызметтерін
атқарады.
Білім беруді ақпараттандырудың негізгі бағыттары:
- методологиясын жетілдіру мен стратегиялық мазмұнын таңдау;
- әдістері мен формаларын ұйымдастыру;
- қоғамды ақпараттандырудың қазіргі жағдайында тұлғаны тәрбиелеу мен
дамыту;
- оқытудың әдістемелік жүйесін жасау;
- оқушының интеллектуалдық потенциалын дамытуға бағыттау;
- өз бетімен білім алу біліктілігін қалыптастыру;
- информациялық – оқу, эксперименттік – зерттеу қызметінің өз бетімен
түрлі іс - әрекеттерін жүзеге асыру;
- тестілік, диагностикалық бақылау әдістері мен оқушылардың білім
деңгейін бағалау.
Алдымен жаңа информациялық технологияға көшпей тұрып оқу – тәрбие
процесінде білім беруді ақпараттандыру мүмкін емес.
Білім берудегі жаңа информациялық технология (ЖИТ) – оқу мен оқу –
тәрбие материалдарын үйретуге арналған есептеуіш техника мен инструменттік
құралдардың жиынтығы, сол сияқты ол есептеуіш техника құралдарының оқу
процесіндегі рөлі мен орны, мұғалімдер мен оқушылардың еңбегін жеңілдетуге
оларды пайдаланудың түрі мен әдістері туралы ғылыми білімнің жүйесі.
Оқытудағы ЖИТ аса қажетті педагогикалық проблемалардың шешімін табуға, ой
еңбегін арттыруға, оқу процесін тиімді басқаруды қамтамасыз етеді. ЖИТ–тің
негізгі ерекшелігі ол мұғалімдер мен оқушыларға өз бетімен және бірлесіп
шығармашылық жұмыс жасауға көп мүмкіндік береді және оны педагогикалық
мақсатта пайдалану оқушылардың зердесіне, сезіміне, мүддесіне, көзқарасына
әсер ете отырып оның интеллектілік мүмкіншіліктерін арттыруға көмектеседі.
ЖИТ–тің білім беру саласына енуі педагогтарға оқытудың мазмұнын, әдістері
мен ұйымдық түрлерін сапалы өзгертуге мүмкіндік береді.
Болашақта Қазақстанда білім беру жүйесін ақпараттандыру
телекоммуникациялық желілерді жасау және дамытумен ұштасады. Ал білім беру
жүйесінің негізгі міндеттері біртұтас телекоммуникациялық желіні құру және
дамыту арқылы шешіледі. Олар:
- ақпараттық мәдениетті ұйымдастыру процесін жоғары деңгейге жеткізу;
- жасалынған және дамып келе жатқан телекоммуникациялық желілерді
біртұтас бүкіләлемдік информациялық кеңістікке интеграциялау;
- біртұтас ақпараттық кеңістікке әртүрлі деңгейдегі ақпараттармен
алмасуды қамтамасыз ету;
- білім беруді дербестендіруді қамтамасыз ету, дистанциялық оқытуға
мүмкіндік жасау.
Білім беру жүйесінде телекоммуникация желілерін жасау Қазақстан
Республикасында орта білім беруді, практикалық жүзеге асыруды қамтамасыз
ете алатын негізгі құрал болып табылады. Біртұтас телекоммуникациялық
желіні білім беру жүйесінде пайдалану басты ақпарат ағыны мен жұмысшы
ақпараттық ағынды әдеттегі іс - әрекетке сәйкес пәндік аумақта деректер
қорын таратуға пайдалану қажет. Бұл жүйені дамытудың бастауы мектепте
информатика курсын оқытудан басталады.
Оқытуды компьютерлендіру кезінде оқушылардың қалыптасуға тиісті әрекеті
мен операциясын нақты суреттеу керек. Оқу қызметінің операционалдық жағын
қалыптастыруда, қандай жағдай болса да, компьютерді пайдалануды орнықтыру
қажет. Компьютер бұған орасан зор мүмкіндік береді. Біріншіден, ол кез –
келген әрекетті көрнекті түрде елестетуге және оның орындалу жағдайын
көрсетуге мүмкіндік береді. Екіншіден, компьютер оқу материалына сүйене
отырып, интеллектуалдық әрекетті елеулі түрде өзгертетін құрал. Сондықтан
да зерттеу барысында біліктіліктің негізгі операциондық құрылымындағы
өзгерістерді ерекше бөліп көрсетіп, жекелеген операциялар компьютерге
жүктеледі.
Компьютерлік оқу құралдарын жасау пәнді оқытудың мазмұнына, логикасына
және әдістемесіне байланысты болады. Ондай құралдарға қазіргі кезде
педагогикалық программалық құралдар және инструменталдық педагогикалық
құралдар жатады. Оқытуды компьютерлендіру кезінде үйретуші программалары
мен жұмыс істегенде ғана компьютер балалардың оқуға деген позитивтік
қатынасын қалыптасытыруды тиімді шешуге ықпал етеді. ондай программалар
оқушыларға өздеріне ыңғайлы оқып үйрену темпін таңдап алуына мүмкіндік
береді.
Бүгінде біз білім беруді одан әрі ақпараттандырудың екінші кезеңіне
көштік, ол мазмұндық тұрғыда болады және компьютерлік сауаттылықтан жеке
тұлғаның ақпараттық мәдениетінің іргелі операциялық негіздеріне ауысуды
білдіреді, мұнда әрбір оқушы ақпаратқа, қазіргі ақпараттық технологияларға
назар салып қана қоймай, оны тиімді қолдана білуі, Интернет ғаламдық
ақпарат желісін пайдалана алуы тиіс.
Алайда, білім беру жүйесінде білімдік және ақпараттық технологияларды
іс жүзінде үйлестіре қолдануда кемшіліктер кездеседі. Оның үстіне
ақпараттық технологияның тез жаңаруы мәселені қиындата түседі. Жағдайды
жақсарту үшін білім беру технологиялары мен ақпараттық қарым-қатынастық
технологияларды кіріктіру қажет, сонда педагог өзі білетін, жақсы
меңгерген, бейімделген техникалық құралдарды сабақта тиімді қолданады.
Қазіргі технологияларды білім жүйесіне енгізгенде, оқыту материалдарының
педагогикалық мазмұндылығы мен әркімнің өзінің үйренуіне жағдай жасаудың
маңызы зор. Оқыту ісінің тиімділігі мен сапасы көбінесе өздігінен оқып
үйрену процесін тиімді ұйымдастыру мен пайдаланатын материалдардың сапасына
тәуелді болады.
І. 1.3. Білім беруді ақпараттандырудың негізгі талаптарының бірі – оқу
үрдісіне электрондық оқулықтарды пайдалану.
Қазіргі заман талабы бойынша білім беруді ақпараттандырудың негізгі
талаптарының бірі – оқу үрдісіне электрондық оқулықтарды енгізу. Өйткені,
бүгінгі таңдағы білім беру саласында тек мұғалімнің айтқандарын орындау
немесе оқулықты пайдалану заман талабын қанағаттандырмайды. Сондықтан
қазіргі ақпараттандыру қоғамында электрондық оқулықтарды пайдаланбай алға
жылжу мүмкін емес.
Оқу материалдарын ұтымды игеруде электрондық оқулықтардың атқаратын
рөлі зор. Электрондық оқулықтарда теориялық тақырыптар кеңінен беріліп
түсіндіріледі. Теориялық материалдар графикалық иллюстрация түріндегі әр
түрлі суреттер, сұлба тәсілдер арқылы толықтырылып отырса, онда теориялық
білімді оқып, көзбен көріп, түйсіну және оны мида бекіту үрдістері бір
уақытта өтеді және материалды қорыту үрдісі ұтымды болады.
Электрондық оқулықтар – ғылыми негізде дайындалған педагогикалық
ақпараттық өнім. Электрондық оқулық дайындаудың тұжырымдық негізі модульдік
оқытудың педагогикалық теориясы болып табылады. Сонымен қатар электрондық
оқулық дайындаудың педагогикалық ұстанымдар жүйесі оқытудың дидактикалық
жүйесіне сәйкес келеді. Электрондық оқулықтармен жұмыс істеу әрбір оқушының
өз мүмкіндігін есепке ала отырып, оқып үйрену ісін жеке дара жүргізуге жол
ашады.
Электрондық оқулық - оқу пәнінің негізгі ғылыми мазмұнын қамтитын
компьютерлік технологияларға негізделген оқыту, бақылау, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
СЕМЕЙ МЕМЛЕКЕТТІК ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ИНСТИТУТЫ
Информатика және ақпараттық
технологиялар кафедрасы
БІТІРУ ЖҰМЫСЫ
тақырыбы: ___Компьютерді қолданушыларды электронды__
______ақпаратпен қамтамасыз ету жолдары_____
тақырыбы
Студент: _____________ ___Нурекешова Ж.Қ.____
қолы
аты-жөні
Мамандық шифры _______050111-Информатика_______
Топ ___Т-441_______
Жетекші: ___________ ____Абишова А.А______
қолы аты-жөні
Семей 2008 жыл
ЖОСПАРЫ
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1 тарау. Компьютерді қолданушыларды электронды ақпаратпен қамтамасыз ету
жолдары 1.1. Оқыту процесін
компьютерлендіру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5
1.2. Электронды оқытудың негізгі мәселесі – электронды ақпаратпен
қамтамасыз
ету ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... 11
1.3. Білім беруді ақпараттандырудың негізгі талаптарының бірі –
оқу үрдісіне электрондық оқулықтарды
пайдалану ... ... ... ... ... ... .. ...25
1.4. Мультимедиа құралдары мен
технологиялары ... ... ... ... ... . ... ...38
1.5. Қашықтан
оқыту ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ..39
2 тарау. Delphi программалау ортасында Қазақстан туралы мәліметтер қорын
даярлау
2.1 Мәліметтер қорын құруда Delphi-дің
мүмкіндіктері ... ... ... ... ... .4 1
2.2 Мәліметтер қорын басқару
программасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...48
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... 51
Пайдаланған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ...54
КІРІСПЕ
Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев Болашақта еңбек етіп, өмір сүретіндер –
бүгінгі мектеп оқушылары, мұғалім оларды қалай тәрбиелесе Қазақстан сол
деңгейде болады. Сондықтан ұстазға жүктелетін міндет ауыр дегені мәлім.
Ендеше қазіргі заман мұғалімінен тек өз пәнінің терең білгірі болуы емес,
тарихи-танымдық, педагогикалық-психологиялық, саяси-экономикалық білімділік
және ақпараттық сауаттылық талап етіледі. Ол заман талабына сай білім
беруде жаңалыққа жаны құмар, шығармашылықпен жұмыс істейтін, оқу мен тәрбие
ісін жетік игерген, оқытудың жаңа технологиясын шебер меңгерген жан
болғанда ғана білігі мен білімі жоғары жетекші тұлғаға айналады. Ал
Қазақстан Республикасы Президентінің 1997 жылғы 22 қыркүйектегі бекітілген
Орта білім беру жүйесін ақпараттандырудың Мемлекеттік бағдарламасы
мектептегі білім беруді ақпараттандыруға негіз қалап отыр.
Орта білім беру жүйесін ақпараттандырудың негізгі мақсаты – оқушылардың
ақпараттық мәдениетін қалыптастыру. Осы мақсатты орындау барысында
оқушылардың ақпараттық мәдениетін қалыптастыруда жаңа әдістерді қолдану
қажеттілігі туындайды.
Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2005-2010 жылдарға
арналған Мемлекеттік бағдарламасында да ... экономиканың барлық салалары
үшін жоғары білікті және бәсекеге қабілетті кадрларды даярлаудың сапасын
арттыру ... және ... кәсіби міндеттерін дербес әрі шығармашылық тұрғыда
шешуге, кәсіби қызметтің тұлғалық және қоғамдық маңызын түсінуге, оның
нәтижелері үшін жауап беруге қабілетті кәсіби құзіретті жеке тұлғаны,
бәсекеге қабілетті маманды қалыптастыруды қамтамасыз ететін білім беруді
басқарудың тиімді жүйесі құрылатын болды... деп атап көрсетілген. Сондай-
ақ оқу үрдісіне педагогикалық және ақпараттық-коммуникациялық
технологияларды кеңінен пайдалану - жалпы білім беруді дамытудың басты
бағыттарының бірі делінген.
Бүгінгі күні әлемдік ақпараттық білім кеңістігінің деңгейіне республика
міндеттерін көтерудің тиімді жолы – білім беру саласын толықтай
ақпараттандыру. Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңында білім беру
жүйесін ақпараттандыру осы саладағы мемлекеттік саясат негізінде анықталып,
осы жүйедегі басты міндеттердің біріне айналып отыр. Қазақстан-2030
стратегиялық бағдарламасы білім берудің ұлттық моделінің қалыптасуымен және
Қазақстанның білім беру жүйесін әлемдік білім беру кеңістігіне кіріктірумен
сипатталады.
Индустриалдыдан ақпаратты өркениетке көшудің қазіргі кезеңінде қоғам
дамуының негізгі факторы мемлекеттің қызметін құрайтын саяси-экономикалық,
әлеуметтік салаға белсенді әсер ететін ақпараттық-коммуникациялық сала
болып табылады және экономиканы ғаламдандыру мен қоғамдық қатынастар
үрдістері айқындайды.
Ел президентінің Қазақстан халқына Жолдауында өткен ғасырдың отызыншы
жылдарында сауатсыздықпен күрес жүргізілгендей, компьютерлік сауаттану
жөніндегі ауқымды іске азаматтарды тарту қажеттігі айтылған және
мемлекеттік қызметке жаңа қызметкерлерді қабылдау кезінде компьютерді,
интернетті және электрондық поштаны қолдана білу дағдысы міндетті талап
болуға тиіс екендігі атап көрсетілген. Осыған байланысты XXI ғасырда
ақпараттанған қоғам қажеттілігін қанағаттандыру үшін білім беру саласында
төмендегідей міндеттерді шешу көзделіп отыр: компьютерлік техниканы,
интернетті, электрондық оқулықтарды оқу үрдісіне пайдалану арқылы білім
сапасын көтеру.
Қазіргі уақытта қоғамды ақпараттандыру, білім беруді ақпараттандыру
деген сөз тіркестері біздің сөздік қорымызда жиі кездеседі. Олай болса,
қоғамды ақпараттандыру дегеніміз – ғылыми-техникалық прогресс
жетістіктерінің күнделікті тұрмысқа ауқымды енуінің нәтижесі, яғни адам
өміріне іс-әрекеттік интеллектуалды түрлерінің жан-жақты әсер етуімен
ролінің жоғарылауына байланысты объективті прогресс. Ол оқыту мазмұны,
әдісі мен ұйымдастыру түрлерінің өзгерісін тездетеді. Бұл үрдістегі негізгі
мәселе: білім берудің мазмұны мен мақсатын өзгерту болып отыр.
Ақпараттық мәдениет дегеніміз тек компьютермен дұрыс жұмыс істей білу
емес, кез – келген ақпарат көзін – анықтамалықтарды, сөздіктерді,
энциклопедияларды, көліктердің жүру кестелерін, теледидар бағдарламаларын
т.с.с. дұрыс пайдалана білу деген сөз. Ақпараттық мәдениет – бұл әңгімелесе
білу, теледидар, хабар талғамды түрде қарау немесе қарамау, алынған
мәліметті ой елегінен өткізіп, талдай білу және де өзгелердің еркіндігіне
әсер ететін жағдайларды өз еркіндігіңді шектей білу.
Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2005-2010 жылдарға
арналған Мемлекеттік бағдарламасында ... экономиканың барлық салалары үшін
жоғары білікті және бәсекеге қабілетті кадрларды даярлаудың сапасын арттыру
... және ...кәсіби міндеттерін дербес, әрі шығармашылық тұрғыдан шешуге,
кәсіби қызметтің тұлғалық және қоғамдық маңызын түсінуге, оның нәтижелері
үшін жауап беруге қабілетті кәсіби құзыретті жеке тұлғаны, бәсекеге
қабілетті мамандарды қалыптастыруды қамтамасыз ететін білім беруді
басқарудың тиімді жүйесі құрылатын болады... деп атап көрсетілген. Ал
Қазақстан Республикасының орта білім беру жүйесін ақпараттандырудың
Мемлекеттік бағдарламасында Қазақстандағы жаңа қоғамдық-саяси және
әлеуметтік-экономикалық шарттар білім беру саласында ұстанымдық жағынан
жаңа жағдайлар жасады. Орта білім беру жүйесінен демократиялық мемлекеттің
және нарық экономикасының талаптарына жауап беретіндей етіп түпкілікті
қайта құру талап етіледі деп жазылған.
Қазақстан Республикасы дүние жүзінің дамыған елдері сияқты орта білім
беру жүйесін ақпараттандырудың нақты жолына түсуі тиіс, яғни біріңғай
ақпараттық білім беретін желіге негізделген ақпараттық-білімдік біртұтас
кеңістігін жасау қажет. Бұл орта білім беру жүйесін ақпараттандырудың
мемлекеттік бағдарламасының мақсаты болып табылады. Бұл бағдарламаның
міндеттерінің бірі – мектептерді жаппай компьютерлендіру.
Ғылыми-техникалық прогрестің қарқындап дамуы қоғам өмірінің барлық
салаларын ақпараттандырудың ғаламдық үрдісінің негізіне айналдыруға
мүмкіндік береді. Ақпараттық-коммуникациялық технологияның жеделдеп даму
барысына қоғамның экономикалық жағдайы, адамдардың тұрмыс деңгейі, ұлттық
қауіпсіздік, бүкіл дүниежүзілік қауымдастықтағы мемлекеттің рөлі тәуелді
болады. Ақпараттық-коммуникациялық технологияның қарқындап дамуы кез келген
компьютерді қолданушының әлемдік ақпараттық кеңістікке енуіне мүмкіндік
туғызады.
Ақпараттандырудың негізгі бағыты ХХІ ғасырдың талаптарына сәйкес
қоғамды дамытудың жоғарғы тиімділікті технологияларына сүйенген жаңа білім
стратегиясына көшу болып табылады. Осыған сәйкес қазіргі білім жүйесінің
ерекшеліктеріне: оның іргелілігі, алдын алу сипаты және және оларға қол
жеткізу мүмкіндіктері жатады.
1 тарау. Компьютерді қолданушыларды электронды ақпаратпен
қамтамасыз ету жолдары
1.1. Оқыту процесін компьютерлендіру
Қазіргі кезеңде оқулықтар теориясы, оқытудың жаңа ақпараттық
технологиялармен жобалау әдістемесі жасалуда. Оқыту процесін
компьютерлендіру үрдісі мұғалімдердің қызығушылығын, шығармашылық
ізденісін, электронды оқулықтарды жасау технологияларын және оларды іс-
тәжірибеде қолдану әдістерін игеруге ұмтылысын тудыруда. Электронды
оқулықтың ерекшелігі модульдікке сәйкестігі, жоғары мобильділігі мен оқуға,
үйренуге икемділігі.
Оқу пәндерінде электронды оқулықты пайдаланудың нәтижелілігі мынада:
- тез арада қайтарма байланыс болуын қамтамасыз етеді (интерактивті
қасиет);
- қажетті ақпараттық материалдарды жылдам тауып алуға мүмкіндік
береді;
- гипермәтіндік түсіндіруден жан-жақты ақпараттық мағлұматтар
алады;
- әрбір жеке тұлғаның, білімін, білік іскерлігін әрбір тараулар
бойынша тексеруге, бағалауға мүмкіндік береді.
Сонымен қатар, электронды оқулықты мынадай жағдайларда қолдануға
болады:
- теориялық материалды өз бетімен оқып-үйренуге, зерттеуге мүмкіндік
береді;
- сабақты иллюстрациялы материал ретінде жабдықтауда көмектеседі;
- сабақта және сабақтан тыс уақытта өз бетімен әр түрлі деңгейлі,
шығармашылық тапсырмалар орындауға мүмкіндік берілген;
- емтиханға дайындық кезеңдерінде пайдаланылады.
Оқу пәндеріне электронды оқулықты қолдану өте тиімді. Оқушылар
өздерінің білім көлемін өз бетімен толықтырып, емтихан материалдарына
дайындалады және ақпараттық білім арқылы танымдық ойлауын қабілеттіліктерін
дамытады. Электронды оқулықтарды пайдалану оқушылардың жоғары белсенді
дүниетанымын және өзіндік жұмыс аясын кеңейтеді, жан-жақты
ақпараттандыруға, білім мазмұнын ізгілендіруге көмектеседі.
Қазақстанда оқыту ісін ақпараттандыру білім беру сапасын көтереді,
оқушылардың әдістемелік өсу деңгейін қамтамасыз етеді.
Қазіргі мектептің даму болашағы қоғамның даму үрдісімен үнемі өсіп
отыратын ақпарат көлемінің әртүрлі тегімен анықталады. Оқушыларға білім
беруде жаңа оқыту технологияларын қолдану, инновациялық бағытта жұмыс жасау
заман талабына сай талап етілуде. Оқу процесінде компьютерді тиімді
пайдалану және қолдану кейінгі жылдары айтарлықтай оң нәтиже беріп отыр.
Атап айтсақ, электронды оқулықтарды сабақта қолдану нәтижесінде мектеп
оқушыларының өз бетімен ізденісі, пәнге деген қызығушылығын арттырып,
шығармашылығын дамытуға, оқу қызметінің мәдениетін қалыптастыруға, дербес
жұмыстарын ұйымдастыруға ерекше қолайлы жағдай туғызып отыр.
Сонымен қатар, электронды оқулықтарды пайдалану кезінде оқушылар бұрын
алған білімдерін кеңейтіп, өз бетімен шығармашылық тапсырмаларды орындайды.
әрбір оқушы таңдалған тақырып бойынша тапсырмалар орындап, тесттер шешіп,
карталар және схемалармен жұмыс жасауға дағдыланады.
Электронды оқулық арқылы пәндер бөлімдерін түрлі суреттер, видео
көріністер, дыбыс және музыка тыңдату арқылы көрсетуге болады. Бұл әрине,
мұғалімнің тақтаға жазып түсіндіргенінен әлдеқайда тиімді, әрі әсерлі.
Пәндердегі меңгерілуі қиын сабақтарды компьютердің көмегімен оқушыларға
ұғындырса, жаңа тақырыпқа деген баланың құштарлығы оянады.
Электронды оқулықтармен компьютерлік оқу әдістемелік құралдарды өз
дәрежесінде қолдануды үйренген оқушылар зерттеуге құштар, өзі белсенді жеке
жұмыс істей алады. Мұғалімнің жұмысын жеңілдетіп, оқушыны пассивтіктен
құтқарады.
Компьютерді пайдаланудың қазіргі заманға сай өркендеуі білім беру
саласында көптеген жаңалықтар ашты, сонымен қатар жаңа мақсаттар да қойды.
Ақпарат құралдарының орасан дамуы, компьютердің адамдар үшін күнделікті
тұрмыс қажетіне қолданылуы, интернеттің пайда болуы – осының бәрі білім
беру жүйесін жан-жақты жаңартуға септігін тигізеді.
Оқыту үрдістерінде оқыту әдістерін тиімді пайдалану, білім беру жүйесін
тұтастай ақпараттандыру арқылы жаңа оқыту технологиясын енгізу оқыту
үрдісінің толыққанды дамуына мүмкіндік жасайды. Оқыту үрдісінде компьютерге
негізделген жеке әдістемелер (оқушының ақпаратты дұрыс қабылдай алуы) оқу
мақсаттар мен жағдайларына байланысты тиімді қолданылуы қажет. Жеке
әдістемелік құралдармен оқыту барысында оқушының материалды дұрыс
меңгеруіне, пәнге деген қызығуын арттыруына, дағды, зейін, т.б формалардың
дамуына оқытудың тиімді психологиялық ұстанымдарын ескеру оқушының игерген
білімінің дұрыс қалыптасуында басты роль атқарады.
Білім беру жүйесін тұтастай ақпараттандыру оқушының білім сапасын
арттыру мен жаңа оқыту технологиясын пайдаланудың тиімділігі мынадай
артықшылықтармен сипатталады.
1. Олар оқушыларға тақырып шеңберінде немесе белгілі бір уақыт
аралығында айтылуға тиіс мәліметтер көлемін ұлғайтады. Ол оқыту
үрдісіндегі жаңа оқыту технологиясының үш нұсқасы бойынша жүзеге
асырылуы мүмкін:
- тереңдетілген технология ретінде (компьютерлік оқытуды
жекелеген тақырып немесе тарау бойынша қолдану);
- негізгі технология ретінде (белгілі бір бөлімді оқытқанда
қолданылатын технологиялық қоры);
- монотехнология ретінде (барлық оқыту, оқытуды басқару үрдісі,
яғни диагностика, мониторинг компьютерді қолдануға негізделген).
2. Білімге бір-бірінен үлкен арақашықтықта орналасқан әр түрлі оқу
орнында (дистанциондық формада) отырып қол жеткізуге болады.
Бұдан концептуалды ұстанымдарды қалыптастыру мүмкіндігі
төмендегі формада жүзеге асады:
- оқыту – бұл баланың компьютермен қарым-қатынасы;
- баланың компьютерлік оқытуға икемделе алуы;
- оқытудың диалог түрінде болуы;
- мұғалімнің кез келген уақытта оқу үрдісіне өзгерістер енгізе
алуы;
- оқушы мен компьютердің өзара байланысы барлық түрде болуы:
субъект–объект, субъект–субъект, объект–субъект;
- жеке және компьютермен байланыс кезіндегі психологиялық ахуалын
демеу.
3. Оқыту жүйесінің көп деңгейлі жетілдірілуі олардың тарамдалуы мен оқу
материалының сапасын арттырады.
Компьютер оқу материалын беру мүмкіндігін едәуір кеңейтеді. Түсті
графиканы, мультимедияны, бейне техниканың барлық мүмкіндіктерін пайдалану
оқушыға ерекше психологиялық әсер етеді. Сонымен қатар компьютер оқу
мотивін күшейтуге мүмкіндік береді. Әртүрлі зерттеулер гуманитарлық бағытта
оқытылатын пәндер сабақтарында компьютерді, яғни электронды оқулықтарды
пайдаланғанда оның оқыту қызметтерінің жан-жақтылығын көрсетеді.
Компьютерлік оқытудың екі түрін бөліп көрсетуге болады. Оқушы мен ЭЕМ
арасындағы өзара тікелей байланыс бірінші түрге тән. Ол оқушыға берілетін
тапсырманы анықтайды және оған қажетті көмек көрсетеді. Мұнда оқу процесі
мұғалімсіз жүреді. Мұғалімнің көмегі тек қана компьютер шеше алмайтын
сұрақтар, яғни программаның жетілдірілмегендігінен болатын кемшіліктер
кездескен жағдай да ғана қажет болады. Екінші түрі компьютер оқушымен емес,
педагогпен жұмыс істеуімен сипатталады. Ол мұғалімге оқу процесін жүзеге
асыруға көмектеседі, мысалы, оқушылардың орындаған бақылау жұмысының
нәтижесін олардың жіберген қателерін және орындауға кеткен уақыттың
қаншалықты екенін анықтауға көмектеседі. Бұл нәтижелер компьютер зердесіне
жинақталып оқушылардың берілген есепті белгілі бір уақытта шығару
нәтижелерін салыстыруға, салыстыру нәтижесін талдау арқылы оқытудың қандай
түрін таңдап алуға болатынына көмек жасайды.
Оқу процесінде компьютерді қолданудың мынадай тиімді жақтары бар:
компьютермен жұмыс істеу оқушылардың пәнге деген қызығушылығын арттырады;
компьютер оқыту барысында оқушылардың еске сақтау, қабылдау, ойлау т.с.с.
дербес ерекшеліктерін есепке алуға көмектеседі;
компьютер оқушыларға белсенді түрде көмектеседі, ол есептің жауабын жылдам
бер деп асықтырмайды, оқушыға ешқашан дауыс көтеріп ұрыспайды, есеп қате
шығарылса оның дұрыс жолын көрсету мүмкіндігі бар, білмеген жерін қайталап
қарауға болады;
Компьютерді оқыту құралы ретінде қолданудың жемісті нәтижесін қолында
жетілдірілген программалар жиынтығы бар, тәжірибелі мұғалім қолданғанда
ғана көруге болады. Компьютер оқытудың тиімділігін және мұғалім еңбегінің
өнімділігін арттырады. Алайда, компьютерді орынсыз, олақ қолдану
компьютерлік оқыту пікірін теріске шығаруы мүмкін.
Оқу процесінде компьютерді тиімді пайдалану үшін, алдымен мұғалімнің
өзі компьютерлік сауаттылықты және компьютерлік оқытудың біліктілігі мен
іскерлігін меңгеруі қажет.
Ғылым мен техниканың талаптарына қарай білімнің көлемі ұлғайып, мазмұны
барған сайын күрделене түсуде. Бұл процес тереңдеген сайын, оқушылардың
дербес ерекшеліктері айқындала түсетіні анық. Демек, қысқаша айтқанда, әр
оқушы өз қабілетінің мүмкіндігіне қарай оқу материалдарын әр қилы
меңгеретінін психологтар дәлелдеп берді.
Білімнің баяндылығы принципі бұрын оқылған материалдарды әрдайым еске
ұстап және оларды оқу барысында пайдаланып отыруды көздейді. Сондықтан
математиканы оқыту процесін оқушылар алған білімін ұзақ уақыт есте
сақтайтындай, оларды одан әрі өрістететіндей және есеп шығаруға қолдану
іскерліктерін дамытатындай етіп ұйымдастыру қажет.
Білімнің баяндылығы принципін жүзеге асыру үшін математиканы оқыту
кезінде мұғалімге мынадай талаптар қойылады:
1. өткен материалды қайталауды іскерлікпен ұйымдастыру;
2. оқушылардың білімі мен икемін уақытында тексеріп, олардың
біліміндегі олқылықтарды дер кезінде ескертіп және жойып отыру;
3. оқушыларға ұсынылатын есептер мен жаттығулардың жүйелілік сипатына
ерекше назар аудару.
Ал оқушыларға мынадай талаптар қойылады:
1. оқу материалын анық әрі қысқа баяндап, әрбір теориялық жаттығуларды
практикалық мысалдармен қуаттап үйрену;
2. өздік жұмыстардың алуан түрлерін тиянақты орындай білу;
3. негізгі ұғымдардың анықтамаларын, теоремаларды, формулаларды және
т.б. анық әрі тез еске түсіруге машықтану;
4. теорияны қарапайым есептерді шығаруға қолдана білу.
Республика мектептерінде оқу процесін компьютерлендіруде қиыншылық
туғызып отырған мәселелердің бірі компьютерлік техниканың немесе
программалық жабдықтардың жетіспеушілігі болса, екінші жағынан оқытушы
мұғалімдердің компьютерлік техника алдындағы дәрменсіздігі, оны сабақ
өткізуге қолдануға деген ниетінің жоқтығы. Біздің ойлауымызша мұның басты
себептерінің бірі пән мұғалімдерінің компьютердің мүмкіндіктерін білмеуінің
салдарынан оған деген қызығушылығының жоқтығынан, тіпті кей жағдайларда
сабақ процесінде компьютерді пайдалануға ашық түрде қарсы шығуынан болып
отыр. Кейбір мұғалімдер фундаменталды пәндерді оқытуға есептеу техникасын
пайдалануға болмайды, ол зиянды, яғни қажетті іскерлікті меңгеруге кедергі
келтіреді деп есептейді.
Оқу процесіне компьютерді енгізу оқытушының міндеті жөніндегі сұрақты
қайта қарау қажеттігін тудырады. Әдеттегі, оқытушының оқушыны толық
басқаруы, яғни оқытушы тапсырма бермесе немесе сұрап үлгермей жатса оқушы
үндемей отыра беретін жағдайдан құтылуымыз керек.
Білім беруге компьютерді енгізуді бір жағынан мемлекет талаптарына сай
оқу процесін компьютерлендіру деп, екінші жағынан оқытуды жандандыру құралы
деп қарау қажет.
Компьютерді қолданған оқу процесін сырттан қарағанда, компьютер
оқушының ойлау қызметін көз алдыға әкеліп көрсеткендей болады. Дәстүрлі
оқыту жағдайында мұғалім сыныптағы әр оқушының жұмыс істеу ерекшеліктерін
ескеріп отыруы мүмкін емес. Компьютерді қолданғанда бұл жағдай толығымен
шешіледі. Оқытушы оқушылардың әрқайсысының жұмыстарын бақылап отыруға,
басқа оқушыларға кедергі келтірмей үлгерімі төмен оқушылармен жекелеме
жұмыс істеуіне болады. Сабақтан тыс уақытта оқытушы компьютер жадында
сақталған оқушылардың жұмыстарына талдау жасап, тақырыпты оқушылардың
меңгеру деңгейін анықтауға мүмкіндігі мол болады. Дәстүрлі оқытуға
қарағанда, компьютер оқушының ойлау қызметінің даму процесін жан-жақты,
терең түсінуге оң жағдай туғызады.
Жаңа түсінікке байланысты компьютерлік оқыту кезінде оқытушы,
оқушыларды бағыттап отыратын, жағдай жасайтын және оның қызметі жүзеге
асуын қамтамасыз ететін режиссердің міндетін атқарады.
І. 1.2. Электронды оқытудың негізгі мәселесі – электронды ақпаратпен
қамтамасыз ету.
Қазіргі кезде жоғарғы оқу орындарында ақпараттық-коммуникациялық
технология қашықтан оқыту жүйесінде де, дәстүрлі университеттерде де
кеңінен қолданылады. Осыған байланысты дәстүрлі оқыту мен қашықтан оқытудың
арасындағы шекараны жою, яғни оқытуға бүтіндей әдісің қажет екендігін
болжайды. Электронды оқыту термині білім беруде ақпараттық және
коммуникациялық технологияны қолдану аумағында бірқатар терминологиялық
ұғымдарды жалпылау болып табылады.
Электрондық оқыту бейне, аудио, мультимедия технологиясы мен олардың
әртүрлі комбинацияларын енгізуге байланысты болып отыр.
Сымсыз интерфейспен, портативті құрылғылардың көмегімен оқытудың
өзіндік сипаттамалары бар. кез келген қолайлы жерде кез келген уақытта
оқыту ыңғайлы қағидасымен қатар ұялы оқытуда бірқатар шектеулер қойылатыны
белгілі. Оған мысал ретінде графиканың дұрыс берілмеуін, коммуникацияның
тұрақты жұмыс істемеуін келтіруге болады. Сондықтан оқытуды басқарудың
бағдарламалық құралдары оқытылатын ресурспен байланысты қадағаланып отыруы
және оқытатын ресурсқа кіруге мүмкіндік болмаған жағдайда да тиімді жұмыс
істеуге мүмкіндік берілуі керек. сонымен қатар кішкентай экраннан ақпаратты
алудың ыңғайлылығы да ескерілуі тиіс. Жинақталған тәжірибелер мен
әдістемелер өз кезегінде педагогиканың жаңа бағыттарының бірін
қалыптастыратын мәселелерді жүйелеуді талап етеді.
А.Соловов оқу үрдісін қашықтан және дәстүрлі ұйымдастыруды өзара
кіріктіру электрондық оқыту терминіне сай келетінін айтады. Мәселен,
Еуропада, АҚШ-та және Ресейде ұялы оқыту жайлы көптеген жобалар бар. Бұл
ұялы оқыту (m–Learning) электрондық оқытудың әлеуетін толыққанды іске
асыруға мүмкіндік береді.
Электрондық оқытуды ғылыми-әдістемелік негіздеу ұялы оқытудың да
аспектілерін қамтуы керек. Сондықтан электрондық оқыту ұғымы ұялы оқытуға
қарағанда кеңірек. Демек, электрондық оқыту қағидалары ұялы оқыту
шеңберінде де қолданылуы шарт.
Электрондық оқытуды жасау мен енгізу үшін оқытуды басқару, ақпаратты
алмастыру қажет. Электрондық оқытудың технологиялық құралдарын былайша
топтастыруға болады:
1. Ақпараттық құралдар, мультимедиялық бағдарламалар және
Интернет.
2. Электрондық оқытуды әзірлеудің бағдарламалық құралдары.
3. Оқу үрдісін басқарудың ақпараттық жүйесі.
Электрондық оқытудың негізгі мәселесі ақпараттық-коммуникациялық
технология негізінде ақпараттық білім беру ортасын құру және оны тиімді
пайдалану болып табылады.
Дидактикалық тұрғыда электрондық оқытудың төмендегідей маңызды
мәселелері анықталады:
- білім беру үрдісінің субъектілері арасында толыққанды ақпараттық
өзара әрекетті ұйымдастыру;
- электрондық оқытуда ақпараттық-коммуникациялық пәндік ортаның
ерекшеліктерін анықтау;
- электрондық оқыту үрдісінің субъектісінің оқу іс-әрекетін тиімді
қамтамасыз ету.
Оқытудың тиімділігі оқытудың жеке тұлғалық стиліне, яғни, оқушыға оқу
материалын тиімді сипаттайтындай қабылдау механизміне тәуелді болады.
Осыған байланысты оқу іс-әрекетін тиімді қамтамасыз ету бәрінен бұрын
оқушылардың өзіндік іс-әрекетін, оқытушының әрбір оқушымен жеке тұлғалық
оқу іс-әрекетін сүйемелдеуді және жобалар мен оқу жұмыстарын оқытушылармен
бірге ұйымдастыруды жобалайды.
Электрондық оқытудың тиімділігіне жету мақсатында электрондық курстың
мазмұнын толтыру үшін ақпаратқа қойылатын мынадай талаптарды ескерген жөн:
- логикалық ақпараттық құрылымы мен байланысы;
- семантикалық – пайдаланылатын ұғымдарға аралық түсіндірме
берілмеуі керек, ол материалды қабылдауды және оны меңгеруді
жеңілдетеді;
- тұтастық – иерархиялық топтаманы және ұғымдардың тектік
қатынастарын пайдалану;
- түпнұсқалық – бейімделмеген ақпаратты, яғни, оқу мәтіндері мен
құжаттары емес, нақтыларды қолдану.
Әдістемелік–ұйымдастырушылық деңгейде электрондық оқыту мынадай
қағидаларға сүйене отырып жасалуы тиіс:
- білім беру бағдарламаларының тұлғалық–бағдарланған сипаты
(маркетингтік әдіс, оқушылардың білімге деген талаптарын ескеру);
- іс жүзіне бағдарланған мазмұн және бірлескен іс-әрекеттің
тәсілдері;
- білім берудің негізгі субъектілері ретінде оқушылардың
белсенділігі және өз бетінше жұмыс істеуі;
- оқу үрдісінде өзара әрекеттің сипаты мен мазмұнының мәнділігі
және сұхбаттығы;
- рефлексивтілігі (оқушылардың мазмұнды іс-әрекеттер тәсілін, ең
бастысы, өзіндік тұлғалық өзгертулерді сезіну);
- вариативтілігі (әр түрлілігі);
- мотивацияны қолдайтын ұстаным;
- білім беру мазмұны және оқушылардың іс-әрекетін ұйымдастырудың
модульдік–блоктық қағидалары;
- интерактивтілік – тек оқытушы мен студенттің арасындағы ғана
емес, топтағы студенттердің арасындағы тұрақты байланыс.
Қазіргі кездегі қоғамның ақпараттану жағдайында ақпараттық
технологиялардың қарқынды дамуы адам өмірінің әр түрлі саласына біртіндеп
өзгерістер енгізуде. Ақпараттандыру ісі Қазақстанның білім беру жүйесінің
даму жолына да ықпалын тигізуде. Ақпараттық технологияның қарқынды дамуына
сәйкес электрондық оқыту технологиясы қалыптасып нығая түсуде. Сондықтан
педагогика ғылымының алдында электрондық оқытудың жүйе құраушы факторлары
мен негізгі педагогикалық ұстанымдарын анықтау және айқындауға байланысты
бірқатар міндеттер қойылды. Сонымен қатар электрондық оқыту құрылымы мен
мазмұнына, оқыту әдістеріне, оқытудың формасына және құрамына қойылатын
кешенді талаптарды анықтау қажеттігінен электрондық оқытудың әдістемелік
жүйесін қалыптастыру мақсаты туындап отыр.
Классикалық педагогикада әдістемелік жүйенің бөліктері төмендегіше
көрсетіледі:
- оқыту мақсаты;
- оқыту мазмұнының құрамы: ақпараттық теориялық бөлік, тәжірибелік
бөлік, меңгерген білім деңгейін анықтау.;
- оқыту құралдары;
- оқыту әдістері;
- оқыту түрлері.
Дәстүрлі әдістемелік жүйеде оқу үрдісіндегі бөліктер бірдей және бір
уақытта қалыптасады. Ал классикалық оқу үрдісінде әдістемелік тәсілге
байланысты оқытуды ұйымдастырудың әртүрлі формалары, әдістері және оқыту
құралдары қолданылуы мүмкін.
әдістемелік жүйенің бөліктерін электрондық оқытуға сәйкес толығырақ
қарастырсақ, оны мына сызбадан көруге болады.
Оқыту мақсаттары мен міндеттеріне білім беру, біліктілік пен дағдыны
қалыптастыру, тәжірибе алмасу, алынған білім, біліктілік пен дағдыны
тексеруді жалпылай жатқызамыз. Электрондық оқыту жағдайында осы
мақсат–міндеттерге жету келесі электрондық оқыту түрлері мен жабдықтарының
көмегімен іске асырылады.
Оқыту мазмұнының құрамына әрдайым теория, білімді тәжірибелік бекіту
және білімді тексеру кіреді.
Электрондық оқыту түрлері мен жабдықтары
Оқыту мақсаттары Электрондық оқыту түрлері мен жабдықтары
Білім беру Мәтіндік және мультимедиялық оқу
материалдарының жинағы.
Біліктілік пен дағдыны Компьютерлік демонстрациялау
қалыптастыру бағдарламасы.
Жаттықтырушы бағдарламасы.
Автоматтандырылған жаттықтырушы.
Тәжірибе алмасу Электрондық кеңес.
Интернет интернет Форум.
Интернет Интернет конференция.
On-line-семинар.
Алынған білім, біліктілік пенOn-line-сабақтар.
дағдыны тексеру Тестілеу.
Тексеру тапсырмалары.
Электрондық оқытудың әдістемелік оқыту моделінде оқыту құралдарының
орын алуы өзгерді. Олар оқыту құрылымы мен мазмұнын, әдістерін және
оқытудың формаларын анықтайды. Енді бүгінгі күнде электрондық оқыту
шеңберінде жиі қолданылатын оқытылу әдістері мен формаларына тоқтала
кетейік. Электрондық оқытудың әдістеріне топтық әдіс және жеке–дара оқыту
әдісі жатады. Бұларды кеңінен тараған оқыту формаларына жатқызуға болады.
Электрондық оқыту құралдарына оқытуды ұйымдастыру және жүргізу үшін
арналған бағдарламалық өнімдерді жатқызамыз. Электрондық оқыту жағдайында
әртүрлі оқыту формалары мен әдістерін, мазмұнын қалыптастыру мүмкіндіктерін
анықтау үшін оқыту құралдарын салыстыру және оларды бағалаудың негізгі
бағыттарын ескеру қажет. Яғни, жасау және қолдану технологиясы, ұсынылатын
аспаптар жиынтығы, ұсынылатын қызметтің іске асырылу деңгейі.
Нақты бағдарламалық өнімді жасау мен қолдану технологиясы жеке–дара
және топтық оқыту сияқты әртүрлі әдістерді қолдана отырып, оқытуды іске
асыруға мүмкіндік береді. Сонымен қатар олар электрондық оқыту шеңберінде
оқытудың әртүрлі формаларын ұйымдастыруға мүмкіндік туғызады.
Ұсынылатын аспаптар жиынтығы оқыту мазмұнының құрылымын қандай да бір
тәсілмен қалыптастырып, әр түрлі типті сабақтарды ұйымдастыруға жол ашады.
Электрондық оқыту шеңберінде оқыту үрдісіне нақты бағдарламалық өнімді
ендіру мен қолданудың тиімділік деңгейін, яғни, әдістемелік толықтығын
өнімнің аспаптар жиынтығы анықтайды.
Бағдарламалық өнімнің деңгейі оны қолдану кезіндегі нақты жұмыс істеу
қабілеті мен оның қауіпсіздігін қамтамасыз етумен анықталады. Бағдарламалық
өнімнің жұмысы оның жылдамдылығымен, сенімділігімен, интерфейсінің
ыңғайлылығымен сипатталады. Мәселен бағдарламалық өнімнің деңгейін тек қана
оны қолданған кезде анықтауға болады. Алайда, электрондық оқыту құралдарын
бағалап таңдауды естен шығармау қажет.
Болашақ педагогтарды даярлауда педагогикалық жоғары оқу орындарының
факультеттерінде барлық сәйкес пәндері бойынша компьютерлік сабақтар
жүргізу үшін арнайы даярлықтар болу керек. Сонымен катар жоғарғы оқу
орындарының барлық мамандықтарындағы студентгердің педагогикалық қызметі
барысындағы орта білім аймағында ақпараттандырудың жаңа кониепцияларының
қолға алынуымен қатар мүғалім кадрларының жаңа бағытта дайындықтарын құру
керек екені қарастырылуда.
Дамудың мұндай кезеңінде оқу үрдісін компьютерлік техниканың
жетістіктеріне жеткізу мен білім ортасында жаңа технологияны оқыту
барысында түбегейелі өзгеріс енгізілді.
Білімді ақпараттандыру үрдісі уақыттың табанды құбылысы және
қазақстандағы ақпараттандыру бағытының ең маңызды әлеуметтік-экономикалық,
жалпы мемлекеттік мәселесінің бірі болыл табылады. Білімді ауқымды түрде
ақпараттандыру мектептердің оқу жоспарлары мен жұмыс практикасына жаңа оқу
пәні - информатика мен есептеуіш техника негіздерінің енгізілуімен
басталды. Болашақ мамандардың игеретін білімі, біліктілігі және дағдысын
көбінесе келешектегі қоғам дамуының жолдары анықтайды. Орта жалпы білім
беретін және жоғары мектептерді компыотерлендірудің бастапқы бағыттары мен
мәселелерінің бірі - оқытуға ақпараттық технологияны енгізу.
Білім беру ортасын компьютерлендіруді жеделдету қажеттілігін анықтайтын
негізгі факторлар:
бірінші фактор - ЭЕМ-ді пайдалану аймағындағы жоғары білікті мамандарды
кәсіби дайындаудың сапасын арттыру, жалпылама компъюпгерлік оқытулар
жүргізуді қамтамасыз ету;
екінші фактор - жалпылама компьютерлік сауаттылық мәселелерін шешу
қажеттілігімен байланыстыру;
үшінші фактор - педагогикалык ғылымдардың логикалық дамуын анықтайтын,
білім жүйесінің ішкі қажеттіліктерімен байланыстыру.
Білімді компьютерлендіру әр түрлі педагогикалык есептерді шешу үшін
компьютерлік техника базасында жаңа акпаратгық технологияны пайдаланумен
байланысты мәселелерді шешетін әлеуметтік-экономикалық, ғылыми-техникалық
деңгейде карастырылады. Болашақ педагогтардың оқу үрдісінде компьютерлік
техниканы пайдапануға неғұрлым тез бейімделуі оқытудың жаңа акпараттық
технологиясы аймағындағы педагог-зерттеушілерді дайындауға мүмкіндік
береді.
Білім беру ортасын компьютерлендіру мәселесімен айналыстатын тек
ғалымдар ғана емес: педагогтар, психологтар, социологтар, әдіскерлер,
информатика және есептеу техникасы мамандары және білім жүйесіндегі
қызметкерлер: мұғалімдер, оқу орындарының басшылары, жоғарғы оқу
орындарының және арнайы педагогикалық университеттердің оқытушылары мен
студенттері.
Білім беру ортасында жаңа ақпараттық технологияны енгізумен
байланыстырып зерттеу және тәжірибе жүргізетін мәселелердің үлкен ортасы
бірінші кезекте білім беру практикасына компьютерлерді енгізу концепциясын
жасауды талап етеді. Компьютерлер әрбір адамға әр түрлі пәндерді оқып,
үйренуіне көмек береді. Яғни жаратылыстанудан гуманитарлыққа дейін,
математикадан шет тілдеріне дейін. Компьютерде дәстүрлі оқыту әдістерінің
тиімділігін арттырады және материалды оқыту мен үйренуінің жаңа жолдарын
ашады. Олар оқушыларға оқудың, жазудың, арифметиканың негізін игеруіне және
зерттеу мәселесін шешудегі ойлау қабілетінің дамуына көмегін тигізеді.
Компьютермен кішкене балалар, нашар оқитын және дарынды, жақсы оқитын
окушылар жұмыс жасай алады. Сонымен қатар компьютерде жеке немесе топ болып
жұмыс жасауға болады. Компьютер оқыту құралы болып табылғанымен, олар
мектеп оқушыларының білуге тиісті пәндерінің бірі болады.
Көптеген педагогикалык, ғылым өкілдері, мектем және жоғарғы оқу
орындары оқытушыларының тұжырымдары бойынша білім беру ортасын
ақпараттандыру басқа қоғамдық кызметтер бағыттарын ақпараттандыруды
қамтамасыз етуі керек. Барлык, қоғамды ақпараттандырудың әлеуметтік,
психологиялық, жалпы мәдениеттік кәсіби алғы шарттары осы жерден басталады.
Білім беру ортасында компьютерлік техникаларды пайдалануда келесі
бағыттарды атап өтуімізге болады:
информатика және компьютерлік техника оқыту объектісі ретінде;
компьютер оқу-тәрибие қызметі құралы ретінде;
компьютер педагогикалық басқарма жүйесінің компоненті ретінде;
компьютер ғылыми-педагогикалық зерттеулсрдің тиімділігін арттыру
құралы ретінде.
Біздің елімізде қоғамды ақпараттандыру жағдайы бойынша білімді қайта
құру үрдісінің негізін қалыптастыратын білімді ақпараттандырудың
концепциясы жасалған.
Ақпараттану қоғам мен мемлекеттің дәстүрлік материалының немесе
энергетикалық қорының стратегиялық қоры болып табылады. Жаңа ақпараттық
технология ақпаратты компьютер көмегімен жөндейтін, жинайтын, сақтайтын,
тасмалдайтын және көрсететін әдіс ретінде жұмыс практикасына енді. Білімді
ақпараттандыру қоғамды ақпараттандыру үрдісін жақсы дамытудың негізгі көзі
болып отыр.
Білімді ақпараттандыру концепциясында оқыту мазмұнын өзгерту жағы да
қарастырылды. Оның мағынасы қоғамды ақпараттандыру үрдісінің белгілі бір
мөлшерінде дамуының бірнеше бағыттары арқылы жүргізіледі.
Бірінші бағыт информатика аймағында оқу пәндерін құрумен, оқып
үйренушілерді кәсіби дайындаумен және жалпы білім беруді қамтамасыз етумен
байланысты.
Екіншісі барлық білім деңгейіндегі оқу пәндерінің пәндік мазмұнын
өзгерту.
Үшінші бағыт ақпараттанудың оқу мақсатына терең әсерімен байланысты.
Келесі кезекте білімді ақпараттандыруды төмендегі талаптары бойынша
калыптастыруға болады:
1. Қоғамның әрбір мүшесіне мәлімет пен білімнің берілуі.
Жеке тұлғаның интеллектуальдык. және шығармашылық қабілеттерін дамытуы.
Ынтымақтастығы (айырбастау, тілектестік).
Біліктілігін үздіксіз көтеру немесе әрбір қоғам мүшесінің өмір бойғы
кәсіби қызметін өзгертуі.
Жалпы білімді және тәрбиені гуманизациялауы.
Білім алуды жеделдетуі.
Ақ.параттық технология мен жалпы компьютерлік сауаттылықты байланыстырып
оқытуы.
8. Білім беру мен оқытуды қарқындатуы.
Білімді ақпараттандыру концепциясы - ұзақ әрі қиын үрдіс және келесі
кезендерден түрады:
1) жалпылама жаңа ақпараттық технология құралдарын игеру; жаңа білім
беру мазмұнын құратын оқу жұмысын ұйымдастыру түрі мен жаңа әдістерін игеру
турапы зерттеу жұмыстары;
дәстүрлік оқу пәндеріне жаңа ақпараттық технология құралын белсенді енгізу;
осының негізінде педагогтардың оқу жұмысының жаңа әдістері мен ұйымдастыру
түрін жалпылама игеру; білім беру мазмұнын, оқу-тәрбие жұмысы әдістері мен
дәстүрлік формасын түбегейлі қайта қарастыру;
үздіксіз білім беру мазмұнын оның барлық деңгейінде түбегейлі қайта құру;
жаңа ақпараттық технология құралдарымен сәйкес келетін қоғамды
ақпараттандыру үрдісінің алғы шарты, оқытудың әдістемелік негізін ауыстыру,
әрбір педагогқа кең түрде оқытудың әдістемесін толықтыру және ұйымдастыру
түрін игеру.
Білім беруді ақпараттандыру педагогикалық практиканы психолого-
педагогикалық түрде жасап енгізудің алғы шартын құрайды. Ол жаңа модель
айналасында оқу үрдісін қарқындатып, оқыту идеясының, дамуын таратады.
Білім беруді ақпараттандыруды толық өмірдегі ақпараттық қоғам шартына
адамды дайындау үрдісі ретінде сипаттауға болады.
Қазақстан Республикасында қабылданған білімді ақпараттандырудың
мемлекеттік бағдарламалары еліміздің біртұтас дүниежүзілік білім
кеңістігіне ену мүмкіндіктерімен байланысты білім беру саласын ақпараттық
тұрғыдан қамтамасыз етудің жаңа сатылық жүйесін жасауға бағытталған. Сөз
жоқ, білімді ақпараттандыру күрделі де көп қырлы үрдіс болып табылады, оның
сәтті жүзеге асуы білім мекемелерін компьютерлендіруге ғана емес, білім
беруді ақпараттандыруды қамтамасыз ету әдістемесіне, ғылым мен тәжірибенің
өзара байланысына тәуелді. Бұл ғалымдар мен педагогтардың, психологтар мен
әдіскерлердің, бағдарламашылар мен ақпараттық – коммуникациялық
технологиялар саласы мамандарына күш-жігерін жан-жақты жұмылдыру уақытының
келгенін көрсетеді.
Қазақстан Республикасында қабылданған білімді дамыту Тұжырымдамасы 2015
жылға дейінгі мемлекеттік білім саясатын дамытуға негізделген және ол білім
жүйесін құруды қайта ұйымдастыруға бағытталып қана қоймай, сонымен қатар,
оның мазмұнын дүние жүзілік білім ордасын интеграциялауға мақсат етіп отыр.
Білімді ақпараттандыру оқушылардың білім сапасын арттыруға және болашақ
мамандардың кәсіптік білімділігін күшейтуге негізделген. Қазіргі кездегі
компьютерлік технологияның даму деңгейі дәуірдің телекоммуникациялық
мүмкіндіктері мен артықшылықтарын көрсететін, толыққанды, сапалы және
бәсекеге түсуге қабілетті білімді қамтамасыз ететін нақты алғышарттары
болып табылады, оның көпшілігі бұқараға барынша кеңінен таралуы өмір бойы
білім алу ұстанымынан білім барлығымыз үшін ғұмыр бойына үзілмейтін
ұстанымына нақты ауысады. Осы мүмкіндіктерді іске асыру үшін білім
саласында да, сондай-ақ қазіргі кездегі ақпараттық-коммуникациялық
технологияны дамыту саласында да мамандарды біріктіруге күш салу қажет. Бұл
мақсаттардың жүзеге асуы орта білім беру жүйесін ақпараттандырудан
басталады. Аталған бағытты жүзеге асыруда жаңа буын оқулықтарын электронды
вариантқа аудару қажеттілігі уақыт сұранысынан туындап отыр.
Электронды оқытудың мазмұны оқушының зерделі ойлау қабілетін дамытуға
бағытталуы және оның мына қасиеттерді қанағаттандыруы өте қажет: қисынды
ойлау жүйесінің қалыптасуы, жинақтылығы, жүйелілігі, эстетикалық
көркемділігі, жылдамдылығы, т.б.
Бұл электронды оқытудың тиімділігі, арақашықтықтан оқытуға, оқушының
өздігінен оқып-үйренуіне және өзіндік жұмыс қабілетін дамытуға мүмкіндік
береді.
Электронды оқытудың педагогикалық модульдік технологиясына негізделген
және мәтіндік ақпаратты тез әрі көрнекті түрде қабылдауына мүмкіндіктер
жасалған. Осылардың барлығы оқулықтың ресми оқулыққа қарағандағы
артықшылықтарын пайдалану арқылы қосымша бейне материалдар, карталар,
суретте, ресми деректер бере отырып оқушының білім сапасының артуына,
көзқарасының қалыптасуына ықпал етеді.
Орта мектептердегі білім беру барысы кең түрдегі ғылыми талқылауға
түсіп, түрлі прогрессивті көзқарастар мен жетекшілік етер идеялар
ұсынылып,оқушылардың жеке тұлға ретінде дамуына қызмет ететін жаңа
технологиялар жасалуды. Мұндай мақсатқа жетуде білім беру жүйесі оның
ішінде орта білім беру жүйесі үлкен орын алады. Жаңа оқыту технологиялар
жүйесін қалыптастырған еңбектер мен зерттеулерде қазақстандық мектептердің
болашағына игі ықпалын тигізер жолдар мен бағыттар да айқын танылады.
Оқушыны білім беру процесінің объектісі емес, сол процеске қатысушы субъект
деп санап, сол субъектінің ойлары мен тілін, дамытып, оқу барысындағы
қалыптастырылған машық-дағдыларын, алған білімін өмірде қолдана алатын
дәрежеге жеткізетін білім берудің жаңа технологияларын жасаушылар уақыт
талабымен санаса отырып, жұмыс жүргізеді. Оқыту технологиясының негізінде
теориялық білім басты орында болуы керек. Оқушының біліктілігін
қалыптастыруда теориялық білім мен оқыту барысында мазмұндық топтастыру
жасай алу қабілетін дамыту үлкен орынға ие. Яғни, оқушының оқу үрдісі,
дәстүрлі оқытудағы эмпирикалық индуктивтік типтен қызығушылығын дамытып
отыратын теориялық дидуктивтік типке қарай өседі. Олай болу үшін, осы
мақсатқа сәйкестендіріліп арнайы жасалған білім мазмұны болу керек және ол
білім мазмұнын оқытуды дәстүрліден тыс арнайы әдістер арқылы ұйымдастыру
керек. Соның негізінде ғана оқушылардың теориялық ойлауы дамиды. Осылай
ұйымдастырылған оқыту үрдісі арқылы оқушыларға тек жалаң білім мазмұны
хабарланбайды, оның есесіне оқушылардың мазмұнды топтастырулар жасау
қабілетін дамытатын әдістері арнайы жүйеленеді. Компьютерлік оқыту
технологиясында ұсынатын теориялық негізгі мақсат - біріншіден, сабақты
түсіндіре отырып, оқушының теориялық санасы мен ақыл-ойын, теориялық
ойлауын дамыту, екіншіден, ақыл-ой әрекеттерін үйрету, үшіншіден, оқыту
процесін ғылыми таным логикасын жаңғырта отырып жүргізу.
Компьютерлік оқыту бағдарламалары оқуды талдау мүмкіндігін кеңейтеді,
яғни, ол теориялық негіздерін құрайтын бағдарланған оқытудың жалпы
ұстанымдарын қолдану ыңғайлы:
- өзара тығыз байланысты материалдарды үлкен емес, кішкене
бөлшектерге бөлу;
- бағдарланған мәтіндерді оқып-үйренуге оқушылар белсенділігін
арттыру;
- оқушының әр жауабына артынша баға беру;
- оқытудың қарқыны мен мазмұнын дараландыру;
- бағдарланған мәтіндердің эмпирикалық верификациясы (тексеру).
Бірінші ұстаным – бағдарламашы автордан оқу материалын тиянақты
талдауды, мәтін бөліктері арасындағы байланыс пен мазмұнды анықтауды талап
етсе, екіншісі – үйретушіге терең талдаулар дағдысын қалыптастыруға
бағытталған, үшіншісі – оқушының жауабын тез арада бағалап, дұрыс жауап
берген болса келесі қадамға өтуіне рұқсат беріледі, төртінші ұстаным –
қарқынды оқу барысын дараландыруды қамтамасыз етеді, бесіншісі –
бағдарламашы авторға әрбір оқушының мүмкіндігіне орай қиындық дәрежесін
реттеуді міндеттейді.
Оқытушы оқушының компьютерлік сауаттылығына сүйене отырып, оқытудың
әдіс-тәсілдерін қолданады. Бұл үшін алдымен, жекелеген пәндерді оқытудың
сапасын көтеруге, компьютерлік сауаттылықты дамытуға, оқушылардың
компьютерлік мәдениетін қалыптастыруға ұмтылыс қажет. Теориялық деңгейде
оқыту процесіндегі әрбір теориялық ұғымды меңгеру барысы талдау нәтижесін
түйіндеп, белгілі бір қорытындыға келеді. Теориялық деңгейде оқытуды
ұйымдастыру арқылы оқушы санасына дүниенің тұтастығының қалыптасуына,
теориялық ойлауы мен соған лайық тілі дамуына жол салынады. Мұндай үлкен
әрі күрделі мақсатқа жету оңай емес. Бір-бірімен тығыз байланысты оқыту
үрдісінің компоненттері заман қойып отырған талапқа сай келуі үшін өзгеру,
даму жолына бет бұруы керек.
Қорыта келгенде, электронды оқулықтардың көмегімен компьютерде білім
беру, білімді сөйлеуде қолдану дағдысын қалыптастыру, оқушының субъект
қызметіне ауысуына ықпал ету, оқушының білімін тексеру, бағалау қызметтерін
атқарады.
Білім беруді ақпараттандырудың негізгі бағыттары:
- методологиясын жетілдіру мен стратегиялық мазмұнын таңдау;
- әдістері мен формаларын ұйымдастыру;
- қоғамды ақпараттандырудың қазіргі жағдайында тұлғаны тәрбиелеу мен
дамыту;
- оқытудың әдістемелік жүйесін жасау;
- оқушының интеллектуалдық потенциалын дамытуға бағыттау;
- өз бетімен білім алу біліктілігін қалыптастыру;
- информациялық – оқу, эксперименттік – зерттеу қызметінің өз бетімен
түрлі іс - әрекеттерін жүзеге асыру;
- тестілік, диагностикалық бақылау әдістері мен оқушылардың білім
деңгейін бағалау.
Алдымен жаңа информациялық технологияға көшпей тұрып оқу – тәрбие
процесінде білім беруді ақпараттандыру мүмкін емес.
Білім берудегі жаңа информациялық технология (ЖИТ) – оқу мен оқу –
тәрбие материалдарын үйретуге арналған есептеуіш техника мен инструменттік
құралдардың жиынтығы, сол сияқты ол есептеуіш техника құралдарының оқу
процесіндегі рөлі мен орны, мұғалімдер мен оқушылардың еңбегін жеңілдетуге
оларды пайдаланудың түрі мен әдістері туралы ғылыми білімнің жүйесі.
Оқытудағы ЖИТ аса қажетті педагогикалық проблемалардың шешімін табуға, ой
еңбегін арттыруға, оқу процесін тиімді басқаруды қамтамасыз етеді. ЖИТ–тің
негізгі ерекшелігі ол мұғалімдер мен оқушыларға өз бетімен және бірлесіп
шығармашылық жұмыс жасауға көп мүмкіндік береді және оны педагогикалық
мақсатта пайдалану оқушылардың зердесіне, сезіміне, мүддесіне, көзқарасына
әсер ете отырып оның интеллектілік мүмкіншіліктерін арттыруға көмектеседі.
ЖИТ–тің білім беру саласына енуі педагогтарға оқытудың мазмұнын, әдістері
мен ұйымдық түрлерін сапалы өзгертуге мүмкіндік береді.
Болашақта Қазақстанда білім беру жүйесін ақпараттандыру
телекоммуникациялық желілерді жасау және дамытумен ұштасады. Ал білім беру
жүйесінің негізгі міндеттері біртұтас телекоммуникациялық желіні құру және
дамыту арқылы шешіледі. Олар:
- ақпараттық мәдениетті ұйымдастыру процесін жоғары деңгейге жеткізу;
- жасалынған және дамып келе жатқан телекоммуникациялық желілерді
біртұтас бүкіләлемдік информациялық кеңістікке интеграциялау;
- біртұтас ақпараттық кеңістікке әртүрлі деңгейдегі ақпараттармен
алмасуды қамтамасыз ету;
- білім беруді дербестендіруді қамтамасыз ету, дистанциялық оқытуға
мүмкіндік жасау.
Білім беру жүйесінде телекоммуникация желілерін жасау Қазақстан
Республикасында орта білім беруді, практикалық жүзеге асыруды қамтамасыз
ете алатын негізгі құрал болып табылады. Біртұтас телекоммуникациялық
желіні білім беру жүйесінде пайдалану басты ақпарат ағыны мен жұмысшы
ақпараттық ағынды әдеттегі іс - әрекетке сәйкес пәндік аумақта деректер
қорын таратуға пайдалану қажет. Бұл жүйені дамытудың бастауы мектепте
информатика курсын оқытудан басталады.
Оқытуды компьютерлендіру кезінде оқушылардың қалыптасуға тиісті әрекеті
мен операциясын нақты суреттеу керек. Оқу қызметінің операционалдық жағын
қалыптастыруда, қандай жағдай болса да, компьютерді пайдалануды орнықтыру
қажет. Компьютер бұған орасан зор мүмкіндік береді. Біріншіден, ол кез –
келген әрекетті көрнекті түрде елестетуге және оның орындалу жағдайын
көрсетуге мүмкіндік береді. Екіншіден, компьютер оқу материалына сүйене
отырып, интеллектуалдық әрекетті елеулі түрде өзгертетін құрал. Сондықтан
да зерттеу барысында біліктіліктің негізгі операциондық құрылымындағы
өзгерістерді ерекше бөліп көрсетіп, жекелеген операциялар компьютерге
жүктеледі.
Компьютерлік оқу құралдарын жасау пәнді оқытудың мазмұнына, логикасына
және әдістемесіне байланысты болады. Ондай құралдарға қазіргі кезде
педагогикалық программалық құралдар және инструменталдық педагогикалық
құралдар жатады. Оқытуды компьютерлендіру кезінде үйретуші программалары
мен жұмыс істегенде ғана компьютер балалардың оқуға деген позитивтік
қатынасын қалыптасытыруды тиімді шешуге ықпал етеді. ондай программалар
оқушыларға өздеріне ыңғайлы оқып үйрену темпін таңдап алуына мүмкіндік
береді.
Бүгінде біз білім беруді одан әрі ақпараттандырудың екінші кезеңіне
көштік, ол мазмұндық тұрғыда болады және компьютерлік сауаттылықтан жеке
тұлғаның ақпараттық мәдениетінің іргелі операциялық негіздеріне ауысуды
білдіреді, мұнда әрбір оқушы ақпаратқа, қазіргі ақпараттық технологияларға
назар салып қана қоймай, оны тиімді қолдана білуі, Интернет ғаламдық
ақпарат желісін пайдалана алуы тиіс.
Алайда, білім беру жүйесінде білімдік және ақпараттық технологияларды
іс жүзінде үйлестіре қолдануда кемшіліктер кездеседі. Оның үстіне
ақпараттық технологияның тез жаңаруы мәселені қиындата түседі. Жағдайды
жақсарту үшін білім беру технологиялары мен ақпараттық қарым-қатынастық
технологияларды кіріктіру қажет, сонда педагог өзі білетін, жақсы
меңгерген, бейімделген техникалық құралдарды сабақта тиімді қолданады.
Қазіргі технологияларды білім жүйесіне енгізгенде, оқыту материалдарының
педагогикалық мазмұндылығы мен әркімнің өзінің үйренуіне жағдай жасаудың
маңызы зор. Оқыту ісінің тиімділігі мен сапасы көбінесе өздігінен оқып
үйрену процесін тиімді ұйымдастыру мен пайдаланатын материалдардың сапасына
тәуелді болады.
І. 1.3. Білім беруді ақпараттандырудың негізгі талаптарының бірі – оқу
үрдісіне электрондық оқулықтарды пайдалану.
Қазіргі заман талабы бойынша білім беруді ақпараттандырудың негізгі
талаптарының бірі – оқу үрдісіне электрондық оқулықтарды енгізу. Өйткені,
бүгінгі таңдағы білім беру саласында тек мұғалімнің айтқандарын орындау
немесе оқулықты пайдалану заман талабын қанағаттандырмайды. Сондықтан
қазіргі ақпараттандыру қоғамында электрондық оқулықтарды пайдаланбай алға
жылжу мүмкін емес.
Оқу материалдарын ұтымды игеруде электрондық оқулықтардың атқаратын
рөлі зор. Электрондық оқулықтарда теориялық тақырыптар кеңінен беріліп
түсіндіріледі. Теориялық материалдар графикалық иллюстрация түріндегі әр
түрлі суреттер, сұлба тәсілдер арқылы толықтырылып отырса, онда теориялық
білімді оқып, көзбен көріп, түйсіну және оны мида бекіту үрдістері бір
уақытта өтеді және материалды қорыту үрдісі ұтымды болады.
Электрондық оқулықтар – ғылыми негізде дайындалған педагогикалық
ақпараттық өнім. Электрондық оқулық дайындаудың тұжырымдық негізі модульдік
оқытудың педагогикалық теориясы болып табылады. Сонымен қатар электрондық
оқулық дайындаудың педагогикалық ұстанымдар жүйесі оқытудың дидактикалық
жүйесіне сәйкес келеді. Электрондық оқулықтармен жұмыс істеу әрбір оқушының
өз мүмкіндігін есепке ала отырып, оқып үйрену ісін жеке дара жүргізуге жол
ашады.
Электрондық оқулық - оқу пәнінің негізгі ғылыми мазмұнын қамтитын
компьютерлік технологияларға негізделген оқыту, бақылау, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz