Дайын өнімнің мінездемесі
ЖОСПАР
Кіріспе
1 Әдеби шолу
2 Күкірт қышқылының технологиялық схемасын баяндау және пайда болатын қалдықтарды анықтау.
3 Технологиялық есептеу
3.1 Дайын өнімнің мінездемесі
3.2 Күкірт қышқылының қолданылатын кейбір обылыстар
3.2 Қосымша өнімдер
4 ӨНДІРІС СХЕМАСЫНЫҢ ӨЗГЕШЕЛІГІ ЖӘНЕ КЕЙБІР ТЕХНИКАЛЫҚ ШЕШІМДЕР
4.1 БЕЛГІЛІ ТАЗАРТУ ӘДІСТЕРГЕ АНАЛИЗ ЖАСАУ ЖӘНЕ ТАҢДАЛҒАН ТӘСІЛДІ ТИЯНАҚТАУ
4.2 ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ ҚОРҒАУ
4.3 Қазан утилизаторлар
4.4 Құрғақ электрсүзгіштер
5 Мүмкіндік шекті тастаулардың есептелуі.
6 Мүмкіндік шектік лақтырылмаға есеп.
6.1 Өндірістің эколого . экономикалық баға беру.
6.2 Салмақ беру коэфициентіне әртүрлі факторлардың әсер етуі.
7 Тіршілік қауіпсіздігі
7.1 Еңбек жағдайына әсер беретін технологиялық процесстер мен құрылымдар құрылымдардың механикаландырған және автоматтандырылған дәрежесіне мінездеме
7.2 Жарықтандыру (СНиП П.4.79)
7.3 Жылыту (СН и П 2.04.05.86)
7.4 Шу және тербеліс (вибрация)
7.5 Өндірістерде ауа ауыстыруды қамтамасыз ету
(СНиП 2.04.05.86)
7.6 Санитарлы . тұрмыстық және медициналық кызмет көрсету
7.7 Күшті әсер ететін улы заттардан алдын ала сақтану шаралары
7.8 Өндірістік шаң (тозаң) (МЕСТ 12.1.005.76 ССБТ)
7.9 Электр қауіпсіздігі ( МЕСТ 12.1.009.76)
7.10 Өрт қауіпсіздігі
(СН и П 12.1.004.85, СН и П 2.01.02.86. МЕСТ 12.1.004.85)
7.11 Жеке корғану құралдары (ЖҚҚ) (МЕСТ 12.4.051.78)
8 Экономикалық бөлім
9 Архитектуралық. құрлыс бөлімі.
9.1 Конструктивті шешім.
10 Автоматттандыру бөлімі
10.1 Газ тазалау процесін автоматтандыру мәселесінің қойылымы
10.2 Газ тазалау процесін бақылау, реттеу және сигнал беру параметрлерін таңдау және негіздеу
10.3 Газ тазалаудағы автоматтандыру техникалық құралдарын таңдау және негіздеу
11 БИЗНЕС.ЖОСПАРДЫ ЖОБАЛАУ
Ұсынылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
1 Әдеби шолу
2 Күкірт қышқылының технологиялық схемасын баяндау және пайда болатын қалдықтарды анықтау.
3 Технологиялық есептеу
3.1 Дайын өнімнің мінездемесі
3.2 Күкірт қышқылының қолданылатын кейбір обылыстар
3.2 Қосымша өнімдер
4 ӨНДІРІС СХЕМАСЫНЫҢ ӨЗГЕШЕЛІГІ ЖӘНЕ КЕЙБІР ТЕХНИКАЛЫҚ ШЕШІМДЕР
4.1 БЕЛГІЛІ ТАЗАРТУ ӘДІСТЕРГЕ АНАЛИЗ ЖАСАУ ЖӘНЕ ТАҢДАЛҒАН ТӘСІЛДІ ТИЯНАҚТАУ
4.2 ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ ҚОРҒАУ
4.3 Қазан утилизаторлар
4.4 Құрғақ электрсүзгіштер
5 Мүмкіндік шекті тастаулардың есептелуі.
6 Мүмкіндік шектік лақтырылмаға есеп.
6.1 Өндірістің эколого . экономикалық баға беру.
6.2 Салмақ беру коэфициентіне әртүрлі факторлардың әсер етуі.
7 Тіршілік қауіпсіздігі
7.1 Еңбек жағдайына әсер беретін технологиялық процесстер мен құрылымдар құрылымдардың механикаландырған және автоматтандырылған дәрежесіне мінездеме
7.2 Жарықтандыру (СНиП П.4.79)
7.3 Жылыту (СН и П 2.04.05.86)
7.4 Шу және тербеліс (вибрация)
7.5 Өндірістерде ауа ауыстыруды қамтамасыз ету
(СНиП 2.04.05.86)
7.6 Санитарлы . тұрмыстық және медициналық кызмет көрсету
7.7 Күшті әсер ететін улы заттардан алдын ала сақтану шаралары
7.8 Өндірістік шаң (тозаң) (МЕСТ 12.1.005.76 ССБТ)
7.9 Электр қауіпсіздігі ( МЕСТ 12.1.009.76)
7.10 Өрт қауіпсіздігі
(СН и П 12.1.004.85, СН и П 2.01.02.86. МЕСТ 12.1.004.85)
7.11 Жеке корғану құралдары (ЖҚҚ) (МЕСТ 12.4.051.78)
8 Экономикалық бөлім
9 Архитектуралық. құрлыс бөлімі.
9.1 Конструктивті шешім.
10 Автоматттандыру бөлімі
10.1 Газ тазалау процесін автоматтандыру мәселесінің қойылымы
10.2 Газ тазалау процесін бақылау, реттеу және сигнал беру параметрлерін таңдау және негіздеу
10.3 Газ тазалаудағы автоматтандыру техникалық құралдарын таңдау және негіздеу
11 БИЗНЕС.ЖОСПАРДЫ ЖОБАЛАУ
Ұсынылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына 2006 жылғы Жолдауында алдағы уақыттағы басты мақсаттың бірі ретінде Қазақстанның әлемдегі бәсекеге қабілетті 50 елдің қатарына кіруі көрсетілген.
2006 жылы біздің экологиялық заңнамаларымызды халықаралық озық актілермен үйлестіруге, жаңа стандарттарға көшуге, мемлекеттік бақылау жүйесін жетілдіруге бағытталған экологиялық кодексі қабылдануы тиіс.
Тұтас алғанда, біз 2010 жылға дейін қоғамның тұрақты дамуының негізгі экологиялық стандарттарын қалыптастыруымыз тиіс.
Өндіргіш күштердің тез қарқынмен дамуы, еңбек өнімділігін артуы, халқымыздың хал-ахуалының жақсаруы, табиғатты сақтау мен табиғат байлығын тиімді пайдаланумен тығыз байланысты. Елімізде соңғы жылдары табиғатты қорғау жұмыстары толығырақ қолға алына бастады. Қазіргі кезде табиғатты қорғауды жақсарту мақсатында экологиялық бағдарламаны ары қарай жетілдіру көзделуде. Бұл мақсатты жүзеге асыруда халқымыздың, әсіресе жастардың экологияға деген көзқарасын өзгертуде шешуші роль атқарады.
Табиғатқа тек қана тұтынушылық жағынан ғана қарап қоймай, оның сақтануына және молайа беруіне, нақтылы жағыдай жасау негізгі міндет болып отыр. Әрбір өнеркәсіп орнының, колхоздың, геологиялық барлау орындарының т.б. ұжымдары өздері еңбек етіп жүрген жерлерде, табиғат байлығының сақталуына, табиғатты қорғауға тұрақты көңіл бөлулері қажет. Ол үшін еңбек ұжымының әр мүшесі жұмысқа кіргенде, табиғатты қорғау жөніндегі нақтылы ережелермен танысып, оны бұлжытпай орындауды өз міндеттеріне алған жөн.
Табиғатқа қомқорлық балалар бақшаларынан басталып, орта және жоғары дәрежелі білім беретін оқу орындарында жалғасуы керек. Осы мақсатпен Республикамыздың көптеген жоғары және орта оқу орындарынды, кәсіптік - техникалық училищелерде табиғатты қорғау мәселелерін, кеңінен оқыту қолға алына бастады. Еліміздің түкпір- түкпірінде өткізілетін конференцияларда экологияның, экономикаға ететін әсері кеңірек әңгімеленіп өтеді. Оны ғылыми негізде жүргіз тек қана әрбір семинарда, конференцияда, ғылыми- техникалық көрмелерде ғана емес, күнделлікті өмірде табиғат байлығын сақтау мәселесін кеңінен насихаттауды қажет етеді. Табиғатқа жанашыр болу- адамзат қоғамына, оның келешегіне жанашырлық болып табылады. Сондықтан да, табиғатты қорғау мәселелерін негізінен мектептен бастап, жоғарғы оқу орындарын бітіріп, халық шаруашылығына жолдама алатын мамандардың өзімен бірге ала жүретін ісіне айландыру қажет. Ол үшін ең алдымен ауыл шаруашылық, мал дәрігерлік, политехникалық білім беретін оқу орындарынды табиғатты қорғау ғылымы өз алдына агроном, зоотехник, механизатор, инженер тағы сол сияқты мамандар, туған ел табиғатын дәл бүгінгідей бай, берекелі қазынаға айландыру жолында өз үлестерін қосқан болар еді.
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына 2006 жылғы Жолдауында алдағы уақыттағы басты мақсаттың бірі ретінде Қазақстанның әлемдегі бәсекеге қабілетті 50 елдің қатарына кіруі көрсетілген.
2006 жылы біздің экологиялық заңнамаларымызды халықаралық озық актілермен үйлестіруге, жаңа стандарттарға көшуге, мемлекеттік бақылау жүйесін жетілдіруге бағытталған экологиялық кодексі қабылдануы тиіс.
Тұтас алғанда, біз 2010 жылға дейін қоғамның тұрақты дамуының негізгі экологиялық стандарттарын қалыптастыруымыз тиіс.
Өндіргіш күштердің тез қарқынмен дамуы, еңбек өнімділігін артуы, халқымыздың хал-ахуалының жақсаруы, табиғатты сақтау мен табиғат байлығын тиімді пайдаланумен тығыз байланысты. Елімізде соңғы жылдары табиғатты қорғау жұмыстары толығырақ қолға алына бастады. Қазіргі кезде табиғатты қорғауды жақсарту мақсатында экологиялық бағдарламаны ары қарай жетілдіру көзделуде. Бұл мақсатты жүзеге асыруда халқымыздың, әсіресе жастардың экологияға деген көзқарасын өзгертуде шешуші роль атқарады.
Табиғатқа тек қана тұтынушылық жағынан ғана қарап қоймай, оның сақтануына және молайа беруіне, нақтылы жағыдай жасау негізгі міндет болып отыр. Әрбір өнеркәсіп орнының, колхоздың, геологиялық барлау орындарының т.б. ұжымдары өздері еңбек етіп жүрген жерлерде, табиғат байлығының сақталуына, табиғатты қорғауға тұрақты көңіл бөлулері қажет. Ол үшін еңбек ұжымының әр мүшесі жұмысқа кіргенде, табиғатты қорғау жөніндегі нақтылы ережелермен танысып, оны бұлжытпай орындауды өз міндеттеріне алған жөн.
Табиғатқа қомқорлық балалар бақшаларынан басталып, орта және жоғары дәрежелі білім беретін оқу орындарында жалғасуы керек. Осы мақсатпен Республикамыздың көптеген жоғары және орта оқу орындарынды, кәсіптік - техникалық училищелерде табиғатты қорғау мәселелерін, кеңінен оқыту қолға алына бастады. Еліміздің түкпір- түкпірінде өткізілетін конференцияларда экологияның, экономикаға ететін әсері кеңірек әңгімеленіп өтеді. Оны ғылыми негізде жүргіз тек қана әрбір семинарда, конференцияда, ғылыми- техникалық көрмелерде ғана емес, күнделлікті өмірде табиғат байлығын сақтау мәселесін кеңінен насихаттауды қажет етеді. Табиғатқа жанашыр болу- адамзат қоғамына, оның келешегіне жанашырлық болып табылады. Сондықтан да, табиғатты қорғау мәселелерін негізінен мектептен бастап, жоғарғы оқу орындарын бітіріп, халық шаруашылығына жолдама алатын мамандардың өзімен бірге ала жүретін ісіне айландыру қажет. Ол үшін ең алдымен ауыл шаруашылық, мал дәрігерлік, политехникалық білім беретін оқу орындарынды табиғатты қорғау ғылымы өз алдына агроном, зоотехник, механизатор, инженер тағы сол сияқты мамандар, туған ел табиғатын дәл бүгінгідей бай, берекелі қазынаға айландыру жолында өз үлестерін қосқан болар еді.
Ұсынылған әдебиеттер тізімі
Өндірістік процестерді автоматтандыру бойынша курстық және дипломдық жобалау. Жоғарғы оқу орындарына арналған оқу құралы. И.К.Петров баспасында.-М.:ВШ., 1996. - 352 б.
Шувалов В.В., Огаджанов Г.А., Голубятников В.А. Химия өнеркәсібіндегі процестерді автоматтандыру.- М.:Химия,1991.
ПГ «Метран» номенклатуралық жабдықтау каталогы. РФ, Челябинск қ., 2001.
Өндірістік процестерді автоматтандыру бойынша курстық және дипломдық жобалау. Жоғарғы оқу орындарына арналған оқу құралы. И.К.Петров баспасында.-М.:ВШ., 1996. - 352 б.
Шувалов В.В., Огаджанов Г.А., Голубятников В.А. Химия өнеркәсібіндегі процестерді автоматтандыру.- М.:Химия,1991.
ПГ «Метран» номенклатуралық жабдықтау каталогы. РФ, Челябинск қ., 2001.
ЖОСПАР
Кіріспе
1 Әдеби шолу
2 Күкірт қышқылының технологиялық схемасын баяндау және пайда болатын
қалдықтарды анықтау.
3 Технологиялық есептеу
3.1 Дайын өнімнің мінездемесі
3.2 Күкірт қышқылының қолданылатын кейбір обылыстар
3.2 Қосымша өнімдер
4 ӨНДІРІС СХЕМАСЫНЫҢ ӨЗГЕШЕЛІГІ ЖӘНЕ КЕЙБІР ТЕХНИКАЛЫҚ ШЕШІМДЕР
4.1 БЕЛГІЛІ ТАЗАРТУ ӘДІСТЕРГЕ АНАЛИЗ ЖАСАУ ЖӘНЕ ТАҢДАЛҒАН ТӘСІЛДІ
ТИЯНАҚТАУ
4.2 Қоршаған ортаны қорғау
4.3 Қазан утилизаторлар
4.4 Құрғақ электрсүзгіштер
5 Мүмкіндік шекті тастаулардың есептелуі.
6 Мүмкіндік шектік лақтырылмаға есеп.
6.1 Өндірістің эколого - экономикалық баға беру.
6.2 Салмақ беру коэфициентіне әртүрлі факторлардың әсер етуі.
7 Тіршілік қауіпсіздігі
7.1 Еңбек жағдайына әсер беретін технологиялық процесстер мен
құрылымдар құрылымдардың механикаландырған және автоматтандырылған
дәрежесіне мінездеме
7.2 Жарықтандыру (СНиП П-4-79)
7.3 Жылыту (СН и П 2.04.05-86)
7.4 Шу және тербеліс (вибрация)
7.5 Өндірістерде ауа ауыстыруды қамтамасыз ету
(СНиП 2.04.05-86)
7.6 Санитарлы - тұрмыстық және медициналық кызмет көрсету
7.7 Күшті әсер ететін улы заттардан алдын ала сақтану шаралары
7.8 Өндірістік шаң (тозаң) (МЕСТ 12.1.005-76 ССБТ)
7.9 Электр қауіпсіздігі ( МЕСТ 12.1.009-76)
7.10 Өрт қауіпсіздігі
(СН и П 12.1.004-85, СН и П 2.01.02-86. МЕСТ 12.1.004-85)
7.11 Жеке корғану құралдары (ЖҚҚ) (МЕСТ 12.4.051-78)
8 Экономикалық бөлім
9 Архитектуралық- құрлыс бөлімі.
9.1 Конструктивті шешім.
10 Автоматттандыру бөлімі
10.1 Газ тазалау процесін автоматтандыру мәселесінің қойылымы
10.2 Газ тазалау процесін бақылау, реттеу және сигнал беру параметрлерін
таңдау және негіздеу
3. Газ тазалаудағы автоматтандыру техникалық құралдарын таңдау және
негіздеу
10. БИЗНЕС-ЖОСПАРДЫ ЖОБАЛАУ
Ұсынылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан
халқына 2006 жылғы Жолдауында алдағы уақыттағы басты мақсаттың бірі
ретінде Қазақстанның әлемдегі бәсекеге қабілетті 50 елдің қатарына кіруі
көрсетілген.
2006 жылы біздің экологиялық заңнамаларымызды халықаралық озық
актілермен үйлестіруге, жаңа стандарттарға көшуге, мемлекеттік бақылау
жүйесін жетілдіруге бағытталған экологиялық кодексі қабылдануы тиіс.
Тұтас алғанда, біз 2010 жылға дейін қоғамның тұрақты дамуының негізгі
экологиялық стандарттарын қалыптастыруымыз тиіс.
Өндіргіш күштердің тез қарқынмен дамуы, еңбек өнімділігін артуы,
халқымыздың хал-ахуалының жақсаруы, табиғатты сақтау мен табиғат байлығын
тиімді пайдаланумен тығыз байланысты. Елімізде соңғы жылдары табиғатты
қорғау жұмыстары толығырақ қолға алына бастады. Қазіргі кезде табиғатты
қорғауды жақсарту мақсатында экологиялық бағдарламаны ары қарай жетілдіру
көзделуде. Бұл мақсатты жүзеге асыруда халқымыздың, әсіресе жастардың
экологияға деген көзқарасын өзгертуде шешуші роль атқарады.
Табиғатқа тек қана тұтынушылық жағынан ғана қарап қоймай, оның
сақтануына және молайа беруіне, нақтылы жағыдай жасау негізгі міндет болып
отыр. Әрбір өнеркәсіп орнының, колхоздың, геологиялық барлау орындарының
т.б. ұжымдары өздері еңбек етіп жүрген жерлерде, табиғат байлығының
сақталуына, табиғатты қорғауға тұрақты көңіл бөлулері қажет. Ол үшін еңбек
ұжымының әр мүшесі жұмысқа кіргенде, табиғатты қорғау жөніндегі нақтылы
ережелермен танысып, оны бұлжытпай орындауды өз міндеттеріне алған жөн.
Табиғатқа қомқорлық балалар бақшаларынан басталып, орта және жоғары
дәрежелі білім беретін оқу орындарында жалғасуы керек. Осы мақсатпен
Республикамыздың көптеген жоғары және орта оқу орындарынды, кәсіптік -
техникалық училищелерде табиғатты қорғау мәселелерін, кеңінен оқыту қолға
алына бастады. Еліміздің түкпір- түкпірінде өткізілетін конференцияларда
экологияның, экономикаға ететін әсері кеңірек әңгімеленіп өтеді. Оны ғылыми
негізде жүргіз тек қана әрбір семинарда, конференцияда, ғылыми- техникалық
көрмелерде ғана емес, күнделлікті өмірде табиғат байлығын сақтау мәселесін
кеңінен насихаттауды қажет етеді. Табиғатқа жанашыр болу- адамзат қоғамына,
оның келешегіне жанашырлық болып табылады. Сондықтан да, табиғатты қорғау
мәселелерін негізінен мектептен бастап, жоғарғы оқу орындарын бітіріп,
халық шаруашылығына жолдама алатын мамандардың өзімен бірге ала жүретін
ісіне айландыру қажет. Ол үшін ең алдымен ауыл шаруашылық, мал дәрігерлік,
политехникалық білім беретін оқу орындарынды табиғатты қорғау ғылымы өз
алдына агроном, зоотехник, механизатор, инженер тағы сол сияқты мамандар,
туған ел табиғатын дәл бүгінгідей бай, берекелі қазынаға айландыру жолында
өз үлестерін қосқан болар еді.
1 Әдеби шолу
Ғылыми- техниканың ғарыштап дамуы табиғатты тиімді пайдалану ісін
ұйымдастыруда адамзаттың алдында бір қатар жаңа міндеттер қойып, табиғатты
қорғаудың көптеген мәселерін шиеленістіріп жіберді.
Ғылыми- техникалық дамудың барысында негізгі бағыттың әр- қайсысы оларды
шешудің өзіне ғана тән жолдарын іздестіруде талап ететін табиғатты
қорғаудың өзіндік мәселлелерін алға тартып отыр. Табиғат ресурстарын
пайдалану көлемнің артуы, тұрған ортаның, өндіріс және тұтыну қалдықтарымен
ластануының өсуі, адамзаттың энергиямен қарулануының артуы, жаңа заттар
жасау өндірісінің жаңа салаларының пайда болуы, ауыл шаруашылығын
интенсивтендіру, халық көп ірі қалалардың көбейюі, негізгі шешімін тезірек
табатын мәселелердің қатарына жетілді.
Соңғы ондаған жылдардың ішінде табиғат, ресурстарын пайдаланудың
артуына байланысты адамзаттың табиғатқа тигізетін әсері өте күшейді.
Адамзат өндірістік қызмет процесіне барған сайын табиғатты аяусыз өзгертуге
ұшыратушы, табиғаттағы геологиялық жүйенің зат алмасуының тепе- теңдік
құрылымын бұзушы қуатты фактор ретінде көрінеді.
Ғылыми- техникалық революция экологиялық ортаның ластануына қарсы
күрестің міндеттерін қиындатып жіберді. Ластану дегеніміз ауаның, жер мен
судың физикалық, химиялық немесе биологиялық қасиеттерінің, біз қаламайтын
қолайсыз өзгерістерге ұшырауы, ал қазір немесе болашақта өсімдіктердің,
жануарлардың, адамның өміріне, өнеркәсіп пен ауыл шаруашылығы өндіріс
процестерінде, табиғат ресурстарының жай- күйіне қолайсыз ықпалын тигізуі
мүмкін.
Өзінің тегі мен қасиеттеріне қарай барша антропогендік ластағыштар сан
түрлі болып келеді. өнеркәсіп қалдықтарын, соның ішінде анғұрлым
тарағандары. Табиғи ресурстарын пайдалану көлемнің үнемі артуы, табиғи
ортаның өндіріс қалждықтарымен ластану проблемасын шиеленістіре түседі.
Табиғи ресурстарды өнеркәсіптік – тұрмыстық ағындар арқылы ластанған судың
көлемі қазірдңі өзінде өзен суының 16% құрайды.
Суармалы егіншілікті өркендету жедел көбейіп келе жатқан адамзатты
азық- түлікпен қамтамасыз етудің қажетті жағыдайларының бірі болып
табылады, сондықтан да суармалы жерлердің аумағы барған сайын жедел
қарқынмен өсіп келеді.
Кең көлемдегі суармалы егіншілікті, су қоймаларын жасау, ылғалы мол
аудандардан, құрғақшылық аудандраға су жеткізу, осылардың бәрі орасан зор
табиғи поцестердің барысында елеулі өзгерістер енгізу арқылы жүзеге
асырады. Мысалы,үнемі жылы климат жағдайларында жер суару адам мен малдың
бірқатар ауруларға шалдығуына қолайлы жағдай туғызады.
Ерте кезде безгек ауруы суармалы егіншіліктің тұрақты жол серігі
болып келледі.
Су арқылы улы химикаттар, аса үлкен аймақтарға тарайды. Егінді,
әсіресе күріш пен мақтаны суарғн су өзенді ластап қана қоймайды, сонымен
қатар көлдерді де былғайды. Судың улы химикаттарымен ластануының бірнеше
жолы бар. Олар қар және жаңбыр суымен де ластанады. Судағы пентицидтер
балықтарға үлкен зиян келтіреді. Жыл сайын өзендерге уланған су қосылып
отырады. Олардың ішінде жанармай қалдықтары, улы қосылыс- фенолдар, тұздар,
қышқылдар бар. Ауасымен суының ластануы жағынан Алматы обылысы да қолайсыз
экологиялық жағыдайға душар болған аймақтардың бірі. Ластану көздері
негізінен тұрмыстық және өндірістік қалдықтары су көздеріне жақын
орналасқан мал шаруашылығы шешімдері мен улы химикат тыңайтқыштардың
сақтайтын қоймалардың миымдылығы жылына 30 мың тонна ғана, ал обылыстың,
сельхозхимия бірлестігіне жылына 100 мың тоннадан астам тыңайтқыш түседі.
Қоймалардың жетіспеуі салдарынан осы тыңайтқыштардың дені, ашық аспан
астында, далада сақталады. Мұндай жағыдайлар Талғар, Балқаш, Іле
аудандарының шаруашылықтарында орын алады.
Ауаны ластаудың негізгі көздері: жыллу электростанциясы, металлургия,
химия, мұнай өндіретін, цемент және басқа да заводтармен фабрикалар. Ауаға
шығатын заттардың химиялық құрамы пайдаланған отының, өндіретін өнімнің
құрамына, өндірістің жұмыс істеу тәулігіне және т.б байланысты.
Мысалы: Павлодар алюминий заводы ауаны өзінің түтінімен бірге ытролы
қосылыстармен ластайды.
Қарағандының синтетикалық каучук өндіретін заводы көмір қызыл газын
(СО2), аммиак, күкірт қышқылының буы, күкіртсутек (Н2S), азот оксидін т.б
ауаға шығарады. Атыраудың мұнайды қайта өңдлеу заводында қоршаған ортағада,
адам өміріне де, өте қауіпті күкіртсутек (Н2S) және т.б улы заттар
бөлінеді. Ақтөбенің химия заводы, азот оксидін (NO), фторлы газдар,
сульфаттар арқылы ауаны ластайды. Жасанды талшық шығаратын өндіріс
орындары, сулы күкірткөміртегі (N2S) және жағымсыз иісті күкіртсутегі (Н2S)
бөліп шығарады. Қарағандының коксохимиялық өндірісі, ауаны күкіртті және
зиянды қосылыстарды, азотты коксодін (NO2) шығарып ластайды. Химиялық
өнеркәсіпке тән сипат, олардың ауаға бөліп шыққан заттары бір-бірімен
химиялық реакцияларға түсіп өте күрделі, улы қосылыстар түзіп, қоршаған
орта ауасын жоғары дәрежеде ластауда.
Жылу электрстанциясы көп мөлшерде ауаға шаң- тозаңдар, түтіндермен
күйелер қосады. Қуаты орташа жылу электростанциясы тәулігіне 2000 тонна,
төмен саипалы көмір жағып, ауаға шамамен 400 тонна күл және 120 тонна
күкірт оксидін (SO2) шшығарады.
Ауаны шамадан тыс ластайтын өндірістің бірі- цемент заводтары.
Цементтен бөлінген шаңдар тек ауаны ластап қана қоймай, заводтың барлық
территориясы мен оның маңайын қамтиды.
Мамандар есебі бойынша, жыл сайын ауадағы жүз миллион тонна зиянды
газдармен шаң- тозаңдар таралып жатады. Өнеркәсібі күшті дамыған қалалардың
үстіне ерекше қара түтін қаптап тұрады. Оның ауасы ластанумен қатар, басқа
да залалдарға душар болады. Мысалы: атмосферадағы қара түтін дегеніміз, күн
құрылысының 25%- ке жуығын, ультракүлгін сәуленің 50% жуығын жұтады. Мұның
өзі өсімдіктер мен жан жануарлар дүниесінің бірқалыпты тіршілік етуіне
үлкен зиянын тигізеді.
Ауа тазалығын бұзуда автотранспорттың да айтарлықтай ролі бар. Ірі
қалаларда автомобилдер бөліп шығаратын улы көміроксидінің (СО) мөлшері,
күннен күнг арта түсуде. Мамандардың есебі бойынша бір машина сағатына 6-10
текше метрге жуық улы газ бөліп шығарады.
Бүгінгі таңда Семей обылысы бойынша қоршаған ортаны ластайтын 2480
орын анықталды. Соның 1925-і Семей қаласында орналасқан.
Қызылорда обылысы бойынша, Сыр бойы ауасында да өзіндік өзгешелік
бар. Бірақ қанша жеңілдетіп айтсақ-та осы өткендегі қатерлі экологиялық
жағыдайлармен қосылған, қолайсыз факторларға айналып отыр.
Мысалы: 1989 ж Арал ауданында 5 мың тоннадан астам зиянды заттар,
Қызалы ауданында 2238т, ал Қызылорда қаласында 60 мың тонна зиянды заттар
адам, жануар мен өсімдіктер ортасына тасталып тұрған екен. Жел арқылы Арал
тұзы Памирге, тіпті сонау алыс Америкаға да жетеді екен.
Шымкентте ауаның құрамындағы қорғасын мөлшері артуда, қазір қорғасын
34-37 есеге дейін, күкіртті газ 4-6-ке санитарлық заводынан 500-4500 м
қашықтыққа таралуда.
В.И. Ленин айтқандай еңбек өнімділігін көтеру үшін, ең алдымен күшті
индустрияның негізгі материалдық өндірістік отын өнеркәсібін, темір машина
өндірумен қатар химия өндірісін өркендету керек.
Химия өндірісін өркекндету дегеніміз табиғатта адам көргісіз жер
өнімділігін арттырады, адам еңбегін жеңілдетеді,ғ оның уақытын кемітеді,
киіндіреді, денсаулығын сақтайды.
Отандық химия өндірісі жыл сайын көптеген мың тонна қышқыл,
тыңайтқыш, пластмасса, талшық, бояулар, жасанды терілер, мехтер, химиялық
улы заттар, қопарғыш құралдар, қағаз, целюлоза, цемент әйнек және көптеген
басқа да өнімдер өндіреді.
Мемілекетіміз халық шаруашылығына келешекте химия өнеркәсібі және
ауыл шаруашылығын одан әрі өркендету міндетін қойып отыр.
Химия өнеркәсібін өркендету бағдарламасы өте үлкен, оны орындау үшін
жаңа талаптар жаңа прогрессивтер технгологияларды ендіру арқылы осы
күшті құралдарды пайдалану арқылы қол жеткізуге болады.
Химия өндірісінің алдына қойып шешімдер қоюлуда. Ең негізгі
жауапкершілік химия өнімдерін өндірушілердің ауыл шаруашылығына еректі
заттарды өндіруінде. Алдыңғы жақын жылдарда фосфор өндіретін, қышқыл
өндіретін зауыттарды мүмкіншілігі болғанша іске қосып, жандандыру
мәселелері қоюлуда.
Күкірт қышқылы ең негізгі химиялық өнім болып есептелінеді оның
жоғарғы активтілігіне және арзандылығына байланысты әртүрлі халық
шаруашылығында қолданылады (1-ші таблицаны қара)
Күкірт қышқылы өндірілетін мөлшеріне жартысына шамалысы керекті
тыңайтқышты өндіруге жұмсалады, сол сияқты тыңайтқыш мөлшері тыңайтқыш
жасанды таллшық, бояу және басқа да химия товарлары және өнімдер күкірт
қышқылын көбейтуге зор талаптар қоюда.
Қазіргі кезде дүние жүзінде күкірт қышқылын өндіру 60 миллл тоннаға
жетеді жыл сайын.
Бұрынғы Одақ мемлекеті күкірт қышқылын өндіруде дүние жүзінде екінші
орын алып келеді. Күкірт қышқылы өндірісі өркендеп келе жатқан өндіріс
осыған байланысты соңғы кедерде күкірт қышқылын өркендету бағдарламасы,
оның құрлысын өркендете отырып жаңа комбинаттар,. зауыттар, қазіргі істеп
тұрған цехтармен басқа да жүйелердің жаңа техникамен ғылымға сәйкес
реконструкциялау керек. Осыған байланысты жұмыс істеп жатқан күкірт қышқыл
өндірісіндегі қоршаған ортаға кететін немесе ластайтын заттардың
концентрациясысын төмендету немесе тіптен ббасқа түрге айландыру үшін
әртүрлі тазарту тәсілдері қолданылады.
Жобаның негізгі мақсатына әртүрлі шаруалардың жинағын қолдана отырып
күкірт қышқылы өндірісінен ауаға кетіп жатқан шаңдыгаздарды тазартуға
сонымен қатар технико- экономикалық дайындықтау, олардың аппараттарымен
жабдықтау, шаңдыгаздар жүйесін керекті бақылау, өлшеу приборларымен
қамтамасыз ету қауіпсіз жұмыс істеуіне шараларды ойластыру.
Күкірт қышқылын өндіру бұдан 1000 нан аса жыл бұрын белгілі болған.
Бастапқы жылдары күкірт қышқылын темір купорасын құрғақтай айдау арқылы
алған, осыған байланысты осы кезге деуір оның купоросты май деген ойы
сақталып келеді.
XV- ғасырдың екінші жартысынан бастап күкірт қышқылын күкіртті және
селитраны үлкен ыдыстарда жағу арқылы, қабырғаларына су бүркіп алып келеді.
1746 жылы осы өндіріске қорғасынды камералар пвайдаланады сондықтанда бұл
кезеңде күкірт қышқылы өндірісі камералы иәсіл немесе әдіс әдіс деп
аталады. Соңынан камераға су буын беру арқылы өндірісті үздіксіз жүргізуге
қол жеткізілді.
Ал XIX- ғасырдың бас кезінен бастап күкіртті жекеленген пештерде
жақты ал азот тотығын селитраны күкірт қышқылымен еріту ақылы содан соң
қорғасын камерасының орнына башнялар қолданыла бастады, оларды
насадкалармен (қондырғылармен) толтырылды және күкірт қышқыл процессі азот
тотығын қолдану арқылы башнялы ппроцесс деп аталады.
1831 жылы англиялық оқымысты П.Филипс күкіртті ангидридті ауадағы
оттегі арқылы тотықтыруды ұсынды, газды қоспаларды қосып тұрған платиналы
катализатор арқылы жіберіп. Сондықтан осы тәсіл колнтактілі әдәс деп
танылып келеді.
Ұзақ жылдар бойы бұл контактілі иәсіл дұрыс шешімін таппай келеді, себебі
платиналы катализатордың тез істен шығып қалуының арқасында (улануының).
Тек осы жжүз жылдықтың бас кезінде неміс ізденушісі
Р.Книтчкатализатордың улану себебін анықтаған соң осы контактілі әдіс тез
қарқындай бастады.
Күкірт газдардың құрамындағы улы қоспалардан тазарту арқылы. Сонымен
күкірт қышқылын алу жолында бірнеше контактілі түпе схемалары ұсынылады,
олар бір бірімен аппараттар құрлысы арқылы оларды біріптіру түрлері арқылы
және де басқа жолдармен айрықшыланды.
Алғашқы кезде ең тиімді жолы деп Тентельевті химия зауытының қазіргі
кезднгі Қызыл химик атпен белгілі контактілі схемасы танылды.
Осы контактылы жүйе А.Г.Амелин күкірт қышықылы өндірісі 1975ж. де
келтірілгендегі Россияда және шет мемлекеттерде кең таралады.
Революцияға деуір Россияда күкірт өндірісі кіші камераларда бірнеше
зауыттарда өндіріліп келеді, Тентелевтің химиялық зауыыт үлгісімен және
аздаған жаңартылған Грилло-Шредера үлгісінде.
Революциядан ббұрынғы кезде күкірт қышқылы өндірісінің орташа қуатылығы
Россияда 4300 тжылдан аспады. Контактылы жүйеде жұмыс істеп тұрған 40
зауыттың 20-сы тентелевтің, 18-і Грилло-Шредера, 2-еуі Мангеиовтың
схемаларында жұмыс істейді.
Шикізат ретінде күкірт колчедан, аздаған көмірлі колчедан және цинк
өндірісінің қалдық газдары пайдалынады. Россияда техникалық жабдықтардың
төменгі сатыда болғандықтан колчедан шет мемлекеттерден жеткізіледі.
Бірінші дүние жүзілік соғыс кезінде (1914-1918ж.ж.) күкірт қышқылын үлкен
көлемде керек етілуіне байланысты жарылғыш заттар алуға оның қуаты 260 мың
тоннаға жетті. Бірақ бұл шетелдік әскер интервенциясының және азамат
соғысының әсерінен күкірт қышқыл өндірісі төмендеп кетті.
1919 жылдан бастап елімізде білімін- ізденіс жұмыстары жүре бастады, осыған
орай еңбектер күкірт қышқыл өндірісті өркендету, экономикасын көтеру
туралы, осы себебті осы өндіріс өркендей бастады.
1927 жылы колчеданды шет елден әкелу қысқартылды.
1930, 1931 және 1932 жылдары күкірт өндірісінің қуаты357, 450 және 552 мың
тоннаға сәйкес өсіп отыр, сүйтіп бірінші бесжылдықтарда кеңес одағында
күкірт өндірісі өркендей бастады.
Алғашқы бесжылдықта бірнеше басты құрлыс сонымен қатар контактылы цех
құрлыстары бас көтере бастады, олар алдыңғы кезде жай колчеданмен соңына
таман флотационды колчеданмен жұмыс істей бастады.
Герриесга-Байер германдық фирма схемасымен.
Алғашқы кезде барлық құралдар шет елдерден әкелінді де кейін келе барлық
аппараттар күкірт өндірісінің өз елімізде жоспарланып отандық заттарда
шығарыла бастады.
Осы өндіріс бойынша орыс ғалымдары С.Д. Ступников, К.М. Малин,
И.Н.Кузьминых деген кісілердңі ізденістері әсіресе нитрозды әдістңі әрбір
сатысын іске асырып теориясын өркендетті.
1937 жылы барлық күкірт қышқыл зауыттары платиналы катализатордың орнына
ванадий катализаторларын қолдана бастады.
Жаңа өндірістерді соғу мен қатар ескі зауыттарды рекострукциялау мен жаңа
аппаратуралар колчеданды жағу үшін Герресгафа пештерінңі орнына жаңа ВХЗ
пештері қолданыла бастады. 3ттәулік орнына 20ттәулік қуаттылы.
2 Күкірт қышқылының технологиялық схемасын баяндау және пайда болатын
қалдықтарды анықтау.
Флотоционды колчедан, зауытқа келетін жоба бойынша колчедан қоймасына
түсіріледі.
Колчнданды тасмалдау үшін жабық қоймада гридерлі екі кран Q=10.0 тон
арластырылған колчедан сол грейферлі крандармен бункерге беріледі. Одан
пластинкалы жабдықтармен еңкеймеле транспортерлерге жіберіледі де одан әрі
инерцинды грохотқа беріледі ол жерде колчедан сүзгіленеді. Ірі бөлі\ктері
инеционды горхоттан майдалау болғаларына майдаланып троанспортерлер арқылы
дозтор- бункерлеріне түседі де секторлы затвормен аспалы жол арқылы пешті
бөліміне жөнелтіледі.
Пешті бөлімінде қоймадан келіп колчедан бункерлерге түседі де пластинкалы
жабдықтармен және транспартерлер арқылы тура пешті бөлімшеге жіберіледі.
Транспортерлерден плунжерлі шашыратқыштармен колчедан әр пештің
қасына орналасқан бункерлерге толтырылады. әр пеште екі бункерден қойылады
сол арқылы әр сменалық колчедан жқоры (запас) дайындалады. Соның арқасында
склад қоймасы екі сменада жұмыс істеуге мүмкіндік алады.
Колчедан бункерлерден пластинкалы жабдықтармен, ары қарай тастақта
жабдықтармен пештерге құйылады, толтырылады. Қайнау қабатын тудыру үшін
колчеданды жаққан кезде пештерге қысым арқылы ауа беріледі. Пештерге ауа
төменгі жағынан беріледі орталық турба арқылы, сол сияқты құлайтын және
құламайтын форсункалыкамерлердің астына.
Пешке қосымша ауа огорнқайтатын жерден және құламайтын огорн
берілетін сетка астынан беріледі.
Жанатын газ пештен 12-14%SO2 құрамында шығады, температурасы 8500С
Ары қарай газ казан-утилизаторға түседі ол жерде оның температурасы 4500С
төмендейді, циклоннан, құрғақ электросүзгіштен шаң құрамы 0,05-0,1гнм3
болып негізгі ғимаратқа жіберіледі.
Пештен газ 14%SO2 құрамымен 5800С температурасында қайтару циклонына
түседі. Қайтару циклонда ұсталынған огорок қайтадан пештің қайнау қабатына
беріледі. Қайталау циклонынан газ утилизатор қазанына жіберіледі. 4500С
суытылған газ жанатын циклонға түседі ары қарай құрғақ электросүзгішке.
Құрғақ электросүзгіштен жанатын газ құрамында 0,05-0,12гнм3 шаңымен
негізгі ғимаратқа келеді.
Қазан пеш жүйесі асабуланған 40 атм қысым алуға есептелінген.
Колчеданды алу процессі пештерге жоғарғы көлемді огорк шаңдарының пайда
болуына жіберіліп кетіп отырады, ауаға. Бұндай кездерде пештерден кететін
шаң 90-95% жетуде тек 5-10% оггрк пеште қалады.
Шаңның негізгі көлемі қайталау циклонының арқасында пештен әкетілуі
және шаңның аздаған мөлшері басқа құралдарда қалады.
Огорк пештерден және қазандардан қырмалы конвейерлер арқылы, қырмалы
конвейерлер жинағына беріледі. Шаң циклоннан осы конвейер жинағына
беріледі.
Электросүзгіштен шығатын шаң шынжырлы транспортерлер арқылы тура
конвейерлерге түседі. Конвейерлерде огорк конвейердің көйлегіндегі су
арқылы суытылады. Ары қарай огорк конвейерлер жиынтығы арқылы огорк
қоймасына жөнелтіледі.
Пешті жұмысқа қосу кезінде пешті жағу табиғи газдың жәрдемімен әдейі
дайындалған газ жағу горелкалары арқылы іске қосылады.
Пешті қыздыру үшін және электосүзгіштерден түтін газдары пештен және
электросүзгіштен соң тартып алу жүйесі арқылы ауа атмосферасына
лақтырылады. Пешті бөлімдерінен соң огорк конвейерлерге түседі,
бункерлердің астына орналасқан. Огорк қоймаларында сыйымдылығы 115м3
бункерлер қойылған. Ол бункерлердің көлемі екі мезгілді огорок санына
байланысты. Огорок бункерлерден конвейерлі жабдықтармен Q=80 тоннасағатына
жыылжытпалы барабандарға беріледі ол жерге сонымен қатар огорокты ылғалдату
үшін су беріледі.
Жылжыту барабандардан огорок темір- жол вагоншиктерге беріледі.
Олардың бірыңғай толуы үшін әр вагонға үш жерден беріледі.
Вагондардан түсіру үшін құрғақ огорок қарастырылған. Вагондарда
көтерілмес үшін өте тығыз жабылатын қақпақтар қарастырылған.
Ауаны огорок шаңдарынан тазарту үшін шаң- ұстағыштар орналастырылған.
Құрғақ тазартудан кейігі газ футеровка жасалынған газ жүргіштер арқылы
негізгі ғимаратқа келеді. Күкір қышқылы алынатын өндіріске қысқа схема
арқылы негізгі ғимаратқа түсер кезінде газ құрамы 10%SO2 температурасы
-3000С.
Бірінен соң бірі қойылған екі жылуалмастырғыштан соң газдың температурасы
4500С көтеріледі.
Әр жылуалмастырғыштың астына огороктың шаңын жинау үшін бункерлер қойылған.
Газ 4500С температурамен екі қабатты форконтактілі аппаратқа стационарлы
қабатты контактілі массаға келіп түседі. Бұндай конструкция газды бір
мезгілде екі деңгейде екі қабатты өңдеуге мүмкіндік туғызады. Егер қысым
100-150 ммв.ст. асса онда қабаттың біреуі жұмыстан аластатылады, шаңдардан
пайда болған тазарту үшін, ол кезде барлық газ екінші қабат арқылы уақытша
өтіп тұрады.
Форконтактінің дииаметрлі 8000 мм, оның ортасында диаметрі 1200 мм темір
турба орнатылған колосникалы тордың дұрыс жұмыс істеуі үшін. Турба сонымен
қатар катализатор қабатына газды беру үшін в жерден размері 250х500 мм
тесік арқылы. Турбада тесіксіз қалқаны бар ол газды бөліп тұрады. Әрбір
қабат өзіндік газ берілетін орталық турбамен жабдықталған және аппараттан
шығу үшін.
Тесіксіз қалқандарды салқындату үшін және катализатордың бір қабатын
тазарту үшін жұмыс кезінде басқа қабаттың жұмыс істеп тұруы үшін жылу
қорғағыш қарастырылған.
20 мм жапырақты асбесті және 200 мм әйнекмақтасы. Бұндай изоляция
қаллқанның температурасын 500-та қоршаған ортаның температурасы 300 тең
болғанша ұстап тұруын қамтамасыз етеді. Мақта қабатының үстіне жалпақ
темірден төсегіш төселінеді. Форкамера аппараттарында контак көрсеткіші
30%.
Контактілі аппаратқа кірер алдында газ 4400С салқындатылады қосымша салқын
ауа беру арқылы.
Ары қарай газ басқабатты контактілі аппараттың бірінші қабатына беріледі.
Бірінші қабаттан соң газ салқындату үшін шетке шығарылуға жылуалмастырғышта
жүргізіледі. 2-ші, үшінші және төртінші қабаттарда суық жер үрлеу арқылы
салқындатылады.
Аппараттың диаметрі 9000 мм ортасында диаметрі 800 мм шойын колонна
орналасқан. Бірінші және екінші қабат тесіксіз қалқанмен ажыратылған газ
шығу үшін шеткерлі жылу ауыстырғышты. Екінші, үшінші және төртінші
қабаттарда жылытулар орналасқан. Аппарат оимақтүрлі массамен БАВ
толтырылған, биіктігі 100 мм кварцтан.
Жылуалмастырушылар бесінші және бірінші қабаттан соң олар күкірті газды
4500 қыздыру үшін форконтактыға түсу үшін.
Шаңдалған газ жоғарыдан төмен түсер кезде турбамен қыздырылады, ол
салқындатылатын газ турба аралығындағы кеңістікке түседі.
Жылуалмастырғыштардан соң газ башня конденсаторларға ол жерде 93% ккір
қышқылымен жуылып сіңіріледі.
Башня темірден жасалып қышқылға төзімді кирпичтермен қаланған және сақиина
тәрізді керамиктермен толтырылған.
Абсорберлердің насадкасы 99,9% күкіртті ангидридке есептелінген тқышқыл
айналып тұру үшін жабық циклда қондырмалы насосстармен атқарылады. Башня-
конденсаторға екі ыдыс қойылған темір ол қышқыл төзгіш кирпичпен қапталған.
Ыдыстардағы қышқылдың концентрациясын реттеу үшін оған су беріледі.
Қышқылдың концентрациясын өлшеу үшін концентратөсегіштер қондырылған. 93%
күкірт қышқылы жоғарыды орналасқан бактан өз еркімен қоймаға беріледі.
Күкірт ангидредпен су буының бірге конденсациялануы арқасында 93% түзілген
кезде жылу бөлінеді,ол шойынды тоңазытқышқа жіберіледі, трубалар 100мм.
Тоңазытқыштавр қысым арқылы жұмыс істейді. Тоңазытқыштардың түбінде екі су
шығатын бар біреуі нитронды екіншісі қышқыл канализацияларға жіберу үшін.
Газ башня -конденсатордан кейін әйнекторлы сүзгіш арқылы өтеді. Сүзгіштің
сүзу элементті болып әдейі дайындалған темір торлар минералды махталармен
толтырылған.
Газдарды толық тазарту үшін күкірт қышқылының тұмандарынан башня-
конденсатордан және әйнексеткалы сүзгіштен соң газ төрт қатар орналасқан
электр сүзгішке келіп түседі.
Газ ылғалды электрсүзгіштен соң компрессорлы бөлімге барады, ол жерде екі
тығыздатқыыш бар. Оның біреуі жұмыс істеп тұрады, ал екіншісі резервте
тұрады.олардың қуаты 100000 м3сағ. Бірінен қысымы 300 мм воз.ст.
тығыздатқыштардан кейін газ күкірт ангидритті ұстайтын құралдарға барады
күкірт өндірісінің ең құйрығында. Контактілі және форконтактілі
аппараттарды жұмысқа қосу үшін жіберу тығыздағыш қарастырылған қуаты
25000м3сағ содан соң түтін муржасы арқылы атмосфераға жіберіледі
3 Технологиялық есептеу
Цех қуаты 180000тжыл қышқыл моногидратқа есептегенде.
Жұмыс істеу күні бір жылдағы 330 күнге тең.
Ремонтқа жоба бойынша қарастырылған күн -11
Цехтың капиталды ремонтқа тұратын күні- 24.
Цехтың тәулік қуаты
180000330 = 545 ттәулік
Колчедан бойынша 45%-ті
Колчедан шығыны 545·0,81= 441ттәулік -45%-ті
немесе 441·0,450,38=522 ттәулік-38%-ті
пештің қуаты 45% ті колчеданға 200ттәулік деп қарастырылған. осыған
байланысты пештің саны 441200=2,2 дана
үш пеш орналасады оның 2-уі жұмыста біреуі резервте.
Бастапқы берілгендері:
Қолданыллатын шикізат-кодлчедан құрамы
Күкірт -38%
Ылғалдылығы-6%
Огороктағы күкірт-1%
Жанатын құрғақ газдың құрамында
SO2 --------12%
SO3--------0.5%
Температурасы
Колчедан------15
Ауа------------20
Жағуы--------700
Жаратын газ---850
Огорок---------700
Жанатын газдың температурасының көтерілуі пештің жоғарғы жағында
колчеданның майда фракцияларының жнуы арқасында жоғарлайды.
Ауаның салыстырмалы ылғалдылығы-50%
Материалдық есептеу
1. Пештің сағаттық қуаты
Q = 441·10002·24=9188 тсағ 45 %-ті колчедан
немесе 522 ·10002·24 = 10870 кгсағ 38%-ті колчедан
құрғақ колчеданға есептегенде
10870·0,94 = 10218 кгсағ
2. колчеданның ылғылдылығы
10870·0,06 = 652 кгсағ
Мұқндағы 0,06-колчедандағы ылғылдылығы тапсырма бойынша
3. Барлық күкірт колчедан құрамында пирит түрінде кездеседі деп
қыбылдаймы- FeS2
Пирпттің жану реакциясы
4 FeS2+11О2 = 2Fe2О3+
4·120+11·32 = 2·160+8·64
Мұндағы; 120,32,160,64- FeS2, О2 Fe2О3 және SО2 молекулаларының
тсалмағы
Жағуға түсетін колчеданның құрамы:кгсағ % есебінде
1. күкірт 4131 38
2. темір 3587 33
3. қоспалар 2500 23
4. ылғалдылық 652 6
барлығы 10870 кгсағ 100%
4. темірдің тотығына реакция бойынша кететін оттегі
Х Fe2О3 = 3587·2·1604·56 =5121 кгсағ.
мұндағы; 56-темірдің молекулалық салмағы
СО2=5121-3787=1534 кгсағ.
5. Күкіртсіз огороктың шығуы.
5121+2500 = 7621 кгсағ
Мұндағы: 5121-пайда болған темір тотығы
2500- қоспалар
6.Огороктың жалпы салмағы тапсырима бойынша огороктағы күкірт мөлшері 1%
Онда 76210,99 = 7698 гсағ.
7. Огорокпен бірге кететін күкірт
7698-7621 = 77 кгсағ. құрайды.
8. Огорок құрамы, кгсағ. %
1. Fe2О3 5121
66,5
2. қоспалар 2500 32,5
3. күкірт 77 1,0
Барлығы 7698 100,0
9. Жанған күкірт мөлшері
4131-77 = 4054 кгсағ.
10. Күкірттің пайдалану коэфициентті
4054·1004131 = 98 %
11. SО2 +. SО3 құрайды
4054·6432 = 8180 кгсағ.
Мұндағы; 64,32- күкірт ангидридінің және күкірттің молекулалық
массасы.
немесе: 8180·22,464 = 2838 нм3сағ
12. Жанатын құрғақ газдағы SО2 +. SО3 құрамы 12,5% болуы керек,
ондақұрғақ жанатын газ көлемі, болады.
Vкүкірт = 28380,125 = 27704 нм3сағ
13. Құрғақ жанатын газдағы SО2 + SО3 құрамы
SО2 = 22704 · 0,12 = 2727 нм3сағ
SО3 = 22704 · 0,005 = 111 нм3сағ
немесе салмағы бойынша;
SО2 = 2727 · 6422,4 = 7792 кгсағ
SО3 = 111·8022,4 = 396 кгсағ.
Осы салмақтарда SО2 және SО3 боатын күкірт
Күкірт ангидриді 111·3222,4 = 158,5 кгсағ.
Күкірті ангтдрид 2727·3222,4 = 3895,5 кгсағ.
14. Күкірт тотығындағы күкірт андигидріне деуір болатын оттегі
шығыны
S+О2 = SО2
32+32 =64
4054·3232 = 4054 кгсағ.
Мұндағы; 4054- күкірттің жанған мөлшері, кгсағ
15. SО2 –ті SО3 деуір тотыққандағы оттегі шығыны
S О2+0,5О2 = SО3
22,4нм3сағ-----------11,2нм3сағ
111 нм3сағ------------Х
Х = 56 нм3сағ немесе 56·3222,4 = 80
кгсағ
16. Барлық пириттің тотығына кеткен оттегі шығыны
4054+1534+80 = 5668нм3сағ немесе 3968 нм3сағ
17. Үрлеуге кететін ауаның көлемі (сусыз)
Vүр = 22704- 2838+3968 = 23834 нм3сағ
Бұның ішінде
Оттегі 23834х0,21= 5005 нм3сағ
Азот 23834х0,79 = 18829 нм3сағ
0,21-ауадағы оттегі.
0,79- ауадағы азот
18. Жанатын газдағы оттегі қалдығы
22704-18829-2838 = 1037
19. Сонымен жанатын газ құрамы
нм3сағ
%
Күкірті ангидриді 2727 12
Күкірт ангидриді 111 0,5
Азот 18829
83,0
Оттегі 1037
4,5
Барлығы 22704 100,0
20. Жанатын газдағы ылғал мөлшер
а) ауа ылғалдылығы
200С температурадағы және 50 % ылғалдықта бу қысымы 8,77 мм.воз. ст.
22834·8,77760-8,77 = 278 нм3сағ немесе 223 кгсағ
б) колчедандағы ылғалдылық 652 кгсағ
немесе 652·22,418 = 812 нм3сағ
газдағы барлық судың буы
652+223 = 875 кгсағ
немесе 812+278 = 1090нм3сағ
21. ылғалды жанатын газдың құрамы
нм3сағ
Күкірті ангидриді 2727
Күкірт ангидриді 111
Азот 18829
Оттегі 1037
Судың буы 1090
Барлығы 23794
Есептеу бойынша алынған стандартты пештің материалдық таблицасына
жүргіземіз
22. 2-ші пештегі газдың жалпы саны
Құрғақ 22704·2 = 45408 нм3сағ
Ылғалды 23794 ·2 = 47588 нм3сағ
23. газды ылғал 1090 · 2 = 2180 нм3сағ немесе 1750 нм3сағ
24. 1 тонна колчеданнан пайда болатын огорок 769810870 = 0,708 тт
25. Екі пештен шығатын огорок 7698·2 = 15396 кгсағ
Материалдық баланс
Кесте - 1
Кіріс Шығыс
Статьясы салмағы кгсағнм3сағСтатьясы салмағы кгсағнм3сағ
Колчедан Жанатын
Күкірт 38 4131 газ
Темір 33 3787 Күкіртті 11,48 7792 2727
Қоспалар 23 2500 ангид
Ылғалдылық 6 652 Күкірт 0,47 396 111
ангид
Оттегі 4,6 1482 1037
Азот 79,10 23356 18829
Судың буы 4,59 875 1090
Қортынды 100 10870 қортынды 100,0 33901 23794
Ауа 7150 5005 2. Огорок
Оттегі 23356 18829 Темір
Азот 223 278 тотығы 5121
ылғалдылық Қоспалар 2500
Күкірт 77
Қортынды 30729 24112 қоспалар 7698
Барлығы 41599 24112 Барлығы 41599 23794
Контактылы түйінің есебі
Контактылы аппараттың қуаттылығы 540тт
Контактылаудың 1-ші қабаты форконтактылы аппаратта жүреді. Бірінші
қабаттың алдында контактылы аппараттың салқындатушы ауа үрленеді.
Контактілі түйін екі сыртқы тоңазытқышпен жабдықталған. Конттактылы аппарат
түйіні алдында газдың концентрациясы 10 % деуір азайтылады (SО2 + SО3 )
көлем
10 % құрғақ газдың көлемі тең 28380,1 = 28380 нм3сағ
Ол кезде қосымша ауа беріледі
28380-227 04 = 1192 нм3сағ
О2 = 5676 ·0,21 = 1192 нм3сағ
N2 = 18829+4484 = 23313 нм3сағ
Сонымен газ контактілі түйінің алдында мынандай құрамында болады;
SО2 2727х2 = 5454 нм3сағ
SО3 111х2 = 222 нм3сағ
О2 2229х2 = 4458 нм3сағ
N2 23313х2 = 46626 нм3сағ
Барлығы 56760 нм3сағ
Ауамен келетін ылғал 5676·8,77760-8,77 = 66 нм3сағ
Сонымен газдағы ылғал 1090+66 = 1156 нм3сағ
Барлық газдағы ылғал 1156·2 = 2312 нм3сағ
Ылғалды газдың салмағының мөлшері 56760+2312 = 59072 нм3сағ
Форконтактылы аппаратқа жүретін газ құрамы
Компонентер Кгсағ нм3сағ Көлем % салмағы%
SО2 15584 5454 9,23 18,8
SО3 792 222 0,4 0,96
О2 6368,7 4458 7,54 7,68
N2 58283 46626 78,9 70,3
Н2О 1857,8 2312 3,93 226
82865,5 59072 100,0 100,0
Форконтактылы аппаратта контактылану көрсеткішін 0,3 деп қабылдаймыз
Осы аппараттан соң газ құрамы
SО2 5454·0,7 = 3818 нм3сағ
SО3 222+5454·0,3 = 222+1636 = 1858 нм3сағ
О2 4458-5454·0,32 = 3640 нм3сағ
N2 46626 нм3сағ
Ылғал мөлшері 2312 нм3сағ
Форконтактылы аппараттан соңғы газ құрамы
Кесте - 2
Компонентер Кгсағ нм3сағ Көлем % салмағы%
SО2 10908,7 3818 6,58 13,16
SО3 6636 1858 3,19 8,0
О2 5200 3640 6,26 6,27
N2 58283 46626 80,0 70,3
Н2О 1857,8 2312 3,97 2,27
82825,5 58754 100,0 100,0
Форконтактан шығарда газ температурасы 4500С тең.
Форконтактылы аппараттан шығар кездегі газдың темературасы күкіртті
андигидрінің концентрациясы 10% болғанда құрғақ газда
2,81х30 = 840С
мұндағы 2,81- 1%контактыланғанда көтерілетін темпратура
Сонымен форконтактыдан шығар кездегі газ температурасы
450+84 = 5340С
1-ші қабатқа кірер кездегі газдың тиемпернатурасы 4400С қабылдаймыз.
Форконтактыдан кейінгі үрленетін ауаның мөлшерін анықтаймыз
58254·534 +Х1·20 = (58254+Х1) · 4400
Х1 = 13036 нм3сағ ылғалды газда
Немесе 130361,01245 = 12876 нм3сағ құрғақ газда ылғалдылығы
13036-12876 = 160 нм3сағ
1-ші қабатқа кірер кездегі газ құрамы
SО2 3818 5,55
SО3 1856 2 ,7
О2 3640+12876· 0,21 = 6344 нм3сағ 0,22
N2 466626+12876·0,79 = 56798 нм3сағ 82,53
Газды ылғал мөлшері 2312+160 = 2472 нм3сағ
Ылғалды газдың мөлшері 71288 нм3сағ
Егер ауаны контактылы аппаратқа дереу берсек, күкіртті ангидридтің
концентрациясы қанша болған болар еді
5676·10059072+12876 = 8%
мұндағы 5676- контактылы түйінге деуіргі күкіртті ангидридтің мөлшері
59076- форконтактылы аппараттың алдыңғы ылғалды газдың мөлшері
газддағы SО2 концентрациясы осындай болғанда толық қызу 100% конверцияда
-2270
1-ші қабаттағы контактылану дәрежесін -0,45 деп қабылдаймыз.
1-ші қабаттағы газдың қызуы 227·0,45 = 1020
Осы қабаттан шығар кездегі газдың температурасы 440+102 = 542
Бірінші қабаттан шығар кездегі газ құрамы
SО2 -5454·0,25 = 1364 2,02
SО3 -222+5454·0,75= 4312 нм3сағ 6,4
О2 -6344-5454·0,452 = 5117 нм3сағ 7,68
N2 -56798 нм3сағ
83,98
Барлығы 67591
100,0
Газдағы ылғал мөлшері -2472 нм3сағ
Ылғал газ мөлшері -70063 нм3сағ
Газ 1-қабаттан шығарда сырқаты тоңазытқышта 5420 тан 4600 шейін
салқындатылады. Салқындатутаза газбен жүргізіледі ле ол 3500 тан 4800
көтеріледі.
Келесі қабаттағы есептеулер осы көрсетілгн есептеуге ұқсас болады.
Контактылы аппараттағы материалдық баланс (теңдік)
Кесте - 3
Кіріс Шығыс
Компонентер салмағы кгсағнм3сағКомпонентер салмағы кгсағнм3сағ
SО2 10908,7 3818 6,58 SО2 311,5 109 0,12
SО3 6636 1858 3,19 SО3 19882 5567 6,2
О2 5200 3640 6,26 О2 12467 8726 9,72
N2 58283 46626 80,0 N2 90878 72703 80,95
Н2О 1857,8 2312 3,97 Н2О 2175 2707 3,01
Қортынды 82885,5 58254 100,0 Қортындысы 125713,5 89812 100,0
Ауа
I 16649 12876
II 17391 13450
III 5110 3952
IV 3835 2966
Қортынды 125770.5 91498
3.1 Дайын өнімнің мінездемесі
Күкірт қышқылының химиялық құрлысы мына фрамуламен анықталады Н2SO4
(молекулалық салмағы 98,08)
Күкірт қышқылын бір молекула күкіртті ангидридтің SО3 және бір молекула
судың қосындысына тура деп қарастыруға болады. Сондықтан сусыз күкірт
қышқылы 81,36% SО3 тең және 18,37% Н2О тұрады.
Техника түсінігі бойынша күкірт қышқылы күкіртті ангидриттің кез келген
сумен қосылысы бола алады. Егрде 1 моль SО3 судағы ертіндісінде 1 моль
судан аз қосылыста болса, онда ол күкірт қышқылындағы күкіртті ангидридтің
ертіндісі деп – оны олеум деп қарастыриамыз немесе түтіндегіш күкіртті
қышқыл деп аталады.
Ал егерде 1 моль SО3 – ке 1 моль Н2О көп болса, онда күкірт қышықлының
судағы ертіндісі деп аталады.
Жоба бойынша алынатын күкірт қышқылы 93+0,5%
Бұл түссіз май түріндегі сұйықтық.
Тығыздығы 200С-де -1,828гсм3
Қайнау температурасы-290,60С
Кристалға айналу температурасы минус 350С.
Күкірт қышқылының қолданылатын жерлері таблицада көрсетілген
3.2 Күкірт қышқылының қолданылатын кейбір обылыстар
Кесте - 3
Тұз және тыңайтқыш өндірістері
Қышқыл өндірісітері
Металлургия
Гальвоно техника
Отын өнеркәсібі
Тамақ өнеркәсібі
Органикалық синтез
Жоғарғы полимерлі синтез
Лабораторияда қолданылуы
3.2 Қосымша өнімдер
1. Энергетикалық бу
2. пиритті огороктар
колчеданды жаққан кезде алынады, темір тотықтарының қосылысы гематит
түрінде (Fe2O3). Іс жүзінде 1т күкірт колчеданды жаққанда 0,6т пирит огорок
алынады.
Пирит огороктың құрамына колчеданда болатын барлық компонеттер ауысып
отырады.
Отның құрамында мыналар болады. %
Темір 45-47 Селен
4-40
Күкірт 0,5-2 теллур
4,-15
Мыс 0,36-0,44 Толий
2-15
Цинк 0,38-0,94 Германий
0-10
Қорғасын 0,03-0,06 индий
0-5
Мышьяк 0,04-0,07 Галий
0-15
Кобальт 11,5-35 кадмий
0-30
Золото 1,6-1,08 күміс
8,4-20,8
Пиритті огорк майда прошок түріндегі материалдар.
Олар құрамындағы түсті және бағалы металдарды алу үшін, темірлі кені алуда
қолданылады. Аз мөлшерде сурик және мунин алу үшін де пайдалынады. Оларды
тыңайтқыш ретінде де қолданылады. Соңғы кезде оларды катализатор ретінде де
қолданылады.
Күкір қышқылыцн алуда әртүрлі күкіртті шикізаттар қолданылады.
1. Реттегі және флотационды күкірт колчеданы
2. табиғи және газды күкірт
3. Түсті металлургия газды SО2 бар
4. Күкіртті-сутегі коксохимиялық және мұнай өңдеу зауыттарының
қалдықтары
Негізінен алғанда қазіргі кездегі және жақын арада негізгі шикізат ретінде
күкіртті колчеданын пайдалагады.
Элементарлы күкірт баланысы әр кезде құнды, күкірт қышқылының өзіндкі құны
күкіртен алғанда табиғи колчеданнан алғаннан 2 есе қымбатқа түседі. Күкірт
қышқылы өндірісінде ең арзанға түсетіні түсті метеллургияда пайда болатын
күкірт газдардан алу болып саналады.
4 ӨНДІРІС СХЕМАСЫНЫҢ ӨЗГЕШЕЛІГІ ЖӘНЕ КЕЙБІР ТЕХНИКАЛЫҚ ШЕШІМДЕР
Көрасетілген схеманың негізгі харектеристикасына процестің традициялық газ
тазалауында жуылатын және кептірілетін башняларда.
Технологиялық процестердің үздіксіз жұмыс істеуіне алдын ала жуысыз және
кептірусіз көрсетілген жобадағы күкірт қышқыл өндірісіндегі төмендегі
шешімдер қабылданады.
1. құрғақ электрпештен соң газдарда болатын қалдық шаңдармен улы
заттар, аз болғанмен баяу әсер етуіне қарамастан контактылы массаны
ыластап қайта орнына келмейтін зиянды әсер етеді, бес қабатты
аппарат алдына екі форконтактылы аппарат қойылады оның біреуі жұмыс
істеп екіншісі резервте тұрады. Бұлар өндірістің үздіксіз жұмыс
істеуіне жағыдай туғызады.
2. 10-12% SО2 -ні қайта өңдеу үшін форконтактылы аппаратқа жүзік
түстес контактылы масса отырғызылады төмен көрсеткішті ванадиі бар.
Соның арқасында аз әрекетті қыздыруға немесе массаның бірігіуіне
жағыдай жасалынбайды. Сонымен қатар күкіртті ангидриттің тотығына
30-40% жәрдемдеседі және газ қабатында температура 80-930С- ден
аспайды, ол соңғы температураның 530-5400С-ге келуіне көмектеседі.
Форконтактылы аппараттың орналасуының арқасында негізгі контактылы
аппараттың алдында газдар шаңнан және зиянды қоспалардан
тазартылуға мүмкіндік алады. SО2 концентрациясы 7,5-8% дәуір
төмендейді.
3. газдардағы су буының жоғарғы дәрежеде конденсация жүруі үшін газ
құрамын сол деңгейге шейін жақындату керек, ол ьқұрам
ылғалдыкатализатордың ең жақын құрамына сәйкес болу керек. Бұл
осынша су буы берілуі керек, олкүкіртті ангидридінен су буы бірге
конденсацияға отырғанда алынатын күкірт қышқылының концентрациясы
купоросты майға сәйкесболуы тиімді.
4. башня- конденсатордан соң газдарды жақсы тазарту үшін тұманнан және
күкіт қышқылының шашырандысынан компрессор алдына волокнисті және
электрсүзгіштекр орналастыру қарастырылады.
5. Күкірт қышқыыл өндірісінде газ құрамындағы күкіртті ангидрниттің
азайуына және атмосфераға жіберу алдында зиянды қоспаларды
мүмкіндік шекті концентрацияғңа жеткізу үшін қышқыл каталитикалық
әдіс ұйымдастырылады.
4.1 БЕЛГІЛІ ТАЗАРТУ ӘДІСТЕРГЕ АНАЛИЗ ЖАСАУ ЖӘНЕ ТАҢДАЛҒАН ТӘСІЛДІ
ТИЯНАҚТАУ
Өндіріс басынан немесе зауыттаншығып жатқан күкіртті ангидритті
тазарту үшін ең тиімді деп қышқыл- каталитикалық тәсіл қабылданды, оның
негізгі маңызына күкіртті ангидриттің ертіндідегі кейбір металдармен
реакцияда әрекеттесіп тотығуы болып табылады. Табиғи рудалардың катализатор
ретінде қабылдануы газдаға күкіртті ангидритті тазарту немесе қабылдануы 75-
95% -ке жетеді.
Істеліп біткен немесе пайдаланылған газ қысым арқылы құйрықтан шығып
жатқан газ ішіндегі күкіртті ангидритті ұстап қалу үшін әдейі орнатылған
қондырғы құралдарға жіберіледі. Бұл жерде газ бірінен соң бірі орналасқөан
насадкалы абсорберлерге жіберіледі, одан әрі шашыратқыш ұстағыш арқылы және
пайдалынатын турба арқылы атмосфераға жіберіледі.
Абсорбер 5-10% қышқылмен жоғарыда орналасқан ыдыстан насосс арқылы
орашат етіледі. Орашениеге қолданылатын сұйықтың біразы контактылы сүзгіш
арқылы, ол жерде сұйық пиролюзитпен әрекеттесіп активті марганец иондарымен
байытылады.
Күкіртті ангидрит ауаға белгіленген мөлшерден артық кетсе немесе
мүмкіндік шекті концентрациядан жоғары болса ауаны ластап қоршаған ортаға
үлкен зиянын тигізеді. Сондықтан оның ауауға кету концентрациясын МШК
келтіру үшін әртүрлі әдістер қолданылады.
1. күкіртті газды атмосферада жайылуы үшін ұзын турбалар
қолданылады (200м)
2. Отынды алдын-ала күкірттен тазартады.
3. Газдарды тазартып одан шаңнан SО2 пайдалану
4.2 Қоршаған ортаны қорғау
Пеш Қайнау қабатымен - ҚҚ
Материалдық баланысқа байланысты цех қуаты Q=545 ттәулік
Колчедан бойынша шығын коэфициенті- 0,81
Жұмыс күні – 330
Орнатуға арналған ҚҚ пешінің қуаты Q=200 ттәулік
Керекті пеш саны 545·0,81200 = 2,2 дана
Бір жылкөлемінде пештің ремонтқа тоқтайтын уақыты
өткінше ремонт – 48 сағ
орташа ремонт – 150сағ
барлығы 198 сағ немесе 8 күн
Сондықтан пештің жұмыс істейтін уақыты 330-8 = 322 күн
Тоқтау уақытын ескере отырып қанша пештің керектігін есептеу
180000·0,84322·200 = 2,3 дана
орнатуға 3 пеш қабылдаймыз.
Пештің негізгі размерлері.
1. Тордың үрлеу ауданы; Fүр.а. = my 8000 = 200000 8000 =
25м2
Мұндағы; my- пештің колчеданға алынған қуаты, кгтәулік
8000- жанудың интенсивті мүмкіндігі 1м2 тордағы, кг
тәулік
2. Бірінші үрлеу мөлшері
Qбір ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе
1 Әдеби шолу
2 Күкірт қышқылының технологиялық схемасын баяндау және пайда болатын
қалдықтарды анықтау.
3 Технологиялық есептеу
3.1 Дайын өнімнің мінездемесі
3.2 Күкірт қышқылының қолданылатын кейбір обылыстар
3.2 Қосымша өнімдер
4 ӨНДІРІС СХЕМАСЫНЫҢ ӨЗГЕШЕЛІГІ ЖӘНЕ КЕЙБІР ТЕХНИКАЛЫҚ ШЕШІМДЕР
4.1 БЕЛГІЛІ ТАЗАРТУ ӘДІСТЕРГЕ АНАЛИЗ ЖАСАУ ЖӘНЕ ТАҢДАЛҒАН ТӘСІЛДІ
ТИЯНАҚТАУ
4.2 Қоршаған ортаны қорғау
4.3 Қазан утилизаторлар
4.4 Құрғақ электрсүзгіштер
5 Мүмкіндік шекті тастаулардың есептелуі.
6 Мүмкіндік шектік лақтырылмаға есеп.
6.1 Өндірістің эколого - экономикалық баға беру.
6.2 Салмақ беру коэфициентіне әртүрлі факторлардың әсер етуі.
7 Тіршілік қауіпсіздігі
7.1 Еңбек жағдайына әсер беретін технологиялық процесстер мен
құрылымдар құрылымдардың механикаландырған және автоматтандырылған
дәрежесіне мінездеме
7.2 Жарықтандыру (СНиП П-4-79)
7.3 Жылыту (СН и П 2.04.05-86)
7.4 Шу және тербеліс (вибрация)
7.5 Өндірістерде ауа ауыстыруды қамтамасыз ету
(СНиП 2.04.05-86)
7.6 Санитарлы - тұрмыстық және медициналық кызмет көрсету
7.7 Күшті әсер ететін улы заттардан алдын ала сақтану шаралары
7.8 Өндірістік шаң (тозаң) (МЕСТ 12.1.005-76 ССБТ)
7.9 Электр қауіпсіздігі ( МЕСТ 12.1.009-76)
7.10 Өрт қауіпсіздігі
(СН и П 12.1.004-85, СН и П 2.01.02-86. МЕСТ 12.1.004-85)
7.11 Жеке корғану құралдары (ЖҚҚ) (МЕСТ 12.4.051-78)
8 Экономикалық бөлім
9 Архитектуралық- құрлыс бөлімі.
9.1 Конструктивті шешім.
10 Автоматттандыру бөлімі
10.1 Газ тазалау процесін автоматтандыру мәселесінің қойылымы
10.2 Газ тазалау процесін бақылау, реттеу және сигнал беру параметрлерін
таңдау және негіздеу
3. Газ тазалаудағы автоматтандыру техникалық құралдарын таңдау және
негіздеу
10. БИЗНЕС-ЖОСПАРДЫ ЖОБАЛАУ
Ұсынылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан
халқына 2006 жылғы Жолдауында алдағы уақыттағы басты мақсаттың бірі
ретінде Қазақстанның әлемдегі бәсекеге қабілетті 50 елдің қатарына кіруі
көрсетілген.
2006 жылы біздің экологиялық заңнамаларымызды халықаралық озық
актілермен үйлестіруге, жаңа стандарттарға көшуге, мемлекеттік бақылау
жүйесін жетілдіруге бағытталған экологиялық кодексі қабылдануы тиіс.
Тұтас алғанда, біз 2010 жылға дейін қоғамның тұрақты дамуының негізгі
экологиялық стандарттарын қалыптастыруымыз тиіс.
Өндіргіш күштердің тез қарқынмен дамуы, еңбек өнімділігін артуы,
халқымыздың хал-ахуалының жақсаруы, табиғатты сақтау мен табиғат байлығын
тиімді пайдаланумен тығыз байланысты. Елімізде соңғы жылдары табиғатты
қорғау жұмыстары толығырақ қолға алына бастады. Қазіргі кезде табиғатты
қорғауды жақсарту мақсатында экологиялық бағдарламаны ары қарай жетілдіру
көзделуде. Бұл мақсатты жүзеге асыруда халқымыздың, әсіресе жастардың
экологияға деген көзқарасын өзгертуде шешуші роль атқарады.
Табиғатқа тек қана тұтынушылық жағынан ғана қарап қоймай, оның
сақтануына және молайа беруіне, нақтылы жағыдай жасау негізгі міндет болып
отыр. Әрбір өнеркәсіп орнының, колхоздың, геологиялық барлау орындарының
т.б. ұжымдары өздері еңбек етіп жүрген жерлерде, табиғат байлығының
сақталуына, табиғатты қорғауға тұрақты көңіл бөлулері қажет. Ол үшін еңбек
ұжымының әр мүшесі жұмысқа кіргенде, табиғатты қорғау жөніндегі нақтылы
ережелермен танысып, оны бұлжытпай орындауды өз міндеттеріне алған жөн.
Табиғатқа қомқорлық балалар бақшаларынан басталып, орта және жоғары
дәрежелі білім беретін оқу орындарында жалғасуы керек. Осы мақсатпен
Республикамыздың көптеген жоғары және орта оқу орындарынды, кәсіптік -
техникалық училищелерде табиғатты қорғау мәселелерін, кеңінен оқыту қолға
алына бастады. Еліміздің түкпір- түкпірінде өткізілетін конференцияларда
экологияның, экономикаға ететін әсері кеңірек әңгімеленіп өтеді. Оны ғылыми
негізде жүргіз тек қана әрбір семинарда, конференцияда, ғылыми- техникалық
көрмелерде ғана емес, күнделлікті өмірде табиғат байлығын сақтау мәселесін
кеңінен насихаттауды қажет етеді. Табиғатқа жанашыр болу- адамзат қоғамына,
оның келешегіне жанашырлық болып табылады. Сондықтан да, табиғатты қорғау
мәселелерін негізінен мектептен бастап, жоғарғы оқу орындарын бітіріп,
халық шаруашылығына жолдама алатын мамандардың өзімен бірге ала жүретін
ісіне айландыру қажет. Ол үшін ең алдымен ауыл шаруашылық, мал дәрігерлік,
политехникалық білім беретін оқу орындарынды табиғатты қорғау ғылымы өз
алдына агроном, зоотехник, механизатор, инженер тағы сол сияқты мамандар,
туған ел табиғатын дәл бүгінгідей бай, берекелі қазынаға айландыру жолында
өз үлестерін қосқан болар еді.
1 Әдеби шолу
Ғылыми- техниканың ғарыштап дамуы табиғатты тиімді пайдалану ісін
ұйымдастыруда адамзаттың алдында бір қатар жаңа міндеттер қойып, табиғатты
қорғаудың көптеген мәселерін шиеленістіріп жіберді.
Ғылыми- техникалық дамудың барысында негізгі бағыттың әр- қайсысы оларды
шешудің өзіне ғана тән жолдарын іздестіруде талап ететін табиғатты
қорғаудың өзіндік мәселлелерін алға тартып отыр. Табиғат ресурстарын
пайдалану көлемнің артуы, тұрған ортаның, өндіріс және тұтыну қалдықтарымен
ластануының өсуі, адамзаттың энергиямен қарулануының артуы, жаңа заттар
жасау өндірісінің жаңа салаларының пайда болуы, ауыл шаруашылығын
интенсивтендіру, халық көп ірі қалалардың көбейюі, негізгі шешімін тезірек
табатын мәселелердің қатарына жетілді.
Соңғы ондаған жылдардың ішінде табиғат, ресурстарын пайдаланудың
артуына байланысты адамзаттың табиғатқа тигізетін әсері өте күшейді.
Адамзат өндірістік қызмет процесіне барған сайын табиғатты аяусыз өзгертуге
ұшыратушы, табиғаттағы геологиялық жүйенің зат алмасуының тепе- теңдік
құрылымын бұзушы қуатты фактор ретінде көрінеді.
Ғылыми- техникалық революция экологиялық ортаның ластануына қарсы
күрестің міндеттерін қиындатып жіберді. Ластану дегеніміз ауаның, жер мен
судың физикалық, химиялық немесе биологиялық қасиеттерінің, біз қаламайтын
қолайсыз өзгерістерге ұшырауы, ал қазір немесе болашақта өсімдіктердің,
жануарлардың, адамның өміріне, өнеркәсіп пен ауыл шаруашылығы өндіріс
процестерінде, табиғат ресурстарының жай- күйіне қолайсыз ықпалын тигізуі
мүмкін.
Өзінің тегі мен қасиеттеріне қарай барша антропогендік ластағыштар сан
түрлі болып келеді. өнеркәсіп қалдықтарын, соның ішінде анғұрлым
тарағандары. Табиғи ресурстарын пайдалану көлемнің үнемі артуы, табиғи
ортаның өндіріс қалждықтарымен ластану проблемасын шиеленістіре түседі.
Табиғи ресурстарды өнеркәсіптік – тұрмыстық ағындар арқылы ластанған судың
көлемі қазірдңі өзінде өзен суының 16% құрайды.
Суармалы егіншілікті өркендету жедел көбейіп келе жатқан адамзатты
азық- түлікпен қамтамасыз етудің қажетті жағыдайларының бірі болып
табылады, сондықтан да суармалы жерлердің аумағы барған сайын жедел
қарқынмен өсіп келеді.
Кең көлемдегі суармалы егіншілікті, су қоймаларын жасау, ылғалы мол
аудандардан, құрғақшылық аудандраға су жеткізу, осылардың бәрі орасан зор
табиғи поцестердің барысында елеулі өзгерістер енгізу арқылы жүзеге
асырады. Мысалы,үнемі жылы климат жағдайларында жер суару адам мен малдың
бірқатар ауруларға шалдығуына қолайлы жағдай туғызады.
Ерте кезде безгек ауруы суармалы егіншіліктің тұрақты жол серігі
болып келледі.
Су арқылы улы химикаттар, аса үлкен аймақтарға тарайды. Егінді,
әсіресе күріш пен мақтаны суарғн су өзенді ластап қана қоймайды, сонымен
қатар көлдерді де былғайды. Судың улы химикаттарымен ластануының бірнеше
жолы бар. Олар қар және жаңбыр суымен де ластанады. Судағы пентицидтер
балықтарға үлкен зиян келтіреді. Жыл сайын өзендерге уланған су қосылып
отырады. Олардың ішінде жанармай қалдықтары, улы қосылыс- фенолдар, тұздар,
қышқылдар бар. Ауасымен суының ластануы жағынан Алматы обылысы да қолайсыз
экологиялық жағыдайға душар болған аймақтардың бірі. Ластану көздері
негізінен тұрмыстық және өндірістік қалдықтары су көздеріне жақын
орналасқан мал шаруашылығы шешімдері мен улы химикат тыңайтқыштардың
сақтайтын қоймалардың миымдылығы жылына 30 мың тонна ғана, ал обылыстың,
сельхозхимия бірлестігіне жылына 100 мың тоннадан астам тыңайтқыш түседі.
Қоймалардың жетіспеуі салдарынан осы тыңайтқыштардың дені, ашық аспан
астында, далада сақталады. Мұндай жағыдайлар Талғар, Балқаш, Іле
аудандарының шаруашылықтарында орын алады.
Ауаны ластаудың негізгі көздері: жыллу электростанциясы, металлургия,
химия, мұнай өндіретін, цемент және басқа да заводтармен фабрикалар. Ауаға
шығатын заттардың химиялық құрамы пайдаланған отының, өндіретін өнімнің
құрамына, өндірістің жұмыс істеу тәулігіне және т.б байланысты.
Мысалы: Павлодар алюминий заводы ауаны өзінің түтінімен бірге ытролы
қосылыстармен ластайды.
Қарағандының синтетикалық каучук өндіретін заводы көмір қызыл газын
(СО2), аммиак, күкірт қышқылының буы, күкіртсутек (Н2S), азот оксидін т.б
ауаға шығарады. Атыраудың мұнайды қайта өңдлеу заводында қоршаған ортағада,
адам өміріне де, өте қауіпті күкіртсутек (Н2S) және т.б улы заттар
бөлінеді. Ақтөбенің химия заводы, азот оксидін (NO), фторлы газдар,
сульфаттар арқылы ауаны ластайды. Жасанды талшық шығаратын өндіріс
орындары, сулы күкірткөміртегі (N2S) және жағымсыз иісті күкіртсутегі (Н2S)
бөліп шығарады. Қарағандының коксохимиялық өндірісі, ауаны күкіртті және
зиянды қосылыстарды, азотты коксодін (NO2) шығарып ластайды. Химиялық
өнеркәсіпке тән сипат, олардың ауаға бөліп шыққан заттары бір-бірімен
химиялық реакцияларға түсіп өте күрделі, улы қосылыстар түзіп, қоршаған
орта ауасын жоғары дәрежеде ластауда.
Жылу электрстанциясы көп мөлшерде ауаға шаң- тозаңдар, түтіндермен
күйелер қосады. Қуаты орташа жылу электростанциясы тәулігіне 2000 тонна,
төмен саипалы көмір жағып, ауаға шамамен 400 тонна күл және 120 тонна
күкірт оксидін (SO2) шшығарады.
Ауаны шамадан тыс ластайтын өндірістің бірі- цемент заводтары.
Цементтен бөлінген шаңдар тек ауаны ластап қана қоймай, заводтың барлық
территориясы мен оның маңайын қамтиды.
Мамандар есебі бойынша, жыл сайын ауадағы жүз миллион тонна зиянды
газдармен шаң- тозаңдар таралып жатады. Өнеркәсібі күшті дамыған қалалардың
үстіне ерекше қара түтін қаптап тұрады. Оның ауасы ластанумен қатар, басқа
да залалдарға душар болады. Мысалы: атмосферадағы қара түтін дегеніміз, күн
құрылысының 25%- ке жуығын, ультракүлгін сәуленің 50% жуығын жұтады. Мұның
өзі өсімдіктер мен жан жануарлар дүниесінің бірқалыпты тіршілік етуіне
үлкен зиянын тигізеді.
Ауа тазалығын бұзуда автотранспорттың да айтарлықтай ролі бар. Ірі
қалаларда автомобилдер бөліп шығаратын улы көміроксидінің (СО) мөлшері,
күннен күнг арта түсуде. Мамандардың есебі бойынша бір машина сағатына 6-10
текше метрге жуық улы газ бөліп шығарады.
Бүгінгі таңда Семей обылысы бойынша қоршаған ортаны ластайтын 2480
орын анықталды. Соның 1925-і Семей қаласында орналасқан.
Қызылорда обылысы бойынша, Сыр бойы ауасында да өзіндік өзгешелік
бар. Бірақ қанша жеңілдетіп айтсақ-та осы өткендегі қатерлі экологиялық
жағыдайлармен қосылған, қолайсыз факторларға айналып отыр.
Мысалы: 1989 ж Арал ауданында 5 мың тоннадан астам зиянды заттар,
Қызалы ауданында 2238т, ал Қызылорда қаласында 60 мың тонна зиянды заттар
адам, жануар мен өсімдіктер ортасына тасталып тұрған екен. Жел арқылы Арал
тұзы Памирге, тіпті сонау алыс Америкаға да жетеді екен.
Шымкентте ауаның құрамындағы қорғасын мөлшері артуда, қазір қорғасын
34-37 есеге дейін, күкіртті газ 4-6-ке санитарлық заводынан 500-4500 м
қашықтыққа таралуда.
В.И. Ленин айтқандай еңбек өнімділігін көтеру үшін, ең алдымен күшті
индустрияның негізгі материалдық өндірістік отын өнеркәсібін, темір машина
өндірумен қатар химия өндірісін өркендету керек.
Химия өндірісін өркекндету дегеніміз табиғатта адам көргісіз жер
өнімділігін арттырады, адам еңбегін жеңілдетеді,ғ оның уақытын кемітеді,
киіндіреді, денсаулығын сақтайды.
Отандық химия өндірісі жыл сайын көптеген мың тонна қышқыл,
тыңайтқыш, пластмасса, талшық, бояулар, жасанды терілер, мехтер, химиялық
улы заттар, қопарғыш құралдар, қағаз, целюлоза, цемент әйнек және көптеген
басқа да өнімдер өндіреді.
Мемілекетіміз халық шаруашылығына келешекте химия өнеркәсібі және
ауыл шаруашылығын одан әрі өркендету міндетін қойып отыр.
Химия өнеркәсібін өркендету бағдарламасы өте үлкен, оны орындау үшін
жаңа талаптар жаңа прогрессивтер технгологияларды ендіру арқылы осы
күшті құралдарды пайдалану арқылы қол жеткізуге болады.
Химия өндірісінің алдына қойып шешімдер қоюлуда. Ең негізгі
жауапкершілік химия өнімдерін өндірушілердің ауыл шаруашылығына еректі
заттарды өндіруінде. Алдыңғы жақын жылдарда фосфор өндіретін, қышқыл
өндіретін зауыттарды мүмкіншілігі болғанша іске қосып, жандандыру
мәселелері қоюлуда.
Күкірт қышқылы ең негізгі химиялық өнім болып есептелінеді оның
жоғарғы активтілігіне және арзандылығына байланысты әртүрлі халық
шаруашылығында қолданылады (1-ші таблицаны қара)
Күкірт қышқылы өндірілетін мөлшеріне жартысына шамалысы керекті
тыңайтқышты өндіруге жұмсалады, сол сияқты тыңайтқыш мөлшері тыңайтқыш
жасанды таллшық, бояу және басқа да химия товарлары және өнімдер күкірт
қышқылын көбейтуге зор талаптар қоюда.
Қазіргі кезде дүние жүзінде күкірт қышқылын өндіру 60 миллл тоннаға
жетеді жыл сайын.
Бұрынғы Одақ мемлекеті күкірт қышқылын өндіруде дүние жүзінде екінші
орын алып келеді. Күкірт қышқылы өндірісі өркендеп келе жатқан өндіріс
осыған байланысты соңғы кедерде күкірт қышқылын өркендету бағдарламасы,
оның құрлысын өркендете отырып жаңа комбинаттар,. зауыттар, қазіргі істеп
тұрған цехтармен басқа да жүйелердің жаңа техникамен ғылымға сәйкес
реконструкциялау керек. Осыған байланысты жұмыс істеп жатқан күкірт қышқыл
өндірісіндегі қоршаған ортаға кететін немесе ластайтын заттардың
концентрациясысын төмендету немесе тіптен ббасқа түрге айландыру үшін
әртүрлі тазарту тәсілдері қолданылады.
Жобаның негізгі мақсатына әртүрлі шаруалардың жинағын қолдана отырып
күкірт қышқылы өндірісінен ауаға кетіп жатқан шаңдыгаздарды тазартуға
сонымен қатар технико- экономикалық дайындықтау, олардың аппараттарымен
жабдықтау, шаңдыгаздар жүйесін керекті бақылау, өлшеу приборларымен
қамтамасыз ету қауіпсіз жұмыс істеуіне шараларды ойластыру.
Күкірт қышқылын өндіру бұдан 1000 нан аса жыл бұрын белгілі болған.
Бастапқы жылдары күкірт қышқылын темір купорасын құрғақтай айдау арқылы
алған, осыған байланысты осы кезге деуір оның купоросты май деген ойы
сақталып келеді.
XV- ғасырдың екінші жартысынан бастап күкірт қышқылын күкіртті және
селитраны үлкен ыдыстарда жағу арқылы, қабырғаларына су бүркіп алып келеді.
1746 жылы осы өндіріске қорғасынды камералар пвайдаланады сондықтанда бұл
кезеңде күкірт қышқылы өндірісі камералы иәсіл немесе әдіс әдіс деп
аталады. Соңынан камераға су буын беру арқылы өндірісті үздіксіз жүргізуге
қол жеткізілді.
Ал XIX- ғасырдың бас кезінен бастап күкіртті жекеленген пештерде
жақты ал азот тотығын селитраны күкірт қышқылымен еріту ақылы содан соң
қорғасын камерасының орнына башнялар қолданыла бастады, оларды
насадкалармен (қондырғылармен) толтырылды және күкірт қышқыл процессі азот
тотығын қолдану арқылы башнялы ппроцесс деп аталады.
1831 жылы англиялық оқымысты П.Филипс күкіртті ангидридті ауадағы
оттегі арқылы тотықтыруды ұсынды, газды қоспаларды қосып тұрған платиналы
катализатор арқылы жіберіп. Сондықтан осы тәсіл колнтактілі әдәс деп
танылып келеді.
Ұзақ жылдар бойы бұл контактілі иәсіл дұрыс шешімін таппай келеді, себебі
платиналы катализатордың тез істен шығып қалуының арқасында (улануының).
Тек осы жжүз жылдықтың бас кезінде неміс ізденушісі
Р.Книтчкатализатордың улану себебін анықтаған соң осы контактілі әдіс тез
қарқындай бастады.
Күкірт газдардың құрамындағы улы қоспалардан тазарту арқылы. Сонымен
күкірт қышқылын алу жолында бірнеше контактілі түпе схемалары ұсынылады,
олар бір бірімен аппараттар құрлысы арқылы оларды біріптіру түрлері арқылы
және де басқа жолдармен айрықшыланды.
Алғашқы кезде ең тиімді жолы деп Тентельевті химия зауытының қазіргі
кезднгі Қызыл химик атпен белгілі контактілі схемасы танылды.
Осы контактылы жүйе А.Г.Амелин күкірт қышықылы өндірісі 1975ж. де
келтірілгендегі Россияда және шет мемлекеттерде кең таралады.
Революцияға деуір Россияда күкірт өндірісі кіші камераларда бірнеше
зауыттарда өндіріліп келеді, Тентелевтің химиялық зауыыт үлгісімен және
аздаған жаңартылған Грилло-Шредера үлгісінде.
Революциядан ббұрынғы кезде күкірт қышқылы өндірісінің орташа қуатылығы
Россияда 4300 тжылдан аспады. Контактылы жүйеде жұмыс істеп тұрған 40
зауыттың 20-сы тентелевтің, 18-і Грилло-Шредера, 2-еуі Мангеиовтың
схемаларында жұмыс істейді.
Шикізат ретінде күкірт колчедан, аздаған көмірлі колчедан және цинк
өндірісінің қалдық газдары пайдалынады. Россияда техникалық жабдықтардың
төменгі сатыда болғандықтан колчедан шет мемлекеттерден жеткізіледі.
Бірінші дүние жүзілік соғыс кезінде (1914-1918ж.ж.) күкірт қышқылын үлкен
көлемде керек етілуіне байланысты жарылғыш заттар алуға оның қуаты 260 мың
тоннаға жетті. Бірақ бұл шетелдік әскер интервенциясының және азамат
соғысының әсерінен күкірт қышқыл өндірісі төмендеп кетті.
1919 жылдан бастап елімізде білімін- ізденіс жұмыстары жүре бастады, осыған
орай еңбектер күкірт қышқыл өндірісті өркендету, экономикасын көтеру
туралы, осы себебті осы өндіріс өркендей бастады.
1927 жылы колчеданды шет елден әкелу қысқартылды.
1930, 1931 және 1932 жылдары күкірт өндірісінің қуаты357, 450 және 552 мың
тоннаға сәйкес өсіп отыр, сүйтіп бірінші бесжылдықтарда кеңес одағында
күкірт өндірісі өркендей бастады.
Алғашқы бесжылдықта бірнеше басты құрлыс сонымен қатар контактылы цех
құрлыстары бас көтере бастады, олар алдыңғы кезде жай колчеданмен соңына
таман флотационды колчеданмен жұмыс істей бастады.
Герриесга-Байер германдық фирма схемасымен.
Алғашқы кезде барлық құралдар шет елдерден әкелінді де кейін келе барлық
аппараттар күкірт өндірісінің өз елімізде жоспарланып отандық заттарда
шығарыла бастады.
Осы өндіріс бойынша орыс ғалымдары С.Д. Ступников, К.М. Малин,
И.Н.Кузьминых деген кісілердңі ізденістері әсіресе нитрозды әдістңі әрбір
сатысын іске асырып теориясын өркендетті.
1937 жылы барлық күкірт қышқыл зауыттары платиналы катализатордың орнына
ванадий катализаторларын қолдана бастады.
Жаңа өндірістерді соғу мен қатар ескі зауыттарды рекострукциялау мен жаңа
аппаратуралар колчеданды жағу үшін Герресгафа пештерінңі орнына жаңа ВХЗ
пештері қолданыла бастады. 3ттәулік орнына 20ттәулік қуаттылы.
2 Күкірт қышқылының технологиялық схемасын баяндау және пайда болатын
қалдықтарды анықтау.
Флотоционды колчедан, зауытқа келетін жоба бойынша колчедан қоймасына
түсіріледі.
Колчнданды тасмалдау үшін жабық қоймада гридерлі екі кран Q=10.0 тон
арластырылған колчедан сол грейферлі крандармен бункерге беріледі. Одан
пластинкалы жабдықтармен еңкеймеле транспортерлерге жіберіледі де одан әрі
инерцинды грохотқа беріледі ол жерде колчедан сүзгіленеді. Ірі бөлі\ктері
инеционды горхоттан майдалау болғаларына майдаланып троанспортерлер арқылы
дозтор- бункерлеріне түседі де секторлы затвормен аспалы жол арқылы пешті
бөліміне жөнелтіледі.
Пешті бөлімінде қоймадан келіп колчедан бункерлерге түседі де пластинкалы
жабдықтармен және транспартерлер арқылы тура пешті бөлімшеге жіберіледі.
Транспортерлерден плунжерлі шашыратқыштармен колчедан әр пештің
қасына орналасқан бункерлерге толтырылады. әр пеште екі бункерден қойылады
сол арқылы әр сменалық колчедан жқоры (запас) дайындалады. Соның арқасында
склад қоймасы екі сменада жұмыс істеуге мүмкіндік алады.
Колчедан бункерлерден пластинкалы жабдықтармен, ары қарай тастақта
жабдықтармен пештерге құйылады, толтырылады. Қайнау қабатын тудыру үшін
колчеданды жаққан кезде пештерге қысым арқылы ауа беріледі. Пештерге ауа
төменгі жағынан беріледі орталық турба арқылы, сол сияқты құлайтын және
құламайтын форсункалыкамерлердің астына.
Пешке қосымша ауа огорнқайтатын жерден және құламайтын огорн
берілетін сетка астынан беріледі.
Жанатын газ пештен 12-14%SO2 құрамында шығады, температурасы 8500С
Ары қарай газ казан-утилизаторға түседі ол жерде оның температурасы 4500С
төмендейді, циклоннан, құрғақ электросүзгіштен шаң құрамы 0,05-0,1гнм3
болып негізгі ғимаратқа жіберіледі.
Пештен газ 14%SO2 құрамымен 5800С температурасында қайтару циклонына
түседі. Қайтару циклонда ұсталынған огорок қайтадан пештің қайнау қабатына
беріледі. Қайталау циклонынан газ утилизатор қазанына жіберіледі. 4500С
суытылған газ жанатын циклонға түседі ары қарай құрғақ электросүзгішке.
Құрғақ электросүзгіштен жанатын газ құрамында 0,05-0,12гнм3 шаңымен
негізгі ғимаратқа келеді.
Қазан пеш жүйесі асабуланған 40 атм қысым алуға есептелінген.
Колчеданды алу процессі пештерге жоғарғы көлемді огорк шаңдарының пайда
болуына жіберіліп кетіп отырады, ауаға. Бұндай кездерде пештерден кететін
шаң 90-95% жетуде тек 5-10% оггрк пеште қалады.
Шаңның негізгі көлемі қайталау циклонының арқасында пештен әкетілуі
және шаңның аздаған мөлшері басқа құралдарда қалады.
Огорк пештерден және қазандардан қырмалы конвейерлер арқылы, қырмалы
конвейерлер жинағына беріледі. Шаң циклоннан осы конвейер жинағына
беріледі.
Электросүзгіштен шығатын шаң шынжырлы транспортерлер арқылы тура
конвейерлерге түседі. Конвейерлерде огорк конвейердің көйлегіндегі су
арқылы суытылады. Ары қарай огорк конвейерлер жиынтығы арқылы огорк
қоймасына жөнелтіледі.
Пешті жұмысқа қосу кезінде пешті жағу табиғи газдың жәрдемімен әдейі
дайындалған газ жағу горелкалары арқылы іске қосылады.
Пешті қыздыру үшін және электосүзгіштерден түтін газдары пештен және
электросүзгіштен соң тартып алу жүйесі арқылы ауа атмосферасына
лақтырылады. Пешті бөлімдерінен соң огорк конвейерлерге түседі,
бункерлердің астына орналасқан. Огорк қоймаларында сыйымдылығы 115м3
бункерлер қойылған. Ол бункерлердің көлемі екі мезгілді огорок санына
байланысты. Огорок бункерлерден конвейерлі жабдықтармен Q=80 тоннасағатына
жыылжытпалы барабандарға беріледі ол жерге сонымен қатар огорокты ылғалдату
үшін су беріледі.
Жылжыту барабандардан огорок темір- жол вагоншиктерге беріледі.
Олардың бірыңғай толуы үшін әр вагонға үш жерден беріледі.
Вагондардан түсіру үшін құрғақ огорок қарастырылған. Вагондарда
көтерілмес үшін өте тығыз жабылатын қақпақтар қарастырылған.
Ауаны огорок шаңдарынан тазарту үшін шаң- ұстағыштар орналастырылған.
Құрғақ тазартудан кейігі газ футеровка жасалынған газ жүргіштер арқылы
негізгі ғимаратқа келеді. Күкір қышқылы алынатын өндіріске қысқа схема
арқылы негізгі ғимаратқа түсер кезінде газ құрамы 10%SO2 температурасы
-3000С.
Бірінен соң бірі қойылған екі жылуалмастырғыштан соң газдың температурасы
4500С көтеріледі.
Әр жылуалмастырғыштың астына огороктың шаңын жинау үшін бункерлер қойылған.
Газ 4500С температурамен екі қабатты форконтактілі аппаратқа стационарлы
қабатты контактілі массаға келіп түседі. Бұндай конструкция газды бір
мезгілде екі деңгейде екі қабатты өңдеуге мүмкіндік туғызады. Егер қысым
100-150 ммв.ст. асса онда қабаттың біреуі жұмыстан аластатылады, шаңдардан
пайда болған тазарту үшін, ол кезде барлық газ екінші қабат арқылы уақытша
өтіп тұрады.
Форконтактінің дииаметрлі 8000 мм, оның ортасында диаметрі 1200 мм темір
турба орнатылған колосникалы тордың дұрыс жұмыс істеуі үшін. Турба сонымен
қатар катализатор қабатына газды беру үшін в жерден размері 250х500 мм
тесік арқылы. Турбада тесіксіз қалқаны бар ол газды бөліп тұрады. Әрбір
қабат өзіндік газ берілетін орталық турбамен жабдықталған және аппараттан
шығу үшін.
Тесіксіз қалқандарды салқындату үшін және катализатордың бір қабатын
тазарту үшін жұмыс кезінде басқа қабаттың жұмыс істеп тұруы үшін жылу
қорғағыш қарастырылған.
20 мм жапырақты асбесті және 200 мм әйнекмақтасы. Бұндай изоляция
қаллқанның температурасын 500-та қоршаған ортаның температурасы 300 тең
болғанша ұстап тұруын қамтамасыз етеді. Мақта қабатының үстіне жалпақ
темірден төсегіш төселінеді. Форкамера аппараттарында контак көрсеткіші
30%.
Контактілі аппаратқа кірер алдында газ 4400С салқындатылады қосымша салқын
ауа беру арқылы.
Ары қарай газ басқабатты контактілі аппараттың бірінші қабатына беріледі.
Бірінші қабаттан соң газ салқындату үшін шетке шығарылуға жылуалмастырғышта
жүргізіледі. 2-ші, үшінші және төртінші қабаттарда суық жер үрлеу арқылы
салқындатылады.
Аппараттың диаметрі 9000 мм ортасында диаметрі 800 мм шойын колонна
орналасқан. Бірінші және екінші қабат тесіксіз қалқанмен ажыратылған газ
шығу үшін шеткерлі жылу ауыстырғышты. Екінші, үшінші және төртінші
қабаттарда жылытулар орналасқан. Аппарат оимақтүрлі массамен БАВ
толтырылған, биіктігі 100 мм кварцтан.
Жылуалмастырушылар бесінші және бірінші қабаттан соң олар күкірті газды
4500 қыздыру үшін форконтактыға түсу үшін.
Шаңдалған газ жоғарыдан төмен түсер кезде турбамен қыздырылады, ол
салқындатылатын газ турба аралығындағы кеңістікке түседі.
Жылуалмастырғыштардан соң газ башня конденсаторларға ол жерде 93% ккір
қышқылымен жуылып сіңіріледі.
Башня темірден жасалып қышқылға төзімді кирпичтермен қаланған және сақиина
тәрізді керамиктермен толтырылған.
Абсорберлердің насадкасы 99,9% күкіртті ангидридке есептелінген тқышқыл
айналып тұру үшін жабық циклда қондырмалы насосстармен атқарылады. Башня-
конденсаторға екі ыдыс қойылған темір ол қышқыл төзгіш кирпичпен қапталған.
Ыдыстардағы қышқылдың концентрациясын реттеу үшін оған су беріледі.
Қышқылдың концентрациясын өлшеу үшін концентратөсегіштер қондырылған. 93%
күкірт қышқылы жоғарыды орналасқан бактан өз еркімен қоймаға беріледі.
Күкірт ангидредпен су буының бірге конденсациялануы арқасында 93% түзілген
кезде жылу бөлінеді,ол шойынды тоңазытқышқа жіберіледі, трубалар 100мм.
Тоңазытқыштавр қысым арқылы жұмыс істейді. Тоңазытқыштардың түбінде екі су
шығатын бар біреуі нитронды екіншісі қышқыл канализацияларға жіберу үшін.
Газ башня -конденсатордан кейін әйнекторлы сүзгіш арқылы өтеді. Сүзгіштің
сүзу элементті болып әдейі дайындалған темір торлар минералды махталармен
толтырылған.
Газдарды толық тазарту үшін күкірт қышқылының тұмандарынан башня-
конденсатордан және әйнексеткалы сүзгіштен соң газ төрт қатар орналасқан
электр сүзгішке келіп түседі.
Газ ылғалды электрсүзгіштен соң компрессорлы бөлімге барады, ол жерде екі
тығыздатқыыш бар. Оның біреуі жұмыс істеп тұрады, ал екіншісі резервте
тұрады.олардың қуаты 100000 м3сағ. Бірінен қысымы 300 мм воз.ст.
тығыздатқыштардан кейін газ күкірт ангидритті ұстайтын құралдарға барады
күкірт өндірісінің ең құйрығында. Контактілі және форконтактілі
аппараттарды жұмысқа қосу үшін жіберу тығыздағыш қарастырылған қуаты
25000м3сағ содан соң түтін муржасы арқылы атмосфераға жіберіледі
3 Технологиялық есептеу
Цех қуаты 180000тжыл қышқыл моногидратқа есептегенде.
Жұмыс істеу күні бір жылдағы 330 күнге тең.
Ремонтқа жоба бойынша қарастырылған күн -11
Цехтың капиталды ремонтқа тұратын күні- 24.
Цехтың тәулік қуаты
180000330 = 545 ттәулік
Колчедан бойынша 45%-ті
Колчедан шығыны 545·0,81= 441ттәулік -45%-ті
немесе 441·0,450,38=522 ттәулік-38%-ті
пештің қуаты 45% ті колчеданға 200ттәулік деп қарастырылған. осыған
байланысты пештің саны 441200=2,2 дана
үш пеш орналасады оның 2-уі жұмыста біреуі резервте.
Бастапқы берілгендері:
Қолданыллатын шикізат-кодлчедан құрамы
Күкірт -38%
Ылғалдылығы-6%
Огороктағы күкірт-1%
Жанатын құрғақ газдың құрамында
SO2 --------12%
SO3--------0.5%
Температурасы
Колчедан------15
Ауа------------20
Жағуы--------700
Жаратын газ---850
Огорок---------700
Жанатын газдың температурасының көтерілуі пештің жоғарғы жағында
колчеданның майда фракцияларының жнуы арқасында жоғарлайды.
Ауаның салыстырмалы ылғалдылығы-50%
Материалдық есептеу
1. Пештің сағаттық қуаты
Q = 441·10002·24=9188 тсағ 45 %-ті колчедан
немесе 522 ·10002·24 = 10870 кгсағ 38%-ті колчедан
құрғақ колчеданға есептегенде
10870·0,94 = 10218 кгсағ
2. колчеданның ылғылдылығы
10870·0,06 = 652 кгсағ
Мұқндағы 0,06-колчедандағы ылғылдылығы тапсырма бойынша
3. Барлық күкірт колчедан құрамында пирит түрінде кездеседі деп
қыбылдаймы- FeS2
Пирпттің жану реакциясы
4 FeS2+11О2 = 2Fe2О3+
4·120+11·32 = 2·160+8·64
Мұндағы; 120,32,160,64- FeS2, О2 Fe2О3 және SО2 молекулаларының
тсалмағы
Жағуға түсетін колчеданның құрамы:кгсағ % есебінде
1. күкірт 4131 38
2. темір 3587 33
3. қоспалар 2500 23
4. ылғалдылық 652 6
барлығы 10870 кгсағ 100%
4. темірдің тотығына реакция бойынша кететін оттегі
Х Fe2О3 = 3587·2·1604·56 =5121 кгсағ.
мұндағы; 56-темірдің молекулалық салмағы
СО2=5121-3787=1534 кгсағ.
5. Күкіртсіз огороктың шығуы.
5121+2500 = 7621 кгсағ
Мұндағы: 5121-пайда болған темір тотығы
2500- қоспалар
6.Огороктың жалпы салмағы тапсырима бойынша огороктағы күкірт мөлшері 1%
Онда 76210,99 = 7698 гсағ.
7. Огорокпен бірге кететін күкірт
7698-7621 = 77 кгсағ. құрайды.
8. Огорок құрамы, кгсағ. %
1. Fe2О3 5121
66,5
2. қоспалар 2500 32,5
3. күкірт 77 1,0
Барлығы 7698 100,0
9. Жанған күкірт мөлшері
4131-77 = 4054 кгсағ.
10. Күкірттің пайдалану коэфициентті
4054·1004131 = 98 %
11. SО2 +. SО3 құрайды
4054·6432 = 8180 кгсағ.
Мұндағы; 64,32- күкірт ангидридінің және күкірттің молекулалық
массасы.
немесе: 8180·22,464 = 2838 нм3сағ
12. Жанатын құрғақ газдағы SО2 +. SО3 құрамы 12,5% болуы керек,
ондақұрғақ жанатын газ көлемі, болады.
Vкүкірт = 28380,125 = 27704 нм3сағ
13. Құрғақ жанатын газдағы SО2 + SО3 құрамы
SО2 = 22704 · 0,12 = 2727 нм3сағ
SО3 = 22704 · 0,005 = 111 нм3сағ
немесе салмағы бойынша;
SО2 = 2727 · 6422,4 = 7792 кгсағ
SО3 = 111·8022,4 = 396 кгсағ.
Осы салмақтарда SО2 және SО3 боатын күкірт
Күкірт ангидриді 111·3222,4 = 158,5 кгсағ.
Күкірті ангтдрид 2727·3222,4 = 3895,5 кгсағ.
14. Күкірт тотығындағы күкірт андигидріне деуір болатын оттегі
шығыны
S+О2 = SО2
32+32 =64
4054·3232 = 4054 кгсағ.
Мұндағы; 4054- күкірттің жанған мөлшері, кгсағ
15. SО2 –ті SО3 деуір тотыққандағы оттегі шығыны
S О2+0,5О2 = SО3
22,4нм3сағ-----------11,2нм3сағ
111 нм3сағ------------Х
Х = 56 нм3сағ немесе 56·3222,4 = 80
кгсағ
16. Барлық пириттің тотығына кеткен оттегі шығыны
4054+1534+80 = 5668нм3сағ немесе 3968 нм3сағ
17. Үрлеуге кететін ауаның көлемі (сусыз)
Vүр = 22704- 2838+3968 = 23834 нм3сағ
Бұның ішінде
Оттегі 23834х0,21= 5005 нм3сағ
Азот 23834х0,79 = 18829 нм3сағ
0,21-ауадағы оттегі.
0,79- ауадағы азот
18. Жанатын газдағы оттегі қалдығы
22704-18829-2838 = 1037
19. Сонымен жанатын газ құрамы
нм3сағ
%
Күкірті ангидриді 2727 12
Күкірт ангидриді 111 0,5
Азот 18829
83,0
Оттегі 1037
4,5
Барлығы 22704 100,0
20. Жанатын газдағы ылғал мөлшер
а) ауа ылғалдылығы
200С температурадағы және 50 % ылғалдықта бу қысымы 8,77 мм.воз. ст.
22834·8,77760-8,77 = 278 нм3сағ немесе 223 кгсағ
б) колчедандағы ылғалдылық 652 кгсағ
немесе 652·22,418 = 812 нм3сағ
газдағы барлық судың буы
652+223 = 875 кгсағ
немесе 812+278 = 1090нм3сағ
21. ылғалды жанатын газдың құрамы
нм3сағ
Күкірті ангидриді 2727
Күкірт ангидриді 111
Азот 18829
Оттегі 1037
Судың буы 1090
Барлығы 23794
Есептеу бойынша алынған стандартты пештің материалдық таблицасына
жүргіземіз
22. 2-ші пештегі газдың жалпы саны
Құрғақ 22704·2 = 45408 нм3сағ
Ылғалды 23794 ·2 = 47588 нм3сағ
23. газды ылғал 1090 · 2 = 2180 нм3сағ немесе 1750 нм3сағ
24. 1 тонна колчеданнан пайда болатын огорок 769810870 = 0,708 тт
25. Екі пештен шығатын огорок 7698·2 = 15396 кгсағ
Материалдық баланс
Кесте - 1
Кіріс Шығыс
Статьясы салмағы кгсағнм3сағСтатьясы салмағы кгсағнм3сағ
Колчедан Жанатын
Күкірт 38 4131 газ
Темір 33 3787 Күкіртті 11,48 7792 2727
Қоспалар 23 2500 ангид
Ылғалдылық 6 652 Күкірт 0,47 396 111
ангид
Оттегі 4,6 1482 1037
Азот 79,10 23356 18829
Судың буы 4,59 875 1090
Қортынды 100 10870 қортынды 100,0 33901 23794
Ауа 7150 5005 2. Огорок
Оттегі 23356 18829 Темір
Азот 223 278 тотығы 5121
ылғалдылық Қоспалар 2500
Күкірт 77
Қортынды 30729 24112 қоспалар 7698
Барлығы 41599 24112 Барлығы 41599 23794
Контактылы түйінің есебі
Контактылы аппараттың қуаттылығы 540тт
Контактылаудың 1-ші қабаты форконтактылы аппаратта жүреді. Бірінші
қабаттың алдында контактылы аппараттың салқындатушы ауа үрленеді.
Контактілі түйін екі сыртқы тоңазытқышпен жабдықталған. Конттактылы аппарат
түйіні алдында газдың концентрациясы 10 % деуір азайтылады (SО2 + SО3 )
көлем
10 % құрғақ газдың көлемі тең 28380,1 = 28380 нм3сағ
Ол кезде қосымша ауа беріледі
28380-227 04 = 1192 нм3сағ
О2 = 5676 ·0,21 = 1192 нм3сағ
N2 = 18829+4484 = 23313 нм3сағ
Сонымен газ контактілі түйінің алдында мынандай құрамында болады;
SО2 2727х2 = 5454 нм3сағ
SО3 111х2 = 222 нм3сағ
О2 2229х2 = 4458 нм3сағ
N2 23313х2 = 46626 нм3сағ
Барлығы 56760 нм3сағ
Ауамен келетін ылғал 5676·8,77760-8,77 = 66 нм3сағ
Сонымен газдағы ылғал 1090+66 = 1156 нм3сағ
Барлық газдағы ылғал 1156·2 = 2312 нм3сағ
Ылғалды газдың салмағының мөлшері 56760+2312 = 59072 нм3сағ
Форконтактылы аппаратқа жүретін газ құрамы
Компонентер Кгсағ нм3сағ Көлем % салмағы%
SО2 15584 5454 9,23 18,8
SО3 792 222 0,4 0,96
О2 6368,7 4458 7,54 7,68
N2 58283 46626 78,9 70,3
Н2О 1857,8 2312 3,93 226
82865,5 59072 100,0 100,0
Форконтактылы аппаратта контактылану көрсеткішін 0,3 деп қабылдаймыз
Осы аппараттан соң газ құрамы
SО2 5454·0,7 = 3818 нм3сағ
SО3 222+5454·0,3 = 222+1636 = 1858 нм3сағ
О2 4458-5454·0,32 = 3640 нм3сағ
N2 46626 нм3сағ
Ылғал мөлшері 2312 нм3сағ
Форконтактылы аппараттан соңғы газ құрамы
Кесте - 2
Компонентер Кгсағ нм3сағ Көлем % салмағы%
SО2 10908,7 3818 6,58 13,16
SО3 6636 1858 3,19 8,0
О2 5200 3640 6,26 6,27
N2 58283 46626 80,0 70,3
Н2О 1857,8 2312 3,97 2,27
82825,5 58754 100,0 100,0
Форконтактан шығарда газ температурасы 4500С тең.
Форконтактылы аппараттан шығар кездегі газдың темературасы күкіртті
андигидрінің концентрациясы 10% болғанда құрғақ газда
2,81х30 = 840С
мұндағы 2,81- 1%контактыланғанда көтерілетін темпратура
Сонымен форконтактыдан шығар кездегі газ температурасы
450+84 = 5340С
1-ші қабатқа кірер кездегі газдың тиемпернатурасы 4400С қабылдаймыз.
Форконтактыдан кейінгі үрленетін ауаның мөлшерін анықтаймыз
58254·534 +Х1·20 = (58254+Х1) · 4400
Х1 = 13036 нм3сағ ылғалды газда
Немесе 130361,01245 = 12876 нм3сағ құрғақ газда ылғалдылығы
13036-12876 = 160 нм3сағ
1-ші қабатқа кірер кездегі газ құрамы
SО2 3818 5,55
SО3 1856 2 ,7
О2 3640+12876· 0,21 = 6344 нм3сағ 0,22
N2 466626+12876·0,79 = 56798 нм3сағ 82,53
Газды ылғал мөлшері 2312+160 = 2472 нм3сағ
Ылғалды газдың мөлшері 71288 нм3сағ
Егер ауаны контактылы аппаратқа дереу берсек, күкіртті ангидридтің
концентрациясы қанша болған болар еді
5676·10059072+12876 = 8%
мұндағы 5676- контактылы түйінге деуіргі күкіртті ангидридтің мөлшері
59076- форконтактылы аппараттың алдыңғы ылғалды газдың мөлшері
газддағы SО2 концентрациясы осындай болғанда толық қызу 100% конверцияда
-2270
1-ші қабаттағы контактылану дәрежесін -0,45 деп қабылдаймыз.
1-ші қабаттағы газдың қызуы 227·0,45 = 1020
Осы қабаттан шығар кездегі газдың температурасы 440+102 = 542
Бірінші қабаттан шығар кездегі газ құрамы
SО2 -5454·0,25 = 1364 2,02
SО3 -222+5454·0,75= 4312 нм3сағ 6,4
О2 -6344-5454·0,452 = 5117 нм3сағ 7,68
N2 -56798 нм3сағ
83,98
Барлығы 67591
100,0
Газдағы ылғал мөлшері -2472 нм3сағ
Ылғал газ мөлшері -70063 нм3сағ
Газ 1-қабаттан шығарда сырқаты тоңазытқышта 5420 тан 4600 шейін
салқындатылады. Салқындатутаза газбен жүргізіледі ле ол 3500 тан 4800
көтеріледі.
Келесі қабаттағы есептеулер осы көрсетілгн есептеуге ұқсас болады.
Контактылы аппараттағы материалдық баланс (теңдік)
Кесте - 3
Кіріс Шығыс
Компонентер салмағы кгсағнм3сағКомпонентер салмағы кгсағнм3сағ
SО2 10908,7 3818 6,58 SО2 311,5 109 0,12
SО3 6636 1858 3,19 SО3 19882 5567 6,2
О2 5200 3640 6,26 О2 12467 8726 9,72
N2 58283 46626 80,0 N2 90878 72703 80,95
Н2О 1857,8 2312 3,97 Н2О 2175 2707 3,01
Қортынды 82885,5 58254 100,0 Қортындысы 125713,5 89812 100,0
Ауа
I 16649 12876
II 17391 13450
III 5110 3952
IV 3835 2966
Қортынды 125770.5 91498
3.1 Дайын өнімнің мінездемесі
Күкірт қышқылының химиялық құрлысы мына фрамуламен анықталады Н2SO4
(молекулалық салмағы 98,08)
Күкірт қышқылын бір молекула күкіртті ангидридтің SО3 және бір молекула
судың қосындысына тура деп қарастыруға болады. Сондықтан сусыз күкірт
қышқылы 81,36% SО3 тең және 18,37% Н2О тұрады.
Техника түсінігі бойынша күкірт қышқылы күкіртті ангидриттің кез келген
сумен қосылысы бола алады. Егрде 1 моль SО3 судағы ертіндісінде 1 моль
судан аз қосылыста болса, онда ол күкірт қышқылындағы күкіртті ангидридтің
ертіндісі деп – оны олеум деп қарастыриамыз немесе түтіндегіш күкіртті
қышқыл деп аталады.
Ал егерде 1 моль SО3 – ке 1 моль Н2О көп болса, онда күкірт қышықлының
судағы ертіндісі деп аталады.
Жоба бойынша алынатын күкірт қышқылы 93+0,5%
Бұл түссіз май түріндегі сұйықтық.
Тығыздығы 200С-де -1,828гсм3
Қайнау температурасы-290,60С
Кристалға айналу температурасы минус 350С.
Күкірт қышқылының қолданылатын жерлері таблицада көрсетілген
3.2 Күкірт қышқылының қолданылатын кейбір обылыстар
Кесте - 3
Тұз және тыңайтқыш өндірістері
Қышқыл өндірісітері
Металлургия
Гальвоно техника
Отын өнеркәсібі
Тамақ өнеркәсібі
Органикалық синтез
Жоғарғы полимерлі синтез
Лабораторияда қолданылуы
3.2 Қосымша өнімдер
1. Энергетикалық бу
2. пиритті огороктар
колчеданды жаққан кезде алынады, темір тотықтарының қосылысы гематит
түрінде (Fe2O3). Іс жүзінде 1т күкірт колчеданды жаққанда 0,6т пирит огорок
алынады.
Пирит огороктың құрамына колчеданда болатын барлық компонеттер ауысып
отырады.
Отның құрамында мыналар болады. %
Темір 45-47 Селен
4-40
Күкірт 0,5-2 теллур
4,-15
Мыс 0,36-0,44 Толий
2-15
Цинк 0,38-0,94 Германий
0-10
Қорғасын 0,03-0,06 индий
0-5
Мышьяк 0,04-0,07 Галий
0-15
Кобальт 11,5-35 кадмий
0-30
Золото 1,6-1,08 күміс
8,4-20,8
Пиритті огорк майда прошок түріндегі материалдар.
Олар құрамындағы түсті және бағалы металдарды алу үшін, темірлі кені алуда
қолданылады. Аз мөлшерде сурик және мунин алу үшін де пайдалынады. Оларды
тыңайтқыш ретінде де қолданылады. Соңғы кезде оларды катализатор ретінде де
қолданылады.
Күкір қышқылыцн алуда әртүрлі күкіртті шикізаттар қолданылады.
1. Реттегі және флотационды күкірт колчеданы
2. табиғи және газды күкірт
3. Түсті металлургия газды SО2 бар
4. Күкіртті-сутегі коксохимиялық және мұнай өңдеу зауыттарының
қалдықтары
Негізінен алғанда қазіргі кездегі және жақын арада негізгі шикізат ретінде
күкіртті колчеданын пайдалагады.
Элементарлы күкірт баланысы әр кезде құнды, күкірт қышқылының өзіндкі құны
күкіртен алғанда табиғи колчеданнан алғаннан 2 есе қымбатқа түседі. Күкірт
қышқылы өндірісінде ең арзанға түсетіні түсті метеллургияда пайда болатын
күкірт газдардан алу болып саналады.
4 ӨНДІРІС СХЕМАСЫНЫҢ ӨЗГЕШЕЛІГІ ЖӘНЕ КЕЙБІР ТЕХНИКАЛЫҚ ШЕШІМДЕР
Көрасетілген схеманың негізгі харектеристикасына процестің традициялық газ
тазалауында жуылатын және кептірілетін башняларда.
Технологиялық процестердің үздіксіз жұмыс істеуіне алдын ала жуысыз және
кептірусіз көрсетілген жобадағы күкірт қышқыл өндірісіндегі төмендегі
шешімдер қабылданады.
1. құрғақ электрпештен соң газдарда болатын қалдық шаңдармен улы
заттар, аз болғанмен баяу әсер етуіне қарамастан контактылы массаны
ыластап қайта орнына келмейтін зиянды әсер етеді, бес қабатты
аппарат алдына екі форконтактылы аппарат қойылады оның біреуі жұмыс
істеп екіншісі резервте тұрады. Бұлар өндірістің үздіксіз жұмыс
істеуіне жағыдай туғызады.
2. 10-12% SО2 -ні қайта өңдеу үшін форконтактылы аппаратқа жүзік
түстес контактылы масса отырғызылады төмен көрсеткішті ванадиі бар.
Соның арқасында аз әрекетті қыздыруға немесе массаның бірігіуіне
жағыдай жасалынбайды. Сонымен қатар күкіртті ангидриттің тотығына
30-40% жәрдемдеседі және газ қабатында температура 80-930С- ден
аспайды, ол соңғы температураның 530-5400С-ге келуіне көмектеседі.
Форконтактылы аппараттың орналасуының арқасында негізгі контактылы
аппараттың алдында газдар шаңнан және зиянды қоспалардан
тазартылуға мүмкіндік алады. SО2 концентрациясы 7,5-8% дәуір
төмендейді.
3. газдардағы су буының жоғарғы дәрежеде конденсация жүруі үшін газ
құрамын сол деңгейге шейін жақындату керек, ол ьқұрам
ылғалдыкатализатордың ең жақын құрамына сәйкес болу керек. Бұл
осынша су буы берілуі керек, олкүкіртті ангидридінен су буы бірге
конденсацияға отырғанда алынатын күкірт қышқылының концентрациясы
купоросты майға сәйкесболуы тиімді.
4. башня- конденсатордан соң газдарды жақсы тазарту үшін тұманнан және
күкіт қышқылының шашырандысынан компрессор алдына волокнисті және
электрсүзгіштекр орналастыру қарастырылады.
5. Күкірт қышқыыл өндірісінде газ құрамындағы күкіртті ангидрниттің
азайуына және атмосфераға жіберу алдында зиянды қоспаларды
мүмкіндік шекті концентрацияғңа жеткізу үшін қышқыл каталитикалық
әдіс ұйымдастырылады.
4.1 БЕЛГІЛІ ТАЗАРТУ ӘДІСТЕРГЕ АНАЛИЗ ЖАСАУ ЖӘНЕ ТАҢДАЛҒАН ТӘСІЛДІ
ТИЯНАҚТАУ
Өндіріс басынан немесе зауыттаншығып жатқан күкіртті ангидритті
тазарту үшін ең тиімді деп қышқыл- каталитикалық тәсіл қабылданды, оның
негізгі маңызына күкіртті ангидриттің ертіндідегі кейбір металдармен
реакцияда әрекеттесіп тотығуы болып табылады. Табиғи рудалардың катализатор
ретінде қабылдануы газдаға күкіртті ангидритті тазарту немесе қабылдануы 75-
95% -ке жетеді.
Істеліп біткен немесе пайдаланылған газ қысым арқылы құйрықтан шығып
жатқан газ ішіндегі күкіртті ангидритті ұстап қалу үшін әдейі орнатылған
қондырғы құралдарға жіберіледі. Бұл жерде газ бірінен соң бірі орналасқөан
насадкалы абсорберлерге жіберіледі, одан әрі шашыратқыш ұстағыш арқылы және
пайдалынатын турба арқылы атмосфераға жіберіледі.
Абсорбер 5-10% қышқылмен жоғарыда орналасқан ыдыстан насосс арқылы
орашат етіледі. Орашениеге қолданылатын сұйықтың біразы контактылы сүзгіш
арқылы, ол жерде сұйық пиролюзитпен әрекеттесіп активті марганец иондарымен
байытылады.
Күкіртті ангидрит ауаға белгіленген мөлшерден артық кетсе немесе
мүмкіндік шекті концентрациядан жоғары болса ауаны ластап қоршаған ортаға
үлкен зиянын тигізеді. Сондықтан оның ауауға кету концентрациясын МШК
келтіру үшін әртүрлі әдістер қолданылады.
1. күкіртті газды атмосферада жайылуы үшін ұзын турбалар
қолданылады (200м)
2. Отынды алдын-ала күкірттен тазартады.
3. Газдарды тазартып одан шаңнан SО2 пайдалану
4.2 Қоршаған ортаны қорғау
Пеш Қайнау қабатымен - ҚҚ
Материалдық баланысқа байланысты цех қуаты Q=545 ттәулік
Колчедан бойынша шығын коэфициенті- 0,81
Жұмыс күні – 330
Орнатуға арналған ҚҚ пешінің қуаты Q=200 ттәулік
Керекті пеш саны 545·0,81200 = 2,2 дана
Бір жылкөлемінде пештің ремонтқа тоқтайтын уақыты
өткінше ремонт – 48 сағ
орташа ремонт – 150сағ
барлығы 198 сағ немесе 8 күн
Сондықтан пештің жұмыс істейтін уақыты 330-8 = 322 күн
Тоқтау уақытын ескере отырып қанша пештің керектігін есептеу
180000·0,84322·200 = 2,3 дана
орнатуға 3 пеш қабылдаймыз.
Пештің негізгі размерлері.
1. Тордың үрлеу ауданы; Fүр.а. = my 8000 = 200000 8000 =
25м2
Мұндағы; my- пештің колчеданға алынған қуаты, кгтәулік
8000- жанудың интенсивті мүмкіндігі 1м2 тордағы, кг
тәулік
2. Бірінші үрлеу мөлшері
Qбір ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz