XX ғасырдың 20-30 жылдарындағы қазақ зиялыларының педагогикалық ойлары

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 49 бет
Таңдаулыға:

XX ғасырдың 20-30 жылдарындағы қазақ зиялыларының

педагогикалық ойлары

Қазақ елінің егемендігімен қатар тәуелсіздігі ұлғайған сайын еліміздің ұлттық тарихын зерттеуге үлкен мән берілуде. Халықтың ұзақ жылдардан кейінгі өзін-өзі тануының жаңа кезеңі ұлттық ғылыми ортаға қоғамның педагогикалық ілімдер тарихы маңызды орынға көтерілді.

Тәуелсіздік тұсындағы қазақ халқының қоғамдық санасындағы түбегейлі өзгерістер тарихи тағдырдың тәлкегімен ұмыт болған ұлттық дәстүр мен этномәдениетті қайта жаңғыртумен сиапатталады. Педагогикалық мәселелер халықтың экономикалық, саяси-әлеуметтік және мәдени өмірімен байланысты. Осы орайдан келгенде қазақ халқының тарихы мен мәдениетінің дамуында, оқу орындарының өрістеуінде XІX ғасырдың екінші жартсынан қазан төңкерісіне дейінгі мерзім ерекше кезең ретінде қаралады.

Отарлық бұғауда отырған қазақ елінің мәдени ішкі өміріне орталық Ресейде болып жатқан саяси, экономикалық оқиғалар, түрлі толқулар мен педагогикалық қозғалыстар әсерін тигізіп жатты. Осы орайда қазақ зиялыларының педагогикалық ой-пікірлерінің дамуына, өзіндік идеяларын жариялауға мүмкіндік болмады. Соған қарамастан белгілі ағартушылар, педагог- ұстаздар өз еңбектерін оқу-тәрбие жұмыстарына енгізіп, педагогикалық мәселелерді көтеріп отырды. Олай болса сол кезеңдегі белгілі зиялылардың еңбектеріне тоқталып өтейік.

Ы. Алтынсарин - қазақ мектептерін және ондағы оқытудың дидактикалық негіздерін дүние жүзі педагогикасының қол жеткен алдыңғы қатарлы деңгейінде құра білген ұлы ұстаз. Орталық бұғауға түскен қазақ халқын мәдени қиындықтан құтқаратын жол - ағартушылық деп білген Ыбырай, патша үкіметінің “Қайырымдылығына ” орай және бұқара көпшіліктің қаржысымен ашылатын мектептерді және ондағы білім мен тәрбие беру, оқыту принциптерінің негізгі компонентерін өміршең мәнде дәлді белгілей білді. Қазақ балаларына тән білуге құмарлық, тапқырлық, дарындылық, қасиеттеріне мән берген ол: “… мені өте таңқалдырған нәрсе- бұл балалар үш айдың ішінде ғана орысша, татарша оқуды, тіпті жазуды да үйренді, ” - деп шәкірттердің зейінділігі мен іждағаттылығына ризалықпен қарады.

Қазақ балаларына тән білуге құмарлық, тапқырлық, дарындылық, қасиеттеріне мән берген ол: “… мені өте таңқалдырған нәрсе- бұл балалар үш айдың ішінде ғана орысша, татарша оқуды, тіпті жазуды да үйренді, ” - деп шәкірттердің зейінділігі мен іждағаттылығына ризалықпен қарады. Ал, ұстаз-психолог Жүсіпбек Аймауытовтың ұлттық тәлім-тәрбие тақырыбына арналған еңбектері (“Тәрбиеге жетекші”, ”Психология”, “Комплекспен оқыту жолдары”, “Жаңа ауыл”) т. б. психология, педагогика саласының түйінді тұстарын арқау еткен мақала, ізденістері бүгінде маңызды мәнге ие болып отыр ұлы ақын ғана емес, сонымен қатар қазақтың ұлы педагогтарының бірі. Оған дәлелоның педагогика саласында жазған ғылыми дәрістері мен мақалалары айғақ. Мысалы ретінде ”Педагогика ” еңбегі жайлы: “Шамам келгенше қазақ жанына қабыстыруға тырыстым деп жазады. Мағжан Жұмабаев тек қана қазақ педагогикасымен шектелмей, сол кездегі алдыңғы қатарлы әлем, Ресей, ертедегі Рим, грек ғалымдарының еңбектерімен етене таныс болғаны белгілі. Әсіресе, Мағжан мұғалімге аса қамқор болуға, оны сыйлауға, үлкен құрмет көрсетуге шақырады. ”Алты алаштың баласы бас қосса, қадірлі орын -мұғалімдікі”-дейді ұстаз. Қазақстанның Россияға қосылуы 1731 жылдан басталғанымен, патшалықтың отарлық саясатының күшейген кезі ХІХ ғасырдың соңы мен ХХ ғасырдың басында болғандықтан қазақ даласы осы кезеңде тарихи оқиғаларға толы болды. Патша өкіметі қазақ жерін отарлау саясатын жүзеге асырып, әкімшілік басқару жүйесін енгізіп, қазақ жерінің байлығын өз мақсаттарына пайдалану үшін жанталасып жаты. Мұжықтарын лек-легімен әкеп төгіп, қазақтың ең шұрайлы жерлерін тартып алып, өздерін шөлге, құмға, тау-тасқа қарай тықсырды. Шекараны нығайта түсу үшін бекіністер салды. Патша өкіметі осы әрекеттерімен ғана шектеліп қалған жоқ, іле-шала жергілікті халықтың тіліне, діліне, дініне шабуылын күшейтті. Халықты бірден үркітіп жібермеу үшін " бұл саясатын " аса сақтықпен жүргізді. Патша өкіметі ең бастысы халықтың ауқатты тобын өз жағына шығарып алуға тырысты. Аталмыш кезеңнің белгілі тұлғаларының бірі Мағжан Жұмабаев тек "Болыстарға тілмаштар даярлау мектебін" ашып, болыстардың, атқамінерлердің балаларын оқытып, билік сүйгіштерді өзіне жақындатып алды. " Ислам дініне бой ұрады" деген ниетпен татарларды қазақтарға жолатпауға тырысады. Ал, ұстаз-психолог Жүсіпбек Аймауытовтың ұлттық тәлім-тәрбие тақырыбына арналған еңбектері (“Тәрбиеге жетекші”, ”Психология”, “Комплекспен оқыту жолдары”, “Жаңа ауыл”) т. б. психология, педагогика саласының түйінді тұстарын арқау еткен мақала, ізденістері бүгінде маңызды мәнге ие болып отыр. Аталмыш кезеңнің белгілі тұлғаларының бірі Мағжан Жұмабаев тек ұлы ақын ғана емес, сонымен қатар қазақтың ұлы педагогтарының бірі. Оған дәлел оның педагогика саласында жазған ғылыми дәрістері мен мақалалары айғақ. Мысалы ретінде ”Педагогика ” еңбегі жайлы: “Шамам келгенше қазақ жанына қабыстыруға тырыстым деп

жазады. Мағжан Жұмабаев тек қана қазақ педагогикасымен шектелмей, сол кездегі алдыңғы қатарлы әлем, Ресей, ертедегі Рим, грек ғалымдарының еңбектерімен етене таныс болғаны белгілі. Әсіресе, Мағжан мұғалімге аса қамқор болуға, оны сыйлауға, үлкен құрмет көрсетуге шақырады. ”Алты алаштың баласы бас қосса, қадірлі орын -мұғалімдікі”-дейді ұстаз. Қазақстанның Россияға қосылуы 1731 жылдан басталғанымен, патшалықтың отарлық саясатының күшейген кезі ХІХ ғасырдың соңы мен ХХ ғасырдың басында болғандықтан қазақ даласы осы кезеңде тарихи оқиғаларға толы болды.

Патша өкіметі қазақ жерін отарлау саясатын жүзеге асырып, әкімшілік басқару жүйесін енгізіп, қазақ жерінің байлығын өз мақсаттарына пайдалану үшін жанталасып жатты. Мұжықтарын лек-легімен әкеп төгіп, қазақтың ең шұрайлы жерлерін тартып алып, өздерін шөлге, құмға, тау-тасқа қарай тықсырды. Шекараны нығайта түсу үшін бекіністер салды. Патша өкіметі осы әрекеттерімен ғана шектеліп қалған жоқ, іле-шала жергілікті халықтың тіліне, діліне, дініне шабуылын күшейтті. Халықты бірден үркітіп жібермеуүшін " бұл саясатын " аса сақтықпен жүргізді. Патша өкіметі ең бастысы халықтың ауқатты тобын өз жағына шығарып алуға тырысты. "Болыстарға тілмаштар даярлау мектебін" ашып, болыстардың, атқамінерлердің балаларын оқытып, билік сүйгіштерді өзіне жақындатып алды. " Ислам дініне бой ұрады" деген ниетпен татарларды қазақтарға жолатпауға тырысады. Патша өкіметінің "жымысқы" саясатының нәтижесінде ашылған "орыс-қазақ" мектептерінде оқыған қазақ балалары орыстың білімі мен ғылымының арқасында көкірек көзін ашып, ХХ ғасырдың басында саяси аренаға шықға бастады. Орыс мектептерінде оқып, орысқалаларында жоғарғы білім алғанымен олар өз елінің мүддесін көздеді, ұлттық білім беру жүйесін қалыптастыруға және ұлттық тәлім-тәрбиенің негізін қалап, ғылымға айналуына көп еңбек сіңірді. Ел арасынан өздерінің табиғи дарынымен, асқан білімділік деңгейімен, рухани парасатымен суырылып шыққан азаматтар ұлт болашағы үшін жан аямай тер төгіп, бостандық пен бақытты өмір жаршыларының тұңғыш қарлығаштары бола білді. Ахмет Байтұрсынов, Әлихан Бөкейханов, Міржақып Дулатов, Халел Досмұхамедов, Мұхамеджан Сералин, Барлыбек Сырттанов, Бақытжан Қаратаев, Жанша Сейдалин, Мұхамеджан Тынышбаев, Жақып Ақбаев, Дінмұхамед Сұлтанғазин, Ғұмар Қарашев, Отыншы Әлжанов, Райымжан Мәрсеков, Асылқожа Құрманбаев, Ғабдулғазиз Мұсағалиев… бұл тізімді осылай жалғастыра беруге болады. Шын мәнінде, олар ғұмыр кешкен ХХ ғасырдың басы өздерінің ойлау, болжау қасиеттері айрықша, энциклопедиялық ұлы ақын ғана емес, сонымен қатар қазақтың ұлы педагогтарының бірі. білім, талғам ауыл т. б. психология, педагогика саласының түйінді тұстарын арқау еткен мақала, ізденістері бүгінде маңызды мәнге ие болып отыр ауыл т. б. психология, педагогика саласының түйінді тұстарын арқау еткен мақала, ізденістері бүгінде маңызды мәнге ие болып отыр.

Аталмыш кезеңнің белгілі тұлғаларының бірі Мағжан Жұмабаев тек Оған дәлел оның педагогика саласында жазған ғылыми дәрістері мен мақалалары айғақ. Мысалы ретінде ”Педагогика ” еңбегі жайлы: “Шамам келгенше қазақ жанына қабыстыруға тырыстым деп жазады. Мағжан Жұмабаев тек қана қазақ педагогикасымен шектелмей, сол кездегі алдыңғы қатарлы әлем, Ресей, ертедегі Рим, грек ғалымдарының еңбектерімен етене таныс болғаны белгілі. Әсіресе, Мағжан мұғалімге аса қамқор болуға, оны сыйлауға, үлкен құрмет көрсетуге шақырады. ”Алты алаштың баласы бас қосса, қадірлі орын -мұғалімдікі”-дейді ұстаз. Қазақстанның Россияға қосылуы 1731 жылдан басталғанымен, патшалықтың отарлық саясатының күшейген кезі ХІХ ғасырдың соңы мен ХХ ғасырдың басында болғандықтан қазақ даласы осы кезеңде тарихи оқиғаларға толы болды. Патша өкіметі қазақ жерін отарлау саясатын жүзеге асырып, әкімшілік басқару жүйесін енгізіп, қазақ жерінің байлығын өз мақсаттарына пайдалану үшін жанталасып жатты. Мұжықтарын лек-легімен әкеп төгіп, қазақтың ең шұрайлы жерлерін тартып алып, өздерін шөлге, құмға, тау-тасқа қарай тықсырды. Шекараны нығайта түсу үшін бекіністер салды.

Патша өкіметі осы әрекеттерімен ғана шектеліп қалған жоқ, іле-шала жергілікті халықтың тіліне, діліне, дініне шабуылын күшейтті. Халықты бірденүркітіп жібермеу үшін " бұл саясатын " аса сақтықпен жүргізді. Патша өкіметі ең бастысы халықтың ауқатты тобын өз жағына шығарып алуға тырысты. "Болыстарға тілмаштар даярлау мектебін" ашып, болыстардың, атқамінерлердің балаларын оқытып, билік сүйгіштерді өзіне жақындатып алды. "Ислам дініне бой ұрады" деген ниетпен татарларды қазақтарға жолатпауға тырысады.

Патша өкіметі тек орыс мектептерін ғана ашып қойған жоқ, жер-жерлерде қазақ балаларын шоқындырып, оларға орысша ныспы беру рәсімдерін де жасады. Бұның бәрі бүгінгі күж ғана тұрғыдан айтылып отырған шындық. Халықты тарихынан жаңылдыру үшін бірнеше рет жазу графикасы ауыстырылды. Бұның өзі бүгінге дейін ел тарихын зерттеуге үлкен қол байлау болып отырғанын жасырып, - жабудың қажеті жоқ.

Патша өкіметінің "жымысқы" саясатының нәтижесінде ашылған "орыс-қазақ" мектептерінде оқыған қазақ балалары орыстың білімі мен ғылымының арқасында көкірек көзін ашып, ХХ ғасырдың басында саяси аренаға шықға бастады. Орыс мектептерінде оқып, орыс қалаларында жоғарғы білім алғанымен олар өз елінің мүддесін көздеді, ұлттық білім беру жүйесін қалыптастыруға және ұлттық тәлім-тәрбиенің негізін қалап, ғылымға айналуына көп еңбек сіңірді. Ел арасынан өздерінің табиғи дарынымен, асқан білімділік деңгейімен, рухани парасатымен суырылып шыққан азаматтар ұлт болашағы үшін жан аямай тер төгіп, бостандық пен бақытты өмір жаршыларының тұңғыш қарлығаштары бола білді.

Ахмет Байтұрсынов, Әлихан Бөкейханов, Міржақып Дулатов, Халел Досмұхамедов, Мұхамеджан Сералин, Барлыбек Сырттанов, Бақытжан Қаратаев, Жанша Сейдалин, Мұхамеджан Тынышбаев, Жақып Ақбаев, Дінмұхамед Сұлтанғазин, Ғұмар Қарашев, Отыншы Әлжанов, Райымжан Мәрсеков, Асылқожа Құрманбаев, Ғабдулғазиз Мұсағалиев бұл тізімді осылай жалғастыра беруге болады.

Шын мәнінде, олар ғұмыр кешкен ХХ ғасырдың басы өздерінің ойлау, болжау қасиеттері айрықша, энциклопедиялық білім, талғам-танымдары жан-жақты көзі ашық алыптарды дүниеге келтірген дүбірлі заман еді.

Сондай -ақ Қазақстанда педагогика заңдылықтарының жүзеге асып, жетілуіне сол кезеңде өмір сүрген ағартушылардың еңбегі зор. Мысалы: Абай Құнанбаев, Шәкәрім Құдайбердіұлы, Шоқан Уәлихановтармен қатар оқытып білім ісіндегі әлемдік деңгейдегі жол-жосыққа зейін аудара отырып, қазақ халқының тарихи даму жағдайына үйлесімді педагогикалық, психологиялық еңбектер жазған зиялылар қауымы үлкен үлес қосты. Атап айтқанда Ахмет Байтұрсынов, Мағжан Жұмабаев, Жүсіпбек Аймауытов, Міржақып Дулатов т. б. педагог-ұстаздар білім беріп оқытуды ұйымдастырудың тиімді жолдарын, оқушылармен жұмыс істеудің әдістемелерін жан-жақты талдауға ат салысты.

XX ғасырдың басында ұстанған ұран үшін Шәкәрім қажының білім жөніндегі мына еңбегіне тоқталайық:

Адамдық борышың-

Халқыңа еңбек қыл

Ақ жолдан айнымай

Ар сақта, оны біл

Талаптан да білім мен өнер үйрен

Білімсіз

Өнерсіз

Болады ақыл тұл.

Мақтанға салынба

Мансаптың тағы үшін

Өміріңді сарып қыл өлгенше

Жоба тап,

Жол көрсет

Келешек қамы үшін

Қайтадан қайырылып қауымға келмейсің

Барыңды, нәріңді тірілте бермейсің

Ғибрат алар артыңа із қалдырсаң-

Шын бақыт

Осыны ұқ

Мәңгілік өлмейсің - деп ұлағатты сөз қалдырған. Шәкәрім қажының бұл еңбегі арқылы қазақ жастарын еңбекке, адалдыққа, білімге т. б тұлға бойына адами қасиеттерді қалыптастыру мақсатында халық арасында көптеп жарияланған.

XX ғасырдың алғашқы кезеңінде Ахмет Байтұрсыновтың қазақ халқының қоғамдық, саяси, мәдени, ағарту істеріне белсене араласып, бар күш-жігерін, білімін оқу-білім жолына арнаған. Ол қазақ халқының мәдениет тарихында білгір педагог, қазақ тілі білімінің негізін салушы, ғылым-тюрколог, әдебиет зерттеуші, журналист, қоғам қайраткері, елінің рухани жетекшісі ретінде танылды.

Ел-жұртының мақтанышы болған Ахмет Байтұрсыновты ұлы жазушы Мұхтар Әуезов былай бағалаған еді: “… Қазақтың еңкейген кәрі, еңбектеген жасына түгелімен ой түсіріп елін ұйқысынан оятып, жансыз денесіне қан жүгіртіп, күзгі таңның салқын желіндей ширықтырған, етек жеңін жиғызған “Қазақ” газеті болатын. Ол газеттің жаны кім еді? Ішіндегі қажымайтын қайрат, кемімейтін екпін кімнің екпіні еді? Ол екпін ұйықтаған қазақты айқайлап оятуға заман ерік бермеген соң “Маса” болып талай ызыңдап, “оятамын” деп ұзақ бейнетті міндет қылып алған Ахаңның екпіні болатын ”.

Ресейге бағынғанға дейін қазақ арасында ислам діні біркелкі тарамағаны белгілі. Бірақ Ресейге толық бағынғаннан кейін және Орта Азияның Ресей қол астына өтуі жағдайды өзгерті. Отарлық езгінің күшеюі халықтың іштей наразылығын тудырып, өзіне рухани жағынан жақындау мұсылман дініне бет бұра бастады. Ислам дінінің қазақ арасында кеңінен етек алып жайылуынан қатты күдіктенген кісінің бірі -халқымыздың мақтанышы аса дарынды ғалымы, ағартушысы Шоқан Уәлиханов.

Ол кісі жағдайға байланысты “Татар молдалары мен Орталық Азия ишандарының әрекеттері арқасында қазақ барған сайын мұсылманшылық жолға түсіп барады. Қазір қазақтың кейбір сұлтандары, байлары әйелдерін оңаша үйде ұстайтын болды; қазақтар Меккеге баратынды шығарды, жырлар айту орнына пайғамбарлар туралы жыр, ертектерді айтады, діни хиссаларды оқиды. Тегі еуропалық мәдениетке Ресейдің Византия дәуірін басынан өткізіп жеткені секілді, қазақ халқы татар дәуірін басынан өткізіп жететін болар. Бұл-оның болашағы бұлдыр, қараңғы деген сөз”- деп аса бір өкінішпен, торығушылықпен жазған еді. “Әр тәрбиешінің қолданатын жолы- ұлт тәрбиесі”. “Әрбір ұлттың бала тәрбиесі туралы ескіден келе жатқан жолы бар. Осыған орай белгілі педагог Мағжан Жұмабаев жағы көп болғаны сияқты жамандық жағы да көп”- деп жазған. Осы мақсатқа орай белгілі ағартушы Міржақып Дулатовтың “Ақтөбе гимназиясы хақында” мақаласы да жарық көрген болатын. Бірақ көп жылдар бойы Кеңес өкіметі жүргізген озбырлықпен қырып-жоюға, тарихты өрескел бұрмалауға негізделген саясаттың тікелей салдарынан халқымыздың сана-сезімі өлшеусіз де орны толмас жұтаңдыққа ұшырап, оның интеллектуалды ауқымының қарыштап дамуына үлкен нұқсан келді [ ] .

Соның тікелей кесірінен қазан төңкерісіне дейінгі жалпы адамзат өркениетінің төрінен орын алған ірі тұлғаларымызға "байшыл", "кертартпа", "діншілдер" деген, жалған саяси айдарлар тағылды. Олардың бай мұраларын зерттеуге тыйым салынды. Партиялық талап, марксистік-лениндік идеология қазақ халқының дарынды дара перзенттерінің бостандық пен ұлт тәуелсіздігі үшін аянбай тер төккен, қабырғалары қайысқан ерекше еңбектерін большевиктік көзқараспен біржақты бағалап, оларды мемлекетке "қажетсіз" санап, жетпіс жылдан астам жарыққа шығармады. Кейінгі кезде бұл мәселе біршама толық зерттеле бастады. Бұрынғы қазақ арасындағы білім беру тарихына қатысты "Торғайдағы мұсылманша оқу" мақаласынан көптеген дерек табамыз. Миссионер Ильминскийдің шәкірті Алекторовтың медресе аштың деп Байту молда мен Бейіс хазіретті қудалағанына қарамастан, мұсылманша оқудың Торғай атырабында үзілмегендігін көреміз.

Бұл қатынастар адамдардың белгілі бір дәрежеде батыс үлгісіндегі білімділігін талап еткендіктен қазақстанда орыс білім беру жүйесі біртіндеп енгізіле бастады. Сонымен қатар елде мұсылман білім беру жүйесі де сақталып қалды. Екі білім беру жүйесінің арасындағы талас біртіндеп жаңа ағым -қазақ білім беру жүйесінің қалыптасуына әсер етті. қазақ білім беру жүйесі екі тілде білім беру жүйесінің жақсы жақтарын бойына сіңіре отырып ұлттық танымға, санаға оңай қабылданатын білім беру жүйесін жасағысы келді. Міне осы кезден бастап қазақ халық педагогикасы зерттеле бастады және оның нәтижелері ой елегінен өткізіліп, мектепке арналған оқу бағдарламаларына, оқулықтарға, әдістемелік құралдарға айналып қазақтың этнопедагогика ғылымының қалыптасуына әсер етті.

ХХ ғасырдың басында қазақстанның тарихи өмірінде елеулі өзгерістер, аса бір алмағайып оқиғалар болған еді. Атап айтқанда, бұл кезеңде қазақстанның барлық территориясы Ресей империясының ішкі отарына айналып, өзінің саяси-экономикалық дербестігінен айрылған, орыс мемлекетінің құрамдас бөлігі ретінде танылды.

Бірнеше ғасыр бойы ұлы далада қалыптасқан көшпелі цивилизацияның рухани, мәдени, саяси-құқықтық жүйелері дағдарыс шырмауығына маталып, қазақ қоғамында бұрын мүлдем беймәлім болып келген құбылыстардың орын тебе бастағанына Ресей ықпалы тигендігі анық еді. азақ елінің оқу-ағарту саласындағы ізденістер Дүниені дүр сілкіндірген қилы-қилы тарихи оқиғаларға толы XX ғасырдың бас кезеңі қазақ елінің қоғамдық-әлеуметтік өмірінде де үлкен өзгерістер туғызды. Бұл Ресейдің алдыңғы қатарлы ғалымдарының қоғамның дамуына, білім мен ілімнің көркеюіне педагогика ғылымының берері көптігінен көз жеткізе бастаған мезгілі еді. Осы жағдайлар сол кездегі көзі ашық, көкірегі ояу, өз халқының қамын ойлайтын қазақ зиялыларына да түрткі болып, олардың сана-сезіміне, жан дүниесіне қозғау салды. Сол кезеңдегі адамзаттың тарихи көшінен, өркениеттің дамуынан қазақ елінің қалып қоймауын ойлап, уайым жеген көптеген ойшыл ғалымдар мен қоғам қайраткерлері өнер білімді дамытып, сол арқылы іргелі елдердің қатарына қосылуды мақсат тұтті. Сондықтан XX ғасырдағы қазақ зиялыларының рухани қалыптасуы мен олардың ұлттық педагогикалық ой-пікірлері жайлы ғылыми тұрғыдан сөз еткен, біріншіден, олардың сол кездегі кеңес заманының алдыңғы қатарлы әлеуметтік ортасынан және өздері қатар ғұмыр кешкен ойшылдарды бөлек алып қарауға болмайды. Екіншіден, қазақ зиялыларының шығармашылықтарындағы ұлттық педагогикалық идеяларды талдап М. Дулатов, Ж. Аймауытов, М. Жұмабаев, Х. Досмұхамедұлы еңбектерін сараптай отырып дүниетаным мен тәлімдік ойлардың қалыптасуына дүние жүзінің белгілі педагог ғалымдарының еңбектерін талдауымыз өте орынды. Әсіресе қазақ зиялыларының шығармашылықтарының мәйегі болған, ұлттық педагогикалық идеяның одан әрі дамуына мүмкіндік берді. Әсіресе қазақ зиялыларының шығармаларының мәйегі болған ұлттық педагогиканың дамуына мән берген. Халық идеясының басты мақсаты- қоғамның белсенді мүшесі болатын, жетілген тұлғаларды тәрбиелеу. Ал жан-жақты жетілген тұлғаларды сипаттайтын болсақ ол

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.