Қазақстандағы ұлттық табиғи саябақтардың жағдайы

Жоспар

І. Кіріспе

ІІ. Негізгі бөлім
А) Ұлттық табиғи саябақтардың шығу тарихы
Б) Ұлттық табиғи саябақтардың түрлері мен маңызы
В) Сайрам . Өгем мемлекеттік ұлттық табиғи саябағы
Г) Қаратау . Эндемиктердің Отаны

ІІІ. Қорытынды

ІV. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі.

Кіріспе
Табиғат - Ана экологиялық жағдайлардың қол шоқпарына айнала тұра, бүкіл тіршілік атаулының құтты қоныс мекені, алтын ұя бесігі екеніне дауымыз жоқ. Ал адам үшін табиғат ең қасиетті де, қастерлі ұғым. Қазақ халқының бар өмірі табиғатпен тікелей байланыста өтіп келеді. Сан ғасырлар бойы халқымыз табиғат аясында тіршілік өте отырып, оның сан алуан құпия сырларына көңіл бөлді. Халқымыздың табиғат жөніндегі ой-пікірлері табиғат құбылыстары мен заңдылықтарымен үнемі үндесіп жатады. Сондықтан да халық өзін табиғаттың бөлінбес бір бөлшегі, құрамдас бір тобы деп есептеді. Табиғаттың қатаң жағдайына, түрлі өзгерістеріне сай көшіп-қонып жүріп, өз шаруашылығын табиғатпен үйлесімді жүргізді, сондай-ақ табиғатқа аялы алақан, көз қарашығындай қамқорлық керек екенін ерте сезінді.
Егер Жер – Анаға тіл бітсе: - Ей, адамзат баласы! Сен менің бауырымда тіршілік еткен ең тамаша перзентімнің. Саналы, парасат - пайымды төлімсің. Бірақ менің перзентім жалғыз сен ғана емес, басқа да тіршілік иелері – менің төл балаларым. Сенің өзіңмен бірге туғандарыңа, яғни жануарларға, аң – құстраға жасаған қиянатың - өзіңе, келер ұрпағыңа жасаған қастандығың дер еді.
Ағылшын халқында «Жер бетінде жалғыз ағаш, жалғыз көл, жалғыз өзен қалғанда ғана өміріміздің қаншалықты қажеттілігіін түсінеміз» деген нақылы бар.
Еліміз Егемендік алған күннен бастап – ақ Республикамызда табиғат қорғау мәселесіне ерекше көңіл бөлініп келеді. Әсіресе, ерекше қорғалатын аумақтардың жер көлемін кеңейту және көркейту шараларын мейлінше кеңінен жүргізуді насихаттау жұмыстары қалың бұқара қалың арасында жан – жақты жүргізіліп келеді.
Елімізде «Ерекше қорғалатын аймақтар туралы» Заң 1997 жылы 6 тамызда қабылданған. Онда ерекше қорғалатын аумақтарға Республикамыздағы арнайы бөлініп алынған жер алқаптары, су айдындары, ормандар және жер қойнауы ерекше ережеге сай құқықтық тұрғыдан да және шаруашылық тұрғыдан да қатаң тәртіп пен қорғалып, табиғатты сақтап қалу үшін, әрі қалпына келтіру үшін бөлінеді деп атап көрсетілген. Қазіргі кезде Республикамызда ерекге қорғалатын табиғи аймақтар санатына: мемлекеттік қорықтар, ұлттық табиғи саябақтар, табиғи ескерткіштер, қорықшалар, ботаникалық бақтар жатады.
Табиғатты қорғауға арналған ұйымдар – ол қорықтар, ұлттық саябақ, ескерткіштер және т.б. Ұлттық саябақ мемлекеттік қорықтардан елеулі айырмашылықтары бар. Қорықтарда табиғат байлықтары сол аймақтың ландшафты — географиялық белдеуінің үлгісі ретінде қорғалады. Мұндағы жерлер, шаруашылық айналымынан босатылады да, барлық экологиялық процестер өз бетінше жаратылыстың заңына сәйкес дамиды. Адам оның тек бақылап - зерттеушісі, тыныштығын сақтайтын қорғаушысы ролін атқарады. Ал ұлттық саябақтарға жүктелетін міндет бұған қарағанда әлдеқайда күрделірек. Оларда табиғат кешендерін адамдардың тынығып демалуымен ұштастыра отырып, қорғаудың ғылыми негізгі әдістері іздестіріліп, жүзеге асырылады.
Көпшілік дүние жүзінің елдерінде табиғаттың қорғалатын учаскелерінің негізгі сферасы ұлттық саябақ, Мысалы, Солтүстік Америкада бизондар, ақ тырналар Азияда жолбарыстар, Галапагос аралында піл тасбақасы, Оңтүстік Америкада басқа да сирек кездесетін қалталы сүтқоректілер, Жаңа Зеландияда тотықұс, Африкада гориллалар, арыстандар, гепардтар, бегемоттар және басқа да ірі жануарлар күні бүгінге дейін ұлттық саябақта сақталынып, саны көбейіп келді.
Алғашқы ұлттық саябақтарда АҚШ-та өткен ғасырдың екінші жартысында ұйымдастырыла бастады. Бұл іс одан кейін Жапония мен Канада да дамыды. Солардың ең елеулісі— Литвада 1974 жылы ұйымдастырылған Аукшайтин ұлттық саябақ.
Өзіндік ерекшелігі, көркі бар Литва жерінің табиғатын қорғау, оның жануарлар мен өсімдіктер дүниесін, экологиялық заңдылықтарын зерттеу және көпшілік қауымды табиғатқа жанашыр болу рухында тәрбиелеу жұмыстарын жүйелі түрде жүргізуге болатыны сөзсіз.
Саябақтың жер көлемі мен оның шекаралары сондағы ірі жануарлардың бүкіл маусымдағы тіршілігін қамтамасыз етеді. Туристер саябақта кездесетін жануарларды мазаламайды, негізгі қорғалатын объектілер тек арнайы салынған жолмен байқау алаңынан көрсетіледі. Ұлттық саябақтың барлық территориясы — қорғалатын аймақ, келгендерге объектіні көрсететін алаң, шаруашылықты жүргізетін жер және т. б. учаскелерге бөлінген. Мұның бәрі ұлттық саябақтың территориясының дұрыс сақталуына және келушілерге өте ыңғайлы

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

1. Евразия - KZ № 38 (93) 22.09. 2006 ж. 10-11 бет.
2. Атамекен KZ № 8 15 мамыр – 1 маусым. 2006 ж. 3-бет.
3. Атамекен KZ № 11 15-шілде – 1 тамыз. 2006 ж. 3-бет.
4. Евразия – KZ № 50 (105). 15.12.2006 ж. 10-11 бет.
5. «Биология» М.Қ. Смағұлова. «Арман» баспасы. 2003 ж. 384 –бет.
6. «Табиғат қорғау» С.Қаженбаев., С.Махмутов. Алматы. 1992 ж. 126-128 бет.
7. «Экология негіздері» Ғ.Сағымбаев. Алматы. 1995. 268-269 бет.
8. Атамекен KZ. Р.Сәтімбекұлы. 24 қараша 2006 ж. 4-бет.
9. Атамекен KZ. Ә.Бейсенова, А.Самақов. 10 тамыз 2006 ж. 4-бет.
10. География және табиғат. З.Қажиақбарова ., Р.Сәтімбеков. 1.01.2005 ж. 3-6 бет