«Семей былғары-мех комбинаты» ЖШС-дегі өндірістік шығындардың аудиті және талдауы

МАЗМҰНЫ

Кіріспе

1. «Семей былғары-мех комбинаты» ЖШС-дегі өндірістік шығындар есебі

1. 1 «Семей былғары-мех комбинаты» ЖШС-ның техника-экономикалық сипаттамасы

1. 2 Өндірістік шығындар түсінігі және жіктемесі

1. 3 Өндірістік шығындардың негізгі элементтерінің есебі

1. 4 Өзіндік құнды калькуляциялаудың әдістері

1. 5 Өндірістік шығындар есебінің шетелдік тәжірибесі

2. «Семей былғары-мех комбинаты» ЖШС-дегі өндірістік шығындардың аудиті және талдауы

2. 1 Өндірістік шығындар аудитің ұйымдастыру

2. 2 Өндіріс циклының аудиті

2. 3 Өндірістік шығындарды талдау

3. Өндіріс шығындары есебі мен аудитін жетілдіру шаралары

3. 1 Шығындар есебіндегі «Директ-кост» әдісін енгізу

3. 2 Өндірістік шығындардың аудитті

Қортынды

Қолданылған әдебиеттер

Қосымшалар

КІРІСПЕ

Нарық заманында барлық шаруашылық субъектілер басшылары мен қызмет етуші еңбек персоналдары шикізат пен материалдарды ұқыпты жұмсауға, өндіріс қалдықтарын азайтуға, ысырапты жоюға, бәсекеге жарамды өнімдерін өндіруге, оның сапасын көтеруге, өзіндік құнын төмендетуге, қоршаған ортаны сақтауға мүдделі. Бұл орайда, басшының тәртіпке салғырт қарау, кәсіпорынның материалдық құндылықтарын, ақша қаражаттарын және басқа да ресурстарын заңсыз және тиімсіз жұмсауға және тонауға қарсы күресте бухгалтерлік есептің маңызы мен мәнін айрықша бағаламауға болмайды.

Есепке алынған ақпараттардың көмегімен шаруашылық жүргізуші субъектілердің және олардың құрылымдық бөлімшелерің қызметін жедел атқару үшін, экономикалық болжамдар мен ағымдық жоспарлар жасау үшін, сөйтіп, ел экономикасының даму заңдылықтарын зерделеу және зерттеу экономикалық тетігінің бірі ретінде пайдаланады.

Экономикалық саласының мамандар, оның ішінде, бірінші кезекте, бухгалтерия қызметкерлері есепке алудың және есеп берудің барлық жүйесін жақсы білулері, оларды оңайлатуды қарастыру қажет, субъект қызметін бухгалтерлік және салықтық есепке алуды ұйымдастырудың ережелерін, нұсқауларын және басқа да нормативтік актілердің қатаң сақтаулары қажет.

Шаруашылық жүргізудің қазіргі жағдайында шаруашылық жүргізуші субъектінің күрделі экономикалық тетігін нақты, жақсы жолға қоймайынша, сондай-ақ толық, сенімді ақпаратсыз басқару жүйесін іс жүзінде жүзеге асыру мүмкін емес.

Бүгінде бухгалтерлік есеп басқару жүйесінде ең басты орын алады. Ол кәсіпорынның қаржылық жағдайын сипаттап және басқарушылық шешімді қабылдау үшін негіз бола отырып, тұтынуды, таратуды, айналысты және басқа да процесін шынайы көрсетіп береді. Қазақстан Республикасынын бухгалтерлік есеп стандарттарында және субъектілердің қаржылық-шаруашылық қызметіндегі бухгалтерлік есеп шоттарының типтік есеп жоспарында бекітілген жалпы қағидалары мен ережелерінің негізінде құрылады және ол бүкіл алынған ақпараттарды пайдаланушылардың талабына, қызметтің құрылымына, ұйымның нысанына, айрықша ерекшелігіне есептің сәйкес келуін қамтамасыз етеді.

Қазіргі нарық жағдайындағы экономикалық бақылаудың перспективті және тиімді түрлерінің бірі тәуелсіз бақылау болып отыр. Тәуелсіз бақылауды өз қызметін тапсырыс иесі-клиент есебінен шартты коммерциялық негізімде іске асыратын аудиторлар, аудиторлық ұйымдар жүргізеді. Сонғы жылдары елімізде тәуелсіз аудиторлық бақылау жүйесін құру, аудитор кадрларды дайындау және олардың қызметін лицензиялау, қабылданған жекелеген заң актілеріне сай аудиторлардың кәсіби міндеттерін, құқықтары мен жауапкершіліктерін реттеу жөнінде көптеген жұмыстар жүргізілді.

Кәсіпорынның шаруашылық қызметін жүргізуде, сонымен қатар қаржылық-шаруашылық талдаудың да орны ерекше. Кәсіпорынның қаржылық жағдайына қаржылық- шаруашылық талдау жасау арқылы, сол кәсіпорынның бәсекеге қарсы тұру қабілеттілігін анықтайды. Сонымен қатар қаржылық-шаруашылық талдау кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын бағалау үшін қажет.

Қаржылық-талдау кәсіпорынның қаржылык жағдайы мен оның қаржылық тұрақтылығын анықтап қана қоймай, болашақта кәсіпорын жұмыстарынын жақсаруына бағыт береді.

Бухгалтерлік есеп - кәсіпорынның шаруашылық қызметін үздіксіз құжаттық байқау мен оны бақылау жүйесі болып табылады. Бүл Қазақстан Республикасының бухгалтерлік және қаржылық есеп беру туралы заңдарымен, бухгалтерлік есеп стандарттарымен, сондай-ақ үйымның есеп саясаты мен реттелетін кәсіпкерлер, ұйымдардың операциялар жайлы ақпаратты жинау, тіркеу және жинақтап қорыту жүйесі.

Қазігі заманда басқарушы есеп жүйесінде жетекші орын өндіріс шығындар есебі мен өнімнің өзіндік құнын калькуляциялауға берілген: олардың ұйымдастырылуы едәуір деңгейде басқарушылық шешімдердің әрекеттілігін, бағаның белгіленуі, шаруашылық қызметінің нәтижесінде тәуекелді болып келеді.

«Семей былғары-мех комбинаты» жауапкершілігі шектеулі серіктестігіндегі жүргізілген зерттеулер мен алынған тәжірибе «Өндірістік шығындардың есебі және аудиті» атты дипломдық жұмыстың негізі.

Ал, бұл негізгі өндірістік шығындар өнімнің сапасымен өндірістің тиімділігін сондай- ақ одан әрі жетілдіру жолдарын іздестіру, өнімнің өзіндік құнын калькуляциялау, яғни есептеудің жаңа нысандары мен әдістерін жасау үйлесімдіктеріне сәйкес келетін жаңаша көз- қарастарды қалыптастыру болып табылады.

Жалпы бұл дипломдық жұмысты жазудың мақсаты кәсіпорынның бухгалтерлік есебінің, аудитінің, қаржылық-шаруашылық талдауының іс жүзінде дұрыс, нақты, толық жүргізілуін зерттеу болып табылады.

Бұл зерттеудің мақсаты шаруашылық субъектілердің қаржылық жағдайына ағымдық шығындар мен табыстардың әсер етуін және салықтық заңнаманың ережелерін сақтаумен тығыз байланысты.

Зерттеу тапсырмалары:

• Шығындарды есептеу әдістерін қарастыру.
• Шығындардың аналитикалық және синтетикалық есебін меңгеру және зерггеу.
• Шығындар есебін жетілдіру ерекшеліктері.
• Өндірістік шығындардың аудитін жүргізу маңыздылығын түсіну.

Жұмыстың өзектілігі шығындарды бухгалтерлік талдау, шаруашылық субъектілердің қызметіндегі қаржылық нәтижесінде қалыптасқан шығындар мен табыстардың есебінің рөлі болып табылады. Кәсіпорындар өздерінің кызметі нәтижесінің шығын шығарудағы негізгі мақсаты табыс табу.

1 «СЕМЕЙ БЫЛҒАРЫ-МЕХ КОМБИНАТЫ» ЖШС ӨНДІРІСТІК ШЫҒЫНДАР ЕСЕБІ

1. 1 «Семей былғары-мех комбинаты» ЖШС-нің техника- экономикалық сипаттамасы

Дипломдық жұмыстағы өндірістік шығындардың есебі және аудитін зерттеу обьектісі «Семей былғары-мех комбинаты» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі болып табылады.

«Семей былғары-мех комбинатының» даму тарихы үш кезеңнен тұрады.

Бірінші кезең «Былғары-мех комбинатының»құрылуы.

1920-1941 жылдар аралығында. 1951 жылы қазіргі «Былғары-мех комбинаты»территориясында алғашқы былғары заводы пайда болды. Оның негізін салған помещик Плещеев. 1922 жылы Семей қаласында Бельогачинский көшесінде тон тігетін шеберхана ұйымдастырылды. 1922 жылы шеберхана жабылып, 1924 жылы Хлебная көшесінде қайта ұйымдастырылды.

1926-1928 жылдары ҚазССР депутаттарының бұйрығы бойынша осы

алаңда 2 этажды былғары заводы салынып, 1928 жылы 1 мамырда пайдалануға берілді.

Осы уақыттан бастап завод былғары өнімдерін шығара бастады.

Екінші кезең Ұлы Отан соғысы жылдарындағы «Былғары-мех комбинатының» дамуы. Ұлы Отан соғысы жылдарында барлық кәсіпорындар сияқты «Былғары-мех комбинаты»да Кеңес армиясының қажеттілігіне қызмет етті. Осы жылдары завод өзінің көлемін және өндірісін ұлғайтты.

Үшінші кезең «Былғары-мех комбинатының»соғыстан кейінгі дамуы. Соғыстан кейінгі жылдары «Былғары-мех комбинаты»өзінің ғимараттарының көлемін ұлғайтты.

Қазіргі «Былғары-мех комбинаты»тұтынушылардың сұранысына ие болған тері және былғары өнімдерін дайындау бойынша тәжірибеге бай.

«Былғары-мех комбинаты» Қазақстандағы аяқ киім өндірісін көтеруге және республикадағы мал шаруашылығының көтерілуіне мүмкіндік беретін кең ассортиментте былғары өндіреді. Былғары-мех өнімдері Семей қаласында ғана емес, сонымен қатар Алматы, Астана, Өскемен, Павлодар қалаларының сауда орындарында өткізіледі. Комбинаттың бухгалтериясы келесідей участоктардан тұрады:

1. Тауарлы- материалдық қорлар есебінің секторы.
2. Шикізат шығындарының есебінің секторы.
3. Дайын өнім қозғалысы есебінің секторы.
4. Дебиторлармен және кредиторлармен жұмыс жасау секторы.
5. Касса.

Серіктестіктің жарғылық капиталы 8565000 теңгені құрайды, ол серіктестікті тіркеу мезгіліне толық құралған. Серіктестіктің жарғылық капиталына салынатын салымдар ақша, бағалы қағаздар, заттар, мүліктік құқықтар, оның ішінде жерді пайдалану құқығы мен интеллектуалдық қызмет нәтижелері құқығы және өзге де мүліктерден тұрады.

Кәсіпорынның есептік саясаты бойынша тауарлы-материалдық қорларды орташа құндық әдіспен бағалайды.

Кесте1- «Семей былғары - мех комбинаты» ЖШС-нің техника - экономикалық көрсеткіштерінің сипаттамасы.

Осы көрсеткіштер бойынша қорытынды келесі түрде көрінеді, кестеде тауарлық өнімнің жыл сайын өсіп келе жатқаны көрініп тұр, яғни бұл көрсеткіш 2003 жылмен 2005 арасында 163043 мың теңгеге яғнми 47, 1 пайызды құрайды, ал 2004 жылға қарағанда 45144 мың теңгеге 9, 7 пайызды көрсетті. Сатылған өнімдерден түскен табыс көлемінің өсуі 2003 жылға қарағанда 2005 жылы 228548 мың теңге болып 52, 3% өсті, 2004 жылға қарағанда 2005 жылы 148847 мың теңгеге 28, 9 % көтерілді. Бұл нәтиже еңбек өнімділігінің айтарлықтай жоғарылағаның, өндірістік күштердің тез игерілгендігін және бар құралдардың тиімді қолданып жатқаның білдіреді. Өнім өндірілуінің өсуіне үлкен үлесті мамандардың шетелде дайындалуы мен жаңа технологиялардың меңгегілуі де ие болады. Кестеде сатылған дайын өнімдерден түскен табыстың өскенің байқалуы, қазірде дайын өнімдер мемлекеттік ұйымдар, құқық қорғау ұйымдарынан тапсырыстар негізінде сатылуда. Яғни, төлем қабілетті сатып алушыларға және комбинаттың мамандары зерттеген нарықта ұсыныс жасалады. Оған келесі көрсеткіштер дәлел: 2003 жылы 434667 мың теңге, 2004 жылы 514368 мың теңге және 2005 жылы 663215 мың теңгенің тауары сатылды.

«СБМК» ЖШС-де өндірілген өнімдердің өзіндік құнының өсуі соңғы жылдары сатып алынатын шикізаттар мен химикаттардың бағасының өсуі болып табылады. Кестеде 2004 жылға қарағанда 2005 жылы 13, 4 %-ға, 2003 жылмен саыстырғанда 28, 8%-ға өсті. Осының себебі ретінде жалпы табыстың өскенің көрінеді: 2004 жылмен қарағанда 2005 жылы 46 пайызға, 2003 жылмен салыстырғанда 2005 жылы 80 пайызға өскен.

Комбинаттың орташа жұмысшылар саны қысқаруда, оған себеп жаңа технологиялардың еңгізілуінен. Еңбек ақының өсуі инфляция деңгейінің өсуіне байланысты.

Комбинаттың дебиторлық қарыздарының өсуі өзге қалаларда орналасқан сату бөлімдерінде келісім консигнация негізінде жүргізілгендіктен. 2004 жылмен салыстырғанда 2005 жылы 14, 9 пайызға, 2003 жылға қарағанда 2005 жылы 32, 1 %-ды құрады. Осы себепті комбинаттың жабдықтаушылары алдында кредиторлық қарызы өсті.

1. 2 Өндірістік шығындар түсінігі және жіктемесі

Бухгалтерлік есептің стандарттары бойынша «шығыстар» есепті кезеңде активтерді пайдалану немесе есептен шығару жағдайында табыстың азаюын, сондай-ақ капиталдың азаюына әкелетін және соған сәйкес міндеттемелердің пайда болуы мүмкін. Сонымен, шығындар - активтердің келуі немесе пайда болған өндіріс шығындарымен байланысты міндеттердің артуы.

Осы үғымдардан " шығындар" тұжырымдамасының абстрактілі

деңгейде екені көрініп тұр. Дәл сондықтан, осы күнге дейін экономикалық әдебиеттерде осы мәселе бойынша көз- қарастың бір тұтастығы жоқ. Отандық тәжірибеде, "шығындар", " шығыстар", "жұмсалған құжат" ұғымдары бірдей деп теңдестіріледі немесе ұқсас болып келеді және "өндіріс шығындары", немесе өндіріске жұмсалған сөздің табиғатын, әр шығындар терминдері қолданылады. Біздің пікірімізше " шығын" деген қилы ахуалға байланысты әр түрлі мәндерге ие болып келетін сияқты. Басқару есебінде шығында әр түрлі мақсатта әр түрлі әдістермен жіктеледі.

«Шығындар» үғымына өндіріс шығындарының пайда болуымен байланысты активтердің азаюы (материалдар, ақшалай құжаттар немесе міндеттемелердің артуы (әсіресе, кредиторлық қарыз ) енеді. Бухгалтерлік есептің стандарттары бойынша "активтер" келешекте оған табыс әкелінеді деп күтілетін және өткен оқиғалар нәтижесі ретінде, субъект бақылайтын ресуртар түрғысынан қарастырылады.

Енді біз "шығындардың" мәнін түсіндіру үшін оны үш жақты қарастыру керек. .

Біріншіден, шығындар ресурстарды пайдаланумен анықталады .

Екіншіден, шығындар ақшалай өлшеммен көрсетілген, пайдаланылған ресурстардынң санын көрсетеді .

Үшіншіден, шығында кез- келген бөлімшенің қызметі өнімді өндіреді, яғни, олардың іске асырылу жайын салыстырады.

Шығындар - ұйымның негізгі қызметі процесінде қалыптасатын шығындар және тағы басқа шығындар. Негізгі қызметтегі шығындар өзіне дайын өнімнің өндіруінің өзіндік құнына еңбек ақы, материалдар, амортизация және тағы басқа жатады. Олар активтердің тозуындағы түрін қабылдайды, сонымен қатар негізгі құралдардың, тауарлы-материалдық қорлардың ақшасын және эквиваленттерін құрайды. Тағы басқа шығындар экономикалық пайданың азаюын көрсетеді, сондықтан өзінің табиғаты бойынша басқа шығындардан ерекшеленеді.

Баптар бойынша шығындарды топтау "негізгі өндіріс" шотында аяқталған көрінісі бойынша бейнеленеді, бірақта осы мәліметтер бойынша шаруашылық субъект әрбір өнім түрлерінің өтелуі жөнінде, оларда қабылданған шешімнің тиімділігі және қабылданатын шешімнің табыс шығыс деңгейіне әсері туралы қорытынды жасауға болмайды. Көп жағдайда осы мәселелерді шешу қолданылатын шығындар топтастырылуымен анықталады. Басқару мақсаттарын қанағаттандыратын шығындардың жіктемесі, өндірістік шығындар туралы ақпаратты талдау және өңдеу әдісі, өндірістік қызметінде басқарушы есепті ұйымдастырудың басты қағидасы болып табылады.

Демек, біздің пікірімізше, шығындардың жіктемесі басқару мәселелерін шешу үшін құрал ретінде, яғни шешімді қабылдайтын және оның зардаптарын анықтайтын процесіне қатысады. Дұрыс шешім қабылдау үшін оның қандай шығындар мен олжаға жетелейтінін білуі керек.

Шығындарды жіктеудің мақсаты - жалпы массадан тек релевантты шығындарды бөліп көрсету. Сондықтан, жіктеудің әдістері басшының алдында тұрған нақты мәселелерден тәуелді болып келеді. Басқарушы есебінің осындай негізгі мәселелеріне мыналар жатады:

1) Бірінші бағыт - жай өндірістік есеп, оның негізгі міндеті: өнімді сатудан күтілетін табыс және өнімнің өзіндік құнын анытау үшін жұмсалған шығындар туралы есептік мәліметтерді алу болып табылады;

2) Екінші бағыт - өзіндік құн туралы есеп берулер мен нақты шығындар туралы алынған ақпараттарды болашақ өндірістік шығындар мақсатында пайдалану және дұрыс шешімдер қабылдау үшін барлық деңгейдегі басшыларды осы ақпараттармен қамтамасыз ету;

3) Үшінші бағыт - шығу орындары бойынша шығындарды бақылау мен реттеу мақсатында шығындар орталықтары бойынша да, жауапкершілік орталықтары бойынша да есепті ұйымдастыру.

Осы келтірілген мәселенің әрқайсысын шешуде шығындардың өзіндік жіктелуі жасалады.

Бухгалтерлік есептің аясында шығындарды жіктеудің көптеген белгілері туралы қызу пікір таластың арқасында, шығындарды анықтаумен қатар, оның болашақтағы тенденцияларын да анықтайды. Осыдан келіп, есеп тәжірибесінде шаруашылық субъектінің шығындарын тиімді басқаруға жаңа тәсілдерді дайындау және пайдалану мәселелері отандық және шетелдік экономикалық әдебиеттерде кеңінен талқыланып жатыр. Шығындар есебінің жалпы қабылданған мәнін анықтау деп, бұл шығындар есебі - белгілі бір уақытша кезеңде оларды сандық өлшеу арқылы жабдықтау, өндіру, олардың еңбегінің өнімін сату, дайын өнімдердің өзіндік құндарын қалыптастыру, тіркеу, топтастыру және жіктеп талдау бойынша шаруашылық субъекті өтіп жатқан процестерді көрсетуге бағытталған саналы іс-әрекеттердің жиынтығы. Мұндай көрініс шаруашылық субъектінің басқаруға қажет толық ақпаратты алуды және қаржылық нәтижелерді шығару арқылы оның қызметін бағалауды қамтамасыз етеді.

Табыс пен шығынды анықтау үшін барлық осы ақпараттарды алуда әр түрлі белгілер бойынша шығындарды топтарға жіктеу қажет.

Оларды былайша ажыратамыз:

• тікелей және жанама;
• негізгі және үстеме;
• өнімнің өзіндік құнына кіретін және өндірістік емес сипаттағы шығындар;
• бір элементті және кешенді;
• ағымдағы және бір уақытты.

Бір мезгілде бірнеше белгілер бойынша шығындарды осылайша жіктеу тек біздің отандық тәжірибеде, өнімнің өзіндік құнын калькуляциялаудың, өндірістік шығындарын талдаудың және оның есебін ұйымдастырудың негізін құрайды, ал батыста олардың барлығы үш элементтен немесе номенклатуралық шығындар баптарынан тұрады:

• тікелей материалдар;
• тікелей еңбек ақы;
• үстеме шығындар.

Бұл кезде бастапқы екеуі өндіріс шығындарының негізін құрайды.

Қазақстандық шаруашылық субъектінің шығындар есебі осы күнге дейін үстеме шығындарды бұйымдарға таратуына байланысты толық өзіндік құн бойынша есептелуі басым болғандықтан, алынған табыс пен қорлар құнын бағалауда, өзіндік құнды анықтау үшін, өнімнің өзіндік құнына кіретін, өндіру және сату бойынша шығындарының құрамы туралы қарастырылған Ережеге сәйкес жасалатындықтан, біз зерттеп отырған тақырыпты қарастырғанда осы дәстүрлі жүйеге де мән беруді жөн көрдік.

Алдымен кіретін және шығатын шығындарын талдаудан бастайық, өйткені олар дайын өнімді бағалау мен калькуляциялау кезінде маңызды рольге ие болады, бірақ бұл олардың толығымен шығарылған өнім құнына трансформацияланады деген сөз емес. Шығарылған өнім құнына тек өндірістік шығындар қосылады. Кіретін шығындар - бұл болашақта табыс көзі болатын бұрыннан алынып қойған және қолда бар ресурстар. Баланста олар актив ретінде көрсетіледі.

Егер бұл қаражаттар есеп беру кезеңі бойында табыс алу үшін жұмсалса және бұдан былай табыс әкелу қабілетін жоғалтса, онда олар шығатын шығындар қатарына өтеді. Егерде бұл тауарлар сатылмаса және қоймада сақталса, онда олар баланста кіретін шығындар ретінде тіркеледі. Егерде бұл тауарлар сатылса, онда олармен байланысты жұмсалған шығындар шығатын шығындардың қатарына жатқызылады. Шаруашылық субъектінің балансында өндірістік қорлардың бөлігі болып саналатын кіретін шығындардың үш баптары көрсетіледі, бұл баптардың әрқайсысы өндірістік процестің кез келген сатысында болады: материалдар қоры; аяқталмаған өндірістегі қорлар және дайын өнім қоры. Демек, есеп беру барысында, аталған қорларды бағалауға кеткен шығындар қосылмауы керек.

Сатылған өнімнің өзіндік құнына енген материалдар шығындарын өткен шығындар қатарына жатқызады. Ол табыстарды есептеу мен шаруашылық субъектінің активтерін бағалауда өте маңызды.

Өнімнің кейбір түрлерін өзіндік құнына жатқызу әдістеріне байланысты шығындар тікелей және жанамаға бөлінеді. Тікелей деп өнімнің нақты түрлерін өндірумен байланысты шығындар есептелінеді, және де олар өнімнің -өзіндік құндарына тікелей енгізіледі. Жанама деп бірнеше өнім түрлерін өндіру үшін жалпы сипатта болатын және олар өнімнің өзіндік құнына тарату әдістерінің көмегімен жанама түрде есептелінеді.

Негізгі шығындар тікелей шығындар түрінде көрінеді, ал үстеме - жанама, бірақ оларды теңдестіруге болмайды. Тікелей және жанамаға шығындарды топтастыру өндіріс шығындарының толық және ішінара есеп жүйесін ұйымдастыру үшін қажет.

Тағы да атап өтетін жәйт: егер өзіндік құнның құрамында тікелей шығындардың үлес салмағы басым болып, олар нақты объектілер бойынша калькуляцияланса, онда бұндай өзіндік құн айқындала түседі.

Өнім бірлігіндегі тікелей шығындардың көлемі іс жүзінде өндіріс көлеміне тәуелді болмайды. Жанама шығындардың ерекшелігі шаруашылық субъектінің жалпы деңгейінде олардың өзгермейтіндігі болып табылады.

Шығындарды топтаудың осы түрі бухгалтерлік есептің дәстүрлі қағидаларынан түбегейлі өзгеше көрінетіндіктен біз дәстүрлі әдістерді жан-жақты түсіндіреміз, сосын қалай және неліктен олардың қате шешімдерге әкелетіндігін көрсетеміз.

Шығындардың келесі топтау түрі негізгі және үстеме боылп табылады. Өзінің мазмұндылығы жағынан бұндай топтастыру - өзіндік құнды басқарудың қолайлы құралы болып көрінеді.

Арналымы бойынша «классикалық» жіктемесі тек бізде ғана емес, сондай-ақ ол батыстың да есеп жүйесінде кездеседі. Бірақ бізде арналымы бойынша жіктеме бес және одан да көп элементтермен жіктелсе, ал оларда бар болғаны үш элемент немесе үш номенклатуралық шығындар баптары бойынша жіктеледі.

Батыста тікелей материалдар мен тікелей еңбек ақы негізгі шығыстарды білдірсе, бізде өнімді шығарумен байланысты тұтынылатын ресурстардың барлық түрлері негізгі шығыстарға жатады. Кез келген шаруашылық субъектінің де олар шығындардың маңызды бөлігін құрайды.

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс