Қазығұрт ауыл округі - Қазығұрт ауданы аумағында орналасқан әкімшілік бірлік

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 83 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Ғылым және жоғары білім министрлігі
Л. Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті КеАҚ

Билисбеков Нурбол Нурмухаммедович

Қазығұрт ауданының әлеуметтік-экономикалық даму географиясы

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
6В05209 - География білім беру бағдарламасы

Астана , 2024.
Қазақстан Республикасы ғылым және білім министрлігі
Л. Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті КеАҚ

Қорғауға жіберілді
..2024 жыл

Физикалық және экономикалық география кафедрасының меңгерушісі:
PhD докторы, профессор м.а. Н.Е. Рамазанова

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы: Қазығұрт ауданының әлеуметтік-экономикалық даму
географиясы

6B05209 - География білім беру бағдарламасы

Орындаған: Билисбеков Н.Н. Ғылыми жетекші:
Г.ғ.д Профессор. Саипов А.А.

Астана, 2024.
Л. Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті КеАҚ

Жаратылыстану ғылымдары факультеті,
Физикалық және экономикалық география кафедрасы География - 6В05209

БекітемінКафедра меңгерушісі Н. Е. Рамазанова

..20ж.

Дипломдық жұмысты орындауға арналған ТАПСЫРМА
Студент:Билисбеков Нурбол Нурмухаммедович
4курс, Гг-41 тобы, 6В05209 - География білім беру бағдарламасы

Дипломдық жұмыс тақырыбы:

Қазығұрт ауданының әлеуметтік-экономикалық даму географиясы

20. ж. № ректордың бұйрығымен келісілді

Дипломдық жұмысты тапсыру мерзімі _ 20 ж
Жұмыста алынған мәліметтер (заңдар, кітаптар, зертханалық-өндірістік мәліметтер): Ғылыми оқулықтар, кітаптар, анықтамалықтар, мерзімдік басылымдар, ғылыми мақалалар, интернет-ресурстар.

Дипломдық жұмысты жасауда туындайтын сұрақтар: Дипломдық жұмыстың құрылымы, негізгі мәлімет көздеріне жарамды кітаптар бойынша, жұмыс мазмұнын құруда туындайтын сұрақтар, зерттеу барысында қолданылатын әдістер.

Графикалық материалдар тізімі: ArcGIS 10.8 бағдарламасымен жасалған карталар, кестелер, диаграммалар.

Негізгі ұсынылатын әдебиеттер тізімі: Оңтүстік Қазақстан энциклопедиясы

Жұмыс бойынша кеңестер (оларға қатысты жұмыстың бөлімдерін көрсету)

№,бөлім, тарау
Ғылыми жетекші, консультант
Тапсырманы алу мерзімі
Тапсырма берілді (қолы)
Тапсырма алынды
(қолы)
Кіріспе
Саипов А.А

1 бөлім
Саипов А.А

2 бөлім
Саипов А.А

3 бөлім
Саипов А.А

Дипломдық жұмысты орындау кестесі

№
Жұмыс кезеңдері
Жұмыс кезеңдерін орындау
мерзімдері
Ескерту
1
Дипломдық жұмыстың (жобаның) тақырыбын бекіту

2
Дипломдық жұмысты (жобаны) дайындау үшін материалдар жинау

3
Дипломдық жұмыстың (жобаның) теориялық бөлігін дайындау (1-бөлім)

4
Дипломдық жұмыстың (жобаның) талдамалық бөлігін (2-3-бөлімдер) дайындау

5
Дипломдық жұмыстың (жобаның) толық мәтінінің жоба нұсқасын аяқтау

6
Алдын ала қорғауға дипломдық жұмысты (жобаны) ұсыну

7
Дипломдық жұмысты (жобаны) ұсыну рецензияға

8
Ғылыми жетекшінің пікірімен және рецензиясымен дипломдық жұмыстың (жобаның) түпкілікті нұсқасын ұсыну

9
Дипломдық жұмысты (жобаны) қорғау

Тапсырманы беру күні _ 20. Ж.

Ғылыми жетекші. Г.ғ.д профессор Саипов А.А.

Тапсырманы орындаушы: студент: Билисбеков Н.Н.

МАЗМҰНЫ
Кіріспе6
Түркістан облысының Қазығұрт ауданына географиялық сараптама ... ... ... .8
Түркістан облысына географиялық шолу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .8
Қазығұрт ауданының физикалық географиялық жағдайы16
Қазығұрт ауданының әлеуметтік экономикалық жағдайы және болашағы22
Қазығұрт ауданының әкімшілік территориялық бөлінуі22
Ауданның шаруашылық салалары30
Қазығұрт ауданының туристік - рекреациялық мүмкіндіктері38
Елді мекендерінің әлеуметтік экономикалық жағдайын жақсарту жолдары55
Қорытынды63
Пайдаланылған әдебиеттер65
Қосымша67

Кіріспе

Жалпы географиялық тұрғыда ауммақтағы елді мекендерінің әлеуметтік экономикалық жағдайын жақсарту және тұрақтандыру жолдары өз ғылымында урбогеография, сонымен қатар ауыл географиясы ретінде қарастырылады.Аумақтағы елді-мекендер географиясы қазіргі таңда әлемнің басқа да мемлекеттері үшін маңызды мәселелердің бірі болып саналады. Бұл жасалынуы тиіс жұмыс ел экономикасының өркендеуі мен алға жылжуы елді мекендермен ондағы тұрғылықты халықтардың еңбек бөлінісіне байланысты іс әрекеттерімен тығыз байланыста. Елді мекендердің пайда болуы және оның қалыптасуы ол аймақтың географиялық орнына, сонымен қатар сол жердегі қоршаған ортаның табиғатына және оның ресурстық әлеуетіне қатысты сондай-ақ әлеуметтік-экономикалык жағдайға байланысты қалыптасатынын білеміз. Ауданымыздағы елді мекендердің аумақтық әрі кеңістіктік тұрғындауы халықтық шаруашылық іс-әрекеттерге тұрғындарының саны, сонымен қатар әкімшілік дәрежесіне байланысты әр түрлі болып келеді. Бұл жағдайлардың көпшілігі оларға ұлттың мәдениет мен бірге өмірлік салт дәстүрі де әсер беретіні анық. Қазақстанда елді мекендер сонымен бірге облыстар мен аудандар көлемінде және сипаттары бойынша ауыл, сондай-ақ кент және қала болып басты үш елді мекендерге жіктеледі. Дипломдық жұмыста біз Қазығұрт ауданы бойынша материалдарға сүйеніп елді мекен географиясын талдап сонымен бірге танысып қорытынды шығарамыз.
Жұмыстың мақсаты Қазығұрт ауданы елді мекендерінің әлеуметтік - экономикалық жағдайын жақсарту жолдарын табу, анықтау.
Міндеттері:
ауданы өңірлік жаратылысына кешенді географиялық талдау беру;
-Қазығұрт ауданының шаруашылық салаларын талдау әрі бағалау;
аудан аумағындағы шаруашылық салаларын жіктеу барысында туристік әлеуеттілікті анықтау;
аудан аумағындағы елді мекендерінің әлеуметтік экономикалық жағдайын тұрақтандыру, сонымен бірге жақсарту жолдарын қарастыру және ұсыныстар беру.
Бүгін таңда дамушы елдер қатарында тұрған Қазақстан Республикасінің аумақтық бөлінуі қалыптасқан бір аудан,сонымен қоса оның даму мүмкіндіктеріне талдау жасау жұмыстың міндеттеріне жатады.Әрбір ауданның тек өз аумағына арналған ерекшелігі, сонымен қоса өнеркәсібін және ауыл шаруашылығын құрылымы ұқсас болғандықтан оның дамуыда әр алуан болмақ. Бұл аудандардың жетілу жағдайлары өз аумағының табиғатресурстары,сонымен қатар жағдайларымен тікелей байланысты болып оны талдау жұмыстың көкейтестілігі болып есептейміз.
Киелі өңір, Қазығұрт ауданы - жер аумағы үлкен қазақ жерінің көне тарихымен байланысқан әрі құнарлы және әсем өзгеше өңірлердің бірі. Киелі Қазығұрт баурайынан мыңдаған жылдар бұрынғы барша

адамзаттың тұрақтаған орны болған,сонымен қоса ол көзқарастар ғылыми негізде дәлелденуде. қазірге дейін ашылмаған сырлар бар, небір құпияларын бүгіп, жұмбақтарын жасырып жатқан орындар жеткілікті. Ең басты айтылатын жайт, аудан аумағындағы барша танымдық орындар халық арасында белгілі аңыздарға бастау алады. Ауданның табиғаты мен жер жағдайы да ерекше. Биік-биік таулар мен жосылып жатқан жоталар, жазық далалар мен шөлейтті құмдар араласып өзінше әсем өрнектеледі. Туристік әлеуеті де өте жеткілікті тұрғыда баршылық. Ерекше табиғаты мен аңыздарға негізделген киелі орындар туристерді қызықтырары анық. Аудан шаруашылығы мен туризмнің дамуы бір-біріне демеу беретін екі үлкен сала болып тұр. Біз бұл салалардың басын біріктіре алатын болсақ Ауданның табиғи ресурстарын сонымен қатар туристік ресурстарында тиімді игеретін болар едік. Мақсат қойған жергілікті тұрғындарды жұмыспен қамту, шаруалардың өнімдерін тұтыну сонымен қоса елді-мекендердегі инфрақұрылымды дамыта алатын боламыз. Сондай-ақ Жергілікті тұрғындардың өмір сүру сапасын арттыру біздің жасап жатқан жұмысымыздың негізгі мақсаттарының бірі.
Ұйымдастырылған бағдарламаға сәйкес зерттеп отырған нысанымыз туристік ресурстарды пайдалануда,ауданның барлық артықшылығын қолдануды ұсынамыз.
Еліміздің қазіргі жағдайында елді-мекендердің тұрақты дамуы үшін жасау керекті іс-әрекеттер қазіргі уақытта ең маңызды мәселелердің бірі. Тұрақты дамудың ғаламдық идеологиясынан анықтайтын орнықты даму түсінігінің мәні қазіргі елді- мекендердің дамуы өсіп келе жатқан жас ұрпақтардың алдағы қажеттіліктерін қамтамасыз мүмкіндігіне алаңдамау үшін іске асырылуы тиіс. Аудандақ жоспарлауда елді-мекендердің тұрақты даму түсінігін аймақтардың құрылымын зерттеу сонымен бірге аумақты саралау бірдей уақыт ішінде пайда болды.
Аудан аумағында орналасқан таптырмас танымдық орындар туризмді дамытуда ең керекті ресурс болып табылады. Бүгінгі таңда бұл орындар келетін туристер саны артқан. Сонымен қоса біз бұл жағдайды дұрыс жолға қойып, қызмет көрсету сапасын арттырып, туристік шаруашылық қалыптасуына септімізді тигіземіз.
Ауданның ауыл шаруашылық саласында жұмыс жасаап жатқан шаруалармен сұхбат кезіндегі бірнеше проблемалар барын анықтадық. Сонымен бірге біз бұл проблемалардың шешу жолын ұсынамыз.

Түркістан облысының Қазығұрт ауданына географиялық сараптама

Түркістан облысына географиялық шолу

Түркістан облысы жиырмасынша ғасырдың екіші жартысында әкімшілік- аумақтық бірлік есебінде негізі қаланған,сонымен қатар еліміздің оңтүстігінде бөлігінде орналасқан. Жер аумағының көлемі 117,3 мың км2, сондай-ақ ел аумағының 4,3% бөлігін құрайды. Қазіргі таңда облыста тұрғындардың саны 2 млн-нан астам. Аудан аумағының солтүстігінде Қарағанды облысы, сонымен қатар батысында Қызылорда облысы және шығыс бөлігінде Жамбыл облыстарымен, сондай-ақ оңтүстігінде Өзбекстан Республикасымен шектесіп отыр. Облыс аумағында орналасқан аудандар саны-11, сонымен қатар 8 қала және 13 кент сондай-ақ 1000-ға жуық ауылдық елді мекен бар. Аумағында 171 ауылдық округтермен бірге 13 кенттік округтерге бөлінген. Орталығы -- Түркістан қаласы [1].
Ал республикалық маңызы бар қала статусын алған Шымкент қаласы- еліміздің көлік жолдары дамыған, өнеркәсібі мен әлеуметтік өмір сүру сапасы жағынан алғанда да дамыған өңірлердің бірі. Киелі де қасиетті Қазығұрт тауының етегінен басталатын жазықта жайқала орналасқан Шымкент қаласыны тұрғылықты тұрғын саны жағынан республикамызда алғашқы үштікті түйінділеуде. Сонымен қоса
Қаратау тәжі депаталып кеткен Кентау қаласы, көптеген жол торабы қиылысатын жер болып есептелінетін Арыс, сондай-ақ Ленгермен Сарағаш және Жетісай, сондай ақ Шардара қалаларының да алуан түрлі ерекшеліктерге баршылық. Мысалы, Мақтаарал секілді ірі аудандардың әрбірінде 300-ға жуық адам тұрады.
Облыстың айтуға тұрарлық өнеркәсіптік тұрғыдан алғанда мүмкіншілгі орасан зор.Олардыңнегізімолмөлшердегітабиғ иқорларменжеткіліктіеңбек ресурстарынан тұрады. Түркістан облысы - республика бойынша барша жүзеге асып жатқан сонымен бірге асатын шаруашылық салаларыбірқалыпты дамып келе жатқан, еңбек ресурстарына бай жеткілікті өңір. Облыс кәсіпорындары еліміздегі барша өнеркәсіп өнімдерінің 10%-ынажуығын игереді. Мемлекетіміздегі трансформаторлардың барлығы дерлік осы өңірде жасалынады, фармацевтикалық өнімдердің70%-ынанастамы, жерасты минералды сулардың52%-ыжасалынып шығарылады,мотормайының, соныменқосабензиннің40%-ғажуығыжәне рафинатты қорғасынның 30%-ға жуығы сонымен бірге сыраның 23,6%-ы және цементтің 20%-дан астамы сонымен қатар экскаватор және мақта майы толығымен Түркістаноблысындаигеріледі. Облыс аудандарыөзінетәншаруашылық салаларымендамып отыр. Түркістан облысы аудандары: Бәйдібек, Қазығұрт, Мақтаарал, Ордабасы, Отырар, Сайрам, Сарыағаш, Созақ, Төле би, Түлкібас, Шардара [2].

Ескерту - ақпарат көздерінен алынған [3].

Сурет 1. Облыстың әкімшілік - аумақтық картасы

Түркістан облысындағы өнеркәсіптік мүмкіндіктері мен әлеуетінің басты құраушылары - мұнай өңдеуші сондай-ақ кен-өндірісі кәсіпорындары. Машина жасау саласмен түсті метал өндірісі,сонымен қатар химия өндірісідамуда, сонымен бірге жеңіл өнеркәсптері Шымкентпен бірге аймақтар, шаһарларында қарқынды түрде игерілуде. Облыс аумағында 200- ге жуық ірі және орта кәсіпорын жұмыс жасауда. Облыс аумағында мұнай саласындағы жалпы өндірісінде жұмыс жасап жатқан ірі кәсіпорындар орындары: ПетроКазахстанОйл Проадакс (мұнай өңдейтін) сонымен бірге ИнтеркомШинансис ААҚ (шина шығаратын).Аймақтағы кен өндірісі саласындағы негізгі кәсіпорын Южполиметалл ЖАҚ (қорғасын мен мырыш өнімдері);сонымен қатар машина жасау өндірісінің облыстағы жетекші әрі ірі кәсіпорындары: Кориданавал (автомобильдер мен тракторларға арналған кардан біліктерін шығаратын), сонымен қоса Южмаш ААҚ (арнайы-престеу машиналары сонымен бірге қосалқы,жанама бөлшектерін шығару), сондай-ақ Экскаватор шығара алатын әлеуеті бар, сонымен бірге Кентау трансформатор зауыты, сондай- ақ Түркістан-насос және де құрылысқа қажетті өнеркәсіптерден Шымкент цемент цемент шығаратын;әр-түрлі химия саласының өндірісінен - Химфарм (дәрі-дәрмек шығарумен айналысады); аймақ аралық жақсы дамыған жеңіл өнеркәсіп өндірісінен Шығыс және Елестик ААҚ, біршама дамыған Адал ААҚ тағы сол сияқты басқа да орындар жұмыс істеуде. Тамақ өнеркәсібі саласындағы жетекші алдыңғы орындардағы кәсіпорындарды Шымкент-май зауыты (май шығаратын), сондай-ақ Алған және Шымкент сыра, сонымен бірге Бахус- Дероносак орындары сонымен бірге Арай зауыты (май шығаратын), Аман келді ААҚ- тары, тағы сол секілді жұмыс жасауда. Сарыағаш қаласының минералды суын Әсем-ай су шығаратын, Алекс су шағаратын ЖШС-тері шығарады. Сондай-ақ темекі өнімдерін игерумен Central Asіa ЖАҚ-ы жұмыс жасауда.
Облыстың ауыл шаруашылығына пайдаланылатын жерінің аумағы 12 млн га, сонымен қатар оның ішінде жыртуға жарамды жер аумағы 0,8 млн га. Облыс аумағы бойынша ауыл шаруашылығында 70000-ға жуық шаруа қожалығы сонымен қатар 1500 ӨК, 25 АҚ және 1100 ЖШС жұмыс жасауда. Олар республика ауыл шаруашылығы өнімінің 25%-ын құрайды. Ауыл шаруашылығының стратегиялық маңызы бар, салаларының бірі мақта өсіру мен оны өндіру жатады. Мақта өндіру көлемі 200 мың га-дан (жалпы егін егетін аумағының 40%-ы) асты. Шитті мақтаны өңдірумен жылдық қуаты 650 мың тонналық 19 мақта өңдеу зауыты жұмыс жасауда. Бұл зауыттар облыстың Мақтаарал сонымен қатар Сарыағаш және Шардара ауданында сондай-ақ Түркістан қалалық әкімдігі аумағында орналасқан. Егілетін егін өнімінің жылдық көрсеткіші: шитті мақта - 360т, бидай - 400000 т, күріш - 10000 т, көкөніс - 400000 т, картоп - 115 мың т, бақша өнімдері - 291000 т, Мал саны: ірі қара - 600000-нан астам, қой-ешкі - 3000мың-нан астам, жылқы - 120000-ға жуық, түйе - 14000-нан астам, шошқа - 22000, құс - 2000 мың-нан астам басқа жетті[4].

Облыстан жеміс-жидек, жүзім, көкөніс өнімдері сондай-ақ бау-бақша өнімдері, макарон мен өсімдік майы, тері шикізаттары және мақта, басқа да ауыл шаруашылық өнімдері еліміздің басқа өңірлеріне жіберіліп отырады [4].

Ескерту -- Автор өзі құрастырған

Сурет 1.

Түркістан облысы аумағында екі бағытта жүретін және ұзындығы 445 км темір жол сонымен қатар ұзындығы 5300 км автомобиль жолы және соның ішінде жоғарғы сапалысы жол ұзындағы 5500 км жол бар. Облыстағы ірі қаламен -- халықаралық Орынбор -- Ташкент әрі Түркістан -- Сібір ірі жол тораптарының қиылысқан жерінде орналасқан. Сонымен қоса, облыс территориясы арқылы Ташкент -- Шымкент -- Тараз -- Алматы мен Ташкент -- Шымкент -- Түркістан -- Самара сонымен қоса, Батыс Еуропа -- Батыс Қытай ірі жол тораптары өтіп жатыр. Әуе көлігі жүйксінде Шымкент әуежайы ААҚ халықаралық тікелей әрі транзиттік авиарейстерді ұйымдастыруға аса қолайлы. Облыс аумағынан Алматы - Шымкент - Бұхарагаз құбыры, сонымен бірге Шымкент - Павлодар - Омбы мұнай құбыры қиып өтуде [5].
Облыстың жер бедері жазықты әрі егін шаруашылығы мен мал шаруашылығына аса қолайлы. Аумағының солтүстік және қиыр оңтүстік аймақтарынан басқасы шөл зонасында орналасқан. Облыс территориясынан Сырдария, Келес, Арыс, Бадам, Ақсу секілді ірі өзендер ағады. Өзен айналасы егін шаруашылығына аса қолайлы.
Аумағының оңтүстік-шығысында Талас Алатауының батыс етегіндегі
-- Өгем жотасында облыстың ең биік шыңы -- Сайрам шыңы (4238 м) орналасқан. Өгем және Келес өзендерінің ортасында жатқан Қаржантау
жотасы Тәңіртаудың (Тянь-Шань) батысындағы көрікті жотасы болып табылады. Қаржантаудың теңіз деңгейінен орташа биіктігі 2000 м, ал ең биік нүктесі -- Мыңбұлақ шыңы (биіктігі 2834 м).
Қаржантаудан солтүстік батысқа қарай ежелгі, аңызбен жұмбаққа бай Қазығұрт тауы(ең биік нүктесі 1600 м) тұр. Қазығұрт тауы етегін бойлай Келес өзені ағады. [6]

.

Ескерту - ақпарат көздерінен алынған[3]

Сурет 3.Облыстың физикалық картасы

Геологиялық тұрғысы бойынша облыс жері Тұран плитасына жатады. Қаратау жотасы -- сонау ежелгі тақтатастары мен құмтастардан тұрса, оның оңтүстігі бөлігі карбонның әктас және кұмтасты қатқан қосындыларынан
сонымен бірге девонның жанартауға ұқсас тау жыныстарынан тұрады. Сондай- ақ палеозой қатпарлы негізі, ежелгі дәуірінде пайда болған жер астынан атқылаған және жанартаулық сонымен бірге құрылымдық негізі мезозой-кайнозой шөгінді тау жыныстары кездеседі. Облыс территориясы әр түрлі пайдалы қазбаларға аса бай: түрлі металдарға және қоңыр көмір мен темір рудаларынажәне пайдалы шөгінді жыныстарға, әктас сонымен бірге отқа төзімді саз, түрлі құм қабаттарымен бірге мәр- мәр секілді әртүрлі құрылыс шикізаттары бар.
Еліміздегі уран көлемінің жартысына астамы осында орналаскан, олар әлемдегі аса ірі уран кеніштері болып табылады. Сондай-ақ Иірсу және Сусіңген секілді кеніштерінен түрлі металдар өнімдер шикізаттар: марганец пен хром, сонымен бірге титан, қатты темір рудалары өндіріледі. Облыс территориясында Шу-Сарысу газ- гелиймен бірге Сырдария ауданы аумағындағы мүнай-газ кен орындары орналасқан. Боралдайдан және Тас- көмірсайдан, Келтемашаттан, Ленгердегі кеніштерден мезозойлық коңыр кемір өндіріледі. Облыс аумағындагы ірі Қаратау фосфориттің үлкен алабына кіретін шикізаты мол Үшбас фосфор кен ошақтары барлаудан өтіп жатыр. Және облыстың оңтүстігінде орналасқан Қаржантаудың маңайынан өнеркәсіптің көптеген салаларына аса қажетті шикізат бары анықталған [7].
Түркістан қаласына таяу маңда орналасқанАқсай мен батыс аймақ доломитті кен орындарында резина жәнеқағаз бояуларөндіріледі, осы маңнан газ-мұнай бұрғылау жұмысындағы кеңіненпайдалануға қажет минералдық шикізат -- бариттің қомақты көлемде шикізаты бар. Түлкібас шаһарындағы Құлантау мен Иірсу кен орындарындағы цементті соңғы үлгіде жасауға, өрттен сонымен бірге дыбыстан өткіспестей, жылу сақтауға сонымен бірге ғарыштық техникағаөте қажетті материал қорлары бар. Облыста габброперидотиттерге қажет құрамында өртке шыдайтын заттар мен қағаз өнімдері мен хош иісті әтірге қажетті шикізат -- тальктің аса ірі қоры анықталып, зерттелген. Төле би ауданы аумағында орналасқан Жоғарғы Бадамда өте сапалықыш ыдыстарға қажетті шикізат, түрлі боялағаныдыстары, фарфорөндірісі, түрлі сия, қағаз сонымен біргерезина өндірістеріне аса керекті техникалық шикізат -- волдастониттің өте үлкен қоры табылғанын айтамыз. Облыс батыс бөлігінде орналасқан Қызылкөл сонымен бірге Дарбаза кеніштерінде кварц құмының аса ірі қоры бар. Облыс орталығында орналасқан Корнштов кеніштеріндегі әктастар бұрыннан қантөндірісінде керекті карбонаттық шикізат ретінде пайдаланылып келеді. Облыс аумағындағы құрылыс материалдары ретінде минералды шикізат базасы түрлі цемент сонымен бірге керамзит пен қыш, шыны және құрылыстық ірі тас өндірістерінің шикізаттары, құм-тас шикізаттары өңделіп түрлі сия ретінде қолданылады. Олар Қазығұрт етегіндегі, Бадам мен Сазтөбе әктастары сонымен бірге Қарасай маңы, Ақсайдағы минералдық бояулары және Ленгер отқа төзімді сазы, Күрішбұлақ кварц құмы сондай-ақ Дарбаза және Қыңырақ бентониттері әрі Сарытопырақты саздақтардың ірілі- ұсақты шикізаттары мен құмтастардың табиғи қосындылары көптеп кездеседі. Отырар ауданында орасан зор көлемде уран кендері игеріледі. Ескі

тау Қаратаудың маңында ірі бассейндерінде жалпы қоры 26 млрд, т құрайтын фосфориттердің 50-ге жуық кен орны анықталған, сонымен бірге Кербас және Көксу кен орындары Түркістан облысы аумағында орналасқан [7].
Облыс территориясының географиялық орнына (әрі атмосфераның ылғалдылықтың негізгі көзі мұхиттардан өте алыс орнатасуына) және жер бедерінің көрінісіне байланысты куаң континенттік климат тән. Бұл аймақтарда күндізгі және түнгі сонымен бірге қысқы және жазғы температуралар үлкен айырмашылққа ұшырайды отырады. Жазы өте ұзақ облыс түстіктерінде 8 айға жуық созылады. Қысы салыстырмалы тұрғыда жылы: ең суық ай -- қаңтарда орташа температурасы -3 -- 9°С. Ең суық елді- мекен Созақта тіркелген. Жазы өте ыстық, шілде айының орташа температурасы 12 -- 30°С. Ең ыстық елді-мекен Шардарада (47°С) тіркелген. Вегетациялық кезеңі 230 -- 320 тәулікке жуық созылады. Шөлді аймақтарда жылдық жауын-шашын мөлшері 150 -- 160 мм, тау етектеріше 350 -- 450 мм. жуық, ал биік тауларда 1000 мм-ге дейін жетеді. Жауын-шашын көбінесе көктем және күз айларында тіркелген. Қар жамылғысының орташа қалыңдығы 25 -- 40 см аралығында жазыкта 2-3 айға дейін, тауларда 5 айға жуық ерімейді. Қар жамылғысы қараша айының соңы мен желтоксан айының ортасына дейін түсіп, наурыздың басында ери бастайды. Облыс территориясының үлкен бөлігінде шұғыл өзгергіш ауа райы басымдау. Сол себептен мұнда шұғылалы ашық күндердің ұзақтығы жылына солтүстікпен оңтүстікке еніп 2150 сағаттан 3000 сағатқа жуық артады. Жылына 150- ден 250 күннен астам күн - ұдайы ашық болады. Бұлтты күндер сәйкесінше 60 күннен 15 -- 20 күнге жуық азаяды. Осы себептердің нәтижесінде жылдық жиынтық радиацнның көлемі де солтүстіктен оңтүстікке қарай еселеп артады. Облыста оңтүстік сонымен бірге солтүстік батыс желдері көбірек соғады. Желдің жалпы орташа жылдамдығы 1.9 -- 3.8 мс. Желдің қатты тұратын мекені -- Аксораң, ондағы желдің жылдамдығы 5.2 мс-қа жетеді. Жамбыл облысынан келетін Арыстанды- Қарабас желдері аса күшті тұрады. Аумақтың киыр онтүстігі жылу мен ылғалдың жыл бойы таралуына т.б. метеорологиялық сипаттамалар мен ерекшеліктеріне қарай оңтүстік шөл белдемде аралығын құраған. Ерекшеліктері -- жауын-шашынның негізгі мөлшері (80 -- 90%) наурызда түседі, жыл бойына 1 айдан астам күндей қар қылаулайды, есебінде көп жатпай әрі тез еріп кетеді. Вегетациялық кезеннің ұзақтығы 240 -- 260 тәулік. 10°С-тан жоғары ауаның орташа тәуліктік температурасыны жалпы жылдық жиынтық мөлшері 4300 -- 4600°С құрайды. Жыл маусымдарының өзгерісі айқын байқалады. Қысы 3 айдан астам уақытқа созылады -- 90 күндей. Жазы ұзақ -- 160 -- 170 күнге жуық созылады.
Облыстың су қорларын негізінен ірілі-ұсақты 127 өзен (жалпы ұзындығы 5 мың шақырымдай) және 34 көл ( жалпы аумағы 110 млн.текше метр) сонымен бірге 30 бөген (көлемі 6 млрд. текше метр), 30-ға жуық пайдаланылатын жер асты сулары әрі
5 минералды су көздері құрайды. Жалпы есепте облыс аумағына жылына жалпы орташа есеппен 37 млрд текше метрге дейін су келіп, кетіп үлкен мөлшерде су кетіп отырады [8].

Облыс аумағындағы ең ірі әрі ұзын өзен -- Сырдария өзені басқа мемлекеттерден басталып, трансұлттық өзен болып табылады. Қызылорда облысы аумағына жетіп, Арал теңізіне құяды. Облыс территориясындағы Сырдария өзенінің негізгі басты саласы Арыс өзені (378 км), ол Алатау мұздықтарынан басталып, жол- жөнекей Боралдай (140 км) және Ақсу (137 км). Келте Машат (70 км). тағы сол секілді көптеген өзен арналары суларымен толығады. Маңыздылығы тұрғысынан аса маңызды және ірі өзендер қатарына Келес (108 км). Бадам (145 км) өзендерін кіргізуге болады. Облыстағы аумағындағы ең үлкен суқойма -- Шардара бөгені 1965 жылы салынып, пайдалануға берілген, су сыйымдылығы 5 млрд. текше метрге жуық, сонымен бірге су айналымы мөлшері 200 м3с. Бұл бөгенге келіп қосылатын Қызылқұм (106 км), Шардара (10 км) каналдары аумағымен 80 мың-ға жуық гектар егістік жерлер суландырылады. Бөген суқоймасының жалпы сыйымдылығы 37 млн. текше метр. Ол Бөген және Арыс өзендерінің суларымен толығып отырады. Облыс аумағында 27 бөген және тоған бар. Шағын бөгендер сондай-ақ тоғандар Түркістан ауданында көптеп кездеседі [9].
Топырақ жамылғысы әрі табиғаттың зоналық заңына сай келетін аралық аумақта кең таралатындықтан аумақтарды биік таулы салқындау болып келетін алъпілік топырақтардан бастап тау бөктерлеріндегі әртүрлі қоңыр сондай-ақ сұр топырактарға жалғасып және терістік сонымен бірге терістік-батыс аймақтарындағы жазықтардағы сүрқұба, сонымен бірге ескі аллювиалды ойыстарда әрі жазықтарды тақыр және тақыр түстес топырақтар сондай-ақ ірі құмды алаптар (Шығыс Қызылқұм және оған жақын маңдағы Батыс Мойынқұм) алып жатыр.Белгілі зерттеуші О.Оспанов атындағы Топырақтану институтының біраз жылдық еңбегінің ғылыми- зерттеу жұмыстарының зерттеу нәтижесінде облыс территориясындағы 130-ға жуық топырақ түрлері сонымен қоса олардың комбинациялары кездесетіндігі дәлелденді. Жалпы облыс аумағының топырағы екі топқа бөлінеді:1.Тау топырақтары. 2.Тау етегіндегі аңғарлардың сондай-ақ тау бөктеріндегі сонымен қоса тағы сол сияқты биік әрі ойысты жазықтардың топырақтары. Таулы аймақтар облыстың көптеген аумағын алып жатқаны белгілі. Бұл таулы аймақтардың бір ерекшелігі жалпы биіктігі мұхит деңгейінен 4000 метрге жуықтайтындықтан климаттық зоналардың таралуында биік белдеулік әрі зоналық заңы орын алады. Сол себепті тау биіктеген сайын, ондағы ылғал көбейіп ауа райы біртіндеп суыта түседі. Осы себепке байланысты таудың төменгі етегіңдегі шөлді-дала белдеуінен (теңіз деңгейінен 250 -- 350 м) таудың биік 3500 -- 4000 м биіктік деңгейіне дейін бірнеше таудың белдеулері кездеседі, ондағы топырағы және өсімдік жамылғылары да жануарлар дүниесі де әр алуан, ерекше болып келеді. Түркістан облысы аумағында ландшафттардың екі класы айқын ажыратылады: әртурлі даму және қалыптасу жағдайларымен сонымен бірге қазіргі физикалық-географиялық ірі үрдістердің белгілі жиынтығымен анықталатын жазықтықтық әрі таулы класстар. Морфоқұрылым ішіндегі ірі бедердің дифференциацияның ерекшелігі бойынша үлкен жазықтық және

таулы класстар сонымен бірге класшаларға бөлінеді. Жазықтықтағы ландшафт класында:жалпы салыстырмалы төмендетілген сондай-ақ салыстырмалы көтерілген жазықтар әрі ұсақ шоқылы ірі бөлімдерге ажыратылады. Таулы ландшафттар класына:тауалды және аласа тау, орташа тау, биік тау және тауаралық сонымен бірге тау ішіндегі ойпаттар бөлімдерге ажыратылады. Облыс территориясындатаулы ландшафттар биік таулы әрі орташа таулы және аласа таулыға жатады және ауданының орталық және онтүстік-шығыс бөлігінде қалыптасады. Үлкен түрлі әр алуандықпен бөлінген әрі ТАК-на 60% құрайтын негізінен аласа таулардың табиғи кешендері көп сипатталады [10].
Табиғи-аумақтық кешендердегі негізгі антропогендік түр өзгертуді бағалау жұмыстары жасалды. Түркістан облысының антропогенді түр өзгерткен негізгі табиғи-аумақтық кешендердегі маңызды түрлер мен пішіндердің жіктелуіанық берілген. Аймақтың ландшафттық тұрғыдан ұйымдастыру деңгейі сондай-ақ антропогендік ықпалдың сипаты негізі бойыншаантропогендік-өзгертілген ландшафттардың басты алты класын ажыраттылады:ауыл шаруашылық класс сонымен қатар жол-техногендік класс, адам қолынан болған, орманды класс, сондай- ақ қоныстық класс және аквальді класс.
Түркістан облысы аумағындағы табиғи-аумақтық кешендерің 76% - дан астам адам қолынан өзгеріске ұшыраған.

Қазығұрт ауданының физикалық географиялық жағдайы

Қазығұрт ауданы -- Түркістан облысының оңтүстігінде бөлігінде орналасқан. Солтүстігінде Арыс, Сайрам, Толеби аудандарымен, оңтүстік- шығысында Өзбекстан Республикасымен және оңтүстігінде Сарыағаш ауданымен, Тянь-Шань тау сілемдері арқылы Қырғызстан Республикасымен шектеседі. Қаржантау (биіктігі 2824 м. дейін) және Өгем (биіктігі 4238 м. дейін) тау тізбегі.
Жерінің аумағы - 409000 га. Тұрғыны -106100 адам. Ауданда 13 ауылдық округ сондай-ақ 64 елді мекен бар. Аудан орталығы - Қазығұрт ауылы. Қазығұрт ауданы әкімшілік бірлігі ретінде 1928 жылы құрылған. Ең алғашқы аудан орталығы Тұрбат ауылы болып, кейіннен Шарапхана, Қазығұрт ауылдарына ауысты. Кейіннен Шымкент қаласынан 75 км қашықтықта орналасқан Қазығұрт ауылы орталыққа айналды. Қазығұрт аумағының негізгі бөлігі Қазығұрт, Өгем сонымен бірге Қаржан таулары алып жатыр[11].
Қазығұрт ауылының солтүстік-шығысында Тянь-Шань тауларыменмен жалғасқан Қаржантау тауы орналасқан. Келес және Өгем өзендері Қаржантау аңғарында бөлініп сонымен бірге солтүстік-шығысқа қарай Сайрам тауларының баурайындағы Бадам өзеніне қосылады. Қыраттың орташа биіктігі теңіз деңгейін 2000-2500 м биіктікте орналасқан. Қазығұрт

пен Қаржантау таулары өзінің тік жартасты сондай-ақ тегістігімен ерекшеленеді.
Аудан жерінің негізгі көп бөлігі теңіз деңгейінен 1000-1200 м биікте орналасқан. ШығысынҚаржантау (2500-2800м), Өгем (3200-3600м) биік таулы жоталары және орталығында сонымен бірге оңтүстік-батыстан солтүстік-шығысын Қазығұрт жотасы (1000-1700м) алады. Аудан климаты шұғыл құбылмалы болып келеді. Себебі таулы өлкелерде ауа райы құбылмалы, салқын, ал орталық әрі батыс аймақтарында ыстық. Қаңтардың орташа температурасы 25-28 градус суықты көрсетсе, шілде айы 35-40 градусыстықты көрсетеді. Орташа жауын шашын мөлшері таулы аймақтарды 300- 400, жазықтарды 250-300 мм құрайды.
Ауданның өсімдіктер мен хайуанаттар дүниесі өте ерекше. Аймақтардағы сүт қоректілердің сонымен бірге құстардың 90 түрі мекендейді, көптеп қасқыр мен түлкінің, борсықтың, кемірушілердің, бөкендердің және кірпілердің бірнеше түрлері мекен етеді. Тауда беткейлерінде ұлар, бүркіт, қар барысы, аюлар секілді сирек жануарлар кездеседі. Ауданның жануарлар әлемі (көптеген) табиғи тазалығымен туристерді қызықтырады [12].
Ірі өзендері - Өгем, Келес, Қаржан сондай-ақ 20-ға жуық кіші өзендер бар. Қазығұрт ауданы өзінің алуан-түрлі байлығымен көпшілікке әйгілі. Аудан орталығынан екі сағаттық қашықтықта орналасқан Өгем өзенінде әлемде сирек кездесетін форель, маринка балығы молынан кездеседі. Балықтың бұл сирек түрі тек таза, мөлдір су алқаптарында мекендейді. Өгем өзенінде мекендейтін форельдің орташа ұзындығы 20-30 см. Аудан округтерін бойлай ағып өтетін негізгі әрі ірі су жинау алабы Келес өзені болып табылады. Оның ұзындығы 140 шақырымға жуық. Келес өзеніне Ұя, Су, Суықбұлақ, Қаржан секілді кіші өзендер келіп қосылады. Жазды күндері ауа райының күрт ысып кетуіне байланысты өзеннің суы азаяды.Өзен суы қар, жаңбыр, жер асты суларымен қоректенеді. Келес өзені Қазығұрт аумағынан өтіп, Сарыағаш ауданы арқылы Сырдария өзенінеқосылады.
Ауданның топырағы таулы жазықтарда сұр-қоңыр ылғалды болып келеді. Қазығұрт жер қойнауы пайдалы қазбаларға өте бай. Аудан аумағында құрылысқа жарамды деп танылатын қиыршық тас, ақ құм кездеседі. Ауданды үш ірі тау жоталары Өгем, Қаржан және Қазығұрт таулары қоршап жатыр. Бұл таулар елдің алтын қоры болып саналады.
Аудан өзінің әсемдігімен, пайдалы қазбаларымен, табиғи ескерткіштерімен, мәдени жәдігерлерімен мол ресурстарға ие. Табиғи қазбалардан үлкен қорға ие:алтын, күміс және теміркислотты минералды пигменттер, алунит, баритсондай-ақ перлит, қоңыр көмір, темір, бентониттік лай, қыш суглинкілері, жылы су сонымен бірге әк қиыршықтары, сонымен бірге мрамор және гипс, әшекейлер, құм аралас тас, кварцтық құмдардың бай кен орындарымен көрінеді. Ауданда 9 жерқойнауын пайдаланушы кәсіпорындар өз қызметтерін атқаруда.

Ескерту -- Автор өзі құрастырған

Сурет 3. Ауданның физикалық картасы

Қазығұрт ауданыныңерекше табиғат жағдайлары алуан түрлі әрі мұнда шөлдер мен шөлейттер, төбелер, тау жоталары және қыраттар кездеседі. Жер бедері бойынша негізгі үш классқа бөлінеді: таулы, төбелі сонымен бірге жазық дала.
Аудан аумағының оңтүстігі бөлігі Қаржантау мен Өгем жоталарынан тұрады.
Өгем жотасы аймақтың оңтүстік-батыс бағытта 120 км-ге созылып жатыр әрі кескінінің тегістігімен, жазықтылығымен сипатталады. Жотаның суайрық жоталары әдетте жазықтау келеді, карст шұңқырлары көптеп кездеседі. Оңтүстік-батыс шетіндегі басты суайрық жотасы солтүстік-шығыс бөлігінде көтеріліп, жалпы орташа 3000-3200 м. биіктікке жетеді. Сонымен қоса жекелеген шыңдарының биіктігі орташа есеппен 3700-3800 м. дейін

жетеді. Орташа есеппен жотаның құрылысы ассиметриялы болып әрі ол түгел дерлік асбесттен тұрады. Жотаның солтүстік-батыс етегі көлбеу әрі ұзын болып келген. Шеткі суайрық жоталары тегіс жартасты формаларыменерекшеленеді. Ағын су мұнда бірқатар енсіз, жартасты, жүру өте қиын шатқалдарде түзген.
Өгем жотасының шеткі-суайрық басы солтүстік-шығысқа қарай еніп өзінің жазық пішінін жоғалтып, сүйірленген әрі тілімделген болып келеді. Жотаның айнала етегін Өгем және Піскем өзендерінің көптеген ірі салалары алып жатыр. Бұл салалардың аңғарлары тасты-құмды ірі шатқалдар болып келеді [13].
Қаржантау жотасы ірі Өгем жотасынан батысқа қарай ене орналасқан. Оның жалпы ұзындығы 90 км-ге жуық. Жотаның шығыс шеткі бөлігін Өгем жотасынан үлкен Өгем өзенінің аңғарына кіре бөліп жатыр. Батысында суы мол Келес өзені орналасқан ірі Келес ойпаты алып жатыр. Жотаның ең басты су айрығы оңтүстік- батыстан солтүстік-шығысқа қарай сүйірлене созылып жатыр. Баурайлары тік әрі еңіс келген, көптеген ұсақ аңғарлармен бөлінген. Жотаның орташа биіктігі 1800-2000 м. Ең биік нүктесі - Мыңбұлақ тауы- 2834 м. Қаратау жотасы үлкен Талас Алатауынан Шоқпас асуынан өткенде бөлініп шығып, солтүстік-батысқа қарай 400 км-ге жуық созылып жатыр. Ол Солтүстік-батыс (Үлкен) Қаратау және Шығыс (кіші) Қаратауға бөлінеді. Қаратау жүйесіне негізгі жоталармен сонымен бірге Боралдайтау, Үлкен Ақтау секілді оған қатар тұрған бірнеше жота кіреді[14].
Қазығұрт ауданының негізгі бөлігін Қазығұрт тауы құрайды. Қазығұрт тауы - Талас Алатауының оңтүстік-батыс жотасындағы орташа биіктікте келген жота. Шымкентқаласынан оңтүстікке қарай 35 км-ге жуық қашықтықта ендігінен орналасқан. Солтүстік-шығыстан оңтүстік-батысқа қарай 55 км-ге созыла орналасқан. Ортаңғы биіктеу жотасының ұзындығы 22 км, енді жері 10 км-ге жуық. Ең биік жері үлкен жотаның шығыс бөлігінде орналасқан (1768 м) құрайды.
Шығыстан батысқа қарай біртіндеп аласарып 800 м-ге дейін төмендейді. Батыстың ең биік жері 875 м Бағаналы тауы болып табылады. Солтүстік беткейі жалпақтау әрі еңістеу болып келетін бірнеше ірі қырқалы жондарға тармақталады. Келес өзенінен бастау алатын жотаның оңтүстік- шығыс беткейі еңістеу болып келген.

Ескерту - ақпарат көздерінен алынған [33].

Сурет 3. Қазығұрт тауы

Қазығұрт ауданының жазықтық үлкен аймағы Тұран плитасының құрамына кіреді. Жазық өңірінің негізі аумағы мезокойнозой шөгінді жыныстары және құм, тас, құмдар, илевролиттер сонымент бірге саз - балшықтар жамылғысы таулы бөлігімен қоса төменгі протерозой - палеозойлық жыныстардан ірі конгломераттар мен құм тастар, мәрмәрлерсондай-ақ ізбесті тастар доломиттер, граниттер және габбро, липариттер тағы сол сияқты мезозой шөгінділерімен көмкерілген.
Қазығұрт ауданының географиялық қорналасқан жері (жалпылама атмосфераның ылғалдылықтың басты көзі мұхиттардан өте шалғайорналасуы болып тұр) және жер бедерінің негізгі сипатына байланысты құрғақ континенттік климат қалыптасқан. Мұндағы күндізгі әрі түнгі, қысқы сондай-ақ жазғы температуралар шұғыл ауытқып тұрады. Жазы өте ұзақ, облыс түстігінде 8-7 айға дейін ұзарады.Қысы жылы:ең суық ай -- қаңтар айының орташа температурасы -- 3 -- 10°С.Жазы салыстырмалы тұрғыда ыстық: шілде айының жалпы орташа температурасы 21 -- 31°С.Вегетация кезеңі 230 -- 320 тәулікке созылады.Шөлді аудандарда жылдық жауын- шашын мөлшері 100 -- 170 мм сонымен бірге тау етектерінде 300 -- 450 мм және биік тауларда 1000 мм-ге дейін өзгереді.Жауын-шашын негізінен көктем және күз айларында түседі. Жауған қар жамылғысының жалпы орташа қалыңдығы 20 -- 40 см аралығында сонымен бірге жазықта 2 айға, тауларда 5 айға жуық жатады. Облыс аумағының көпшілік бөлігінде антициклондық ауа райы басым. Желдің орташа жылдамдығы 1,9 -- 3,9

мс.Ауданның қиыр оңтүстігі жылу және ылғалдың жыл бойы біркелкі таралуына тағы сол секілді метеорологиялық сипаттамалар тұрақтылығымен ерекшеліктеріне тығыз байланысты оңтүстік ірі шөл белдемдері аралығын құрайды. Ерекшелігі -- жауын-шашынның басты көп мөлшері (70 -- 75%) наурызда түседі сонымен бірге жыл бойына 40 күнге жуыө қар қылаулайды, бірақ та көп жатпай жылдам еріп кетеді. Вегетациялық кезеңінің орташа ұзақтығы 245 -- 260 тәулік, 10°С-тан жоғары ауаның жалпы орташа тәуліктік температурасының жылдық орташа жиынтық мөлшері 4500 -- 4600°С. Жыл маусымдары барлық аймағында айқын ажыратылады. Қысы қысқа -- 90 күнге жуық. Жазы ұзақ -- 160 -- 170 күнге жуық созылады. Аудан аумағының климаты өте құрғақ және ыстық [15].
Тянь-Шань тауының негізгі батыс таулы тізбектері оңтүстік-батысқа қарай енінен созылады. Тау қыраттарында ірі тауаралық аңғарлар және қазаншұңқырлар кездеседі. Жер бедері өте күрделі әрі тау қыраттарын мәңгі мұз жамылған беткейлер, етегінде жайылымдар, суармалы жерлер алып жатыр. Теңіз деңгейінен биікте болуы әрі жер бедерінің күрделілігі ауданныңтопырағының әр түрлілігіне әсер етеді. Бұл аймаққа Аймақтың климаты жазының ыстық әрі қысының қысқа болуымен ерекшеленеді.

Қазығұртауданыныңәлеуметтік-экономи калықжағдайыжәне болашағы
Қазығұрт ауданының әкімшілік территориялық бөлінуі

Аудан тұрғыны саны 106 100 адам. Ауданда 61 елді мекен және 12 ауылдық округке бөлінген.Орталығы Тұрбат, Шарапхана, кейіннен Ленин (қазіргі Қазығұрт) селолары болған. Қазіргі аудан орталығы - Қазығұрт ауылы.
Ірі ауылдық округтер(Елді-мекендер) 1.Қазығұрт
2.Жаңабазар 3.Ақжар 4.Шанақ 5.Шарапхана 6.Рабат 7.Көкібел 8.Қызылқия 9.Шарбұлақ

Ескерту -- ақпарат көздерінен алынған [3].

Сурет 3 Қазығұрт ауданының әкімшілік-аумақтық карта-сызбасы

Алғашқы кезде аудан орталығы Тұрбат ауылы, кейін Шарапхана ауылына ауысты. Кейіннен аудан орталығы Шымкент қаласынан 74 км қашықтықта орналасқан Қазығұрт ауылына берілді. Ауданның жалпы халық саны - 106 100 адамды құрайды. Аудан бойынша 12 ұлт өкілдері өмір сүруде.Соның ішінде қазақтар
-- 98 719 (93,3 %), өзбектер -- 6034 (5,7 %), орыстар
-- 211 (0,2 %), өзге ұлт өкілдері -- 845 (0,8%) адам [17].

Ауданда жалпы саны 72 жалпы білім беру мекемелері жұмыс жасауда, оның ішінде 55 орта мектеп, 9 негізгі білім беру кешені, 8 бастауыш мектеп,
1 кәсіптік-техникалық мектеп, 4 спорттық мектебі және 1 саз мектебі.Мектепке дейінгі мекемелер саны -76, оның ішінде: 13 мемлекеттік балабақша, 55 жеке меншік балабақша, 8 мектеп жанынан ашылған мектепкедейінгі дайындау орталықтар.
Жалпы аудандық округте 1 мәдениет сарайы сонымен қоса7 ауылдық мәдениет үйі, 2 мұражай, сонымен қоса 10-нан астам клуб және 23 кітапхана бар. Кітапханада кітап қоры - 221070, оқырмандар саны - 20650 адамды құрайды.
Аудан халқына арналған 30 емдеу мекемесі қызмет көрсетеді, оның ішінде: 1 орталық аурухана , 1 аудандық аурухана және 1 емхана, сонымен қоса 15 ауылдық емхана сонымен қатар 15 бөлімшелік аурухана, 12 дәрігерлік емхана бар. Жалпы спорт нысандарының саны: 4 спорт кешені, сонымен қоса 45 спорт зал, 16 ату тирі, сонымен қоса 233 спорт алаңы.
Аудан аумағында 4 жергілікті баспасөз шығады: Қазығұрт тынысы газеті (аптасына 2 рет) сонымен қоса Киелі Қазығұрт газеті( 2 аптасын 1 рет), Қазығұрт айнасы газеті (2 аптасына 1 рет) сонымен бірге Көпжаса газеті (2 аптасына 1 рет).
Қазығұрт ауданы 13 аудандық округтерге бөлінген.
Алтынтөбе ауыл округі -- Қазығұрт ауданында орналасқан әкімшілік бірлік. Бұл ауыл округіне қарасты 6 ірі елді мекен бар:Алтынтөбе ауылы, Аққұм ауылы, Қарабау ауылы, Қаржан ауылы, Қосағаш ауылы, Қырыққыз ауылдар. Округтегі тұрғындар саны - 8000 адам. Оның ішінде : Алтынтөбе елді мекені -1283 адам сонымен қоса Аққұм елді мекені - 401 адам, сонымен қатар Қарабау елді-мекені
-64 адам және Қаржан елдім мекені-4924 адам, сонымен қоса Қосағаш елді мекені - 1313 адам және Қырыққыз елді мекені -15 адам тұрады. Ұлттық құрамы негізінен қазақтар құрайды: қазақтар - 7996,өзбектер - 2,өзге ұлттар - 2.Елді мекен орталығы - Қаржан ауылы.Ауылдық округ аудан орталығынан солтүстік-шығысқа қарай 38 км-ге жуық жерде орналасқан.Округ атауы осы аймақта алтын қорының барланғанына байланысты қойылған.
Жалпы ауыл округінде 4 жалпы орта мектеп (Қосағаш жалпы ортамектебі және Алтынтөбе жалпы орта мектебі, Қаржан жалпы орта мектебі сонымен бірге Ө.Жамалов жалпы орта мектебі, мектебі) және 2 негізгі орта мектеп (1 Мамыр негізгі орта және Аққұм негізгі орта мектебі) бар. Жалпы білімберу саласында 301 мұғалім жұмыс істейді, 1944 бала білім алады. Мектепке дейінгі мекемелер саны -3, оның ішінде 1 мемлекеттік, 2 жекеменшік балабақша жұмыс істейді (Алтын бек және
Орын). Балабақшада жалпы саны 330 бала тәрбиеленеді. Округте 2 клуб және 4 кітапхана жұмыс жасауда.
Ауылдық округта 1 ауылдық аурухана және 1 дәрігерлік амбулатория сонымен қатар 5 фельдшерлік акушерлік пункт жұмыс жасайды.Алтынтөбе ауылдық округінде ірілі-ұсақты 6 мешіт бар: Қосағаш мешіті,Байсүгір

баба мешіті, Жылқышы ата мешіті, Тұрсынқұл ата мешіті, Ғайып ата мешіті және Аққұм ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.