Турбо Паскаль жүйесінде қосалқы программаларды ұйымдастыру технологиясы

Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 30 бет
Таңдаулыға:

Турбо Паскаль жүйесінде қосалқы

программаларды ұйымдастыру

технологиясы

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . . 2

I НЕГІЗГІ БӨЛІМ . . . 4

1. 1 Қосалқы программаларға жалпы түсінік . . . 4

1. 2 Процедуралар . . . 6

1. 2. 1 Процедуралардың ерекшеліктері . . . 8

1. 3 Функциялар . . . 13

II ЕСЕПТІҢ ҚОЙЫЛЫМЫ

2. 1-есеп . . . 15

2. 1. 1 Есептің берілгені . . . 15

2. 1. 2 Есептің алгоритмі . . . 15

2. 1. 3 Программалау бөлімі . . . 16

2. 2-есеп . . . 17

2. 2. 1 Есептің берілгені . . . 17

2. 2. 2 Есептің алгоритмі . . . 17

2. 2. 3 Программалау бөлімі . . . 18

III ПРОГРАММА ЛИСТИНГІ . . . . . . 19

IV ҚОРЫТЫНДЫ БӨЛІМ . . . 22

V ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР . . . 24

КІРІСПЕ

Бағдарламалау тілі дегеніміз - адам мен компьютердің (ЭЕМ) өзара байланыс жасасу құралы. Бағдарламалау тілі екі топқа бөлінеді: таза машиналық кодпен, не белгілі бір машина кодына арналып ассамблерде жазылған тіл- төменгі дәрежедегі және жоғарғы дәрежедегі адам тіліне жақындатылған Basic, Qbasic, Ci, Turbo Pascal т. б. көптеген бағдарламалау тілдері. Мемлекеттік бағдарлама бойынша осы тілдерден Basic, Turbo Pascal, Visual Basic тілдерінің бірін меңгеру ұсынылған. Паскаль бағдарламалау тілі француз математигі Блез Паскаль құрметіне аталған. Ол 1968-1971 жылдарда Никлаус Вирттің Цюрихтағы Жоғарғы Техникалық мектепте оқыту тілінің бірі ретінде жазылған. Кең қолдана бастауы 1984 жыл, себебі осы жылдары қарапайым қолдануға ыңғайлы Турбо Паскаль компиляторы пайда болады. Ол Borland International компаниясында жасалды. Компилятор дегеніміз транслятордың бір түрі, ал транслятор дегеніміз белгілі бір компьютер мен бағдарламалау тілі түріне арналып жазылғанбағдарлама, оның міндеті жазылған бағдарламаны машиналық кодқа айналдыру.

Турбо Паскаль тілінің негізі Turbo. exe және Turbo. tpl файлдары арқылы берілген. Turbo. exe файлында компилятор, экран редакторы, жүйелегіш орналасса, Turbo. tpl файлында арнайы қойылған функциялар мен процедуралар (көмекші бағдарламалар) кітапханасы жазылған. Қазір жетілдіріле келе мынадай артықшылықтарымен ерекшеленеді:

Құрылымдық бағдарламалау. Өзінше бөлек блок арқылы тұйық жұмыс істей алатын функциялар мен процедуралар жазып, оны қажет кезінде шақырып пайдалану нәтижесінде бағдарламаның түсініктілігі, қатесін түзету мүмкіндігі молаяды.
Жоғарыдан төмен біртіндеп құру. Бағдарламашы алдын ала өзіне қажетті міндетті шешу үшін оны бірнеше бөліктерге бөліп, соңында оны іске асыра алады.
Обьектілі бағдарланған бағдарламалар жасай алу. Бұл мүмкіндік Паскаль тілінің аясын кеңітті, жақсы жақтарын алып басқа бағдарламалау тілдерінде пайдалануға мүмкіндік берді, яғни олармен байланысты арттырды.

Сондықтан да қазіргі кезде Паскаль тілі кез келген саладағы күрделі есептерді шешу үшін пайдалануға болатын, кеңінен таралған стандартты программалау тіліне айналды.

I НЕГІЗГІ БӨЛІМ

1. 1 Қосалқы программаларға жалпы түсінік.

Программада белгілі бір қайталанатын іс-әрекеттерді, атау бойынша бөлек жазып, атауы арқылы бір немесе бірнеше рет іске қосуға болатын программаның бөлігін қосалқы программа деп атайды.

Қосалқы программаларды қолдану арқылы программаларды ықшамдауға болады.

Тurbo Pascal программалау тілінде қосалқы программаның екі түрі қолданылады:

*Процедура;

*Функция.

Тurbo Pascal программалау тілінде айнымалыларды негізгі бөлімде сипаттау түрі - ауқымды айнымалылар деп аталады. Егер айнымалылар қосалқы программада сипатталса, онда олар жергілікті айнымалылар деп аталады. Сондай-ақ негізі программада қосалқы программаны шақыруда қолданылатын айнымалыларды нақты айнымалылар деп атайды. Ал қосалқы программаның атауында берілген айнымалыларды формалды айнымалылар деп атайды.

Әрбір қосалқы программаның атауы болады және олар айнымалыларды сипаттау бөлімінен құралып, операторлық жақшаларда операторлық жақшаларда орналасқан командалар жиынынан тұруы мүмкін. Көмекші бағдарламалар. Тұрмыста бағдарлама құрған кезде кейбір нұсқаулар жүйесі орындайтын және белгілі бір беретін іс-әрекеттер бағдарламаның орындалу барысында бір, не бірнеше рет пайдаланылуы мүмкін. Әрине, бұл әрекеттер тобын қанша рет пайдалансақ сонша рет бағдарламамызға қайталап жазуымызға болады, әрине, ол тиімді болмас еді. Осы іс-әрекеттерді топтап, бірақ рет жазып, Паскальда көмекші құрал, бағдарлама ретінде беруге болады екен. Қажет кезінде осы көмекші бағдарламаны шақырып, бағдарламамыздың кез келген жеріне пайдалана аламыз.

Кез келген бағдарлама жазушы күрделі бағдарламаларды кішігірім іс-әрекеттерге бөліп, оларды жалпы соңғы нәтижеге жетуге бейімдеп, жүйелеп, көмекші бағдарламалар тобын жасап, соңынан оларды негізгі бағдарламаға біріктіріп пайдаланады.

Көптеген операторлар арқылы жазылған бағдарламаны монолиттік бағдарлама деп, ал функциялар мен процедуралар арқылы берілген бағдарламаларды модульдік бағдарлама дейміз.

Практикалық есептерге программа құрғанда үлкен программаның белгілі бір бөлігін әр түрлі мәндер бойынша бірнеше рет қайталап пайдалануға тура келеді. Мұндай бір типтер программа бөлігін программаның әр бөлігінде қайталап жаза бермеу үшін оны жеке қосалқы программа ретінде бөліп жазған ыңғайлы.

Жеке программа түрінде бөлек жазылған, қажетті кезінде оған оралып, оны пайдаланып отыруға болатын негізгі программаның арнайы бөлігін қосалқы программа, подпрограмма дейді. Қосалқы программаға автоматты түрде енуге және одан солай шығуға да болады.

Қосалқы программаны пайдаланудың төмендегідей мүмкіндіктері бар:

негізгі программаның көлемі кішірейеді;
негізгі программада пайдаланылған айнымалыларды қосалқы программада да пайдалауға болады;
қосалқы программаға берілген жады ұяшықтарын ол орындалмай тұрғанда бос ұяшық ретінде, бос айнымалы ретінде пайдалануға болады;
қосалқы программаны пайдалану құрылымдық программалауға мүмкіндік береді.

Паскаль тілінде алгоритмдік тіл тәрізді қосалқы программаның екі түрі пайдаланылады. Олар: процедура және функция.

Бір программада бір немесе бірнеше процедура және функция пайдаланылуы мүмкін.

Паскаль тілінде процедуралар мен функциялар программаның басында айнымалылар белгіленіп болғаннан кейін жазылады.

Жоғарыда ескертілгендей, негізгі және қосалқы программада бір айнымалы, мысалы, «К» қатар пайдаланылуы мүмкін, бірақ әр программада пайдаланылғанда К-ның физикалық мағынасы бірдей болуы шартты түрде емес. Атау берілген операторлар тізбегін Турбо Паскаль бағдарламалау тілінде процедура дейді. Әр қосалқы программаның «процедураның немесе функцияның» атауы, аты болады, қосалқы программа сол атауы бойынша шақырылады.

ПРОЦЕДУРАЛАР

Процедура Турбо паскальдың ең маңызды бөлігі және программаны жақсы жазуга мүмкіндік береді. Көбінесе процедураның құрылымы программаға ұқсас жазылады. Олардың басы, бейнелеу және операторлар бөліктері болады. PROCEDURE аты (формальды параметрлер тізімі) ;

Label …; (белгілерді сипаттау бөлімі) ;

Const…; (тұрақтыларды сипаттау бөлімі) ;

Type…; (типтерді сипаттау бөлімі) ;

Var…; (айнымалыларды сипаттау бөлімі) ;

Procedure…; (процедураны сипаттау бөлімі) ;

Function…; (функцияны сиппаттау бөлімі) ;

BEGIN

Операторлар бөлімі

END; (процедураның соңы)

Процедураны параметірсіз де пайдалануға болады. Екі процедуралық программа схемасы төмендегідей болады:

PROGRAM P;

Ортақ берілгендерді бейнелеу бөлігі

PROCEDURE P1;

P1 процедурасының бейнелеу бөлігі

BEGIN

P1 процедурасының операторлар бөлігі

END;

PROCEDURE P2;

P2 процедурасының бейнелеу бөлігі

BEGIN

P2 процедурасының операторлар бөлігі

END;

BEGIN

Негізгі программаның операторлар бөлігі

END.

Программаның орындалуы негізгі программаның операторларының орындалуынан басталады . Негізгі программада әрқашан процедураның орындалуы қажет болғанда ғана процедураға көшеді. Бұл жағдайда берілгендер негізгі программадан процедураға (енетін параметрлер) беріледі. Процедура орындалып болған соң оның нәтижесі (шығаратын параметрлер), процедураға негізгі программадан қай жерден көшті, сол жерге береді . Одан кейін негізгі программа орындала бастайды.

Процедура қандай да бір әрекеттер тізбегін орындайды да жұмыс нәтижесін негізгі программаға бермейді. Программаның орындалуы негізгі программаның операторларының орындалуынан басталады. Негізгі программада әр қашан процедуралар орындалуы қажет болғанда процедураға көшеді. Бұл жағдайда берілгендер -негізгі программадан процедураға беріледі. Процедура орындалған соң оның нәтижесі шығатын параметрлер процедураға негізгі программадан қай жерден көшті, сол жерге береді. Ал ары қарай программа орындала береді.

Procedure <процедураның аты> (<формальді параметрлер тізімі>) ;

Процедуралармен жұмыс істеген кезде, біз READ, READLN, WRITE, WRITELN деген сөздерімен және басқа да функцияларды қолдана отырып жұмыс істейміз. Процедура Турбо паскальдың ең маңызды бөлігі және программаны жақсы жазуга мүмкіндік береді. Көбінесе процедураның құрылымы программаға ұқсас жазылады. Олардың басы, бейнелеу және операторлар бөліктері болады. PROCEDURE аты (формальды параметрлер тізімі) ;

Label …; (белгілерді сипаттау бөлімі) ;

Const…; (тұрақтыларды сипаттау бөлімі) ;

Type…; (типтерді сипаттау бөлімі) ;

Var…; (айнымалыларды сипаттау бөлімі) ;

Procedure…; (процедураны сипаттау бөлімі) ;

BEGIN

Label …; (белгілерді сипаттау бөлімі) ;

Const…; (тұрақтыларды сипаттау бөлімі) ;

Type…; (типтерді сипаттау бөлімі) ;

Var…; (айнымалыларды сипаттау бөлімі) ;

Procedure…; (процедураны сипаттау бөлімі) ;

BEGIN

1. 2. 1 ПРОЦЕДУРАЛАРДЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

1. Паскаль тілінде процедураның құрылымы негізгі программаның құрылымымен бірдей болады. Процедура тақырыбынан соң (PROCEDURE атау) жаңа айнымалыларды (локальды айнымалыларды) бейнелейді, одан кейін BEGIN және END операторлық жақша ішіне процедура денесі (операторлар тізбегі ) жазылады. Бірақ END қызмет сөзінен соң міндетті түрде “; ” тұру қажет. Себебі, процедурадан соң негізгі программаның операторлары жазылады.

2. Процедура атауынан соң формальды параметрлер тізімінің болуы, болмауы шарт емес. Онымен бірге процедура мәнін белгілі сан болуы да шарт емес. Мысалы, арнайы белгілер көмегіменен бірнеше (мысалы, үш) квадрат сызу қажет болсын. Оны мына программа арқылы орындауға болады.

1. Мысал:

Program BH;

Procedure KW;

Begin

writelen (‘’) ;

writelen (‘* *’) ;

writeleln (‘’) ;

END;

BEGIN

KW;

WRITELN;

WRITELN; (*2 жол қалдырылады*)

KW;

WRITELN;

END.

* * * * *

* *

* * * * * *

Программа орындалып болғанда экраннан араларында екі бос жолы бар, қабырғалары”*”-дан құралған үш квадрат шығады.

Бұл программада WRITELN(‘* *’) операторлары үш рет қайталанып отыр, онда бұл жолмен процедура құру өте қолайсыз болады. Бұл қиындықтан құтылу үшін параметірлі процедураны пайдаланғанған ыңғайлы. Мұны екі түрлі жолмен ұйымдастыруға болады:

а) глобальды немесе локальды айнымалыны пайдалану.

б) формальды параметрлерді пайдалану.

3. Процедураның формальді параметрлерінің типтері әр турлі болуы мүмкін. Мысалы,

Procedure OW (a, b, c: integer;

D, P1, F2: real;

L, L2 : char) ;

4. Процедураның параметрлері айнымалы түрде берілуі мүмкін. Мысалы,

Program AINA;

Var a, b : integer;

Procedure ALMASTRY (Var x, y : integer) ;

Var H : integer;

Begin

H:=x; x:=y; y:=H

End;

a:=1; b:=2; writeln (a, b) ;

ALMASTRY (a, b) ; writeln(a, b) ;

ALMASTRY (a, b) ; writeln (a, b) ;

End.

5. Процедураның параметрлері тұрақты, айнымалы типті арифметикалық өрнекті де алғашқы мән ретінде қабылдауы мүмкін. Мысалы,

а) Procedure AYDAN( a, b, c :real; var S: real) ;

б) Procedure MSAL(K: integer, Var P: integer) ;

Алдында VAR қызмет сөзі пайдаланылмаған формальды параметрлер- мәндер деп аталады. Бірінші процедурадағы, a, b, c- формальды параметрлері мәндер болады да, ал S формальды параметрі- айнымалы, екінші мысалда сәйкес К формальды параметрі-мән, ал р формальды параметрі- айнымалы. Енді үш санның үлкенін табу алгоритмін процедураны пайдаланып тауып көрейік.

Мысалы,

Program baljan;

Var a, b, c: integer;

Procedure max(x, y: integer; var z :integer) ;

Begin

If x>y then z:=x else z:=y;

End;

Write (‘a, b, c =’) ;

Readln (a, b, c) ;

Max (a, b, k) ;

Max (c, k, k) ;

Writeln (‘max=’, k) ;

End.

6. Процедурада тек қарапайым айнымалыларды ғана емес, индексті айнымалыларды (массивтерді) пайдалануға болады.

Мысалы, нақты сандар тізбегі Аі, і=1, n берілген. Осы тізбектегі ең кіші элементті және оның номерін табуға процедураны пайдаланып программа құрайық.

Program Baljan;

Type MA= array [1. . 50] of real;

Var (*жалпы айнымалылар*)

A: MA; M: real, (*мин. элемент*)

K :integer; (*рет номірі*)

N: integer; (*массив өлшемі*)

J :integer; (*қайталану параметрі*)

Procedure MIN;

Var i: integer; (**)

Begin

M:=A[1] ; K:=1;

FOR i : =2 to B do

If A[i] < M then begin M:=A[i] ; K:=1

End;

Begin

Writeln (‘N-массив өлемін енгіз:’) ;

Readln ( N ) ;

Writeln (‘массив элем. “ENTER”арқылы енгіз :’) ;

For j : =1 to N do read(A[i] ) ; MIN; (*MIN-процедурасын шақыру*)

Writeln; writeln (‘мин элемент М=’, М :5 :2) ;

Writeln (‘мин. элемент номері К=’K:3)

End.

7. Кей жағдайларда процедураның ішінде процедураны пайдалануға тура келеді. Айталық, бірінші процедурада (А процедурасында M) екінші процедураны (В процедурасын) пайдалануға тура келеді делік, бірақ В процедурасы әлі хабарланбаған болсын. Жалпы жағдайда Паскаль тілінде алдын ала хабарланбаған конструкцияны пайдалануға болмайды. Бірақ бұл проблеманы ескерту FORWARD, операторы арқылы жүзеге асырылады.

PROGRAM ATAY ;

PROCEDURE B (формальды параметрлер) ; FORWARD;

PROCEDURE A (формальды параметрлер) ;

В (параметрлер) ;

В процедурасын пайдаланудағы А процедурасының блогы

. . .

PROCEDURE B (*параметр тізімсіз*)

. . .

. . B процедурасының блогы

BEGIN

. . A және B процедураларын

. пайдаланатын негізі

. . программа

END.

Процедураларды қолдану. Тurbo Pascal программалау тілінде процедураның жалпы құрылымы:

Procedure proc_name(a1, b1, …:type_1; a2, b2, …:type_2) ;

[Процедурада қолданылатын айнымалыларды сипаттау бөлімі]

Begin

Процедураның негізгі бөлігі;

End;

Мұндағы:

proc_name - процедура атауы. Процедура атауының бос орын белгісі қолданылмай символдар тізбегінен құралады. Процедура атауы әріптен басталуы тиіс (мысалы: matrix, box1, window2) ;

a1, b1, a2, b2 - қосалқы программада қолданылатын айнымалылар тізбегі. Негізгі программамен байланыс ретінде қолданылатын айнымалылар сипатталады;

type_1, type_2 - айнымалылар типі (мысалы: x:integer, y:real, және т. б. ) ;

Begin - процедураның басы;

End - процедураның соңы.

Мысалы: Әр түрлі көлем бойынша, берілген түстегі терезелерді бейнелеу программасын құру. Программада процедураны қолдану.

PROGRAM WIN_COLOR;

USES

CRT;

VAR

A, B: INTEGER;

PROCEDURE WIN (X1, X2, Y1, Y2, COLOR1, COLOR2: INTEGER) ;

BEGIN

WINDOW (X1, X2, Y1, Y2) ;

TEXTBACKGROUND (COLOR2) ;

CLSSCR;

TEXTCOLOR (COLOR1) ;

WRITELN (T)

END;

BEGIN

TEXTBACKGROUND (0) ;

CLRSCR;

WIN (2, 2, 30, 15, GREEN, BLUE, ‘ТЕРЕЗЕ №1’) ;

WIN (35, 2, 65, 15, RED, WHITE, ‘ТЕРЕЗЕ №2’) ;

WIN (2, 17, 65, 22, CYAN, RED, ‘ТЕРЕЗЕ №3’) ;

END.

Процедураларда айнымалыларды сипаттау бөлімінен кейін өажет болған жағдайда ішкі процедуралар және ішкі функцияларды сипаттап, оларды мүмкіндігінше қолдануға болады.

PROGRAM программа атауы;

USES модульдерді іске қосу;

LABEL белгілерді анықтау;

CONST тұрақтыларды анықтау;

VAR айнымалыларды сипаттау;

Procedure proc_1(a1, b1, …: type_1) ;

[ proc_1 процедурасында қолданылатын айнымалыларды сипаттау бөлімі]

Procedure proc_2(a2, b2, …: type2) ;

[ proc_2 процедурасында қолданылатын айнымалыларды сипаттау бөлімі]

Begin

Proc_2 процедураның негізгі бөлігі

End;

. . .

Begin

Proc_1 процедураның негізгі бөлігі

End;

1. 3 ФУНКЦИЯЛАР

Функцияны қолдану. Тurbo Pascal программалау тілінде функцияның жалпы құрылымы:

Function fune_name(a1, a2, …: type_1) : type_2;

[Процедурада қолданылатын айнымалыларды сипаттау бөлімі]

Begin

Процедураның негізгі бөлігі;

End;

Мұндағы:

fune_name - функция атауы. Функция атауында бос орын белгісі қолданылмай символдар тізбегінен құралады. Функция атауы әріптен басталуы тиісті (мысалы: sum, pr1, user2 және т. б. ) ;

a1, a2 - қосалқы программада қолданылатын айнымалылар тізбегі. Негізгі программамен байланыс ретінде қолданылатын айнымалылар сипатталады;

type_1 - айнымалылар типі (мысалы: x: integer; y: real және т. б. ) ;

type_2 - функция типі;

Begin - функцияның басы;

End - функцияның соңы.

Begin

End;

Мысалы:

Функцияларда рекурсия қолдануға болады. Мұндай программаларды рекурсивті программалар деп те атайды. Рекурсия дегеніміз - ол қосалқы программаның өзін өзі шақыруы. Егер қосалқы программада рекурсия аяқтауды білдіретін шарт қарастырылмаса, онда функция өз-өзін тоқтаусыз шақыра береді.

Басқа да тілдер тәрізді Паскаль тілінде де функцияны арнайы программа ретінде жеке жазуға болады, сондықтан оны көмекші программа ретінде қарауға болады.

Функция - программаның процедура - программадан ерекшелігі мынада:

функция бір ғана белгілі мән қабылдайды, функция - программадан алынатын нәтиже біреу;
нәтиже функция аты арқылы алынады да, негізгі программада пайдаланылады.

Функция шынайы параметрлердің мәндері белгіленгеннен кейін өз аты арқылы шақырылады. Онымен қатар функцияны тікелей өрнектің ішіне шақыруға болады.

Бірнеше команданы бір біріне жалғастырып, оларды келісімді атпен атауға және оларға осы атау бойынша қатынауға болады.

Мұндай конструкция шарасы немесе функция деп талады, көмекші алгоритм, алгоритм - функция. Процедураны немесе функцияны орындау бұйрығын процедураны шақыру деп атамыз.

Процедураның аргументтер мен нәтижелерге бөлінетін параметрлері болады. Процедураның жұмысы барысында аргументтің өзгеруіне тыйым салынады.

ЭЕМ әдетте жеке процедураны емес, бірнеше процедуралар мен функциялардан тұратын программаны орындайды.

Процедура мен функция айырмашылығын мына төмендегі екі санның қосындысын табу бағдарламысынан түсініп көреміз:

PROGRAM EKI;

USES GRT;

VAR

CAN 1, CAN 2 : REAL;

SUMME: REAL;

PROCEDURE Summ 1(VAR SUM : REAL; CAN 1, CAN2:REAL) ;

BEGIN

SUM : = CAN 1+ CAN 2

END;

FUNCTION SUMM2(CAN 1, CAN2: REAL) :REAL;

BEGIN

SUM := CAN1+CAN2; {Қосындыны функциямен табу}

END;

BEGIN

ClrScr;

WRITE (‘Қосындысын табатын екі санды енгіз. . ’) ;

READ (‘CAN1, CAN2’) ;

SUMM 1(SUMME, CАN1, CAN2) ; {Қосындыны функциямен табу}

WRITELN (‘Екі сан қосындысы=’, SUMME: 5: 0) ;

SUMME : =SUMM2(CAN1, CAN2) ; {Қосындыны функциямен табу}

WRITELN (‘Екі сан қосындысы =’, SUMM 2(CAN1, CAN2) :5: 0) ;

END.

II Есептің қойылымы

2. 1 1-есеп

2. 1. 1 Есептің берілгені

Аргумен негізінде қабылдайтын және сол енгізілген жолды жоғарғы регистрге айналдыратын функцияны құру. Ерекше ескере кетелік нәрсе, егер де функцияны UpCase, яғни Турбо Паскальдің латын тілінің алфавитін шешетін символдарға арналған функциясының атауы, пайдаланатын болсақ, онда онда программа құрушының функциясы Турбо Паскаль бағдарламалау тілінің функциясының орнын басады немесе алмастырады.

2. 1. 2 Есептің алгоритмі

1. Программаның тақырыбын көрсету үшін PROGRAM қызмет сөзін пайдаландым.

2. FUNCTION UpCASE (ST: STRING) : STRING;

Мұндағы UpCASE функция атауы, ST- қосалқы программада пайдаланылатын айнымалылар тізбегі.

STRING айнымалылар типі (мысалы х: integer, y: real) STRING- функция типі.

3. Var айнымалыларды сипаттау бөлімі.

і: integer бүтін типтегі айнымалы функция мәні бүтін болады деген мағынада қолдандым.

4. BEGIN функцияның басы.

Операторлар бөлімін орындадым.

For- параметрлі қайталану операторының басы, to-дейін, do-орындау деген мағына береді, і циклдық параметрі, length(St) - St жолдық айнымалысының мәніндегі символдар санын береді.

5. CASE өрнек OF таңдау операторын орындадым: өрнектің мәні берілген тұрақтының қайсысына тең болса, соған сәйкес оператор орындалады да, басқару таңдау операторының соңындағы операторға беріледі.

6. ELSE-шартты көшу IF және CASE операторларындағы ‘әйтпесе’ UPCASE[i] - латынның кіші әріптерін оған сәйкес үлкен әріпке айналдырады.

7. WRITE - нәтижені экранға шығару үшін операторын пайдаландым.

8. Мәтінді енгізгенде мән енгізілген жолдан келесі жаңа жолға көшіру үшін параметрсіз және параметрлімен сәйкес READLN операторын пайдаландым.

9. End- программаның соны.

2. 1. 3 Программалау бөлімі

Program Baljan;

function UpCase (st:string) :string;

var

i:integer;

begin

for i:=0 to length(st) do {simvoldar nolden bastap nomirltntdi}

case st[i] of