Шымкент
Қаланың іргетасы қашан пайда болды және оның атауы қандай мағына береді. Осы сұрақтарға дұрыс жауап беру ғалымдарды көптеген жылдар бойы мазалап келеді. Осы уақытқа дейін ғалымдардың көпшілігі қазіргі Шымкент қаласының аумағындағы қоныс мекендер XI-XII ғ.ғ.болған деген тұжырымда болатын. Сонымен қатар Шымкенттің бұдан да ертеректе пайда болғаны жөнінде болжам бар. Бұған дәлел -археологиялық қазбалар мен құрылыс барысында табылған қабырлардың жерлеуші, мамандардың болжамы бойынша, біздің арамызға дейінгі ғасырларға тән.
Өткен ғасырдың басындағы қала қамалы болған жерде жақында бір еркек пен әйелдің мәйіті табылды, және ол зороастрлық салтпен жерленгендігі анықталып отыр, олай болса бұл мәйітке 1500 жыл.
Бірқатар археолог-ғалымдардың пікірлері бойынша, бұл жерде үлкен қарым болған, егер бұл расталса, онда қаланың пайда болған мерзімі қайта қаралуы мүмкін.
Біздің заманымызға жеткен жазба деректерде Шымкент алғаш рет елді мекен ретінде парсы тарихшысы Шараф аддин Али Йе (а) здидің (1425 ж.) біздің,жыл санауымыз бойынша 1365-1366 жылдардағы Әмір Темірдің әскери жорықтары туралы жазған "Зафар Наме" атты ("Жеңіс кітабы") кітабында кездеседі.
Ғалымдар Шымкент туралы кездесетін әр түрлі тарихи деректерді атай отырып, қала атауының мағынасын "бау-бақшалы қала", "Жасыл қала", "Шыммен қоршалған қала" - деп түсіндіреді. Мысалы, шымға қатысты қала атауы былай деп түсіндіріледі: Шымкент түркінің "Шым" және иранның "Кент" - қала, мекен деген сөздерінен құралған. Ал басқа түсіндірмеде қала атауы соғдының (иранның) "чиминь-чемень" яғни, көгалды, гүлденген алқап, ал бұған "Кент" сөзінің жалғануымен, "жасыл (гүлденген) қала" деген мағынаны береді.
Қандай болғанда да, қала ескі заманнан-ақ адамдардың өмір сүруіне қолайлы мекен болған. Оған ежелгі қоныстарға жүргізілген архе-
Өткен ғасырдың басындағы қала қамалы болған жерде жақында бір еркек пен әйелдің мәйіті табылды, және ол зороастрлық салтпен жерленгендігі анықталып отыр, олай болса бұл мәйітке 1500 жыл.
Бірқатар археолог-ғалымдардың пікірлері бойынша, бұл жерде үлкен қарым болған, егер бұл расталса, онда қаланың пайда болған мерзімі қайта қаралуы мүмкін.
Біздің заманымызға жеткен жазба деректерде Шымкент алғаш рет елді мекен ретінде парсы тарихшысы Шараф аддин Али Йе (а) здидің (1425 ж.) біздің,жыл санауымыз бойынша 1365-1366 жылдардағы Әмір Темірдің әскери жорықтары туралы жазған "Зафар Наме" атты ("Жеңіс кітабы") кітабында кездеседі.
Ғалымдар Шымкент туралы кездесетін әр түрлі тарихи деректерді атай отырып, қала атауының мағынасын "бау-бақшалы қала", "Жасыл қала", "Шыммен қоршалған қала" - деп түсіндіреді. Мысалы, шымға қатысты қала атауы былай деп түсіндіріледі: Шымкент түркінің "Шым" және иранның "Кент" - қала, мекен деген сөздерінен құралған. Ал басқа түсіндірмеде қала атауы соғдының (иранның) "чиминь-чемень" яғни, көгалды, гүлденген алқап, ал бұған "Кент" сөзінің жалғануымен, "жасыл (гүлденген) қала" деген мағынаны береді.
Қандай болғанда да, қала ескі заманнан-ақ адамдардың өмір сүруіне қолайлы мекен болған. Оған ежелгі қоныстарға жүргізілген архе-
ШЫМКЕНТ
Қаланың іргетасы қашан пайда болды және оның атауы қандай мағына
береді. Осы сұрақтарға дұрыс жауап беру ғалымдарды көптеген жылдар бойы
мазалап келеді. Осы уақытқа дейін ғалымдардың көпшілігі қазіргі Шымкент
қаласының аумағындағы қоныс мекендер XI-XII ғ.ғ.болған деген тұжырымда
болатын. Сонымен қатар Шымкенттің бұдан да ертеректе пайда болғаны жөнінде
болжам бар. Бұған дәлел -археологиялық қазбалар мен құрылыс барысында
табылған қабырлардың жерлеуші, мамандардың болжамы бойынша, біздің арамызға
дейінгі ғасырларға тән.
Өткен ғасырдың басындағы қала қамалы болған жерде жақында бір еркек пен
әйелдің мәйіті табылды, және ол зороастрлық салтпен жерленгендігі анықталып
отыр, олай болса бұл мәйітке 1500 жыл.
Бірқатар археолог-ғалымдардың пікірлері бойынша, бұл жерде үлкен қарым
болған, егер бұл расталса, онда қаланың пайда болған мерзімі қайта қаралуы
мүмкін.
Біздің заманымызға жеткен жазба деректерде Шымкент алғаш рет елді мекен
ретінде парсы тарихшысы Шараф аддин Али Йе (а) здидің (1425 ж.) біздің,жыл
санауымыз бойынша 1365-1366 жылдардағы Әмір Темірдің әскери жорықтары
туралы жазған "Зафар Наме" атты ("Жеңіс кітабы") кітабында кездеседі.
Ғалымдар Шымкент туралы кездесетін әр түрлі тарихи деректерді атай
отырып, қала атауының мағынасын "бау-бақшалы қала", "Жасыл қала", "Шыммен
қоршалған қала" - деп түсіндіреді. Мысалы, шымға қатысты қала атауы былай
деп түсіндіріледі: Шымкент түркінің "Шым" және иранның "Кент" - қала, мекен
деген сөздерінен құралған. Ал басқа түсіндірмеде қала атауы соғдының
(иранның) "чиминь-чемень" яғни, көгалды, гүлденген алқап, ал бұған "Кент"
сөзінің жалғануымен, "жасыл (гүлденген) қала" деген мағынаны береді.
Қандай болғанда да, қала ескі заманнан-ақ адамдардың өмір сүруіне
қолайлы мекен болған. Оған ежелгі қоныстарға жүргізілген архе-ологиялық
қазба жұмыстары кезінде табылған мәдениет мұралары дәлел бола алады.
Тау етегінде өзен бойындағы алқаптарда егіншілік пен жүзімдік, әл
көгалды таулы жайылымдарда мал шаруашылығы дамыған.
Шымкент қаласының аймағы жүздеген жылдар бойы көптеген тарихи
оқиғалардың куәсі болған. Қала бірнеше рет басқыншылардың жойқын
шабуылдарына ұшырған. Шыңғысхан жорықтарға жасақтарымен қала арқылы өтіп,
ақырында Шымкент Шыңғысхан ұрпақтарының қол астына өткен.
Ақ Орда және Алтын Орда хандары жүргізген соғыстардың нәтижесінде қала
Әмір Темірдің қол астына кіреді. XV ғасырдың басынан Шымкент XVIII ғасырдың
жартысына дейін Жоңғар шапқыншыларының тонауына ұшырайды.
Сансыз соғыстар мен өзара тартыстар жергілікті халықтардың өміріне
қайғы-қасірет әкелгенімен, Сайрам оазисі-жер өңдеу мен бау-бақша және қол
өнері өркендеген аймақ болып қала берді.
XVII ғасырда және XIX ғасырдың бірінші жартысында Шымкентті билеп алу
мақсатында Қоқан және Бұхар хандықтары күрес жүргізді. 1810-1864 ж.ж.
Шымкент Қоқан хандығының билігіне өтіп, хан өкілінің резиденциясы болды.
Мұнда Қоқан әскерлерінің саны жағынан үлкен горнизоны тұрақтап, қала
негізінен әскери қамал ретінде пайдаланылды.
1864 жылы қала орыс әскерлерінің тіке шабуылымен алынды. Қазақстан мен
Орта Азияның Ресейге қосылуы аяқталған соң, Шымкент Жаңақоқан бағытының
құрамында болып, соңынан Түркістан облысының, ол 1867 жылдан Түркістан
генерал - губернаторлығына қарасты Сырдария облысының уездік қаласы болды.
Осы кезден бастап Шымкент Европалық Ресей мен Батыс Сібірді Орта Азиямен
жалғайтын, маңызды транзиттік мекенге айналды.
XIX ғасырдың соңында қалада сауда-саттық дамыған? -19 мануфактуралық,
70 ұсақ-түйек дүкені, 50 шайхана, 10 керуенсарай, 9 тамақтандыру орны, 27
ұн дүкені, ал XX ғасырдың басында 3 май шайқататын, 5 тері илейтін, 15
кірпіш шығаратын, 26 диірмен, 4 мақта та-залайтын, ұсақ өнеркәсіп, 15
ұстахана және 15 сабын қайнататын өндіріс орындары бар үлкен өнеркәсіп
қалаға айналды.
1875 жылы приходская-шіркеу мектебі ашылып, кейіннен 1879 жылы екі
сыныпты қалалық кәсіптік-техникалық мектепке (қазіргі ағылшын тілін
терендетіп оқытатын Дулати атындағы гимназия) айналды. 1887-1910 жылдары
тағы екі мектеп және кітапхана ашылды. Сонымен қатар қалада 16 мешіт, 3
медресе, 3 шіркеу жұмыс істеді.
Қала экономикасының дамуында 1883 ж. ашылған дәрі-дәрмек өндіретін
сантонино (кейінгі химия-фармацевтика зауыты) зауыты маңызды рөл атқарып,
оның өнімдері экспортқа шығарылатын. Шымкент сантониносының сапасы өте
жоғары болды, сондықтан ол ішкі рынокта үлкен сұранысқа ие болды. Оңтүстік
Қазақстанның табиғи-климаты дермененің өсуіне қолайлы, ал дермене сантонино
өндіріс жершарында өте сирек кездеседі. Сондықтан да Шымкенттің алғашқы
және қазіргі таңбасында (герб) дермене бұтақшасы бейнеленген.
І914 жылы Қазақстанның Ресей империясына қосылуының 50 жылдығына орай
қалаға орыс генералы Черняевтің есімі берілді, бірақ 1921 жылы қала Шымкент
атауына қайта ие болды.
XX ғасырда қала тарихының жаңа кезеңі басталды. Қала халқы елдегі үлкен
өзгерістер нәтижесінде жаңа жетістіктерге жете бастады.
Қалада жаңа өндіріс орындары салынып, оқу орындары мен ғылыми, мәдениет
ошақтары ашылды. Кала келбеті жаңа тұрғын үйлер, гүлзар, көшелері,
саябақтарымен ажарлана түсті.
30-шы жылдары Шымкентте қорғасын зауыты салынды. Бұл алып өндіріс орны
КСРО-дағы өндірілетін қорғасынның 70%-н беріп отырды. Қалада май комбинаты,
шұлық және айна фабрикалары іске қосылды. 1932 жылы ауылшаруашылық
авиациясының базасы құрылып, бұл Шымкент әуежайының негізін қалады.
Ұлы Отан соғысы жылдары Шымкент қаласы КСРО-дағы маңызды қалалардың
біріне айналды. Соғыс жүріп жатқан аймақтардан бұл жерге елдегі бірқатар
өндіріс орындары, 17 зауыт пен фабрикалар көшіріліп әкелінді. Қала
танктерге қажетті қосалқы бөлшектер, снарядтар, металл, қорғасын, оптикалық
құралдар және басқа да өнімдерді өндірді. Шымкентке өсімдіктер ғылыми-
зерттеу институты және Харьковтегі авиация училищесі көшірілді.
Ұлы Отан соғысы жылдары майдан даласында ондаған мың шымкенттіктер
жаумен шайқасып, 7 жерлесімізге Кеңес Одағының баты-ры атағы берілді.
Соғыстан кейінгі 50-80-інші жылдары экономика дами бастады. Қалада
жаңадан ірі кәсіпорындар құрылды.
SHYMKENT
When did the city appear and what is the origin of its name? During
many years scientists were concerned with a search of the right answer to
this question. Till now most of them agreed in opinion, that the settlement
on territory of contemporary Shymkent has already existed on boundary of XI-
XII centuries. At the same time, there is a hypothesis about earlier
emergence of Shymkent, based on the found land burials during archeological
excavations and civil works, which relate to V-VI centuries according to
the specialists. More recently in a region, where in the beginning of the
past century the urban stronghold was placed, the funeral urn with remains
of a man and woman were found. As the burial was made according to the
zoroastriyskiy rite, it was 1500 years ago. Some of the scientists-
archeologists consider, that the whole burial ground can be located here,
and, if this opinion is proved, then the city's date of birth could be
revised.
In written sources, Persian historian Sharaf ad-din Ali le (a)zdi for
the first time ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Қаланың іргетасы қашан пайда болды және оның атауы қандай мағына
береді. Осы сұрақтарға дұрыс жауап беру ғалымдарды көптеген жылдар бойы
мазалап келеді. Осы уақытқа дейін ғалымдардың көпшілігі қазіргі Шымкент
қаласының аумағындағы қоныс мекендер XI-XII ғ.ғ.болған деген тұжырымда
болатын. Сонымен қатар Шымкенттің бұдан да ертеректе пайда болғаны жөнінде
болжам бар. Бұған дәлел -археологиялық қазбалар мен құрылыс барысында
табылған қабырлардың жерлеуші, мамандардың болжамы бойынша, біздің арамызға
дейінгі ғасырларға тән.
Өткен ғасырдың басындағы қала қамалы болған жерде жақында бір еркек пен
әйелдің мәйіті табылды, және ол зороастрлық салтпен жерленгендігі анықталып
отыр, олай болса бұл мәйітке 1500 жыл.
Бірқатар археолог-ғалымдардың пікірлері бойынша, бұл жерде үлкен қарым
болған, егер бұл расталса, онда қаланың пайда болған мерзімі қайта қаралуы
мүмкін.
Біздің заманымызға жеткен жазба деректерде Шымкент алғаш рет елді мекен
ретінде парсы тарихшысы Шараф аддин Али Йе (а) здидің (1425 ж.) біздің,жыл
санауымыз бойынша 1365-1366 жылдардағы Әмір Темірдің әскери жорықтары
туралы жазған "Зафар Наме" атты ("Жеңіс кітабы") кітабында кездеседі.
Ғалымдар Шымкент туралы кездесетін әр түрлі тарихи деректерді атай
отырып, қала атауының мағынасын "бау-бақшалы қала", "Жасыл қала", "Шыммен
қоршалған қала" - деп түсіндіреді. Мысалы, шымға қатысты қала атауы былай
деп түсіндіріледі: Шымкент түркінің "Шым" және иранның "Кент" - қала, мекен
деген сөздерінен құралған. Ал басқа түсіндірмеде қала атауы соғдының
(иранның) "чиминь-чемень" яғни, көгалды, гүлденген алқап, ал бұған "Кент"
сөзінің жалғануымен, "жасыл (гүлденген) қала" деген мағынаны береді.
Қандай болғанда да, қала ескі заманнан-ақ адамдардың өмір сүруіне
қолайлы мекен болған. Оған ежелгі қоныстарға жүргізілген архе-ологиялық
қазба жұмыстары кезінде табылған мәдениет мұралары дәлел бола алады.
Тау етегінде өзен бойындағы алқаптарда егіншілік пен жүзімдік, әл
көгалды таулы жайылымдарда мал шаруашылығы дамыған.
Шымкент қаласының аймағы жүздеген жылдар бойы көптеген тарихи
оқиғалардың куәсі болған. Қала бірнеше рет басқыншылардың жойқын
шабуылдарына ұшырған. Шыңғысхан жорықтарға жасақтарымен қала арқылы өтіп,
ақырында Шымкент Шыңғысхан ұрпақтарының қол астына өткен.
Ақ Орда және Алтын Орда хандары жүргізген соғыстардың нәтижесінде қала
Әмір Темірдің қол астына кіреді. XV ғасырдың басынан Шымкент XVIII ғасырдың
жартысына дейін Жоңғар шапқыншыларының тонауына ұшырайды.
Сансыз соғыстар мен өзара тартыстар жергілікті халықтардың өміріне
қайғы-қасірет әкелгенімен, Сайрам оазисі-жер өңдеу мен бау-бақша және қол
өнері өркендеген аймақ болып қала берді.
XVII ғасырда және XIX ғасырдың бірінші жартысында Шымкентті билеп алу
мақсатында Қоқан және Бұхар хандықтары күрес жүргізді. 1810-1864 ж.ж.
Шымкент Қоқан хандығының билігіне өтіп, хан өкілінің резиденциясы болды.
Мұнда Қоқан әскерлерінің саны жағынан үлкен горнизоны тұрақтап, қала
негізінен әскери қамал ретінде пайдаланылды.
1864 жылы қала орыс әскерлерінің тіке шабуылымен алынды. Қазақстан мен
Орта Азияның Ресейге қосылуы аяқталған соң, Шымкент Жаңақоқан бағытының
құрамында болып, соңынан Түркістан облысының, ол 1867 жылдан Түркістан
генерал - губернаторлығына қарасты Сырдария облысының уездік қаласы болды.
Осы кезден бастап Шымкент Европалық Ресей мен Батыс Сібірді Орта Азиямен
жалғайтын, маңызды транзиттік мекенге айналды.
XIX ғасырдың соңында қалада сауда-саттық дамыған? -19 мануфактуралық,
70 ұсақ-түйек дүкені, 50 шайхана, 10 керуенсарай, 9 тамақтандыру орны, 27
ұн дүкені, ал XX ғасырдың басында 3 май шайқататын, 5 тері илейтін, 15
кірпіш шығаратын, 26 диірмен, 4 мақта та-залайтын, ұсақ өнеркәсіп, 15
ұстахана және 15 сабын қайнататын өндіріс орындары бар үлкен өнеркәсіп
қалаға айналды.
1875 жылы приходская-шіркеу мектебі ашылып, кейіннен 1879 жылы екі
сыныпты қалалық кәсіптік-техникалық мектепке (қазіргі ағылшын тілін
терендетіп оқытатын Дулати атындағы гимназия) айналды. 1887-1910 жылдары
тағы екі мектеп және кітапхана ашылды. Сонымен қатар қалада 16 мешіт, 3
медресе, 3 шіркеу жұмыс істеді.
Қала экономикасының дамуында 1883 ж. ашылған дәрі-дәрмек өндіретін
сантонино (кейінгі химия-фармацевтика зауыты) зауыты маңызды рөл атқарып,
оның өнімдері экспортқа шығарылатын. Шымкент сантониносының сапасы өте
жоғары болды, сондықтан ол ішкі рынокта үлкен сұранысқа ие болды. Оңтүстік
Қазақстанның табиғи-климаты дермененің өсуіне қолайлы, ал дермене сантонино
өндіріс жершарында өте сирек кездеседі. Сондықтан да Шымкенттің алғашқы
және қазіргі таңбасында (герб) дермене бұтақшасы бейнеленген.
І914 жылы Қазақстанның Ресей империясына қосылуының 50 жылдығына орай
қалаға орыс генералы Черняевтің есімі берілді, бірақ 1921 жылы қала Шымкент
атауына қайта ие болды.
XX ғасырда қала тарихының жаңа кезеңі басталды. Қала халқы елдегі үлкен
өзгерістер нәтижесінде жаңа жетістіктерге жете бастады.
Қалада жаңа өндіріс орындары салынып, оқу орындары мен ғылыми, мәдениет
ошақтары ашылды. Кала келбеті жаңа тұрғын үйлер, гүлзар, көшелері,
саябақтарымен ажарлана түсті.
30-шы жылдары Шымкентте қорғасын зауыты салынды. Бұл алып өндіріс орны
КСРО-дағы өндірілетін қорғасынның 70%-н беріп отырды. Қалада май комбинаты,
шұлық және айна фабрикалары іске қосылды. 1932 жылы ауылшаруашылық
авиациясының базасы құрылып, бұл Шымкент әуежайының негізін қалады.
Ұлы Отан соғысы жылдары Шымкент қаласы КСРО-дағы маңызды қалалардың
біріне айналды. Соғыс жүріп жатқан аймақтардан бұл жерге елдегі бірқатар
өндіріс орындары, 17 зауыт пен фабрикалар көшіріліп әкелінді. Қала
танктерге қажетті қосалқы бөлшектер, снарядтар, металл, қорғасын, оптикалық
құралдар және басқа да өнімдерді өндірді. Шымкентке өсімдіктер ғылыми-
зерттеу институты және Харьковтегі авиация училищесі көшірілді.
Ұлы Отан соғысы жылдары майдан даласында ондаған мың шымкенттіктер
жаумен шайқасып, 7 жерлесімізге Кеңес Одағының баты-ры атағы берілді.
Соғыстан кейінгі 50-80-інші жылдары экономика дами бастады. Қалада
жаңадан ірі кәсіпорындар құрылды.
SHYMKENT
When did the city appear and what is the origin of its name? During
many years scientists were concerned with a search of the right answer to
this question. Till now most of them agreed in opinion, that the settlement
on territory of contemporary Shymkent has already existed on boundary of XI-
XII centuries. At the same time, there is a hypothesis about earlier
emergence of Shymkent, based on the found land burials during archeological
excavations and civil works, which relate to V-VI centuries according to
the specialists. More recently in a region, where in the beginning of the
past century the urban stronghold was placed, the funeral urn with remains
of a man and woman were found. As the burial was made according to the
zoroastriyskiy rite, it was 1500 years ago. Some of the scientists-
archeologists consider, that the whole burial ground can be located here,
and, if this opinion is proved, then the city's date of birth could be
revised.
In written sources, Persian historian Sharaf ad-din Ali le (a)zdi for
the first time ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz