Ипотека-кепілдің бір түрі ретінде

Пән: Банк ісі
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 68 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . . … . . . . . . . . . ………. . 3

1 ТАРАУ. КЕПІЛ ҚҰҚЫҚТЫҚ ҚАТЫНАСТАРЫ

1. 1. Кепіл құқығының тарихи қалыптасуы мен дамуы . . . …. . …. . ……6

1. 2. Кепіл құқығының құқықтық мәні мен құқықтың реттеу мәселелері . … . . . 10

1. 3. Кепіл міндеттемені қамтамасыз ету әдісі ретінде . …… . . . … . . . ……13

2 ТАРАУ. ИПОТЕКА-КЕПІЛДІҢ БІР ТҮРІ РЕТІНДЕ

2. 1. Ипотеканың түсінігі мен мәні . . . 22

2. 2. Ипотеканың түрлері мен модельдері . . . ………. . ………. 25

3 ТАРАУ. ИПОТЕКАНЫ ҚОЛДАНУ МӘСЕЛЕЛЕРІ

3. 1. Ипотека шарты . . . 32

3. 2. Тұрғын үйлер мен пәтерлер ипотекасының ерекшеліктері . . . ……. 50

3. 3. Кепілге салынған мүліктен өндіріп алу және кепіл берушінің құқықтарын қорғау . . ………. 59

ҚОРЫТЫНДЫ . . . . . . . …. 64

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР . 69

КІРІСПЕ

Қазақстан Республикасы Конституциясында адам және азаматтардың негізгі құқықтары мен бостандықтарының қатарында мүліктік және заттық құқықтар көрсетілген және оларды қол сұғылмайтын, заңмен кепілдік берілетін және қорғалатын ажырамас құқықтар ретінде таниды. Ата Заңның 25 - бабының 2 - бөлігінде: «Қазақстан Республикасында азаматтарды тұрғын үймен қамтамасыз ету үшін жағдайлар жасалады», - деп және 26 - бабының 4 - бөлімінде: «Әркімнің кәсіпкерлік қызмет еркіндігіне, өз мүлкін кез келген заңды кәсіпкерлік қызмет үшін еркін пайдалануға құқығы бар»1, - деп белгіленген. Конституциямызда жарияланылған осы құқықтарды жүзеге асырудың көптеген механизмдері бар және оларды іске асыру мақсатында бірқатар заңдар, басқа да нормативті құқықтық актілер қабылдануымен қатар, Елбасының жыл сайынғы Қазақстан халқына Жолдауында да айтылып жүр. Қазақстан Республикасы Президентінің 2004 жылғы Жолдауында барлық елді - мекендерде, қалаларда тұрғын - үй құрылысының қарқынды өсу қажеттілігі және тұрғын - үйлер мен пәтерлерді меншікке алу үшін орташа кірісі бар азаматтарға мүмкіндік беру мақсатында ипотекалық несиелеудің тәртіптерін жеңілдету, орта және шағын бизнесті дамыту туралы мәселелерге ерекше назар аударылса, 2005 жылғы Жолдауында: «Ендігі бір өзекті міндет - тұрғын - үй проблемасын жеделдете шешу. Баспанаң болмайынша, түтін түтетіп, бала өсіру қиын. Тұрғын - үй құрылысы - біздің экономикамызды алға сүйреуші қуатты күш»2, - деп басып айтты. Қазақстан Республикасының Конституциясында, өзге нормативті - құқықтық актілерде көрсетілген құқықтар, бостандықтарды және Елбасы Жолдауларында белгіленген міндеттерді, аталған шараларды іс жүзінде асыруға қажетті және әрекет етуші механизмдердің бірі - ипотека , яғни жылжымайтын мүлік кепілі .

Бүгінгі таңда ипотека институтына байланысты қатынастар біздің елімізде ғана емес, бүкіл дүниежүзінде қызығушылық тудырып отыр. Себебі, жоғарыда көрсетіп кеткендей, ипотека тұрғын - үй, пәтерді меншікке алу үшін тұтынушылық, ал кәсіпкерлік қызметте оны кеңейту және дамыту мақсатында қолдануға болады. Сонымен бірге, нарықтық қатынастар дамыған сайын азаматтық айналымды міндеттемелердің түрлері мен сандары көбейіп келеді және көп жағдайда, олардың орындалуын қамтамасыз ету үшін жылжымайтын мүлік кепілі - ипотека қолданылады. Сондықтан, ипотека мәселесі тек кәсіпкерлікпен айналысатындарға ғана емес, жәй азаматтар үшін де өзекті болып табылады. Соның ішінде ипотеканы құқықтық реттеу, оның құқықтық базасы маңызды сұрақ. Біздің жұмысымыз осы өзекті мәселенің бір жағын, ипотеканың құқықтық реттелу жағын зерттеуге арналған.

Кепіл, оның ішінде ипотека қатынастары шетелдерде, Грекия, Рим мемлекеттерінде біздің дәуірімізге дейінгі кезде белгілі болғанымен, Кеңестер Одағында жеке меншіктің кең дамымауына байланысты, біздің елімізде ипотека түсінігі тек 1994 жылы желтоқсанда Азаматтық кодексінің жалпы бөлімін қабылдағанда ғана пайда болды. Бұл кодексте ипотеканы кепілдің кепіл заты кепіл берушінің өзінің иеленуімен пайдалануында қалатын түрі ретінде анықтайды. Дүниежүзілік тәжірибе бойынша ипотеканы жылжымайтын мүлік кепілі деп түсіндіреді. Ипотекаға арналған арнайы заңда ипотеканы кепілге берілген мүлік кепіл берушінің иелігі мен пайдалануында қалатын жылжымайтын мүліктің кепілі деп белгілегендіктен, Азаматтық кодекстегі ипотеканың анықтамасын да арнайы заң мен дүниежүзілік тәжірибеге сәйкестендірген жөн болар еді. Біздің жұмысымызда ипотека анықтамасын бірыңғайландырудан бастап, ипотека институтының көптеген даулы сұрақтар қарастырылған.

Жоғарыда айтып кеткендей, ипотека түсінігі 1994 жылы пайда болғанымен, арнайы заң 1995 жылы желтоқсанда қабылданды. Бірақ, бұл кездегі азаматтық айналымның дұрыс дамымауына, нарықтық экономика мен банктердің қиын жағдайына байланысты 90 - жылдары ипотека кең өріс алған жоқ. Тек 2000 - жылдардың басынан ғана азаматтық айналымда кепіл және ипотека қатынастары орын ала бастады және қазір дамып келеді. Бірақ бүгінгі таңда да ипотеканың қолданылуы әлемдік деңгейдегідей емес. Оның себептері көп және олардың ішінде ең маңыздысы - ипотека институтының құқықтық базасының жеткіліксіздігі, яғни ол теориялық және тәжірибелік жағынан өте жәй дамып келеді. Көрсетіп кеткендей, ипотекаға арналған ғылыми - зерттеу жұмыстары аз. Отандық авторлар бұл тақырыпта ипотеканың тек кейбір аспектілерін қарастыратын мақалалар ғана жазған. Ұсынылып отырған еңбекте біз осы өзекті мәселенің көп қырларын ашуға талпыныс жасадық. Отандық және шетелдік цивилист - ғалымдар арасында пікірталас тудырған сұрақтарға талдаулар жасап, оларға өзіміздің көзқарастарымызды білдіріп, қорытындылар түйіндедік. Барлық айтылғандарды тұжырымдайтын болсақ, ипотека және одан туындайтын қатынастар қазіргі кезде азаматтық - құқықтық ғылымда өте өзекті мәселелердің бірі болып отыр және оны шешу әлі де уақыт күттіретін жағдай, себебі ол үшін экономикалық және құқықтық рычагтар теңдей жоғары деңгейде жұмыс істеуі қажет. Сондықтан бұл жұмыста ипотека институтына қатысты барлық сұрақтар бірдей ашылмауы да мүмкін, бірақ біз теориядағы, заң актілеріндегі кейбір ақтаңдақтарды анықтап, оларды өз жолымызбен және әдістерімізбен толықтыруға тырыстық.

Осы ғылыми - зерттеу жұмысының мақсаты кепіл қатынастарын нақтырақ түрде - ипотека институтын жан - жақты қарастыру. Жұмыста ИПОТЕКА-КЕПІЛДІҢ БІР ТҮРІ РЕТІНДЕнің қолданылу механизіне басым көңіл бөлінеді, әсіресе, тұрғын - үй мен пәтерлердің ипотекасы жеке тақырыпта ашылды. Зерттеу міндеті жылжымайтын мүлік кепілінің теориялық, құқықтық негіздерін және тәжірибелік базасын зерделеу және қорыту.

Дипломдық жұмыс кіріспеден, үш тараудан тұратын негізгі бөлімнен, қорытынды мен қолданылған әдебиеттер тізімінен тұрады. Негізгі бөлімнің бірінші тарауы - Кепіл құқықтық қатынастары деп аталады және үш параграфты қамтиды. Бұл тарауда кепілдің және ипотеканың пайда болуы, оның әртүрлі елдерде қалыптасып, дамуы және құқықтық түрде бекітілуі; кепілдің заттық - міндеттемелік құқықтық мәнін ашу үшін көптеген ғалымдардың пікірлері көрсетіліп, Қазақстан Республикасында кепілді және жылжымайтын мүлік кепілін реттейтін құқықтық актілер тізімі, міндеттемені қамтамасыз ету әдісі ретіндегі кепілдің түсінігі, жалпы ережелері қарастырылады. Екінші тарау ипотека институтына арналған және екі параграфтан тұратын бұл тарауда ипотеканың түсінігі, мәні, объектілері, заты; дүниежүзінде ипотеканы жіктеу, атап айтқанда, қазіргі кезде шетелдерде қалыптасқан ипотеканың модельдері және ипотеканың мәні болып табылатын мүлікке байланысты ипотеканың түрлері туралы баяндалады. Ипотеканы қолдану мәселелері деп аталатын үшінші тарау ипотеканы тәжірибе түрінде қолдану механизмдеріне арналған. Онда, ипотека шартын жасасу, оны мемлекеттік тіркеу, шарттың мазмұны; тұрғын - үйлер мен пәтерлердің ипотекасының ерекшеліктері; кепілге салынған мүліктен өндіріп алу кезіндегі сауданы ұйымдастыру және өндіріп алу кезіндегі кепіл берушінің құқықтарын қорғау туралы сұрақтар ашылған. Жалпы жұмыс құрылымы тақырыпты ашуға кең мүмкіндік береді.

Жұмыстың зерттеу объектісі - ипотека институтын реттейтін нормативті - құқықтық актілер, олардың қолданылуы, аталған институттың теориялық және тәжірибелік базасы.

Зерттеу кезінде нормативті - құқықтық актілерді зерделеу, қорыту және талдау, әртүрлі елдердегі тәжірибемен салыстыру, т. с. с. әдістер қолданылды.

Зерттеу объектісінің қазіргі кездегі өзектілігіне қарамастан, кең зерттелмеген тақырып деп айтуға болады. Осыған байланысты жұмысты жазу кезінде мен Қазақстан Республикасында қабылданған нормативті - құқықтық актілер, атап айтқанда Азаматтық кодекс, «Жылжымайтын мүлік ипотекасы туралы», «Жылжымайтын мүліктерге құқықтар және мәмілелерді мемлекеттік тіркеу туралы», «Қазақстан Республикасындағы банктер және банкілік қызмет туралы» т. с. с. нормативті - құқықтық актілермен бірге, Қазақстан және Ресей лингвистерінің кепіл және ипотека институттарын қарастырған мақалаларды қолдандым. Отандық ғалымдардан А. Диденко, Г. Жұмабекова, М. Олжабай сияқты авторлардың, ал Ресейліктерден Е. Павлодский, З. Цыбуленко, Е. Воропаева, Е. Осипов, М. Сафранчук, И. Стрелец т. б. заңгер - ғалымдардың жұмыстары пайдаланылды. Жоғарыда айтып кеткендей, ипотека институтын құқықтық жағынан алып қарастыратын отандық ғалымдардың монографиялық еңбегі жоққа тән, тек Ресейлік авторлардың осы мәселеге арналған бірқатар туындылары бар. Осыған қарап, қазір елімізде ипотека институты көп зерттелмеген және бұл тақырыпта әлі де көп ізденуді қажет ететіндігін көрсетеді. Менің ұсынып отырған ғылыми - зерттеу жұмысым осы бір өзекті мәселені түсінуге, талдауға аз да болса да өз үлесін қосады деген үміттемін.

1 ТАРАУ. КЕПІЛ ҚҰҚЫҚТЫҚ ҚАТЫНАСТАРЫ

1. 1. Кепіл құқығының тарихи қалыптасуы мен дамуы

Кепіл түсінігі мен кепіл қатынастары Ежелгі Римде белгілі болған. Римде меншік құқығымен бірге заттық және абсолюттік құқықтарға басқа біреудің заттарына құқықтар да жатқызылды. Басқа біреудің заттарына құқықтың ішіндегі ең маңыздысының бірі - кепіл құқығы.

Кепіл құқығының маңызы міндеттемелерді орындауды қамтамасыз етуі. Міндеттемеде борыщқор болып табылатын тарап оны орындамаған жағдайда зиянды өтеу үшін беретін затты өз мүлкінен алдын ала бөліп қойды. Бұл мүлік қарсы тараптың талаптарын қанағаттандыру үшін қызмет етті.

Алдын ала анықталған затқа өндіріп алу құқығы:

ол мүлік борышқордың меншігінде әрі қарай да болуы немесе болмауына тәуелсіз;
басқа барлық талаптардан бұрын осы талаптың қанағаттандырылуы -кепіл құқығыдеп аталады.

Дамыған Рим құқығында кепіл құқығының мазмұны келесідей ашылады: кепіл құқығының субъектісі (тараптары) міндеттеме кепілге салынған затты кез-келген үшінші тұлғалардан талап етіп алып, оны сатып және одан түскен қаражатты басқа барлық өндірушілерден бұрын міндеттеме бойынша қанағаттандыруынан көрінеді.

Осылай кепіл құқығы белгілі бір міндеттемені қамтамасыз ету үшін арналған және кепілмен қамтамасыз етілетін міндеттемемен бірге өмір сүреді.

Рим құқығында кепілдің келесі нысандары қалыптасқан:

Фидуциа кум кредиторе- ең алғаш қалыптасқан кепіл нысаны. Манципация арқылы борышқор қарызын қамтамасыз ету үшін несие берушіге меншік құқығына затын беріп, міндеттеме қанағаттандырылғанда зат қайтадан борышқорға қайтарылатындығын айтты;
Пигнус- «қолдық кепіл зат» деп те аталды. Бұл нысанда зат келесі тараптың иеленуіне ғана беріліп, міндеттеме қанағаттандырылғанда зат қайтадан қайтарылатындығы туралы шарт қойды.

Сауда айналымының дамуына байланысты кепілдің бұл екі нысаны өмір қажеттіліктерін қанағаттандыра алмады. Шаруашылық өмір кепілдің бекітілуі мен төлем жасаудың мерзімінің келуіне дейінгі уақыттағы қатынастарды реттеудің өзгеруге бейімделуін талап етті. Соның ішінде борышқорға кепілге салынған мүлікті пайдалана алатындай және бұл борышқорға міндеттемені орындауды жеңілдетуге мүмкіндік беретіндей болуы керек еді. Классикалық кезеңде (б. д. д. I ғ. - б. д. III ғ. ) претор эдиктісінде Рим кепілінің ең дамыған нысаны - ипотека пайда болды.

Бұл кепілдің түрі шығыс грек-египеттік құқық әсерімен қалыптасты. Мұнда кепіл заты борышқордың меншігі мен иеленуінде қалды, ал кепіл құқығының субъектісі міндеттеме орындалмаған жағдайда, кепілге салынған зат бұл уақытта кімнің қолында болса да, талап етіп алып, оны сатып, шыққан сомасынан борышқорға талабын өндіріп алуға құқық берілді.

Ипотека - ауылшаруашылық жерлерін жалға алу негізінде дамыды. Жалға беруші жал ақысын уақытылы төлеп отыруды қамтамасыз ету үшін жердің меншік иесі жалға беру туралы шартта ерекше тармақтың еңгізілуін талап етті. Бұл тармақта жалға алынған жерден шарт бойынша жалға берушіге қарыздарды төлеп бітпейінше ауылшаруашылық өнімдері мен құралдарын алып кетуге тыйым салынды, ал бұл мүліктер жалға берушіге қарыздарды қамтамасыз ету үшін қызмет етті. Егер жалға алушы өз мүлкін алып кетсе, жер учаскесінің меншік иесіне претор арнайы қорғау әдісін қолданды 3. Ал егер өнімдер үшінші тұлғалардың иеленуіне өтіп кетсе, одан алынған заттарды қайтарып алу үшін талап арыз берді. Жерді жалға беру шартын қолдану нәтижесінде кепілге салынған зат кепіл салушының иеленуі мен пайдалануынан бірден шығып кетпейтін кепіл нысаны пайда болды, ал несие беруші кепіл затын сату мақсатымен талап етіп алу туралы абсолютті талап арыз беруге құқық алды. Бұл кепілдің қалыптасқан нысанын басқа да міндеттемелердің түрлеріне қолдану қажеттілігі туды.

Ипотека тәжірибеге енгізілгеннен кейін бір затқа рет-ретімен орындалатын бірнеше кепіл құқығын белгілеуге мүмкіндік пайда болды. Кепілге салынған мүлікті талап ету құқығын тек бірінші кепіл ұстаушы иеленді, ал одан кейінгі кепілдер затты сатудан түскен сомадан қалған бөлігінде қанағаттандырылды. Егер барлық алынған кепіл ұстаушылардың талабын қанағаттандыруға жеткіліксіз болса, олар борышқорға жалпы тәртіппен міндеттемелік талап қоя алатын еді.

Кепіл құқығын белгілеу үшін міндетті нысан талап етілген жоқ. Кейін абсолюттік монархия кезеңінде үш куәнің қатысуымен жазбаша жасалған ипотека куәсіз жасалған ипотекаға қарағанда басым күші болатындай етіп белгіледі.

Рим құқығындағы кепіл құқығы: а) кепілге салынған зат жойылғанда; ә) кепіл құқығымен кепілге салынған затқа меншік құқығы бір адамға тиесілі болуына байланысты; б) кепілмен қамтамасыз етілген міндеттеменің тоқтатылуына байланысты жойылды.

Римнен басқа жерлерде де ипотекалық кепіл түрі қалыптасып дамыды. Грекияда біздің з. д. 6 ғ. кепілдің жаңа түрі - жер кепілі пайда болды. Кепілге салынған учаскені қоршап, несие беруші ол жерге бағана қойып, бағанада бұл мүлік оның белгілі бір талабын қамтамасыз етуге қызмет ететіндігін жазып қойды. Бұл бағана «ипотека» деп аталды. Қазіргі қолданылып жүрген термин сол кездегі ипотекадан бастау алған еді.

Францияда 18 ғасырда ипотека және оны құжаттық қамтамасыз ету қолға алынды. Король Людовик XV 1771 ж. Ипотекалық құжаттарды сақтаушылардың міндетіне байланысты декрет қабылдап, бұл декрет бойынша құжаттарды сақтаушылар өздерінің материалдық жауапкершілігімен заңмен белгіленген ипотекалар туралы мәліметтерді жариялауға қатысты азаматтық формальдықтарды орындауға міндетті болды.

1955 ж. 4 қаңтарда декрет қабылданғаннан кейін ипотекалық несиелеу жүйесінде үлкен реформалар жасалды. Ол ипотекалық құжаттарды сақтайтын барлық жерлерде қозғалмайтын мүлік картатекасын жасауға мүмкіндік берді. Бұл картатекаға әр иеленушінің атына қозғалмайтын мүлікті кепілге беруіне байланысты жарияланған құжаттардың тізімі енгізілді. Жылжымайтын мүлік картатекасы жарияланған құжаттарды сақтау орталығы болып осы уақыттағы жылжымайтын мүліктің құқықтық жағдайын көрсетті. Онда иеленушінің жеке карточкасы мен жылжымайтын мүліктің карточкасы сақталды. Картатеканы қарап несие беруші өзінің мүмкін болатын борышқорының жағдайымен таныса алатын болды4.

АҚШ-та 1930 ж. Тұрғын үйді сатып алуға кепіл институтын кеңінен пайдаланып, ол үшін көптеген маңызды экономикалық шаралар қабылданды. 1934 жылғы тұрғын үй туралы заңға сәйкес, тұрғын үй мәселелері жөнінде федералдық әкімшілік құрылды. Ол ұлттық нарықта жылжымайтын мүлік кепілінің дамуына қолдау жасады5.

Басқа елдердегі сияқты Ресейде де кепіл құқықтық қатынастары кеңінен тараған. Россиядағы ипотекалық несиелеудің өз дәстүрлері болған. Оны ресей жазушыларының шығармаларынан көруге болады. Чеховтың «шие-бағының» кепілге салынғанын және ақыры сатылғанын еске алсақ жеткілікті. Көп деген орыс ақсүйектері «ақша керек болса - жеріңді кепілге сал» - деген қағидамен өмір сүрді. Ипотекалық несиенің кепіл түрі ресейде кең тарады. Бұл бізге 19 ғасырдағы орыс әдебиетінде жақсы белгілі: көптеген шығармаларда кепілге салынған және қайта кепілге салған жер, қала үйлері туралы айтылады.

19 ғасырдағы Ресейде негізгі ипотекалық ұйымдар қалалық несие қоғамдары болды, олардың негізгілері: Петербургтық, Мәскеулік, Одессалық, Воршавалық.

Олардың қолында ипотекалық несие қорларының 80 % жуығы шоғырланды. 19 - 20 ғасырларда қала құрылысының белсенді кезеңінде қала жылжымайтын мүлкімен мәлімелер жасауға жер (ипотекалық) банктер де құқық алды.

Қалалық несиелік қоғамдар және ипотекалық банктер міндетті түрде нотариусте тіркеліп, қала-шаруашылық кітаптарда жазылды. Осы кітаптарда кепілге салынған мүлік сатылған жағдайда әрі қарай жылжуы да көрінді. Қайта кепілге салу тек мүліктің құндылығы бірнеше несие берушілерге төлем жасауға мүмкіндік беретін жағдайда ғана рұқсат етілді. Банкроттық жағдайында реттілік ережесі әрекет етті: алдымен бірінші кепілді ұстаушының талаптары қанағатталды, одан кейін рет-ретімен кепілге салушының борыштары бойынша басқа талаптар қанағаттандырылды.

Қалалық несие қоғамдары мемлекеттің бақылауында болды: олар бос ақша қаражаттарын мемлекеттік немесе үкіметпен кепілдік еткен бағалы қағаздарға салуға және оларды қолма-қол ақшаларымен бірге Мемлекеттік банкте сақтауға міндетті болды.

Ресейде кепілге салудың екінші нарығы да болды. Қалалық несие қоғамдарының облигациялары биржада айналымда жүрді және 1862 жылдан бастап Мемлекеттік банкте мемлекеттік бағалы қағаздардан кем түспейтін осы облигацияларды кепілге салып, қарыз алуға мүмкіндік алды. Ресейде кепілдің кең тарауымен бірге заңгер - ғалымдардың арасында оның құқықтық мәні туралы көп даулар айтылды.

Ресей цивилистерінің арасында кепіл құқығы туралы революцияның алдында көп даулар болып, кепілдің заттық- құқықтық сипатын жақтаушылар көп болды. Кепілдің заттық-құқықтық мәні туралы ойларды Г. Ф. Шершеневич, Е. В. Васьковский, Н. В. Варадинов және т. б. қолдады. Г. Ф. Шершеневич кепіл құқығының 3 негізгі белгісін көрсетті:

Кепіл құқығы заттық құқық болып табылады және басқа біреудің құқықтары тобына жатады;
Кепіл құқығы басқа біреудің затына құқық болып табылады, себебі құндылығы бар мүлік қамтамасыз ету үшін қызмет етеді;
Кепіл құқығы қосымша қатынас болып табылады, себебі кепілдің мақсаты міндеттемені қамтамасыз ету6.

Қазіргі кездегі Ресей ғалымдары да осы көзқарасты ұстанады және кепіл заттық құқық ретінде Г. Ф. Шершеневичтың ойын қазіргі ғалымдар соның ішінде Е. А. Суханов, Л. В. Шейнникова, т. б. кепілді затты құқық ретінде кеңінен қарастырған7.

Қазақ жерінде кепіл құқығының қолданылуына тоқталсақ, кепіл құқығы заттық құқық болып табылады, сондықтан қазақтардың заттық құқығын қарастырамыз.

Қазақтардың заттық құқығы азаматтық құқықтың арнайы пәніне айнала қойған жоқ. Ол қазақтардың әдет-ғұрып құқығының бөлінбес бөлшегі болып табылады. Баршаға мәлім, қазақ халқаның мемлекеттігін қалыптастыру өте күрделі жағдайда болды. Сол себепті қазақ халқының заттық құқығының дамуы көптеген жағдайларға тәуелді еді. Қазақ халқының өз алдына мемлекет болуынан кейін бірқатар заңдар қабылданған, оның ішінде заттық құқықтың алар орны ерекше.

Академик С. Зиманов қазақтардың заттық құқықтарында мүліктік жауапкершіліктің басым орын алатындығын атап көрсетеді. Мұндай жауапкершілік жүйесінің ауқымы өте кең, әрі ңұсқалары мен түрлерінің өте көп екендігіне мән береді.

Қазақстан ресей отары болуынан бастап патшалық Ресей қазақтардың құқық жүйесіне өзгеріс енгізе бастады және ол заттық құқыққа да байланысты болды. Кейбір аймақтарда Ресей заңдары мен қазақтың әдет-ғұрып құқықтары бірігіп кетті8.

Қазақтарда қозғалмайтын мүлікке, соның ішінде жерге жеке меншік, басқа біреудің затына құқық танылған. Қазақ әдет-ғұрпындағы барымта институтын міндеттемені орындауды қамтамасыз ету әдісі деп қарастыруға болады. Себебі, барымтаны келтірілген зияны үшін ашық түрде жасап, борышқордың малын айдап кететін болған9.

Қазақстан Кеңестер Одағына кіргеннен кейін заттық құқықтар дамып, кепіл құқығы белгілі болғанымен, біз қарастырып отырған ипотека инситуты белгілі болған жоқ. Тек қазіргі кезде күші жүретін азаматтық кодекстің жалпы бөлімінде кепілдің ерекше түрі ретінде ИПОТЕКА-КЕПІЛДІҢ БІР ТҮРІ РЕТІНДЕ пайда болды және азаматтық айналымдағы міндеттемелерді қамтамасыз ету әдісі ретінде ең кең таралған және ең көп қолданылатын кепіл түрі болып табылады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.