Қазақстан Республикасындағы кеден органдарының дамуы

Пән: Іс жүргізу
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 40 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе . . . 3

1. Қазақстан Республикасындағы кеден ісінің даму кезеңдері мен

қалыптасуы

1. 1 Кеден қызметiнiң тарихы мен даму кезеңдері . . . 5

1. 2 Қазақстан Республикасында кеден ісінің қалыптасуы . . . 7

2. Қазақстан Республикасындағы кеден органдарының даму

2. 1 Қазақстан Республикасының кеден органдарын даму кезеңдері . . . 22

2. 2 Қазақстан Республикасы кеден органдары қызметін жетілдіру . . . 29

Қорытынды . . . 39

Пайдаланған әдебиеттер тізімі . . . 41

Кіріспе

Тәуелсіздік алғаннан бастап біз жаңа мемлекет құрып Кеңес одағынан ерекше жаңа нарықтық экономика, жаңа демократия құрып жатырмыз. Қазір Қазақстанда мүлдем басқа саяси және экономикалық жүйе жүзеге асып жатыр.

Нарықтық қатынастардың қалыптасуы сыртқы экономикалық қызметті реттеу механизмінің алғы-шарты болады және өзгеруіне ықпал тигізеді. Оған мемлекеттің монополиясы жоқ. Қазақстан Республикасы Конституциясының 26 бабына сәйкес әрбір тұлғаның кәсіпкерлік бостандығына құқығы бар. Қазақстан Республикасының Кедек кодесінің 8 бабы бойынша барлық тұлғаларға тең негізде тауар мен көлік құралдарын енгізу және шығару құқығы берілген. Заңмен көрсетілмеген жағдайда ешкімді бұл құқықтан айыруға немесе шектеуге болмайды.

Сыртқы экономикалық қызметті заңдастыру сыртқы нарыққа тікелей шығу құқығын алған кәсіпорындардың, ұйымдардың, мекемелердің және жеке кәсіпкерлердің санын кеңейтті. Осыған сәйкес тауар, жұмыс, қызмет, ақпарат, интеллектулдық қызмет нәтижесін халықаралық алмасу аясындағы кәсіпкерлікті реттеу бойынша мемлекеттің маңызы да өсті.

Мемлекет тауарлар мен көлік құралдарының шекара арқылы өтуінің сәйкес кедендік режимін бекітеді, кеден төлемдерін өндіріп алады, кеден ережелерін бекітеді, басқару қызметі мен реттеудің көптеген басқа түрлерін жүзеге асырады.

Қазақстанның кеден жүйесі ұлттық экономиканың дүниежүзілік шаруашылықпен қажетті байланысын қамтамасыз етіп, біздің республикамыздың халықаралық еңбек бөлінісінде қатысуын ынталандырып, ішкі және сыртқы нарықтардағы отандық және шетелдік өндірушілердің арасындағы бәсекелестікке ықпал беріп нарықтық механизмнің негізгі құралдарының бірі ретінде қалыптасып келеді.

Сонымен қатар кеден ісі осы салада сәйкес саясатты тудырып жүзеге асыратын мемлекеттің жеке монополиясы болып табылады. Ол арнайы құрылған органдар арқылы кеден ісін басқару функциясына ие.

Бұл жерде мемлекеттік монополияның маңызы неде? Алдымен, сыртқы сауда айырбасын орталықтан реттеуді қамтамасыз ету. Бұндай монополия екі міндетті жүзеге асырады: ел экономикасының даму мәселелерін шешу үшін сыртқы экономикалық байланыстарды жан-жақты пайдалану және оны жағымсыз сыртқы экономикалық факторлардың - спекулятивті, монополиялық, конъектуралық, т. б. әсерінен қорғау. Кеден саясаты сыртқы сауданы мемлекеттік реттеудің тарихи қалыптасқан нысаны, ішкі және сыртқы саясаттың құрамдас бөлігі болып табылады. Оның мәні мемлекеттің сыртқы экономикалық байланыстарын дамыту бойынша келісілген экономикалық, саяси, ұйымдастырушылық және құқықтық шараларының біртұтас жүйесін құруда көрінеді. Оның негізгі мақсаттары: кеден аумағындағы тауар айналымын бақылау және реттеу құралдарын аса тиімді пайдалануды қамтамасыз ету, отандық нарықты қорғау бойынша сауда-саяси міндеттерді жүзеге асыруда қатысу, ұлттық экономиканың дамуын ынталандыру, құрылымдық қайта құрылысты жүргізуге және басқа да міндеттерді жүзеге асыруда қатысу.

Кеден саясаты мемлекеттің ішкі және сыртқы саясатының туындысы бола тұра бар бар нақтылықтарды объективті талдау және ескеру негізінде қалыптасады және жүзеге асырылады. Сондықтан ол мемлекет мүдделерінің сыртқы экономикалық, сыртқы сауда, қаржы, салық, валюта салаларында өз текті бір призма болып, осы қасиеті арқылы мемлекет саясатының катализаторы деп айтуға болады. Осылайша қаржылық тұрақтылыққа жету, ішкі нарықты реттеу және оны импортерлардың адалсыз бәсекелестігінен сенімді қорғау, шетел инвестицияларын өндіріске ынталандыру, отандық өндірушіні қиын салық ауыртпалығынан босату, елден шикізатты шығарған кезде тәртіпті сақтау, импорттың оптималды құрылымын қалыптастыру, тауар мен қызмет экспортының валюталық түсімдерін қамтамасыз ету, мемлекеттен капиталды шығаруын бақылауды күшейту, контрабанданы болдырмау, ұлттық экономиканың дүниежүзілік шаруашылыққа интеграциясы жіне т. б. кеден саясатына тәуелді болады.

Осы жағдайда кеден саясаты мемлекеттің экономикалық қауіпсіздігін қамтамасыз етуге жәрдемдесу керек екенін айту қажет. Бұл мемлекеттің әлеуметтік, саяси және қорғаныс өмірі мен прогресивті дамуының тиісті деңгейіне, оның саяси мүдделерінің мүмкін болатын ішкі және сыртқы қауіптер мен ықпалдардан тәуелсіздігіне кепілдік беретін экономиканың жағдайы деп түсінеміз. Мемлекеттің экономикалық қауіпсіздігін қамтамасыз ететін маңызды құрал ретінде кеден саясаты мемлекеттің жалпы экономикалық стратегиясының мақсаттарымен және міндеттерімен анықталады.

Қазіргі уақытта қазақстанның кеден қызметінің интенсивті қалыптасуы жүріп жатыр. Бұл әртүрлі елдердің жиналған тәжірибесі ескерілетін күрделі процесс. Сондықтан ежелгі дүниедегі бірінші кеден алымдарының пайда болуынан бастап олардың қазіргі кездегі қалыптасуына дейінгі әртүрлі елдердің кеден органдарының қызметіндегі кейбір ерекшеліктерін талдаймыз. Бұл осы процесті түсінуге және алынған тәжірибені қазақстандық кедендік қызметте пайдалануға көмектеседі.

1. Қазақстан Республикасындағы кеден ісінің даму кезеңдері мен қалыптасуы

1. 1 Кеден қызметiнiң тарихы мен даму кезеңдері

1991 жылы 16 желтоқсанда Қазақстан өзiнiң тәуелсiздiгiн жариялады. ″Қазақстан Республикасының Жоғары Кеңесi Қазақстан халқының ерiгiн бiлдiре отырып . . . , - республиканың конституциялық заңында, - Қазақстан Республикасының мемлекеттiк тәуелсiздiгiн салтанатты түрде жариялайды және Қазақстан Республикасын ″халықаралық құқық субьектiсi″ деп жариялайды″.

Саяси салада күштi президенттiк республика құру бағытын таңдады. Қазақстан Еуропадағы қауiпсiздiк пен ынтымақтастық бойынша Кеңестiң (ОБСЕ) толыққанды мүшесi болды, Бiрiккен Ұлттар Ұйымы мүшесi болды, Халықаралық валюталық қор, Бџкiләлемдiк БанкХалықаралық даму ассоциациясы, Бџкiләлемдiк денсаулық сақтау үйымы және тағы да басқа көптеген ұйымдардың мүшесi атанды.

Қазақстандық кеден қызметi ҚР Президентiнiң 1991 жылғы 12 желтоқсандағы ҚР-ң Кеден Комитетiнiң құрылуы туралы Жарлығымен құрылды. Осы жылдар iшiнде қызмет барлық деңгейде құрылымдық реформалану мен ведомствалық бағынушылықтың бiрнеше дәуiрiн басынан өткердi. Динамикалы, құбылыстарға толы- жас тәуелсiз егемен Қазақстанның экономикалық қалыптасуы тәрiздi үлкен жол өтiлдi. Жыл сайын кеденшiлер елбасы Нұрсұлтан Әбiшұлы Назарбаев тарапынан өз миссияларының маңыздылығы мен тiреуiн сезiне, Отанымыздың экономикалық мүдделерiн қорғауға ат салысады.

1991 жылы 24 желтоқсанда ″Кеден тарифi және бажы туралы″ Заң қабалданады, мұнда тарифтiк шаралар сауду саясатының және сыртқы экономикалық қызметтi мемлекеттiк реттеудiң маңызды құралына айналды.

Өте қысқа мерзiмде барлық негiзгi бағыттар бойынша республика кеден ограндарының құрылуы жүргiзiлдi. Қазақстан Республикасының iшкi және сыртқы саясатының құрамдас бөлiгi болып табылатын бiртұтас кеден саясаты әзiрлендi, кеден iсiнiң нормативтiк базасы құрылып, дамыды, кадр құрамы айқындалды, кеден органдарын басқару жүйесi функциясын атқарып келедi, кеден инфрақұрылымының құрылуы аяқталуда.

Қазақстан Республикасы елбасының Қаулысымен 1993 жылы 27 желтоқсанда бiртұтас және тиiмдi кедендiк-тарифтiк саясат әзiрлеу мақсатымен Кедендiк-тарифтiк кеңес құрылды.

1995 жылы 20 шiлдеде Қазақстан Республикасы елбасының Жарлығымен қабылданған Заң күшi бар ″ Қазақстан Республикасының кеден iсi туралы″ Заңы кеден органы дамуы тарихындағы ең басты уақиға болды.

1995 жылдан бастап Қазақстан экономикасы кейбiр iскерлiк қарбаласпен сипатталды. 1994 жылдың екiншi жартысынан бастап және 1995 жылдың басында сыртқы экономикалық қызметтi реттеудiң либерализациясы тенденциясының күшейгкнi байқалды. Елбасының 1665 жылғы 11 қаңтардағы ″Сыртқы экономикалық қызметтiң либерализациясы туралы″ Жарлығына сәйкес экспорт пен импортты квоталаудан бас тартылды, лицензия беру тәртiбi жеңiлдетiлдi және белгiлi бiр тауар тiзiмi бойынша келiсiмшарттарды тiркеу ұғымы енгiзiлдi. Қазақстан Республикасы территориясына әкелiнетiн подакциз тауарларына жаңа акциз ставкаларын енгiзу үлкен мағынаға ие болды.

Сыртқы сауданы либерализациялау және сыртқы экономикалық қызметтiң жаңа қатысушыларының сыртқы нарыққа шығу жағдайында кеден органдары алдында жаңа талаптар мен мiндеттер қойылады. Сыртқы экономикалық қызмет саласында ғана емес, басқару саласындағы да қатынастарда реттейтiн нормаларды жүйелендiру қажеттiлiгi туындайды. Кеден iсiн жетiлдiру бойынша жұмыстар басталып кеттi, ол басқару үрдiсiнiң дамуына әсерiн тигiздi. Кеден Комитетi мәртебесi күшейдi - 1995 жылы 1 сәуiрде Қазақстан Республикасының Жарлығымен Қазақстан Республикасы Кабинет Министлiгiне қарайтын Кеден комитетi құрылды. Сол жылдың қазан айында Үкiметке бағынатын, бiрақ оның құрамына кiрмейтiн орталық аппарат мәртебесiндегi кеден комитетi боллып қайта құрылады;

1997 жылдың қаңтарынан ол Мемлекеттiк кеден комитетi болады;

1997 жылдың қазанынан Қазақстан Республикасының Қаржы министрлiгiндегi кеден комитетi болады;

1998 жылдың қазанынан оны толығымен Мемлекеттiк кiрiс министрлiгiне бередi.

Қазiргi уақытта 2002 жылғы 28 тамыз Қазақстан Республикасы Президентiнiң Ν 931 жылғы ″Қазақстан Республикасының мемлекеттiк басқару жүйесiн әрi қарай жетiлдiру шаралары туралы″ Жарлығына сәйкес Қазақстан Республикасы Мемлекеттiк кiрiс министрлiгi Кеден Комитетi Үкiмет құрамына кiрмейтiн Қазақстан республикасының Кеден бақылау агенттiгiне қайта құрылады.

Алғашында республиканың кеден органдары жұмысы 1992 жыл 14 тамыздағы кеден туралы Ережемен, ҚР Министрлер Кабинетiнiң бiрқатар қаулыларымен және кеден органдары жұмысын регламенттейтiн бiрқатар нормативтiк құжаттармен реттелдi. Алайда әр өткен жылдың өзiндiк ерекшелiктерi бар және қоғамның мүдделерiн қорғайтын мемлекеттiк билiк құралы ретiнде кеденнiң қолтаңбасы даму сатысы болып табылады. Бұл жерде кеден қызметiнiң динамикалық, мақсатқа бағытталған дамуы көрiнiс тапқан. Алғашында берiк әрi нәтижелi кеден қызметiн құру оңай емес мiндет болды. Себебi кеден саласы, басқадай емес, халықаралық өмiрде унификация мен стандарттауға ұшырауы тиiс. 1992 жылы маусымда Қазақстан Кедендiк Бiрлестiк Кеңесiне Бџкiләлемдiк Кеден Ұйымы кiрдi. Кеден қызметiнде болған тағы бiр айта кететiн елеушi оқиға, ол 1995 жылы МДП кiтапшасын қолдана жүктердi халықаралық тасымалдау туралы Кеден Конвенциясына қосылу МДП Конвенциясы- 1975 болды. 1995 жылы 20 қаңтарда қол қойылған Беларусь Республикасы, ҚР және РФ арасындағы Кеден Одағы туралы келiсiмшарт өзара саудада барьерлердi жоюға, кооперациялық өндiрiстiк байланыстарды қалпына келтiруге, өнеркәсiптiк өндiрiстi көтермелеуге және бiздiң елдерiмiзде экономикалық реформалардың нәтижелiлiгiн көтеруге бағытталған.

Кеден Одағы - өзара саудада кедендiк шектеулердi алып тастау және үшiншi елдер қатынастар бiртектi кедендiк реттеудi қабылдау туралы Келiсiмшарт.

Кеден Одағының мақсаты- одақтық қатысушы елдерiнiң өзара саудасын жеңiлдету.

Кеден Одағы құрылуының алғашқы сатысында келесiдей шараларды жүргiзу қажет болды.

кеден заңдарын унификациялау,
құрамына бiртұтас кеден тарифы мен тарифтiк емес реттеудiң бiртұтас тәртiбiн қабылдауды, дамуын және нашар дамыған елдер қатысында жеңiлдiктердiң бiртұтас жүйесiн қабылдауда және үшiншi елдермен кеден режимдерiн унификациялауды енгiзетiн сыртқы экономикалық қызметтi реттеудiң тәртiбiн унификациялау,
тауар импорты кезiнде алынатын салықтарды қосымша құн салығы және акциз унификациялау.

Беларусь, Қазақстан және Ресей сарапшыларының бiрлескен жұмысы нәтижесiнде кеден заңнамалары унификацияланды, жаңылыс жерлерi табылып, СЭҚ- тiң тарифтiк емес реттеудiң бiртұтас жүйесi талқыланды. Ресей мен Қазақстанның ВЭД саласындағы нормативтiк базасы өте жақын және елеулi өзгерiстерге ұшырамаған. Өзара саудадағы таривтiк шектеулердi экспорттық және импорттық баждарды алу алып тастау кеден одағы туралы келiсiмшартқа қол қойылғаннан кейiн жүзеге асырылды және бiздiң елдер арасындағы тауар алмасуды күшейттi. Бiрiншi саты аяқталғаннан кейiн 1996 ж 29 наурызда Мәскеуде Кеден одағы туралы келiсiмшарт Қырғыз Республикасының қосылуы туралы келiсiмге қол қойылды. Кедендiк тарифтер мен акциздердi ставкаларын унификациялау мәселесi әлде де қиын болып тұр. Кеден одағы шеңберiнде сыртқы экономикалық қызметтi реттеудiң заңнамалық және нормативтiк базасын унификациялау мақсатында 1996 жылдың 1 шiлдесiнен бастап экспорттық кеден баждары алынып

1. 2 Қазақстан Республикасында кеден ісінің қалыптасуы

Кеден ісінің тарихы ерте заманнан басталады. Көне заманнан бастап саудаға баж салынған, тауар өткізу, мемлекеттер мен қалалардың шартты шекараларын өту үшін алымдар төленген. Бір сөзбен айтқанда саудамен байланысты барлық әрекеттерге. “Таможня” сөзі белгі, басшының мөрі дегенді білдіретін “тамға” көне түрік сөзінен шыққан. “Кеден” сөзі ежелгі қазақ тілінен аударғанда шекарадағы кеден дауын білдіреді. Қазіргі Қазақстан аумағындағы алғашқы кедендік баждар сақ патшайымы Томиристің басшылығы кезінде алынды. Алғашқы кедендік ережелер б. з. бірінші мыңжылдығында Ұлы түрік қағанатының бірінші басшылары Бумын Қаған және Этим қаған заңдарында көрсетілген.

Қазақстан Республикасы аумағындағы кеден ісі мен кеден қызметінің гүлденуі Ұлы жібек жолының кезеңіне келеді. Ұлы жібек жолының негізгі бөліктері Қазақстан жерлері Тараз, Отрар, Түркістан, Сығанақ қалалары арқылы өтетін. Бұл қалалар кедендік баждарды жинау орталықтары болған. Осы қалалар арасындағы жолдарда керуен-сарайлар болған, оларда тауарлар сақталған (қазіргі уақытша сақтау қоймаларының үлгілері) . Керуен-сарайдың кедендік комиссары атқамінер деп аталған, ол баждары қалаларда төленетін тауарды өлшеп, мөрлеп, тамға қойған. Атқамінер тауар иелерінің өтініші бойынша тауардың сақталуы мен жеткізілуі үшін жауапты керуен-басшыларды тағайындаған.

Қазақ хандарының алғы атасы, Шыңғыс-ханның баласы Жошы-хан өз иелігіне Дешт-Қыпшақ жерлерін алған. Ұлытау шықтарында Сарайлы қаласын салған. Осы қасиетті тауларда қазақ әскери-көшпенді тайпаларының көсемдері аластау (отпен тазару) салтын өтті. Осы жерде де алғашқы орыс князьдері тазару салтын өтіп адалдыққа ант берген. Шыңғыс хан ұрпақтары басқарған дәуірде алғашқы алымдар осы қалаға түскен. Жошы хан қайтыс болғаннан кейін оның көмілген жері қазақтардың қасиетті тағзым ету жері болды. Оның баласы - Бату хан әкесінің ойын жүзеге асырып Алтын орда ірі империясын құрды. Алтын империяның қақпасын таза алтыннан жасалған екі ат безендірді. Осы қалада 1242 ж. Бату ханмен Александр Невский арасында әскери-саяси одақ құрылды. Қазақстан, Ресей, Шығыс Еуропаның және Солтүстік Кавказдың және жерлерін біріктірген бұл қала кедендік баждарды жинау бойынша ең басты қала болды. Хандар орыс князьдарына, қазақ сұлтандарына, польша және литва корольдарына тапсырған 20 астам салық және кедендік ярлыктар (грамоталар) сол дәуірден сақталған. Грамоталарда баждың мөлшері және баж салынатын тауарлар мен қызметтердің тізімі көрсетілген. Әдетте православиелік және мұсылмандық дін қызметкерлері кедендік баждарды төлеуден босатылған, бұл грамотада арнайы айтылған.

Бірақ, кедендік баждарды өндіріп алудың Алтын орда ұлыстарында басты құжаты баспа болған. Алтын орда дәуірінен бастап қазақ мирасқорлары 150 түрлі салық, кедендік баждар және басқа алымдар мен міндеттерді мұраға алған. Қазынаға түсетін табыстары 80 пайызға жуығы кедендік баждардан тұрды. Нағыз осы кезеңде кеденшілер аса жоғары мәртебеге ие болды. Аты аңызға айналған қазақ ханы Әз-Жәнібек Қажы-Тархан (Астрахань) ірі қаласын салды. Бұл қалада кеден қызметі бюолған, ол келесі лауазымдардан тұрды: тархан (кедендік салық генералы), ұлан (Шыңғыс ұрпағы, ақ сүйек), даруга (ішкі салықтар үшін жауап беретін), басқақ (сыртқы алымдар үшін жауап беретін), шағауыл (кедендік баждарды бақылау бойынша хан кеңесшісі), бақауыл (кедендік заставаның командирі), есаул (кедендік жасақтың командирі), тамғашы (тамға салатын адам), қазақ (салық жинаушы), шабарма (кедендік баждарды күштеп жинауды орындаушы) . 19 ғ. Қазақстанда кедендердің болғаны туралы айтатын мұрағат құжаттар бар. Сол уақытта Қазақстан аумағы Ресей империясының құрамында болған. 18 ғасырда сыртқы сауда өсуіне байланысты алғашқы шекара кедендері құрылды. Барлығы 5 текке бөлінген: еуропалық, азиялық, кавказ, Кавказдың арғы беті және қытай саудасы. Кедендер 3 тапқа бөлінген және аймақтар бойынша анықталған. Азиялық сауда аймағының бақылауында Орынбор, Троицк, Петропавл, Семей, Бұқтарма (Омбы) кедендері болған. Кедендердің әрекеттері Сауда жарғысымен реттелге, бірақ 1755 ж. ол Кедендік жарғымен ауыстырылған және Коммерц-алқаға, одан кейін Қаржы министрлігінің Әскери сауда департментіне бағынған. Солтүстікте 1752 ж. Қызыл жар қонысында Петропавл бекінісі құрылған. 1759 ж. Ресей императорының жарлығымен сауда ұйымдастырылған, керуендер Қырғызстанға, Қоқанға, Бұқараға, Хиуаға бағытталған, орыс тауарлары Қазан, Архангельск және басқа губерниялар (қалаларға) апарылған. Тауардың шекара арқылы жасырын өтуін болдырмау үшін және кедендік алымдар алу үшін 1782 ж. шекаралық кеден ұйымдастырылды. Оңтүстікте 1891 ж. 25 қаңтарда Жаркент кедені ұйымдастырылды. Сол кезде оның штатында 17 адам болған, және ол Түркістан кедендік бөліміне бағынған. 1920 ж. Жаркент кеденінің негізінде Хоргосс кедені құрылды. Шығыста Зайсан кедені 1891 ж. құрылды (қазір Майқапшағай кедені) . 1918 ж. 29 мамырда Халық комиссарларының кеңесі “Орталық және жергілікті өкіметтерінің баждарды жинау және жергілікті кедендік мекемелердің қызметін реттеу құқықтарына шек қою туралы” Декрет қабылдады, ол арқылы КСРО-ның кедендік қызметі құрылған. Барлық осы жылдарда ҚР аумағында Ташкент кеденіне бағынған “Хоргос”, кедені, Алматы кедені болған.

Егемендік алғаннан кейін ҚР Президенті қабылдаған алғашқы құжатының бірі “ҚР Президентінің жанындағы Кеден комитеті құру туралы” 1991 ж. 12 желтоқсандағы № 539 жарлығы. Жұмыс нольден басталған. Саяси салада қуатты президенттік республика құруға бағыт алынды. Тәуелсіз бұқралаық ақпарат құралдарының жүзеге асуы үшін жағдайлар жасалды. Қазақстан Еуропадағы Қауіпсіздік және ынтымақтастық жөніндегі ұйымының (ОБСЕ) толық құқылы мүшесі болды, Біріккен ұлттар ұйымына кірді, Халықаралық валюта қорының, Халықаралық даму ассоциациясының, Халықаралық инвестицияларға кепілдік агенттігінің, Инвестициялық дауларды реттеудің халықаралық орталығының мүшесі болды. Жүзден артқы мемлекет біздің елді мойндады, олардың көбімен елшіліктердің, үкіметтердің деңгейінде дипломатиялық қатынастар құрылды. Республиканың сыртқы саяси курсы нақты мемлекеттермен, оның ішінде ТМД елдерімен, толық өзара сенімге негізделген өзара тиімді достық қатынастардан, басқа мемлекеттермен әділеттік және халықаралық әріптестік негізінде кең байланыстар дамытудан тұрады [9] .

Өзінің тәуелдігінің алғашқы күндерінен бастап Қазақстан экономикалық өзгерістердің және нарыққа көшудің өз үлгісін жүзеге асыруға бағыт алды. Реформа бойынша экономиканы, мемлекеттік органдардың орнын, функцияларын және рөлін түбегейлі өзгерту керек болған. Экономиканың мемлекеттік секторы да белсенді дамып жатты. 1992 ж. ортасында оған 35 акционерлік қоғам, 76 салаарлық және сыртқы экономикалық ассоциациялар, 30 жақын концерн және консорциум кірген. 120 коммерциялық банк, 40 сақтандыру және 20 лизинг компаниялары, 2 ірі аудиторлық орталық, 11 мыңға жуық кооператив, 230 орта және 5, 5 мың шағын кәсіпорын, оларда халық шаруашылығында жұмыспен қамтылғандардың 15 пайызы жұмыс істеген. Ауыл шаруашылығында 1997 ж. 51 347 шаруа қожалықтары болды. Осы уақытта республикада 6777 кәсіпорын және ұйым жекешелендірілген.

Қазақстандағы жекешелендіру процесі салық салу, баға тағайындау, еңбек ақысын төлеу және банк саясаты реформасымен бір уақытта жүзеге асты. Нарықтық құрылымдардың қалыптасу саласында шағын бизнестің дамуына, монополиялық құрылымдардың үлкейтуге үлкен назар аударылған.

Нарықтық қатынастарға көшудің құқықтық базасын құру үшін республикада бірнеше заңдар мен нормативті-құқықтық актілер қабылданды, олардың ішінде “Қазақстан Республикасындағы меншік” туралы, “Қазақстан Республикасындағы шетел инвестициялары” туралы, “Қазақстан Республикасында шаруашылық қызметтің еркіндігі және кәсіпкерліктің дамуы” туралы, “Банктер және банк қызметі” туралы заңдар [5] .

Меншік туралы Заңға сәйкес оның объектілері мен нысандары анықталған. Ол қазір Қазақстанда азаматтардың, мемлекеттік емес заңды тұлғалардың және мемлекеттік деп бөліне бастады.

Шаруашылық қызметтің еркіндігі және кәсіпкерліктің дамуы туралы заң негізгі құқықтық, экономикалық және әлеуметтік жағдайлар мен кепілдіктерді анықтайды, азаматтар мен заңды тұлғалардың меншік құқығын жүзеге асыру кезіндегі кәсіпкерлік қызметінің еркіндігін қамтамасыз етеді[13] .

Монополистік қызметті шектеу туралы заңның маңызы үлкен, оның негізгі мақсаты нарықтық реттеу механизмін жүзеге асыру, еркін бәсекелестікті, кәсіпкерлікті ынталандыру, республикадағы тұтынушылардың мүдделерін қорғау. Сонымен қатар мемлекеттік монополия темір жол құрылысы және қолданылуында, қорғаныс, космос жұмыстары мен зерттеулері, магистралды құбырғылар жұмысы, коммуникациялар, байланыс, ішінара электроэнергетика салаларында сақталған. Жаңа банк құрылымдарының жүйесі құрылды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.