Қытай – Америка қатынастарының дамуы

Пән: Халықаралық қатынастар
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 43 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе 3-5б

І тарау. Тайвань мәселесінің пайда болуы 6-18б

1. 1. Тайвань мәселесіне тарихи шолу

1. 2. «Бір мемлекет, екі құрылыс» принципі жөнінде

ІІ тарау. Қытай - Америка қатынастарының дамуы 18-34б

2. 1. XXғасырдың 70 жылдары - XXI ғасырдың басындағы

Қытайдың сыртқы саясаты

2. 2. ҚХР және АҚШ-ты алдағы уақытта не күтіп тұр:

қарулы қақтығыс па әлде әлеуметтік одақ па?

ІІІ тарау. ХХІ ғасырдағы қытай-американдық қатынастары 34-44б

3. 1. Тайвань аралының қазіргі жағдайы

3. 2. Екі мемлекетке жалпы ортақ бағыт алу

Қорытынды 45б

Пайдалынған әдебиеттер тізімі 46б

Кіріспе 3-5бІ тарау. Тайвань мәселесінің пайда болуы 6-18б1. 1. Тайвань мәселесіне тарихи шолу1. 2. «Бір мемлекет, екі құрылыс» принципі жөніндеІІ тарау. Қытай - Америка қатынастарының дамуы 18-34б2. 1. XXғасырдың 70 жылдары - XXI ғасырдың басындағыҚытайдың сыртқы саясаты2. 2. ҚХР және АҚШ-ты алдағы уақытта не күтіп тұр:қарулы қақтығыс па әлде әлеуметтік одақ па?ІІІ тарау. ХХІ ғасырдағы қытай-американдық қатынастары 34-44б3. 1. Тайвань аралының қазіргі жағдайы3. 2. Екі мемлекетке жалпы ортақ бағыт алуҚорытынды 45бПайдалынған әдебиеттер тізімі 46б:

Кіріспе

Диссертация жұмысының өзектілігі: ХХІ ғасырда жаңа бағытқа ие болған америка-қытай қарым-қатынастары, екі елге ортақ бағыт алуды көздейді. 1949 жылы тәуелсіздігіне қол жеткізген Қытай елі, өзінің ішкі істері мен қатар сыртқы істеріне де көңіл бөледі. Соның ішінде америка-қытай қарым-қатынастары еді. Әу бастан-ақ екі елдің арасында «Тайвань мәселесі» негізгі мәселелердің бірі болды. АҚШ Тайвань аралындағы гоминдань үкіметін қолдаған кезі болатын. 1972 жылы ақпан айында АҚШ президенты Р. Никсон Қытайға іс-сапармен келген уақытта, Тайвань Қытайдың бөлігі және Тайвань мәселесі қытайлықтардың өз ішінде бейбіт жолмен шешілуі тиіс деген Шанхай коммюникесіне қол қояды. Сол уақыттан бері қытай-америка саудасының көлемі ұлғайды, мәдениет саласында ад өзгерістер болды. 1979 жылы Америка ел басы ауысқаннан кейін, билік басына Дж. Картер келеді, гоминьдандық үкіметпен байланысын үзіп және ҚХР-ды дипломатиялық түрде мойындайды. 1980 жылдары екі жақтың қатынастары тығыз болды, сеьеьі Қытай АҚШ-тың Ауғаныстандағы саясатын қолдаған еді. Тибеттегі және Тяньаньмэнь алаңындағы жастардың көтерілістерін қатаң басу, 1990 жылдары АҚШ-та үлкен талқылаулар туғызды. 2000 жылдары америка-қытай қатынастары бірқалыпты болмады. Югославиядағы Қытай елшілігін АҚШ әскерлерінің бомбыллауы, Хайнань аралындағы әскери ұшақтардың қақтығысуы сияқты оқиғалар екі жақты қайта-қайта қарым-қатынастарын қарастыруға шақырды. Билік басына Ху Цзиньтао келісімен, ең алғашқы қолданған шарасы шатасқан қытай-американдық қатынастарды зерттейтін «арнайы топ» құру болды. Олардың мақсаты АҚШ Конгресі, американдық бұқаралық ақпарат және американдқ қоғам жөнінде ұзақ мерзімді стратегияны құру болып табылады.

50 жылда дамыған қытай-американдық қатынастардың дамуы мынадай қорытынды ойға әкеледі. Біріншіден, екі жақты қарым-қатынастардың өзгеруі, Қытайдың егемендігін алуы, оның мықты экономикалық дамуы және халықаралық аренада саяси статусының жоғарылауы мен елдер арасындағы стратегиялық рөлінің беки түсуінде. Екіншіден, «қырғи қабақ соғысы»кезіндегі идеология саяси күштердің араласуы тек қақтығыстарға әкелетін еді. Екі ел арасында ортақ мүдделері бар. Екі жақты ынтымақтастық пен бірігіп дму Қытай мен Америка елдері үшін ғана емес, сонымен бірге, АТА мен бүкіл әлемде бейбітшілік пен даму және тұрақтылыққа әкеледі. Үшіншіден, біріккен үш коммюникеге сәйкес тайваньдық мәселені шешу келесі жүзжылдықта қытай-американдық қатынастардың тұрақтылығы, жақсаруы және дамуына әкеледі. Төртіншіден, келіспеушіліктерді өзара сыйластық пен ортақ келісім және ортаққа ұмытылу арқылы жоюға болады.

Диссертация жұмысының мақсаты - Қытай мен Америка сияқты алып елдердің қарым-қатынастарының пайда болу, қалыптасу және даму процестерін көрсету. Бұл процестің екі елге, сонымен қатар халықаралық қатынастарға қандай әсерін тигізетінін көрсету.

Диссертация жұмысының мақсатынан төмендегідей міндеттері туындайды:

• Тайвань мәселесінің пайда болу тарихын баяндау

• Тайвань мәселесі негізінде Америка-Қытай қарым-қатынастарының даму сатыларын көрсету

• «Бір мемлекет, екі құрылыс» принціпіне анықтама беру

• екі ғасыр арлығындағы қытай-америка қатынастарының дамуына сатылап анализ жасау

• екі елдің қатынастарының болашақта қалай дамитындығына анықтама беріп көру

• Тайвань аралының қазіргі кезде экономикалық дамуын көрсету

Диплом жұмысын жазу барысында дерек көзі ретінде қытай тіліндегі «Дэн Сяопиннің таңдаулы мақалалары» еңбегін пайдаландық. Бұл еңбекте автор сол жылдардағы Қытайдың экономикалық дамуы жөнінде, АҚШ пен ҚХР-дың шарттасқан құжаттарына шолу жасайды.

Келесі қолданылған еңбектердің бірі А. С. Селищев пен Н. А. Селищевтердің «Китайская экономика в ХХІ веке» еңбегі. Қытай -америка қатынастарының экономикалық дамуын толығымен осы еңбектен көре аламыз. Екі ел арасындағы сауда айналымы көлемінің не өсу, не төмендеу кестелері анық берілген. Осы кестелер арқылы екі елдің «тайвань мәселесінің» қалай шешілетіндігіне байланысты, экономикалық қатынастардың өзгеру бағытын қадағалай аламыз.

Лю Цзайцидің «ҚХР мен АҚШ-ты алда не күтіп тұр?» атты мақаласы диссертация жұмысын жазуына негіз болды. Автор тарихи шолу жасап келе, болашаққа боллжам жасайды. Осы болжамдардың қаншалықты іске асуын қарастыру біздің тапсырмамыз болды.

Сонымен қатар тарихнамаға шолу жасау барысында Меликсетовтың «Қытай тарихы». В. В. Малявиннің «Китайская цивилизация» және Л. С. Васильевтің «Проблемы генезиса китайской мысли» еңбектерін кеңінен қолдандық. Жоғарыда көрсетілген еңбектермен қатар, жалпы оқулықтар, сөздіктер мен интернет желісінің материалдары қолданды.

Диссертация жұмысы кіріспе, үш тарау және қорытындыдан тұрады.

І тарау. Тайвань мәселесінің пайда болуы. Бұл тарауда Тайвань мәселесіне тарихи шолу жасай отырып, қысқаша екі жақтың қарым-қатынасын көрсеттік.

«Бір мемлекет, екі құрылыс» принципі жөнінде сөз қозғалды.

ІІ тарау. Қытай - Америка қатынастарының дамуы. Келесі тарауда біз

XXғасырдың 70 жылдары - XXI ғасырдың басындағы

Қытайдың сыртқы саясатына сатылай тоқтала отырып, екі елдің қатынастарының дамуына аналиқ жасадық. ҚХР және АҚШ-ты алдағы уақытта не күтіп тұрғандығына болжам жасап көрдік.

ІІІ тарау. ХХІ ғасырдағы қытай-американдық қатынастары. Соңғы бөлімде Тайвань аралының қазіргі жағдайына тоқтала отырып, Қытаймен салыстырдық. Екі мемлекетке жалпы ортақ бағыт алу арқылы «Тайвань мәселесін» қалай шешуге болатындығына анықтама беріп көруге тырыстық.

Қорытынды бөлімде қытай-америка қатынастарының негізгі мәселесі «Тайвань мәселесіне» аныөтама беру арқылы, бұл мәселенің түп-төркінін ашып көрсеткіміз келді.

І тарау. Тайвань мәселесінің пайда болуы

1. 1. Тайвань мәселесіне тарихи шолу

1 қазан 1949 жылы жаңа демократиялық революциясында үлкен жеңіске жеткен қытай халқы Қытай Халық Республикасын жариялады. Гоминьдан тобы Тайвань қытай провинциясына кетіп, шет елдердің күштерімен Орталық үкіметке қарсы конфронтация позициясын ұстады. Осыған байланысты тайвань мәселесі туындады.

Тайвань мәселесін шешу және Қытайдың толық қосылуын қамтамасыз ету қытай халқының түпкілік мәселесімен байланысты болып келеді. 50 жылдың ішінде үкімет осы мақсаттарға жету үшін күрес жүргізді. 1979 жылдан бастап олар «бір мемлекет - екі үкімет» концепция шекарасында мемлекеттің қосылуы үшін көптеген шаралар жасады. Нәтижесінде 1987 жылдан бастап Тайвань бұғазының екі жағасының расында мәдени, экономикалық және жеке ауысулар арасында үлкен кеңейту байқалды. Бірақ 90 жылдардан бастап тайвань администрациясының бас өкілі Ли Дэнхуэй, бір Қытай принципінен шегініп, «екі Қытай» жасауға бағытталған сепаратистік политиканысын жүргізіп, Тайвань бұғазының екі жағалауы арасында қарым қатынастар «мемлекет аралық» ғана деп жариялаған. Бұл Тайвань бұғазының екі жағалауы арасындағы байланысты қамтамыз еткен іргетасты бұзды және барлық қытай халқының, сонымен бірге тайвань халқының түпкілік қатынасына үлкен әсерін тигізді әне Азиат-Тынық мұхиттық аймақта тұрақтылық пен бейбітшілікті бұзды. КНР үкіметі бір Қытай позициясын қолдап, Тайваньды Қытайдан бөлудің шараларына қарсы келіп отыр. Қытай үкіметі мен Ли Дэнхуэя бастаған сепаратистік күштер арасындағы күрес «екі Қытай» немесе «бір Қытай мен бір Тайвань» орнауына қарсы және бір Қытай позициясының орнауына бағытталған1978 жылы елде жүргізілген реформалар мен ашық есік саясаты, оның сыртқы саясаты толығымен Батысқа, соның ішінде АҚШ-қа бағытталды. 1978 жылдың 16

желтоқсанында Қытай мен АҚШ-тың дипломатиялық қарым-қатынастар орнату туралы жарияланды. Пекин мен Вашингтонда қабылданған біріккен коммюникеде, АҚШ пен ҚХР дипломатиялық қатынастарын ресми түрде орнатқандарын жария етті. Вашингтон ҚХР-ды Қытайдыңжалғыз заңды үкіметі екенін мойындады, бірақ Тайвань халқымен мәдени, сауда және басқа да ресми емес қатынастарын сақтау құқығын сақтап қалды.

1979 жылдың 1 қаңтарында Қытай мен АҚШ дипломатиялық қатынастарын қайта орнатты. АҚШ Тайваньды Қытайдың біртұтас бөлшнгі екенін мойындады. 1954 жылғы тайваньдық үкіметпен келісілген өзара қауіпсіздік келісімінен бас тартып, сонымен дипломатиялық қатынастарының . АҚШ үкіметі 1979 жылдың 25 қаңтар мен 4 ақпан аралығында, яғни төрт күн ішінді өз әскерін Тайвань аралынан алып шығатындығы туралы хабарлады. Қытайдың реформалар мен ашық есік саясатының бас архитекторы Дэн Сяопин АҚШ-қа іс-сапармен барды, бұл АҚШ-та үлкен қызығушылық туғызды. Дэн Сяопин әс-сапсры барысында АҚШ президенті Дж. Картермен кездесті. АҚШ Қытайға экономикалық кредиттер берді.

Сол жылдың тамыз айының соңында АҚШ-тың вице-президенті У. Мондейл Қытайға іс-сапарымен келді. Екі жақ сауда-экономикалық салада көптеген жеңілдіктерге барды, Пекинге американдық өндіріске кең түрде араласа алу мүмкіндігін алды және Қытайды достығы мықты елдердің қатарына кіргізді.

Қытай - Америка қатынастарының қалыпты жағдайға түсуі Қытайдағы реформалар мен ашық есік саясатымен тепе-тең келді. Бұл саясат екіжақтың қарым-қатынасының саяси, экономикалық, ғылыми-техникалық және мәдени жағынан дамуына әкелді.

1982 жылдың 17 тамызында қытайлық үкімет және амерткандық әкімшілік АҚШ-тың Тайваньға қару-жарақ сатуы туралы мәселенің сатылый шешілуі туралы келісім-шартқы қол қойылды. 17 тамыздағы бен дипломатиялық қатынастардыңорнауы туралы келісім-шарттар қытай-американдық қатынастардың ұзақ және дұрыс дамуына негіз болды.

1983 жылдың шілде айында ҚХР-ға саудада «достастық және қосылмаған мемлекет»статусын беру туралы ұсыныс болды. Бұл қытй үшін АҚШ-тан ауыр технологиялар мен жабдықтарды, соның ішінде әскери салада қолданылатын заттарды импортқа алу мүмкіндігі бар еді. Премьер Чжао Цзыян бұл Қытай үшін техникалық мәселе емес, өзара сенім орнату мәселесі деді. 1979 жылдың 1 қаңтарында Қытай мен АҚШ дипломатиялық қатынастарын қайта орнатты. АҚШ Тайваньды Қытайдың біртұтас бөлшнгі екенін мойындады. 1954 жылғы тайваньдық үкіметпен келісілген өзара қауіпсіздік келісімінен бас тартып, сонымен дипломатиялық қатынастарының . АҚШ үкіметі 1979 жылдың 25 қаңтар мен 4 ақпан аралығында, яғни төрт күн ішінді өз әскерін Тайвань аралынан алып шығатындығы туралы хабарлады. Қытайдың реформалар мен ашық есік саясатының бас архитекторы Дэн Сяопин АҚШ-қа іс-сапармен барды, бұл АҚШ-та үлкен қызығушылық туғызды. Дэн Сяопин әс-сапсры барысында АҚШ президенті Дж. Картермен кездесті. АҚШ Қытайға экономикалық кредиттер берді.

Сол жылдың тамыз айының соіында АҚШ-тың вице-президенті У. Мондейлдыі Қытайға іс-сапары өтті. Екі жақ сауда-экономикалық салада көптеген жеңілдіктерге барды, Пекинге американдық өндіріске кең түрде араласа алу мүмкіндігін алды және Қытайды достығы мықты елдердің қатарына кіргізді.

1984 жылы жүк тасымалдау көлемі 1, 5-2 млрд-ға жетті, американдықтардың ойынша, Қытаймен қатынастың жақсара түсуінің нәтижесі.

АҚШ президенті Р. Рейганның Қытайға іс-сапары 1984 жылдың 24 сәуір- 1 маусым аралығында болды. Рональд Рейган қытайлық басшылыр - ҚХР председателі Ли Сяньнянмен, Мемкеңестің премьері Чжао Цзыянмен, ҚКП ОК -ның хатшысы Ху Яобанмен кездесті. Қытай жағы антикеңестік бағытты толығымен қабылдай қойған жоқ, алайда әлемдік саясаттың параллельдігін мойындады. Президент Рейган екі жақтың «ортақ мүдделі» екендігін, соның ішінде Қытай мен АҚШ-тың «бейбітшілікті сақтауда мүдделерінің бір болуы», «екі ел қатар тұруда» ұрандарын ұсынды.

Рейганның іс-сапары республикандықтардың сайлау компаниясына өте маңызды болды. Президентті жақтаушылар сыртқы саясаттың қытайлық бағыттағы жетістігін қарсыластарына

қарсы қоя аламыз деп ойлады. Р. Рейган әкімшілігі ҚХРмен экономикалық байланысын жақсарту арқылы көлемін 6, 1 млрд-қа жеткізді.

1985 жылдың шілде-тамыз айларында ҚХР председателі Ли Сяньянь АҚШ-ты, қазан айында АҚШ вице-президенті Джордж Буш Қытайға іс-сапармен барды. Екі мемлекеттік қайраткер келіссөз барысында екі жақты қарым-қатынастың дамуына көп көңіл бөлді. Келіссөз барысында Тайвань мәселесі жөнінде сөз қозғалды, Ли Сяньнянь бұл мәселені «шешімі қажет ететін америка-қытай саласындағы ірі кедергі» деп атады.

1989 жылдың шілде айында елдің саяси жүйесінің либерализациясын талап еткен Қытай жастары Пекинде Тяньоньмэнь алаңында көтеріліске шығады. Бұған жауап ретінде АҚШ Қытайға қару-жарақты тасымалда, сондай-ақ саяси диалогты үзіп, ҚХР-ға 1, 3млрд. долл. көлемінде кредитті беруден бас тартты. Алайда, қатынастарды суытпау мақсатында құпия түрде американдық әкімшілік Пекинге ұлттық қауіпсіздік жөніндегі президнттің көмекшісін Брент Скоукрофтты екі рет жіберді.

1. 2. «Бір мемлекет, екі құрылыс» принципі жөнінде

«Қытайға қосылуының Тайвандық мәселелері» атты 1993 жылы тамыз айында жарық көрген ақ кітапта жүйлендірген түрде Тайвань Қытайдың бір бөлігі делінген және тайвань мәселесінің пайда болуы, негізгі бағыты мен тайвань мәселесін шешу үшін қытай үкіметінің сәйкес қағидалары берілген. Бір Қытай принципі туралы қытай үкіметінің позициясын жеке қарастыру уақыты келді.

Бір Қытай принципі - әлемдік байланысудың негізі және шарттары. Бір Қытай принципі қытай халқының мемлекеттік тәуелсіздік пен территориялық шекарасын сақтау үшін күрес негізінде қалыптаасқан және заңдық негізге ие болып келеді.

Тайвань Қытайдың бір бөлігі. Тайваньға қатысты барлық фактілер мен заңдылық актілер оның Қытай территориясының бір бөлігі екенін көрсетеді. 1895жылы Жапон Қытайға қарсы соғыс ашып Цин династиясының үкіметін үзіліссіз «Симонасек» құжатына қол қоюды талап етті және оның нәтижесінде Тайвань бөлігін жаулап алды. 1937 жылы шілде айында Жапон агрессорлары Қытайға қарсы тотальды соғыс ашты. 1941 жылы Желтоқсан айыннан бастап Қытай үкіметі Әлімге қытай- жапон қарым қатынастарына байланысы барлық құжаттар келісімдер конвенсиялар өз күшін жояды яғни Тайван қытай зандылығына жіберіледі. 1943 жылы Қытай, АҚШ және Ұлыбритания «Каир деклорациясына» қол қойды, яғни Жапония Қытайдан тарып алған барлық аралдар оның ішінде Солтүстік Шығыс Қытай, Тайвань аралы және Пенху аралы Қытайға қайтарылады. 1945 жылы Қытай, АҚШ және Ұлыбритания қол қойған «Постдам» деклорациясында Каир деклорациясында қойылған шарттар толық орындалуы айтылған. Сол жылы тамыз айыңда Жапония сәйкес актке қол қойып капитуляциясын жариялады. Бұл құжатта Жапония «Постдам деклорациясын» орындауына барлық шарттарды қабылдайтының көрсетті. 25 қазанда жапондар жаулап алған аралдарына толық қытайға қайтарғаның жариялады.

1949 жылы 1 қазанда Қытай Халық Республикасының Орталық халық үкіметінің құрастырылуын жариялады, ол Қытай Республикасының үкіметін алмастырып, Қытай заңдылығы біртекті болды. Яғни ескі үкіметін жаңа үкімет орны басты. Осындай алмастыру мемлекеттік тәуелсіздік және Қытай территориясының өзгеріссіз қалдырады, сондықтан да Қытай барлық заңдылықтарға ие болады, оның ішінде Тайвань заңдылығы кіреді. Гонминьдан тобы Тайвань аралынан кеткеннен кейін Тайвань үкіметі оларды Қыай республикасы деп ал өзін Қытай республикасы деп жариялады. Олар Қытай өкіметінің мемлекеттік тәуелсіздік туралы зандарын жүргізу мүмкіндігінен айырлсада Қытай териториясында жергілікті үкімет болып сақталды. КНР-дың орталық халық үкіметінің қалыптасу күнінен бастап әлемге «КНР-дың барлық халқын көрсететін қазіргі үкімет бір текті занды үкімет болып келеді. Қазіргі үкімет дипломатты қарым- қатынасты сақтайтын барлық мемлекеттермен байланысады. » Жоғарыда айтылған Қытай өкіметінің позициялары сол негіздегі АҚШ мемлекетінің үкіметіне ұнамады. 1950 жылы 5-ші қаңтарда АҚШ призиденті Трумен жасаған мәлімдемесінде АҚШ-пен онын отандастарын Қытайдың Тайвань аралын 4 жыл ішінде тәуелсіздігін сақталатынын қолдады, ал 1950 жылы басталған корей соғысы басталғаннан кейін АҚШ өзінің қару күштерін тайвань аралына жіберді және Қытайдың күштерін ұстап тұрды. Кейн олар халықаралық қатынаста «екілік позициясын» қолдап, екі қытай үкіметін жасауды үміттенді. Оған қарсы Қытай үкіметі әлемге бір Қытай екенін жариялап Тайвань Қытайдын бір бөлігі деп жариялады. Ал КНР үкіметі барлық Қытайды көрсететін бір зандылық үкімет деп жариялаған. АҚШ-тын елдермен қарым-қатынастарды дамыту және мемлекттін териториялдық бірлігін және тәуелсіздікті сақтау үшін бір Қытай принципі қалыптастырылған. Жоғарыда айтылған позициялар бір Қытайдын принциптерінің негізгі мазмұнын құрайды және онын негізі ретінде териториялдық бірлікпен тәуелсіздікті сақтау. 1949 ж кейін Тайвань үкіметі 30-40 жыл ішінде Қытай үкіметінін зандылығын қадылдаған жоқ бірақ Тайвань Қытайдын бір бөлігі екенін растап екі Қытаймен тәуелсіз Тайвань принциптеріне қарсы келді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.