Алдын-ала тергеудің заңдылығын қамтамасыз ету мақсатындағы прокурорлық қадағалауды ұйымдастыру

Жоспар

Кіріспе
Негізгі бөлім

1 Тарау
а) Прокурорлық қадағалаудың түсінігі мен мазмұны.
б) Алдын.ала тергеудің заңдылығына прокурорлық
қадағалаудың мақсаты мен пәні .

2 Тарау
Алдын.ала тергеудің заңдылығын қамтамасыз ету
мақсатындағы прокурорлық қадағалауды ұйымдастыру.
а) Қылмыс туралы арыздар мен хабарламалардың тіркелуі,
есепке алынуы мен қаралуына, прокурорлық қадағалау
б) Қылмыстық істі қозғау немесе одан бас
тартудың заңдылығын қадағалау
в) Қылмыстық істің алдын.ала тергеуінің барысына
жүргізілетін прокурорлық қадағалау
1) Тергеушінің процессуалдық шешімдерінің
заңдылығын қадағалау
2) Тергеу әрекеттерінің заңдылығын бағалау мәселері
г) Алдын.ала тергеудің аяқталуын қадағалау мәселері
1) Айыпталу қорытындысымен біткен істің заңдылығын қадағалау
2) Қылмыстық істі қысқартудың заңдылығын қадағалау

Қорытынды
Пайдаланған құқықтық нормативтік актілер тізімі
Қолданылған әдибиеттер

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 43 бет
Таңдаулыға:

АВТОРЕФЕРАТ

Бітіру жұмыс тақырыбы: Алдын ала тергеудің заңдылығына прокурорлық
қадағалау Бітіру жұмыс автореферат, мазмұнан, кіріспе, негізгі бөлім,
қорытынды, пайдаланған құқықтық нормативтік актілер мен қолданылған
әдибиеттер тізімінен тұрады.
Кіріспеде бітіру жұмыстын маңыздылығы, мақсаты жазылған. Негізгі
бөлім екі тараудан тұрады.
Бірінші тарауда прокурорлық қадағалаудың түсінігі мен мазмұнына,
алдын ала тергеудің заңдылығына прокурорлық қадағалаудың мақсаты мен
пәніне арналған.
Екінші тарау алдын ала тергеудің заңдылығын қамтамасыз ету
мақсатындағы прокурорлық қадағалауды ұйымдастыруға арналған.
Қорытынды бөлімде бітіру жұмысты қорытындылайды. Пайдаланған құқықтық
нормативтік актілерде Қазақстан Республикасының Конституциясы, ҚР-ң
Прокуратура туралы заңы және тағы басқа нормативтік актілер тізімі
келтірілген. Қолданылған әдибиеттер бойынша Қазақстан Респуликикасының
Бегалиев К.А. Халиков Қ.Х. Нарикбаев М.С. Ахпанов А.Н. Бахтыбаев И.Ж.
Шарипов Ш.М. сияқты заңгер ғалымдардың әдибиеттері қолданылған. Ресей
ғалымдар ішінде Басков И.В. Звирбуль В.К. Савицкий В.М. сияқты заңгерлердің
әдибиеттері қолданылған.
Бітіру жұмыс қырық бес беттен тұрады. Жоғарғы жағы -2.5см, төменгі
жағы-2см, сол жағы- 3см, оң жағы-1см, шрифт-14, А-4 форматтағы қағазда
бастырылған.

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .4-5 б.

Негізгі бөлім

1 Тарау
а) Прокурорлық қадағалаудың түсінігі мен
мазмұны ... ... ... ... ... ... ... ... ..6-17 б.
б) Алдын-ала тергеудің заңдылығына прокурорлық
қадағалаудың мақсаты мен пәні
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 18- 20 б.

2 Тарау
Алдын-ала тергеудің заңдылығын қамтамасыз ету
мақсатындағы прокурорлық қадағалауды
ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ...20-23 б.

а) Қылмыс туралы арыздар мен хабарламалардың тіркелуі,
есепке алынуы мен қаралуына, прокурорлық
қадағалау ... ... ... ... ... ... .. ...23-27 б.

б) Қылмыстық істі қозғау немесе одан бас
тартудың заңдылығын
қадағалау ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
27-34 б.

в) Қылмыстық істің алдын-ала тергеуінің барысына
жүргізілетін прокурорлық
қадағалау ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... 34-39
б.
1) Тергеушінің процессуалдық шешімдерінің
заңдылығын қадағалау
2) Тергеу әрекеттерінің заңдылығын бағалау мәселері

г) Алдын-ала тергеудің аяқталуын қадағалау
мәселері ... ... ... ... ... ... ... ... 40-43 б.
1) Айыпталу қорытындысымен біткен істің заңдылығын қадағалау
2) Қылмыстық істі қысқартудың заңдылығын қадағалау

Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... .44 б.

Пайдаланған құқықтық нормативтік актілер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... .45 б.

Қолданылған
әдибиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ...45-46 б.

Кіріспе

Кез келген мемлекетте, кез келген саяси режимде билік өмірдің барлық
саласында, жүйелі түрде бірыңғай тәртіппен, біркелкі заңдардың болуын
мақсат етеді. Сол себептен елдегі заңдарды дәл және бұлжытпай орындауды
қамтамасыз ететін сенімді тетіктерді қажет етеді. Осыған орай, мемлекет
құрылысында прокуратура сияқты органы болуы тиіс.
Біздің еліміз егемендік алғалы 14 жыл өтті. Осы тарихи тұрғыдан қысқа
уақытта, мемлекетімізде ауқымды саяси қоғамдық өзгерістер болып жатыр. Оның
ішінде мемлекеттік органдар мен құқықтық жүйе бар. Осымен байланысты құқық
пен қоғамдық қатынастарды реттейтін нормалар өзгерумен бірге, осы
нормаларға көз-қараста өзгерді.
Қазақстан Республикасының Конституциясының бірінші бабына сай, адам
өмірі, құқықтары мен бостандықтары, заңды мүдделері мемлекетің ең қымбат
қазынасы болып табылады. Осындай адам мен азаматтың құқыұтары мен
бостандықтарын қорғауды қамтамасыз етудің бір тетігі ретінде прокурорлық
қадағалау болып табылады.
Бітіру жұмысында алдын ала тергеудің заңдылығын прокурорлық қадағалау
мәселесі қарастырылады. Қазақстан Республикасының Прокуратура туралы
заңға сәйкес, Конституция мен заңдардың үстем тұруын қамтамасыз ету,
адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтарын қорғау мақсатында,
алдын ала тергеудің заңдылығына қадағалауды прокуратура жүзеге асырады.
Алдын ала тергеудің заңдылығын қадағалаудың өте үлкен маңыздылығы бар.
Алдын ала тергеу барысынды заңсыздыққа жол берілген әрбір жағдайда,
азаматтардың құқықтары мен бостандықтарының бұзылуына әкеліп соғады.
Осындай келеңсіздік жағдайға жол бермеу прокуратура органдардың басты
мақсаты болып табылады.
Қазақстан Республикасының Конституциясына және Прокуратура туралы
заныңда көзделгендей, Республика Прокуратурасы өз қызметін
орталықтандырылған жүйе ретінде, басқа мемлекеттік органдардаң, саяси
партиялармен қоғамдық ұйымдардан тәуелсіз болады. Сондықтан, Прокуратура
мемлекеттік биліктін үш тармағына кірмейді. Прокуратура тікелей Президентке
бағынады. Президентке мемлекеттегі заңдылықты сақталуы туралы ақпарат
береді. Осы ақпаратқа сәйкес мемлекетте қажетті шаралар жасалады.
Прокурорлық қадағалау нәтижесінде заңнамаға өзгертулермен толықтырулар
енгізіледі. Қажет болған кезде жаңа құқықтық норма қабылдануы мүмкін.
Бұндай құқықтық мәртебеге ие болуның себебі: Ол өзіне жүктелген қызметін
кедергісіз жүргізу үшін, соның ішінде алдын ала тергеудің заңдылығында
обьективті қадағалауды үшін өте қажет.

Н.Назарбаев Пять лет независимости Алматы. 1996. стр 561.

I Прокурорлық қадағалаудың түсінігі мен мазмұны

Қазақстан Республикасының Конституциясының 83-бабының 1-бөліміне сай
Прокуратура мемлекет атынан Республиканың аумағында заңдарында, Қазақстан
Республикасының Президенті жарлықтарының және өзге де нормативтік-құқықтық
актілердің дәлме-дәл әрі біркелкі қолданылуын, жедел іздестіру қызметінің,
анықтау мен тергеудің, әкімшілік және орындаушылық іс жүргізудің заңдылығын
жоғары қадағалауды жүзеге асырады, заңдылықтың кез келген бұзылуын анықтау
мен жою жөнінде шаралар қолданады, сондай ақ Республика Конституциясы және
зандарына қайшы келетін заңдар мен басқа да құқықтық актілерге наразылық
білдіреді. Прокуратура сотта мемлекет мүддесін білдіреді, сондай ақ заңмен
белгіленген жағдайда, тәртіпте және шекте қылмыстық қуғындауды жүзеге
асырады. 1995 жылы, 21-желтоқсанда қабылданған Қазақстан Республикасының
Прокуратура туралы заңға сай Прокуратура органдарын негізгі бағыттары мен
олардың жоғарғы қадағалауды жүзеге асырады жөнiндегi қызметi 4, 5- ші
баптарда көрініс табады.
1) Прокураратура органдарының негізігі бағыттары.
Конституция мен заңдардың үстем тұруын қамтамасыз ету адамның және
азаматтың құқықтары мен бостандықтарын қорғау мақсатында, Қазақстан
Республикасы Конституциясының, заңдарының және Президентiнiң Жарлықтарының
және өзге де нормативтiк құқықтық актiлердiң дәл әрi бiрыңғай қолданылуына
жоғары қадағалауды жүзеге асыра отырып, прокуратура мемлекет атынан:
1 Конституцияның, Заң актiлерiнiң және Республика Президентi
актiлерiнiң бұзылуын анықтап, оларды жою шараларын қолданады;
2 жедел-iздестiру қызметiнiң, анықтама мен тергеудiң, әкiмшiлiк және
атқарушылық iстер жүргiзудiң заңдылығына қадағалауды жүзеге асырады;
3 сотта мемлекет мүддесiн бiлдiредi;
4 Республиканың Конституциясы мен заңдарына қайшы келетiн заңдарға
және басқа да құқықтық актiлерге наразылық жасайды;
5 заңда белгiленген тәртiп пен шекте қылмыстық қудалауды жүзеге
асырады;
6 статистикалық көрсеткiштердiң тұтастығын, объективтiлiгiн және
жеткiлiктiлiгiн қамтамасыз ету мақсатында мемлекеттiк құқықтық статистиканы
қалыптастырады, арнайы есепке алуды жүргiзедi, құқықтық статистика және
арнайы есепке алу саласындағы заңдардың қолданылуын қадағалауды жүзеге
асырады.

2)Прокуратура органдарының жоғары қадағалауды жүзеге асыру жөнiндегi
қызметi
1. Заңдардың, Қазақстан Республикасы Президентi Жарлықтарының, өзге де
нормативтiк құқықтық актiлердiң дәл әрi бiрыңғай қолданылуына жоғары
қадағалау тексерiстер жүргiзу арқылы жүзеге асырады.
2. Заңдардың қолданылуына тексерiстi прокурор өз өкiлеттiгi шегiнде
тексерiс жүргiзу туралы қаулы шығарылғаннан кейiн:
1) Қазақстан Республикасы Президентiнiң тапсыруына;
2) заңды бұзушылық туралы өтiнiштерге, шағымдарға, хабарларға және басқа
да мәлiметтерге;
3) заң бұзушылық белгiлерiнiң тiкелей анықталуына;
4) жоғары тұрған прокурордың тапсыруына және сұрау салуына байланысты
жүргiзедi.
3. Тексерiстi прокурор сондай-ақ өзге де тиiстi құзыреттi органға
тапсыруы мүмкiн, ол тексерiстiң нәтижелерi туралы прокурорға заңда немесе
прокурор белгiлеген мерзiмде хабарлауға мiндеттi.
4. Заңдардың қолданылуын тексеру бiр ай мерзiмнiң iшiнде жүргiзiледi.
Тексерiстi тағайындаған прокурор жоғары тұрған прокурордың келiсiмiмен оны
жүргiзу мерзiмiн ұзарта алады.
5. Прокурорлардың барлық iс-әрекеттерi мен прокурорлық қадағалау
актiлерi, егер олар осы Заңда және басқа нормативтiк құқықтық актiлерде
белгiленген тәртiп пен нысандарда жасалған болса, заңда белгiленген
салдарларға әкелiп саяды.

Заңдарды дәлме дәл әрі біркелкі қолданылуы жоғары қадағалау
Конституциялық қызметін асыру кезінде пайда болған қоғамдық қатынастар
құқықтық реттеу прокурорлық қадағалау пәні болып табылады. Екенші кезекте
сала бойынша, ол дегеніміз анықтау мен тергеудің, әкімшілік және
орындаушылық іс жүргізудің заңдылығын жоғары қадағалауды жүзеге асырады.
Салаларын атап кетейік. Қазақстан Республикасының Прокуратура туралы занның
4, 6, 7, 8, 9-шы тараулары толығымен арналған:

1) Адамның және азаматтын құқықтары мен бостандықтарының занды тұлғалардың
және мемлекеттің мүдделерінің сақталуын қадағалау. Прокурор екінші
бағытта мемлекеттік оргындар мен ұйымдардың, лауазымды тұлғалардың
қабылданған, шығарылған бұйрықтар мен құқықтық актілері мен
процессуалдық шешімдерінің заңға, сәйкес келуін қадағалауды жүзеге
асырады.
2) Заңдылықтың кез келген бұзылуын, осындай заң бұзушылыққа ықпал еткен
себептер мен жағдайларды анықтап, жою, бұзылған құқықтарды қалпына
келтіру шараларын қолдану болып табылады. Бірақ өз құзыреті бойынша,
басқа оргындарды алмастырмайды және ұйымдардың қызметі мен жеке
азаматтардың өміріне араласпайды.
3) Тағы бір қадағалау бағытты жедел іздестіруге қызметіне қадағалау.
Бұл бағытқа Қазақстан Республикасының Прокуратура туралы занның 6-тарауы
арналған. Жедел іздестіру қызметін жүзеге асыру, жедел іздестіру шараларын
жүргізу барысында адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтарының
сақталуы, сондай ақ жедел іздестіру қызметін жүзеге асыруға өкілеттігі бар,
оргындар мен лауазымды тұлғалардың құқықтық актілері мен іс әректтерінің
заңдылығын қадағалауды жүзеге асырыды.
Жедел-iздестiру қызметiне қадағалауды жүзеге асыра отырып, прокурор:
Жедел-iздестiру қызметiнiң тоқтатылған немесе жүргiзiлiп жатқан
iстерiн, жедел-iздестiру қызметiнiң барысы туралы материалдарды, құжаттар
мен басқа да қажеттi мәлiметтердi алады, бұған жедел-iздестiру қызметiн
жүзеге асыратын органдарда жасырын негiзде қызмет ететiн немесе қызмет
еткен азаматтардың жеке басы туралы мәлiметтер қосылмайды;
Жедел-iздестiру қызметiн жүзеге асыратын органдардың арнайы жедел-
iздестiру шараларын өткiзу заңдылығын тексередi;
Жедел-iздестiру қызметiн жүзеге асыратын органдардың лауазымды
адамдарының iс-әрекеттерi мен шешiмдерiне жасалған шағымдар мен өтiнiштердi
қарайды;
Жедел-iздестiру қызмет жүзеге асыратын органдар шығарған жедел-
iздестiру шараларын ұйымдастыру мен өткiзу тактикасын реттейтiн, ҚР ң
Конституциясына, заңдарға және Республика Президентiнiң актiлерiне қайшы
келетiн нормативтiк құқықтық актiлерге наразылық жасайды;
Жедел-iздестiру қызметiн жүзеге асырған кезде заңның, адамның және
азаматтың құқықтары мен бостандықтарының бұзылғаны анықталған жағдайда
өзiнiң қаулысымен жедел-iздестiру шараларын тоқтатады;
Жедел-iздестiру шараларын жүзеге асырған кезде құқыққа қарсы әрекеттерге
жол берген қызметкерлер жөнiнде қылмыстық және тәртiптiк iс қозғау туралы
қаулы шығарады;
Жедел-iздестiру қызметiнiң заңдылығына қадағалауды жүзеге асырған
кезде заңды бұзудың анықталған фактiлерi бойынша прокурорлық қадағалаудың
Заңға сәйкес көзделген өзге де актiлерiн шығарады;
заңсыз ұсталған адамдарды босатады;
Қажет болған кезде жедел-iздестiру қызметiн жүзеге асыратын органдар
басшыларынан заң бұзушылықты жою мақсатында өздерiне бағынысты органдарда
тексерiс жүргiзудi талап етедi;
Заңдарда белгiленген жағдайларда жедел-iздестiру шараларын жүргiзуге
санкция бередi.

Тергеу мен анықтама заңдылығына қадағалау.
Прокурор анықтама мен тергеу оргындарыңың актілері мен қызметін заңға
сәйкестігін, жасалған қылмыстар және тергеу жүргізу туралы өтініштер мен
хабарларды шешімдерін заңдарда белгіленген тәртібін сақталуына қадағалауды
жүзеге асырады.
Прокурордың анықтама мен тергеу заңдылығын қамтамасыз ету жөнiндегi
келесі өкiлеттiгi бар:
1) анықтама мен тергеу органдарынан тексерiс үшiн қылмыстық iстердi,
жасалған қылмыстар, жедел-iздестiру қызметiнiң, анықтаманың, тергеудiң
барысы туралы құжаттарды, материалдар мен өзге мәлiметтердi алады;
2) жасалған немесе әзiрленiп жатқан қылмыстар туралы өтiнiштер мен
хабарларды қабылдағанда, тiркегенде, шешкенде заңдылықтың сақталуын
тексередi;
3) қамауда ұстауға және қамауға алуға санкция бередi;
Қылмыс жасады деп сездiк туғызған немесе айып тағылған адамды қамауға
алуға санкция беру құқығы Республиканың Бас Прокурорына, облыстардың
прокурорларына және оларға теңестiрiлген прокурорлар мен олардың
орынбасарларына, аудандық, қалалық және оларға теңестiрiлген басқа
прокурорларға берiледi.
4) қажет болған жағдайларда қылмыстық iс қозғайды, қылмысты iстерге
тергеу жүргiзу жөнiнде жазбаша нұсқаулар бередi;
5) тергеушiлер мен анықтама жүргiзушi адамдардың заңсыз қаулыларының
күшiн жояды;
6) егер анықтама мен тергеу барысында процеске қатысушылар мен басқа да
азаматтардың құқықтарының бұзылуына, тергеудiң заңсыз әдiстерiне жол
берiлсе, кiнәлi адамдардың жауапкершiлiгi туралы мәселе қояды;
7) тергеу мен анықтама толық болмаған, сондай-ақ тергеу мен анықтама
барысында заңдылықтың бұзылуына жол берiлгенi белгiлi болған жағдайларда,
қылмыстық iстердi қосымша тергеуге қайтарады немесе оны толық көлемiнде не
нақтылы адамдарға қатысты тоқтатады;
8) анықтама мен тергеу органдарынан келiп түскен қылмыстық iстердi
түптеп қарау үшiн сотқа жiбередi;
9) қажет болған жағдайларда тергеу бөлiмшелерi мен анықтама органдары
басшыларынан оларға бағынысты органдарда заңды бұзушылықты жою,
қылмыстардың толық ашылуын қамтамасыз ету мақсатында тексерiс жүргiзудi
талап етедi;
10) анықтама жүргiзушi адамның, тергеушiнiң анықтама мен тергеу
органдары басшыларының iс-әрекеттерi мен шешiмдерiне жасалған шағымдарды
қарайды;
11) бұлтартпау шарасы ретiнде қамауға алуға шешiм жасалған адамдарды
қамауда ұстаудың заңдарда белгiленген тәртiбi мен шартының сақталуын
тексередi;
11-1) Қазақстан Республикасының аумағында қылмыс жасаған және тергеуден
жасырынып жүрген адамға қатысты халықаралық iздестiру жариялауға санкция
бередi.
Прокурордың өз қызметі шегiндегi нұсқаулары жазбаша нысанда берiледi
және ол анықтама мен тергеу жүргiзетiн адам үшiн мiндеттi.

Прокурордың маңызды өкілеттігі қамауға санкция беру ҚР-ң ҚІЖК-нің 39-
бапқа 150, 153-баптарда көрініс тапқан.

Қамауға алу бұлтартпау шарасы ретiнде прокурордың санкциясымен
не сотты¦ шешiмi бойынша ғана және тек заңмен екi жылдан артық мерзiмге бас
бостандығынан айыру түрiндегi жаза көзделген әдейi қылмыс жасалғандығы және
заңмен үш жылдан артық мерзiмге бас бостандығынан айыру түрiндегi жаза
көзделген абайсызда қылмыс жасалғандығы үшiн айыпталушыға (сезiктiге)
қатысты қолданылады. Ерекше жағдайларда бұл бұлтартпау шарасы заңмен екi
жылдан артық емес мерзiмге бас бостандығынан айыру түрiнде жаза көзделген
қылмыстар туралы iс бойынша айыпталушыға (сезiктiге) қатысты, егер:
1. оның Қазақстан Республикасының аумағында тұрақты тұратын жерi болмаса;
2. оның жеке басы анықталмаса;
3. ол бұрын таңдалған бұлтартпау шарасын бұзса;
4. ол қылмыстық қудалау органдарынан немесе соттан жасырынуға тырысса
немесе жасырынса, қолданылуы мүмкiн.
Тергеушi, анықтаушы бұлтартпау шарасы ретiнде қамауға алуды таңдау
қажет болған кезде осы бұлтартпау шарасын таңдау туралы қаулы шығарады.
Қаулыда айыпталушыны (сезiктiнi) күзетпен ұстау қажеттiгi туындаған
себептер мен негiздер баяндалуы тиiс. Қаулымен бiрге аталған бұлтартпау
шарасын таңдаудың негiздiлiгiн растайтын материалдар қоса берiледi. Егер
бұлтартпау шарасы ретiнде қамауға алуды таңдау туралы қаулы сезiктiге,
ұсталған адамға қатысты ҚР-ң ҚІЖК-нің 132, 134-баптарына орай шығарылса, ол
ұстау мерзiмi аяқталғанға дейiнгi алты сағаттан кешiктiрiлмей прокурорға
ұсынылуы тиiс.
1.Бұлтартпау шарасы ретiнде қамауға алуды таңдау туралы қаулы материалдары
прокуратураға түскен кезден бастап алты сағаттың iшiнде прокурордың
кiдiрiссiз қарауына жатады.
2.Қамауға алуға санкция беру құқығы Қазақстан Республикасының Бас
Прокурорына, Бас әскери прокурорға, олардың орынбасарларына, облыстардың
прокурорларына, олардың орынбасарларына, аудандық және қалалық
прокурорларға, сондай-ақ облыстардың, аудандық немесе қалалық
прокурорлардың құқығында әрекет ететiн әскери, көлiктiк және басқа да
прокурорларға және облыстар прокурорларының құқықтарында әрекет ететiн
прокурорлардың орынбасарларына берiледi.
3.Прокурор заңмен көзделген негiздер болған кезде және ҚР-ң ҚІЖК-нің 139-
бабында көзделген зардаптарды болдырмау мүмкiндiгi болмаған жағдайда басқа
неғұрлым жұмсақ бұлтартпау шарасын таңдау жолымен айыпталушыны (сезiктiнi)
қамауға алуға санкция бередi. Прокурор қамауға алуға санкция туралы
мәселенi шешу кезiнде күзетпен ұстау үшiн негiз бар барлық материалдармен
мұқият танысуға және айыпталушыдан (сезiктiден) жеке жауап алуға мiндеттi.
Жауап алу кезiнде тергеушi, анықтаушы, қорғаушы, егер ол iске қатысатын
болса, кәмелетке толмаған айыпталушының (сезiктiнiң) заңды өкiлдерi қатыса
алады және қаралатын мәселе бойынша өзiнiң пiкiрiн айта алады.
4.Бұлтартпау шарасын таңдау туралы қаулы мен қамауға алу үшiн негiздер бар
материалдарды қарап және айыпталушыдан (сезiктiден) жауап алып, прокурор
айыпталушыға (сезiктiге) бұлтартпау шарасы түрiнде қамауға алуды қолдану
туралы санкция бередi немесе санкция беруден бас тартады. Прокурордың
санкциясы немесе санкция беруден бас тарту туралы белгiсi бар қаулы
тергеушiге, анықтаушыға, айыпталушыға (сезiктiге) жолданады және жедел
атқаруға жатады.
5.Прокурордың қамауға алуға санкция беруден бас тартуына жоғары тұрған
прокурорға шағым берілуi мүмкiн. Прокурор осы бұлтартпау шарасын қолдануға
санкция беруден бас тартқаннан кейiн, сондай-ақ ҚР-ң ҚІЖК-нің 110-бабында
көзделген тәртiппен судья бұл бұлтартпау шарасын бұзғаннан кейiн нақ сол
адамды, нақ сол iс бойынша қамауға алу жөнiнде санкция берудi сұрап,
прокурорға қайталап өтiнiш жасау сол адамды қамауға алу қажеттiлiгiн
негiздейтiн жаңа мән-жайлар пайда болған кезде ғана мүмкiн болады.
6.Егер сотталушыға қатысты бұлтартпау шарасы ретiнде қамауға алуды қолдану
туралы мәселе сотта туындаса, ол туралы шешiмдi тараптардың өтiнiшi бойынша
немесе өз бастамасымен сот қабылдап, ол туралы қаулы шығарылады.
7.Егер сезiктiге, айыпталушыға қамауға ұстау түрiнде бұлтартпау шарасын
қолдану туралы өтiнiштi қанағаттандыруға жеткiлiктi негiздер болмаса,
прокурор мен сот неғұрлым жеңiлiрек бұлтартпау шарасын қолдануға құқылы.
Прокурор мен сот айыпталушыға (сезiктiге) қолданылған қамауға алу түрiндегi
бұлтартпау шарасын немесе үйде қамап ұстауды кепiлге алмастыруға құқылы.
Бұл жағдайда айыпталушы (сезiктi) келiсiлген сома iс жүзiнде соттың
депозиттiк шотына енгiзiлгенге дейiн қамауда немесе үйде қамауда ұстауда
қалады. Осыдан кейiн прокурордың, соттың қаулысы атқарылуға берiледi.
8.Анықтаушы, тергеушi, прокурор немесе сот ҚР ң ҚІЖК нің 138-бабында
белгiленген тәртiппен бұлтартпау шарасы ретiнде қамауға алу
қолданылатындығы туралы сезiктiнiң, айыпталушының туыстарына хабарлауға
мiндеттi. Тергеудiң алғашқы кезеңдегi құпиясын сақтауды тиiсiнше қамтамасыз
ету мақсатында iстiң ерекше сипаты мәжбүр ететiн айрықша мән-жайларда
хабарлау прокурордың санкциясымен, аталған бұлтартпау шарасы кәмелетке
толмағанға қолданылатын жағдайды қоспағанда, iс жүзiнде ұсталған кезден
бастап он тәулiктен аспайтын мерзiмге кешiктiрiлуi мүмкiн.
Прокурор қамауға алудың мерзiмдерi мен оларды ұзартудың тәртiбiн
қадағалайды.
1. Тергеудi екi айға дейiнгi мерзiмде аяқтау мүмкiн болмаған жағдайда
және бұлтартпау шарасын өзгерту немесе тоқтату үшiн негiз болмаған кезде
бұл мерзiмдi аудандық, қалалыє прокурор және олармен теңестiрiлген әскери
және өзге де прокурорлар тергеушiнiң дәлелдi өтiнiшi бойынша - үш айға
дейiн, ал облыс прокуроры және оларға теңестiрiлген прокурорлар мен олардың
орынбасарлары тергеушiнiң аудандық, қалалық прокурорлар мен олармен
теңестiрiлген әскери және өзге де прокурорлар қолдаған дәлелдi өтiнiшi
бойынша - алты айға дейiн ұзартуға мүмкiндік береді.
2. Қамауға алу мерзiмiн алты айдан астам мерзiмге ұзартуды тек iстiң
ерекше күрделiлiгiне орай тергеу бөлiмi бастығының облыс прокуроры және
олармен теңестiрiлген прокурорлар қолдаған дәлелдi өтiнішi бойынша Бас
прокурордың орынбасары, Бас әскери прокурор - тоғыз айға дейiн жүзеге асыра
алады.
3. Қамауға алу мерзiмiн тоғыз айдан астам уақытқа ұзартуға облыс
прокурорының және онымен теңестiрiлген прокурорлардың дәлелдi өтiнiшi
бойынша ауыр немесе аса ауыр қылмыстар жасағандығына айыпталған адамдарға
қатысты ерекше жағдайларда Қазақстан Республикасының Бас Прокуроры-он екi
айға дейiн рұқсат етедi. қамауға алуды тоғыз айдан астам мерзiмге ұзарту
туралы мәселе Қазақстан Республикасы Бас Прокуратурасының алқасында алдын
ала қаралап шешім шығарылады.
4. Қамауға алу мерзiмiн одан әрi ұзартуға жол берiлмейдi, қамауға
алынған айыпталушы дереу босатылуға жатады. қамауға алу мерзiмi
айыпталушыға айып тағылған қылмысты жасағандығы үшiн қылмыстық заңда
көзделген бас бостандығынан айырудың ең жоғары мерзiмiнен аспауға тиiс.
5. Қамауға алу мерзiмiн ұзарту туралы өтiнiш аудандық, қалалық
прокурорға және олармен теңестiрiлген әскери және өзге де прокурорларға,
облыс прокурорына және онымен теңестiрiлген прокурорларға қамау мерзiмi
аяқталғанға дейiнгi жетi тәулiктен кешiктiрiлмей, ал Қазақстан
Республикасының Бас Прокурорына, оның орынбасарларына және бас әскери
прокурорға - қамау мерзiмi аяқталғанға дейiнгi он бес тәулiктен
кешiктiрiлмей табыс етiлуне тексереді.
6. Қамау мерзiмiн ұзарту туралы өтiнiш он тәулiктен аспайтын мерзiмде
Қазақстан Республикасы Бас прокурорының, оның орынбасарларының және Бас
Әскери прокурордың, ал өтiнiш келiп түскен кезден бастап бес тәулiктен
аспайтын мерзiмде – төмен тұрған прокурорлардың қарауына жатады.
Прокурор өтiнiштi қарап, айыпталушыны қамауға алу мерзiмiн ұзартуды
санкцияландырады немесе өтiнiштi қанағаттандырудан бас тартады. Егер ол
ұзартылмаған болса, айыпталушы қамау мерзiмi аяқталғаннан кейiн дереу
босатылуға жатады.
Егер бұлтартпау шарасы ретiнде заңмен белгiленген қамауға алу мерзiмi
аяқталғанда айыпталушыны босату туралы не бұлтартпау шарасы ретiнде оны
қамауға алу мерзiмiн ұзарту туралы тиiстi шешiм немесе осы шешiм туралы
хабар келiп түспесе, қамауда ұстау орны әкiмшiлiгiнiң басшысы оны
көшiрмесiн жиырма төрт сағаттың iшiнде iстi жүргiзушi органға немесе адамға
және прокурорға жолдайтын өзiнiң қаулысымен босатады.
Сот айыпталушы бойынша қамаудың шектi мерзiмi аяқталмаған, ал
бұлтартпау шарасын өзгерту үшiн негiзi жоқ iстi қосымша тергеу үшiн
қайтарған кезде тергеудi қадағалауды жүзеге асыратын прокурор қылмыстық iс
прокуратураға түскен күннен бастап қамау мерзiмiн бiр айдың шегiнде
ұзартады.
Прокуратура органдарының жоғары қадағалаудын тағы бір бағыт, ол
әкімшілік іс жүргізудің заңдылығын қадағалау. ҚР-ң Прокуратура туралы
занның 40-бапта көрініс тапқан. Әкiмшiлiк iс жүргiзудiң заңдылығына
қадағалауды прокуратура: Әкiмшiлiк құқық бұзушылық iстердi қарау мен
әкiмшiлiк құқық бұзушылық жасағаны үшiн жазалау шараларын белгiлеген кезде
заңдардың дәл әрi бiрыңғай қолданылуын қамтамасыз етуін қадағалайды және
заңда көзделген тағы басқа әкімшілік іс жүргізуінің заңдылығын қадағалайды.

Әкiмшiлiк iс жүргiзудiң заңдылығына қадағалауды жүзеге асыра отырып,
прокурор келесі өкілеттікке ие болады. Уәкiлдi лауазымды адамдар мен
органдардан әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы мәлiметтердi, құжаттар мен
iстердi, осы іске байланысты талап етуге құқылы. Өз құзыретi шегінде
әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы iстердi қарау мен жаза қолдану кiретiн
лауазымды адамдар мен органдардың iс-әрекеттерi мен шешiмдерiне берiлген
шағымдарды қарауға хақылы. Әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы iстердi қарауға
қатысуға, өтiнiштер жасауға, iстi қарау кезiнде туындаған мәселелер бойынша
қорытындылар беруге құзыреті бар. Азаматтардың құқықтары мен
бостандықтарын, заңды тұлғалар мен мемлекеттiң заңды мүдделерiн бұзуға жол
берген лауазымды адамдарды жауапкершiлiкке тарту жөнiнде шаралар қолдануға.
Прокурордың әкiмшiлiк iс жүргiзуде заңдылықты қамтамасыз ету жөнiндегi
актiлер шығарады. Прокурор тексерiс нәтижелерi бойынша, сотқа және өзге
өкiлеттi органға немесе лауазымды адамға қаулыға наразылық енгiзуге. Соттан
басқа iске қосымша тексеру жүргiзу туралы жазбаша нұсқаулар беруге. Осыған
қоса уәкiлдi органдардан өздерiнiң бақылауындағы немесе қарауындағы
ұйымдарға тексеру жүргiзудi талап етуге. Заңмен белгiленген жағдайларда
iсті тоқтатуға. Сонымен бірге әкiмшiлiк жолмен заңсыз ұсталған адамды
босату туралы қаулы шығаруға. Жеке немесе заңды тұлғалардың және
мемлекеттiң құқықтары мен заңды мүдделерi бұзылған жағдайларда, өз
мiндеттерiн орындауға байланысты өкiлеттi мемлекеттiк органдардың лауазымды
адамдары қолданған тыйым салу немесе шектеу сипатындағы кез келген
шараларды алып тастау туралы қаулы шығаруға немесе талап қоюға хақылы.
Сот шешімдерінің заңдылығын және осы шешімдерді орындалуына,
атқарушылық iс жүргiзу қадағалауды жүргізеді қамтамасыз етеді. Атқарушылық
iс жүргiзудiң заңдылығына қадағалау ҚР-ң Прокуратура туралы заңның 9-
тарауы арналған, осы заңға сәйкес прокурор: сот тағайындаған жазалау мен
мәжбүр ету сипатындағы өзге де шаралардың атқарылуы кезiнде адамдардың бас
бостандығынан айыру орындарында болуының заңдылығын қадағалауды жүзеге
асырады. Сот шешiмдерiн атқару заңдылығына және бас бостандығынан айыруға
қатыссыз жазаларды атқарудың заңдылығын, сотталған адамдарды ұстаудың заңда
белгiленген тәртiбі мен шарттарының сақталуын немесе олардың құқықтары мен
бостандықтарының қорғалуын қамтамасыз етеді.

а) Алдын ала тергеудің заңдылығын прокурорлық қадағалаудың мақсаты мен
пәні.
Ішкі істер министірілігі, ұлттық қауыпсіздік комитеті, жем қорлыққа
және экономикалық қылмыстарға қарсы агенттігі, осы оргындар тергеуді
жүргізеді (ең соңғы сөзді немесе шешімді сот құзыретінде ҚР-ң
Конституциясының 75-бабына сәйкес ҚР-да сот төрелігін тек сот қана жүзеге
асырады);
Бірақ қылмыстық істі құқық қорғау органдар тергеу барысында қылмысты
бағалау, айыптау үкімінің мөлшері мен сипаттың. Осылардың бәрі қылмыстық
жаза мөлшерін анықтауға үлес қосады. Заңға сәйкес сотқа дәлел демелер
жиналады. Алдын ала тергеу дұрыс ұйымдастырылған және заңдылықты сақталуын
қамтамасыз ететін прокурор. Қылмыстық істің тез және толығымен жан жақты
ашылуна соттың әділ шешім шығаруына үлкен үлес қосады.
Қазіргі кезде ҚР-да құқықтық мемлекетті қүру үшін алдын ала тергеу
жүргізетін оргындарының, тергеу аппаратын үстінең прокурорлық қадағалауды
күшейту тиіс. Менім ойымша ҚР-сы өтпелі кезенде құқықтық система күрделі
өзгеріске душар болған кезде, жаңа құқық қорғау органдары пайда болған
кезде. Прокуратура оргындары осы өтпелі кезенде заңдылықты сақтап қалу
тиіс. Соның ішінде алдын ала тергеу барысында. Себебі алдын ала тергеу
немесе қылмыстық іс барысы кезінде азаматтың құқықтары мен бостандықтары
және заңды мүдделері ең көп шектеледі. Азаматты қамауда үстау, үйде қамауда
ұстау және тағы басқа бұлтартпау шарасын қолдану, азаматтқа ең ауыр
зардаптар келтіреді.
Тергеу оргындары мен алдын ала тергеу заңдылығын қамтамасыз ететін
прокурорлық қадағалау адам тағдырына үстірт және нем құрайлы қарауы, осы
жоғарыда аталған зардаптарға әкеледі. Тағы да айтып кеттетін мән жай, ол
алдын ала тергеуге қатысты Бас Прокурордың нұсқаулар мен бұйрықтары.

И.Ж. Бахтыбаев Конституционный надзор прокуратуры РК. Алматы 1997г.
Қылмыстық және қылмыстық іс жүргізу заңдарын негізделген
нормативтік құқықтық актілерді орындалуын прокурор өзінің жұмысының ең
басты бағыттары болады. Осы нормативтік құқықтық актілерді, барлық тергеу
органдар орындауын прокурорлық қадағалау жүзеге асырады.1
Қылмыстық істің қай түрі болмасын, оның ауырлығына қарамастан
жалпыға бірыңғай мақсаттардың болады. Ол дегеніміз қылмыстық істер алдында
екі даналы бір жүйелік мақсаттар орындалуы тиіс. Оның қатарына:
толық және жедел қылмыстық істің ашылу, қылмыстық іске қатысты
тұлғаларды заң шеңберінде қызмет жасауы және құқықтары мен бостандықтары
шектелуге жол берілмеуі тиіс. Осыған қоса жанама мақсаттар шешіледі. Олар
қоғамда негативті жағдайды өзгерту, азаматтардың жүріс тұрыс әдептілігін
сақтау болып келеді.

Алдын ала тергеуді жүргізетін оргындарының заңдылығын тексеретін
Прокурорлық қадағалау Қазакстан Республикасының Конституциясы мен
Прокуратура туралы заңында толығымен айтып кеткен. Жоғарыда айтылып
кеткен Прокурорлық қадағалау алдында қойылған мақсаттары орындалуы және
тиімді жүзеге асыуы. Бір қатар фактілерге немесе жағдайларға тәуелді
болады.

Бірінші прокуратура органдарының қызметкерлері өздері заң шеңберінде
қызмет атқаруы және құқықтық нормативтік актілерді бұлжытпай орындауы
тиіс. Себебі заңдылық принцип қылмыстық істерде ең басты принцип болып
келеді.
Тергеу орындарының қызметкерлері қылмыстық істі тек қана, тез ашуды
ойлайды. Бірақ бұл жағдайдың жаман жақтары бар. Олай айтуға себеп болып

1 В.И. Басков учебник \Прокурорский надзор\ Москва Изд. Бек 1996 год стр.
164
2 С.К. Журсимбаев учебник \\Прокурорский надзор в Казазхстане\\ Алматы.
2004г. стр. 10
тұрған, жағдай, қылмыстық істі тез ашу кезінде тергеушілер заң шеңберінең
шығуына әкеледі. Қазақстан Республикасының Қылмыстыстық іс жүргізу
кодексінің 10-бабында көрсетілген талаптар мен ережелерді орындауы тиіс.ол

1. Сот, прокурор, тергеушi, анықтау органы және анықтаушы қылмыстық iстер
бойынша iс жүргiзу кезiнде Қазақстан Республикасы Конституциясының,
көрсетiлген өзге де нормативтiк құқықтық актiлердiң талаптарын дәл сақтауға
мiндеттi.
2. Соттардың адам мен азаматтың Конституциямен баянды етiлген құқықтары
мен бостандықтарына нұқсан келтiретiн заңдарды және өзге де нормативтiк
құқықтық актiлердi қолдануға құқығы жоқ. Егер сот, қолдануға жататын заң
немесе өзге де нормативтiк құқықтық акт адам мен азаматтың Конституциямен
баянды етiлген құқұықтары мен бостандықтарына нұқсан келтiредi деп үйғарса,
ол iс бойынша iс жүргiзудi тоқтата тұруға және сол актiнi конституциялық
емес деп тану туралы ұсыныспен Конституциялық Кеңеске жүгiнуге мiндеттi.
3. Соттың, қылмыстық iзге түсу органдарының қылмыстық iстер бойынша iс
жүргiзу кезiнде заңды бұзуына жол берiлмейдi және ол заңмен белгiленген
жауаптылыққа, заңсыз актiлердi жарамсыз деп тануға және олардың күшiн жоюға
әкеп соғады.

II Алдын ала тергеудің заңдылығын қамтамасыз ету мақсатындағы Прокурорлық
қадағалауды ұйымдастыру.

Алдын ала тергеу мен анықтау заңдылығын қадағалау прокуратура
органдарының басты қызметтерінің бірі болып табылады. Қылмыспен және
жағымсыз қоғамдық құқықтық жағдайға қарсы күресу жүргізу үшін, құқық қорғау
органдары биліктік құзыретті бар. Мәжбүрлеу шара қолдануға құқықлы бұл
шаралар адамның ҚР-ң Конституциялық құқықтары мен бостандықтары шектеледі.
Сонымен бірге азаматтарды қылмыстан қорғап қоймай, осыған қатысты
түлғаларды табу тиіс. Қылмыстық іс жүргізу ережелерінің бұзылуына тосқауыл
қою тиіс. Алдын ала тергеу мен анықтау дегеніміз С.К. Жүрсимбаев
анықтамасы бойынша, ол қылмысты ашу мен тергеуге құзыретті оргындардың
сотқа дейінгі екі процессуальдық форма болып табылады. Қылмысты тергеу
қылмыстық іс жүргізудін күрделі кезендері болып табылады. Сол себептен
прокурор қадағалау жүргізгенде, қылмысты ашу мен тергеу заң шеңберінде
болғаның мұқият қарауы тиіс. Тергеу органдары мен анықтау органдарының
қызметі қылмыстық процессуальдық заңдармен реттеледі. Осыған байланысты
прокурорлық қадағалау аталған органдар заңға сәйкес жұмыс атқаруына
қадағалау асыру тиіс. Прокурорлық қадағалау қылмысты тергеу барысында және
сотқа дейінгі барлық кезенде жүргізілуі тиіс. Аталған жұмыстар ҚР-ң
Прокуратура туралы заңымен, қылмыстық процессуальдық заңдармен, ҚР-ң Бас
Прокурорының ережелері және бұйрықтарына сай жүргізіледі.

Алдын ала тергеу және анықтау заңдылығын қадағалауды
ұйымдастыру

Алдын ала тергеу мен анықтаманы қадағалауды ұйымдастыратын оргын ол Бас
Прокуратура жаныңдағы алдын ала тергеу мен анықтаманы қадағалайтын, арнайы
департаменті. Бұл департамент ҚР ң Бас Прокурорының 2003 жылғы 7 қаңтардағы
N 1 бұйрығымен бекітілген. Осы бұйрық сәйкес қадағалауды жүзеге асыру алдын
ала тергеу және анықтау органдары қабылдаған іс жүргізу шешімдерінің,
сондай-ақ қылмыстық қудалауды жүзеге асыратын лауазымды тұлғалардың
әрекеттерінің заңдылығын қамтамасыз ететіндей ұйымдастырылуы тиіс.
Қадағалау қылмыстық қудалау органына жасалған немесе дайындалып жатқан
қылмыс туралы ақпараттың келіп түсуінен қылмыстық істің сотқа жолдануына
дейін - сотқа дейінгі өндірістің барлық сатыларында жүзеге асырылуы тиіс.

Алдын ала тергеу мен анықтаманы қадағалау кезінде прокуратура
органдарының негізгі бағыттары мынау: Мемлекеттің конституциялық құрылысы
мен қауіпсіздігінің негіздеріне қарсы ұйымдасқан қылмыстық тобы немесе
қылмыстық қоғамдастық жасаған қылмыстар туралы; тапсырыспен кісі өлтіру
туралы; шетелдіктер немесе шетел азаматтарына қатысты жасалған қылмыстар
туралы; жаппай тәртіпсіздіктер туралы; терроризм мен экстремизмнің
қылмыстарға қадағалау жүргізу;

Аудандық, қалалық және оларға теңестірілген прокурорлар
жасалған немесе дайындық жүргізіліп жатқан қылмыстар туралы арыздар мен
хабарларды қабылдау, есепке алу, тіркеу және шешу кезінде есепке алу-тіркеу
тәртібін бұзудың жолын кесу жөнінде дер кезінде шаралар қабылдаумен қатар
қылмыстың есепке алынбау фактілеріне қарсы шаралар қабылдап, қылмыстық
қудалауды жүзеге асыруға дейін бірге заңдылықтың сақталуына он күн сайын
тексеріс жүргізеді. Есепке алынған қылмыстар бойынша соңғы шешім
қабылданғанға дейін оларға бақылау жүргізеді.
Қадағалауды жүзеге асыру кезінде қылмыстылықтың, ашылудың, тергеу жұмысы
мен анықтаудың көрсеткіштерінің жағдайы туралы статистикалық мәліметтердің,
алдын ала тергеу және анықтау заңдылығын прокурорлық қадағалау туралы
мәліметтердің шүбәсіздігін қамтамасыз етілуін.
"Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы" Қазақстан Республикасы
С.К. Журсимбаев учебник \\Прокурорский надзор в Казазхстане\\ Алматы.
2004г. стр. 182-183

Заңының қолданылуын қадағалауды ұйымдастыру, Сондай-ақ есірткі және
психотроптық заттардың заңсыз айналымына байланысты қылмыстық істердің
тергеуіне прокурорлық қадағалауға үлкен маңыз бөледі.

1 Қылмыс туралы арыздар мен хабарламалардың тіркелуі, есепке алынуы
мен қаралуын прокурорлық қадағалау.

Қазақстан Республикасының Қылмыстық іс жүргізу кодексінің 177-бапта
көрсетілгендей қылмыстық істі қозғауға себептер мен негіздері қатарында,
азаматтардың арыздары, мемлекеттік органның лауазымды адамның немесе ұйымды
басқару функцияларын атқарып отырған адамның хабарламасы, бұқаралық ақпарат
құралдарындағы хабар және тағы басқалар болуы мүмкін.
Құқық қорғау оргындарына арыздар мен хабарламалар түскеннең кейін
қылмытық құқық бұзушылыққа қарсы күрес басталу кезі саналады. Қазақстан
Республикасының Қылмыстық іс жүргізу кодексі бойынша қылмыстық іс
қозғалғаннан кейін басталады деп есептеледі. Бірақ қазіргі уақытта
криминагендік жағдай күрделене басталағаннаң кейін, көп тараған ұымдасқан
қылмыстар көбеюіне байланысты. Бекітілген қылмыс туралы арыздары мен
хабарларды тіркеу, есепке алуы және қаралуы үлкен маңыздылығы бар.
Қылмыс туралы арыздар мен хабарларды тіркеу, есепке алуы мен
қаралуы, уақытылы және заң талаптарындұрыс орындалуы қылмысты тез әрі толық
ашылуы, қылмыстық жауаптылықа кінәлі тұлғаны тартылу мен кінәсіз және
жәбірленуші тұлғалардың құқықтары мен бостандықтары, заңды мүдделерін
қалпын келтіру және сақталуына кепіл болады. Қылмыс туралы немесе қылмыс
жасалуы туралы хабарлармен арыздар тіркеу, есепке алу және қаралуы жағдайы
қылмысты тез және толық ашылуы мен обьективті жүргізіулі басты себебі
болады. Жоғарыда айтылғынға қоса кетте құқық қорғау оргындарына қылмыстық
іс қозғалу негізділігіне және қылмыстық статистикаға жауапты. Осы себептең
қылмыық істі ашуға құқық қорғау оргындарын белгілі бір нәтижеге немесе
марапатқа жету үшін. Көп кезде нивелировка ол дегеніміз қылмыстық істі
ашылған туралы жалған жазулар және жасалған қылмыстар туралы тіркемеу,
есепке алмау тәсілдері қолданып жатыр. Бұндай қылмыс туралы арыздар мен
хабарламалардың тіркелуі, есспке алынуы жасыру қоғамдық қауіптілігі үлкен.
Осындай заң бұзушылықтар кінәлі тұлғалар жазасыз қалып және қылмыскерлер
тағы да қылмыс жасауға тосқауыл қоймайды. Қылмыс туралы арызбен мен
хабарламалардың мемлекеттік лауазымды тұлғалар және мемлекеттік оргындар,
оның ішінде прокуратура оргындары құқықтық статискасына үлкен әсері бар. Ол
дегеніміз мемлекетте қылмыс қарқыны мен өсу динамикасын білуге мүмкіндік
бермейді.
Кенес Үкімет кезінде салынып кеткен тіркеу, есепке алу жүйесі
құрылған болатын. 1986 жылы 1 июлде бекітілген №100 ішкі істер органдарын
жұмысын жетілдіру шаралары; Осы бүйрық бойынша жедел кезекшілер ішкі істер
бөлімдегі және күнделікті наряд мүшелері келесі жұмыстар жасауға міндетті:
түскен арыздарды және хабарларды қабылдап алып қылмыс қай жерде жасалсада,
осы ақпаратты құқық қорғау оргынның сол кезекшіге баяндау тиісті.
Егер қылмыс сол аумақта жасалған болса, жедел іздестіру және қылмысты
болдырмау жұмыстарын өткізу шаралары жасалғандығы туралы тексеру тиіс.
Айтылған ережедегі міндеттемелер көбінесе орындалмайды, участкілік полиция
қызметкері түскен арыздар мен хабарларды өзінде қалдырады.
Азаматтар қылмыс туралы хабар мен арыз берген жайда, участкілік
полиция қызметкерлері, ақпаратты қабылдап алып процессуалдық әрекеттерді
жасауға тиіс. Осы жұмыстар туралы жедел іздестіру бөлімге хабар беру тиіс.
Әрбір түскен арыз бен хабарлар тек қана қабылдап алынбай тіркеуге түсуі
тиіс. КУЗ-арыздарды тіркеу кітапшасына енгізу және прокуратурада тергеу
оргындарын қадағалау бөлімінде арнайы журналда тіркелуі тиіс.

В.И. Басков учебник \Прокурорский надзор\ Москва Изд. Бек 1996 год
стр. 176
Азаматтар кезекші бөлімге, тергеушіге, анықтаушыға және басқа полиция
қызметкеріне қылмыс туралы ауызша арызданса немесе хабар айтса, бұл ақпарат
міндетті түрде Қылмыстық іс жүргізу кодексінің 178-бапта көрсетілген
талаптарына орындалуы тиіс.
1. Азаматтардың қылмыс туралы арыздары ауызша немесе жазбаша болуы
мүмкiн. Жазбаша арызға оны берiп отырған адам қол қоюға тиiс.
2. Тергеу iс-әрекетiн жүргiзу кезiнде немесе сот талқылауы барысында
жасалған қылмыс туралы ауызша арыз тиiсiнше тергеу ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.